| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मिलिन्दपञ्हपाळि • Milindapañhapāḷi |
२. पुरिमकोटिपञ्हो
2. Purimakoṭipañho
२. राजा आह ‘‘भन्ते नागसेन, यं पनेतं ब्रूसि ‘पुरिमा कोटि न पञ्ञायती’ति, तस्स ओपम्मं करोही’’ति। ‘‘यथा, महाराज, पुरिसो परित्तं 1 बीजं पथवियं निक्खिपेय्य, ततो अङ्कुरो उट्ठहित्वा अनुपुब्बेन वुड्ढिं विरूळ्हिं वेपुल्लं आपज्जित्वा फलं ददेय्य। ततो बीजं गहेत्वा पुन रोपेय्य, ततोपि अङ्कुरो उट्ठहित्वा अनुपुब्बेन वुड्ढिं विरूळ्हिं वेपुल्लं आपज्जित्वा फलं ददेय्य। एवमेतिस्सा सन्ततिया अत्थि अन्तो’’ति? ‘‘नत्थि भन्ते’’ति। ‘‘एवमेव खो, महाराज, अद्धानस्सापि पुरिमा कोटि न पञ्ञायती’’ति।
2. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, yaṃ panetaṃ brūsi ‘purimā koṭi na paññāyatī’ti, tassa opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, puriso parittaṃ 2 bījaṃ pathaviyaṃ nikkhipeyya, tato aṅkuro uṭṭhahitvā anupubbena vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjitvā phalaṃ dadeyya. Tato bījaṃ gahetvā puna ropeyya, tatopi aṅkuro uṭṭhahitvā anupubbena vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjitvā phalaṃ dadeyya. Evametissā santatiyā atthi anto’’ti? ‘‘Natthi bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, addhānassāpi purimā koṭi na paññāyatī’’ti.
‘‘भिय्यो ओपम्मं करोही’’ति। ‘‘यथा, महाराज, कुक्कुटिया अण्डं भवेय्य, अण्डतो कुक्कुटी कुक्कुटिया अण्डन्ति। एवमेतिस्सा सन्ततिया अत्थि अन्तो’’ति? ‘‘नत्थि भन्ते’’ति। ‘‘एवमेव खो, महाराज, अद्धानस्सापि पुरिमा कोटि न पञ्ञायती’’ति।
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, kukkuṭiyā aṇḍaṃ bhaveyya, aṇḍato kukkuṭī kukkuṭiyā aṇḍanti. Evametissā santatiyā atthi anto’’ti? ‘‘Natthi bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, addhānassāpi purimā koṭi na paññāyatī’’ti.
‘‘भिय्यो ओपम्मं करोही’’ति। थेरो पथविया चक्कं लिखित्वा मिलिन्दं राजानं एतदवोच ‘‘अत्थि, महाराज, इमस्स चक्कस्स अन्तो’’ति? ‘‘नत्थि भन्ते’’ति। ‘‘एवमेव खो, महाराज, इमानि चक्कानि वुत्तानि भगवता ‘चक्खुञ्च पटिच्च रूपे च उप्पज्जति चक्खुविञ्ञाणं, तिण्णं सङ्गति फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया कम्मं, कम्मतो पुन चक्खुं जायती’ति। एवमेतिस्सा सन्ततिया अत्थि अन्तो’’ति? ‘‘नत्थि भन्ते’’ति।
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. Thero pathaviyā cakkaṃ likhitvā milindaṃ rājānaṃ etadavoca ‘‘atthi, mahārāja, imassa cakkassa anto’’ti? ‘‘Natthi bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, imāni cakkāni vuttāni bhagavatā ‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā kammaṃ, kammato puna cakkhuṃ jāyatī’ti. Evametissā santatiyā atthi anto’’ti? ‘‘Natthi bhante’’ti.
‘‘‘सोतञ्च पटिच्च सद्दे च…पे॰… मनञ्च पटिच्च धम्मे च उप्पज्जति मनोविञ्ञाणं, तिण्णं सङ्गति फस्सो, फस्सपच्चया वेदना, वेदनापच्चया तण्हा, तण्हापच्चया उपादानं, उपादानपच्चया कम्मं, कम्मतो पुन मनो जायती’ति। एवमेतिस्सा सन्ततिया अत्थि अन्तो’’ति? ‘‘नत्थि भन्ते’’ति। ‘‘एवमेव खो, महाराज, अद्धानस्सापि पुरिमा कोटि न पञ्ञायती’’ति।
‘‘‘Sotañca paṭicca sadde ca…pe… manañca paṭicca dhamme ca uppajjati manoviññāṇaṃ, tiṇṇaṃ saṅgati phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā kammaṃ, kammato puna mano jāyatī’ti. Evametissā santatiyā atthi anto’’ti? ‘‘Natthi bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, addhānassāpi purimā koṭi na paññāyatī’’ti.
‘‘कल्लोसि, भन्ते नागसेना’’ति।
‘‘Kallosi, bhante nāgasenā’’ti.
पुरिमकोटिपञ्हो दुतियो।
Purimakoṭipañho dutiyo.
Footnotes:
