| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / कङ्खावितरणी-अभिनव-टीका • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
४. पुराणचीवरसिक्खापदवण्णना
4. Purāṇacīvarasikkhāpadavaṇṇanā
‘‘अम्हाकमेव ञाती’’ति ञायतीति ञाति, साव ञातिका, न ञातिका अञ्ञातिका, ताय अञ्ञातिकाय। तेनाह ‘‘न ञातिकाया’’ति। मातितो वा पितितो वाति मातिपक्खतो वा पितिपक्खतो वा। याव सत्तमं युगन्ति (पारा॰ अट्ठ॰ २.५०३-५०५) याव सत्तमस्स पुरिसस्स, सत्तमाय वा इत्थिया आयुप्पमाणं, याव पितामहयुगं पितामहियुगं मातामहयुगं मातामहियुगन्ति वुत्तं होति। अथ वा याव सत्तमं युगन्ति याव सत्तमद्वन्दन्ति अत्थो। युगसद्दो चेत्थ एकसेसनयेन दट्ठब्बो ‘‘युगो च युगो च युगा’’ति। एवञ्हि तत्थ तत्थ द्वन्दं गहितं होति। केनचि आकारेन असम्बद्धायाति भातुभगिनिभागिनेय्यपुत्तपपुत्तादीसु येन केनचि आकारेन असम्बद्धाय। पिता, पितुपिता, तस्स पिता, तस्सापि पिताति एवं याव सत्तमा युगा, पिता, पितुमाता, तस्सा पिता च माता च भाता च भगिनी च, पुत्ता च, धीतरो चाति एवम्पि उद्धञ्च अधो च याव सत्तमा युगा, पिता, पितुभाता, पितुभगिनी, पितुपुत्ता, पितुधीतरो, तेसम्पि पुत्तधीतुपरम्पराति एवम्पि याव सत्तमा युगा, माता, मातुमाता, तस्सा माता, तस्सापि माताति एवं याव सत्तमा युगा, माता, मातुपिता, तस्स पिता च माता च भाता च भगिनी च पुत्ता च धीतरो चाति एवम्पि उद्धञ्च अधो च याव सत्तमा युगा, माता, मातुभाता, मातुभगिनी, मातुपुत्ता, मातुधीतरो , तेसम्पि पुत्तधीतुपरम्पराति एवम्पि याव सत्तमा युगा, ताव नेव मातुसम्बन्धेन, न पितुसम्बन्धेन या सम्बद्धा, सा ‘‘अञ्ञातिका नामा’’ति वुत्तं होति।
‘‘Amhākameva ñātī’’ti ñāyatīti ñāti, sāva ñātikā, na ñātikā aññātikā, tāya aññātikāya. Tenāha ‘‘na ñātikāyā’’ti. Mātito vā pitito vāti mātipakkhato vā pitipakkhato vā. Yāva sattamaṃ yuganti (pārā. aṭṭha. 2.503-505) yāva sattamassa purisassa, sattamāya vā itthiyā āyuppamāṇaṃ, yāva pitāmahayugaṃ pitāmahiyugaṃ mātāmahayugaṃ mātāmahiyuganti vuttaṃ hoti. Atha vā yāva sattamaṃ yuganti yāva sattamadvandanti attho. Yugasaddo cettha ekasesanayena daṭṭhabbo ‘‘yugo ca yugo ca yugā’’ti. Evañhi tattha tattha dvandaṃ gahitaṃ hoti. Kenaci ākārena asambaddhāyāti bhātubhaginibhāgineyyaputtapaputtādīsu yena kenaci ākārena asambaddhāya. Pitā, pitupitā, tassa pitā, tassāpi pitāti evaṃ yāva sattamā yugā, pitā, pitumātā, tassā pitā ca mātā ca bhātā ca bhaginī ca, puttā ca, dhītaro cāti evampi uddhañca adho ca yāva sattamā yugā, pitā, pitubhātā, pitubhaginī, pituputtā, pitudhītaro, tesampi puttadhītuparamparāti evampi yāva sattamā yugā, mātā, mātumātā, tassā mātā, tassāpi mātāti evaṃ yāva sattamā yugā, mātā, mātupitā, tassa pitā ca mātā ca bhātā ca bhaginī ca puttā ca dhītaro cāti evampi uddhañca adho ca yāva sattamā yugā, mātā, mātubhātā, mātubhaginī, mātuputtā, mātudhītaro , tesampi puttadhītuparamparāti evampi yāva sattamā yugā, tāva neva mātusambandhena, na pitusambandhena yā sambaddhā, sā ‘‘aññātikā nāmā’’ti vuttaṃ hoti.
साकियानियो वियाति पञ्चसतमत्ता साकियानियो विय। निदस्सनमत्तञ्चेतं, तस्मा भिक्खुभावे ठत्वा परिवत्तलिङ्गा भिक्खुनियोपि इध सुद्धभिक्खुसङ्घे ‘‘उपसम्पन्ना’’ इच्चेव वेदितब्बा। उभतोसङ्घे वाति भिक्खुनिसङ्घे ञत्तिचतुत्थेन, भिक्खुसङ्घे ञत्तिचतुत्थेनाति एवं उभतोसङ्घे वा। पुराणचीवरन्ति एत्थ चीवरन्ति निवासनपारुपनुपगमेव अधिप्पेतन्ति आह ‘‘रजित्वा’’तिआदि। कप्पं कत्वाति कप्पबिन्दुं दत्वा। ‘‘इमिना अदिन्नकप्पं पाचित्तियवत्थु न होतीति दस्सेती’’ति (सारत्थ॰ टी॰ २.५०५) वदन्ति। परिभोगसीसेनाति कायेन फुसित्वा परिभोगसीसेन। अंसेति जत्तुम्हि। मत्थकेति सीसमत्थके। सचे पन पच्चत्थरणस्स हेट्ठा कत्वा निपज्जति, हत्थेहि वा उक्खिपित्वा आकासे वितानं कत्वा सीसेन असम्फुसन्तो गच्छति, अयं परिभोगो नाम न होति।
Sākiyāniyo viyāti pañcasatamattā sākiyāniyo viya. Nidassanamattañcetaṃ, tasmā bhikkhubhāve ṭhatvā parivattaliṅgā bhikkhuniyopi idha suddhabhikkhusaṅghe ‘‘upasampannā’’ icceva veditabbā. Ubhatosaṅghe vāti bhikkhunisaṅghe ñatticatutthena, bhikkhusaṅghe ñatticatutthenāti evaṃ ubhatosaṅghe vā. Purāṇacīvaranti ettha cīvaranti nivāsanapārupanupagameva adhippetanti āha ‘‘rajitvā’’tiādi. Kappaṃ katvāti kappabinduṃ datvā. ‘‘Iminā adinnakappaṃ pācittiyavatthu na hotīti dassetī’’ti (sārattha. ṭī. 2.505) vadanti. Paribhogasīsenāti kāyena phusitvā paribhogasīsena. Aṃseti jattumhi. Matthaketi sīsamatthake. Sace pana paccattharaṇassa heṭṭhā katvā nipajjati, hatthehi vā ukkhipitvā ākāse vitānaṃ katvā sīsena asamphusanto gacchati, ayaṃ paribhogo nāma na hoti.
कायविकारं वा करोतीति यथा सा ‘‘धोवापेतुकामो अय’’न्ति जानाति, एवं कायविकारं करोति। ‘‘अन्तोद्वादसहत्थे ओकासे ठत्वा उपरि वा खिपती’’ति इमिना उपचारं मुञ्चित्वा ओरतो खिपन्तस्स अनापत्तीति दस्सेति। अञ्ञस्स वा हत्थे पेसेतीति अन्तोद्वादसहत्थे ओकासे ठत्वा सिक्खमानसामणेरसामणेरिउपासकइत्थियादीसु यस्स कस्सचि अञ्ञस्स हत्थे वा पेसेति। सोति उपासको च सामणेरो च। उपसम्पज्जित्वा धोवतीति एत्थ उपासको लिङ्गे परिवत्ते भिक्खुनीसु पब्बजित्वा उपसम्पज्जित्वा धोवति, सामणेरो लिङ्गे परिवत्ते भिक्खुनीसु उपसम्पज्जित्वा धोवतीति यथायोगं अत्थो गहेतब्बो। सचे पन भिक्खुनिया हत्थे दिन्नं होति, सचे लिङ्गे परिवत्ते धोवति, वट्टति।
Kāyavikāraṃ vā karotīti yathā sā ‘‘dhovāpetukāmo aya’’nti jānāti, evaṃ kāyavikāraṃ karoti. ‘‘Antodvādasahatthe okāse ṭhatvā upari vā khipatī’’ti iminā upacāraṃ muñcitvā orato khipantassa anāpattīti dasseti. Aññassa vā hatthe pesetīti antodvādasahatthe okāse ṭhatvā sikkhamānasāmaṇerasāmaṇeriupāsakaitthiyādīsu yassa kassaci aññassa hatthe vā peseti. Soti upāsako ca sāmaṇero ca. Upasampajjitvā dhovatīti ettha upāsako liṅge parivatte bhikkhunīsu pabbajitvā upasampajjitvā dhovati, sāmaṇero liṅge parivatte bhikkhunīsu upasampajjitvā dhovatīti yathāyogaṃ attho gahetabbo. Sace pana bhikkhuniyā hatthe dinnaṃ hoti, sace liṅge parivatte dhovati, vaṭṭati.
एत्थ च एकस्स तिक्खत्तुं निस्सज्जनाभावतो तीणिपि कारेन्तस्स एकेन निस्सग्गियं, द्वीहि द्वे दुक्कटानि। द्वे कारेन्तस्स एकेन निस्सग्गियं, दुतियेन दुक्कटं। तेनाह ‘‘धोवनादीनि तीणी’’तिआदि। ‘‘एकेन वत्थुना’’ति पठमं कत्वा निट्ठापितं सन्धाय वुत्तं। सचे पन ‘‘इमं चीवरं रजित्वा धोवित्वा आनेही’’ति वुत्ते सा भिक्खुनी पठमं धोवित्वा पच्छा रजति, निस्सग्गियेन दुक्कटमेव, एवं सब्बेसु विपरीतवचनेसु नयो नेतब्बो। सचे पन ‘‘धोवित्वा आनेही’’ति वुत्ता धोवति चेव रजति च, धोवापनपच्चया एव आपत्ति, रजने अनापत्ति। एवं सब्बत्थ। तेनाह ‘‘सचे पन‘धोवा’ति वुत्ता’’तिआदि। भिक्खूनं वसेन एकतो उपसम्पन्नाय धोवापेन्तस्स यथावत्थुकमेवाति आह ‘‘भिक्खुनिसङ्घवसेना’’तिआदि।
Ettha ca ekassa tikkhattuṃ nissajjanābhāvato tīṇipi kārentassa ekena nissaggiyaṃ, dvīhi dve dukkaṭāni. Dve kārentassa ekena nissaggiyaṃ, dutiyena dukkaṭaṃ. Tenāha ‘‘dhovanādīni tīṇī’’tiādi. ‘‘Ekena vatthunā’’ti paṭhamaṃ katvā niṭṭhāpitaṃ sandhāya vuttaṃ. Sace pana ‘‘imaṃ cīvaraṃ rajitvā dhovitvā ānehī’’ti vutte sā bhikkhunī paṭhamaṃ dhovitvā pacchā rajati, nissaggiyena dukkaṭameva, evaṃ sabbesu viparītavacanesu nayo netabbo. Sace pana ‘‘dhovitvā ānehī’’ti vuttā dhovati ceva rajati ca, dhovāpanapaccayā eva āpatti, rajane anāpatti. Evaṃ sabbattha. Tenāha ‘‘sace pana‘dhovā’ti vuttā’’tiādi. Bhikkhūnaṃ vasena ekato upasampannāya dhovāpentassa yathāvatthukamevāti āha ‘‘bhikkhunisaṅghavasenā’’tiādi.
अञ्ञस्स वा सन्तकन्ति अञ्ञस्स सन्तकं पुराणचीवरं धोवापेन्तस्साति अत्थो। निसीदनपच्चत्थरणन्ति अञ्ञस्स वा अत्तनो वा सन्तकं निसीदनञ्चेव पच्चत्थरणञ्च। निवासनपारुपनुपगस्सेव च इध ‘‘पुराणचीवर’’न्ति अधिप्पेतत्ता अत्तनो सन्तकम्पि निसीदनपच्चत्थरणं धोवापेन्तस्स दुक्कटमेव होति, न निस्सग्गियं। अवुत्ता वा धोवतीति उद्देसाय वा ओवादाय वा आगता किलिट्ठचीवरं दिस्वा ठपितट्ठानतो वा गहेत्वा, ‘‘देथ अय्य, धोविस्सामी’’ति आहरापेत्वा वा धोवति चेव रजति च आकोटेति च, अयं अवुत्ता धोवति नाम। यापि ‘‘इमं चीवरं धोवा’’ति दहरं वा सामणेरं वा आणापेन्तस्स भिक्खुनो वचनं सुत्वा ‘‘आहरथय्य, अहं धोविस्सामी’’ति धोवति, तावकालिकं वा गहेत्वा धोवित्वा रजित्वा देति, अयम्पि अवुत्ता धोवति नाम।
Aññassavā santakanti aññassa santakaṃ purāṇacīvaraṃ dhovāpentassāti attho. Nisīdanapaccattharaṇanti aññassa vā attano vā santakaṃ nisīdanañceva paccattharaṇañca. Nivāsanapārupanupagasseva ca idha ‘‘purāṇacīvara’’nti adhippetattā attano santakampi nisīdanapaccattharaṇaṃ dhovāpentassa dukkaṭameva hoti, na nissaggiyaṃ. Avuttā vā dhovatīti uddesāya vā ovādāya vā āgatā kiliṭṭhacīvaraṃ disvā ṭhapitaṭṭhānato vā gahetvā, ‘‘detha ayya, dhovissāmī’’ti āharāpetvā vā dhovati ceva rajati ca ākoṭeti ca, ayaṃ avuttā dhovati nāma. Yāpi ‘‘imaṃ cīvaraṃ dhovā’’ti daharaṃ vā sāmaṇeraṃ vā āṇāpentassa bhikkhuno vacanaṃ sutvā ‘‘āharathayya, ahaṃ dhovissāmī’’ti dhovati, tāvakālikaṃ vā gahetvā dhovitvā rajitvā deti, ayampi avuttā dhovati nāma.
अञ्ञं वा परिक्खारन्ति उपाहनत्थविकपत्तत्थविकअंसबद्धककायबन्धनमञ्चपीठतट्टिकादिं यं किञ्चि। ‘‘उपचारे ठत्वा’’ति वचनतो पेसित्वा धोवनेपि अनापत्ति। उपचारेति अन्तोद्वादसहत्थे ओकासे।
Aññaṃ vā parikkhāranti upāhanatthavikapattatthavikaaṃsabaddhakakāyabandhanamañcapīṭhataṭṭikādiṃ yaṃ kiñci. ‘‘Upacāre ṭhatvā’’ti vacanato pesitvā dhovanepi anāpatti. Upacāreti antodvādasahatthe okāse.
पुराणचीवरसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Purāṇacīvarasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
