Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya

    २. पुरिसगतिसुत्तं

    2. Purisagatisuttaṃ

    ५५. ‘‘सत्त च 1, भिक्खवे, पुरिसगतियो देसेस्सामि अनुपादा च परिनिब्बानं 2। तं सुणाथ , साधुकं मनसि करोथ; भासिस्सामी’’ति। ‘‘एवं, भन्ते’’ति खो ते भिक्खू भगवतो पच्‍चस्सोसुं। भगवा एतदवोच – ‘‘कतमा च, भिक्खवे, सत्त पुरिसगतियो?

    55. ‘‘Satta ca 3, bhikkhave, purisagatiyo desessāmi anupādā ca parinibbānaṃ 4. Taṃ suṇātha , sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca – ‘‘katamā ca, bhikkhave, satta purisagatiyo?

    ‘‘इध , भिक्खवे, भिक्खु एवं पटिपन्‍नो होति – ‘नो चस्स नो च मे सिया, न भविस्सति न मे भविस्सति, यदत्थि यं भूतं तं पजहामी’ति उपेक्खं पटिलभति। सो भवे न रज्‍जति, सम्भवे न रज्‍जति, अत्थुत्तरि पदं सन्तं सम्मप्पञ्‍ञाय पस्सति। तञ्‍च ख्वस्स पदं न सब्बेन सब्बं सच्छिकतं होति, तस्स न सब्बेन सब्बं मानानुसयो पहीनो होति, न सब्बेन सब्बं भवरागानुसयो पहीनो होति, न सब्बेन सब्बं अविज्‍जानुसयो पहीनो होति। सो पञ्‍चन्‍नं ओरम्भागियानं संयोजनानं परिक्खया अन्तरापरिनिब्बायी होति। सेय्यथापि, भिक्खवे, दिवसंसन्तत्ते 5 अयोकपाले हञ्‍ञमाने पपटिका निब्बत्तित्वा निब्बायेय्य। एवमेवं खो, भिक्खवे, भिक्खु एवं पटिपन्‍नो होति – ‘नो चस्स नो च मे सिया, न भविस्सति न मे भविस्सति, यदत्थि यं भूतं तं पजहामी’ति उपेक्खं पटिलभति। सो भवे न रज्‍जति, सम्भवे न रज्‍जति, अत्थुत्तरि पदं सन्तं सम्मप्पञ्‍ञाय पस्सति। तञ्‍च ख्वस्स पदं न सब्बेन सब्बं सच्छिकतं होति, तस्स न सब्बेन सब्बं मानानुसयो पहीनो होति, न सब्बेन सब्बं भवरागानुसयो पहीनो होति, न सब्बेन सब्बं अविज्‍जानुसयो पहीनो होति। सो पञ्‍चन्‍नं ओरम्भागियानं संयोजनानं परिक्खया अन्तरापरिनिब्बायी होति।

    ‘‘Idha , bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – ‘no cassa no ca me siyā, na bhavissati na me bhavissati, yadatthi yaṃ bhūtaṃ taṃ pajahāmī’ti upekkhaṃ paṭilabhati. So bhave na rajjati, sambhave na rajjati, atthuttari padaṃ santaṃ sammappaññāya passati. Tañca khvassa padaṃ na sabbena sabbaṃ sacchikataṃ hoti, tassa na sabbena sabbaṃ mānānusayo pahīno hoti, na sabbena sabbaṃ bhavarāgānusayo pahīno hoti, na sabbena sabbaṃ avijjānusayo pahīno hoti. So pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā antarāparinibbāyī hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, divasaṃsantatte 6 ayokapāle haññamāne papaṭikā nibbattitvā nibbāyeyya. Evamevaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – ‘no cassa no ca me siyā, na bhavissati na me bhavissati, yadatthi yaṃ bhūtaṃ taṃ pajahāmī’ti upekkhaṃ paṭilabhati. So bhave na rajjati, sambhave na rajjati, atthuttari padaṃ santaṃ sammappaññāya passati. Tañca khvassa padaṃ na sabbena sabbaṃ sacchikataṃ hoti, tassa na sabbena sabbaṃ mānānusayo pahīno hoti, na sabbena sabbaṃ bhavarāgānusayo pahīno hoti, na sabbena sabbaṃ avijjānusayo pahīno hoti. So pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā antarāparinibbāyī hoti.

    ‘‘इध पन, भिक्खवे, भिक्खु एवं पटिपन्‍नो होति – ‘नो चस्स नो च मे सिया, न भविस्सति न मे भविस्सति, यदत्थि यं भूतं तं पजहामी’ति उपेक्खं पटिलभति। सो भवे न रज्‍जति, सम्भवे न रज्‍जति, अत्थुत्तरि पदं सन्तं सम्मप्पञ्‍ञाय पस्सति। तञ्‍च ख्वस्स पदं न सब्बेन सब्बं सच्छिकतं होति, तस्स न सब्बेन सब्बं मानानुसयो पहीनो होति, न सब्बेन सब्बं भवरागानुसयो पहीनो होति, न सब्बेन सब्बं अविज्‍जानुसयो पहीनो होति। सो पञ्‍चन्‍नं ओरम्भागियानं संयोजनानं परिक्खया अन्तरापरिनिब्बायी होति। सेय्यथापि, भिक्खवे, दिवसंसन्तत्ते अयोकपाले हञ्‍ञमाने पपटिका निब्बत्तित्वा उप्पतित्वा निब्बायेय्य। एवमेवं खो, भिक्खवे, भिक्खु एवं पटिपन्‍नो होति – नो चस्स नो च मे सिया…पे॰… सो पञ्‍चन्‍नं ओरम्भागियानं संयोजनानं परिक्खया अन्तरापरिनिब्बायी होति।

    ‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – ‘no cassa no ca me siyā, na bhavissati na me bhavissati, yadatthi yaṃ bhūtaṃ taṃ pajahāmī’ti upekkhaṃ paṭilabhati. So bhave na rajjati, sambhave na rajjati, atthuttari padaṃ santaṃ sammappaññāya passati. Tañca khvassa padaṃ na sabbena sabbaṃ sacchikataṃ hoti, tassa na sabbena sabbaṃ mānānusayo pahīno hoti, na sabbena sabbaṃ bhavarāgānusayo pahīno hoti, na sabbena sabbaṃ avijjānusayo pahīno hoti. So pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā antarāparinibbāyī hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, divasaṃsantatte ayokapāle haññamāne papaṭikā nibbattitvā uppatitvā nibbāyeyya. Evamevaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa no ca me siyā…pe… so pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā antarāparinibbāyī hoti.

    ‘‘इध पन, भिक्खवे, भिक्खु एवं पटिपन्‍नो होति – नो चस्स नो च मे सिया…पे॰… सो पञ्‍चन्‍नं ओरम्भागियानं संयोजनानं परिक्खया अन्तरापरिनिब्बायी होति। सेय्यथापि, भिक्खवे, दिवसंसन्तत्ते अयोकपाले हञ्‍ञमाने पपटिका निब्बत्तित्वा उप्पतित्वा अनुपहच्‍च तलं निब्बायेय्य। एवमेवं खो, भिक्खवे, भिक्खु एवं पटिपन्‍नो होति – नो चस्स नो च मे सिया…पे॰… सो पञ्‍चन्‍नं ओरम्भागियानं संयोजनानं परिक्खया अन्तरापरिनिब्बायी होति।

    ‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa no ca me siyā…pe… so pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā antarāparinibbāyī hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, divasaṃsantatte ayokapāle haññamāne papaṭikā nibbattitvā uppatitvā anupahacca talaṃ nibbāyeyya. Evamevaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa no ca me siyā…pe… so pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā antarāparinibbāyī hoti.

    ‘‘इध पन, भिक्खवे, भिक्खु एवं पटिपन्‍नो होति – नो चस्स नो च मे सिया…पे॰… सो पञ्‍चन्‍नं ओरम्भागियानं संयोजनानं परिक्खया उपहच्‍चपरिनिब्बायी होति। सेय्यथापि, भिक्खवे, दिवसंसन्तत्ते अयोकपाले हञ्‍ञमाने पपटिका निब्बत्तित्वा उप्पतित्वा उपहच्‍च तलं निब्बायेय्य। एवमेवं खो, भिक्खवे, भिक्खु एवं पटिपन्‍नो होति – नो चस्स नो च मे सिया…पे॰… सो पञ्‍चन्‍नं ओरम्भागियानं संयोजनानं परिक्खया उपहच्‍चपरिनिब्बायी होति।

    ‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa no ca me siyā…pe… so pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā upahaccaparinibbāyī hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, divasaṃsantatte ayokapāle haññamāne papaṭikā nibbattitvā uppatitvā upahacca talaṃ nibbāyeyya. Evamevaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa no ca me siyā…pe… so pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā upahaccaparinibbāyī hoti.

    ‘‘इध पन, भिक्खवे, भिक्खु एवं पटिपन्‍नो होति – नो चस्स नो च मे सिया…पे॰… सो पञ्‍चन्‍नं ओरम्भागियानं संयोजनानं परिक्खया असङ्खारपरिनिब्बायी होति। सेय्यथापि, भिक्खवे, दिवसंसन्तत्ते अयोकपाले हञ्‍ञमाने पपटिका निब्बत्तित्वा उप्पतित्वा परित्ते तिणपुञ्‍जे वा कट्ठपुञ्‍जे वा निपतेय्य। सा तत्थ अग्गिम्पि जनेय्य, धूमम्पि जनेय्य, अग्गिम्पि जनेत्वा धूमम्पि जनेत्वा तमेव परित्तं तिणपुञ्‍जं वा कट्ठपुञ्‍जं वा परियादियित्वा अनाहारा निब्बायेय्य। एवमेवं खो, भिक्खवे, भिक्खु एवं पटिपन्‍नो होति – नो चस्स नो च मे सिया…पे॰… सो पञ्‍चन्‍नं ओरम्भागियानं संयोजनानं परिक्खया असङ्खारपरिनिब्बायी होति।

    ‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa no ca me siyā…pe… so pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā asaṅkhāraparinibbāyī hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, divasaṃsantatte ayokapāle haññamāne papaṭikā nibbattitvā uppatitvā paritte tiṇapuñje vā kaṭṭhapuñje vā nipateyya. Sā tattha aggimpi janeyya, dhūmampi janeyya, aggimpi janetvā dhūmampi janetvā tameva parittaṃ tiṇapuñjaṃ vā kaṭṭhapuñjaṃ vā pariyādiyitvā anāhārā nibbāyeyya. Evamevaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa no ca me siyā…pe… so pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā asaṅkhāraparinibbāyī hoti.

    ‘‘इध पन, भिक्खवे, भिक्खु एवं पटिपन्‍नो होति – नो चस्स नो च मे सिया…पे॰… सो पञ्‍चन्‍नं ओरम्भागियानं संयोजनानं परिक्खया ससङ्खारपरिनिब्बायी होति। सेय्यथापि, भिक्खवे, दिवसंसन्तत्ते अयोकपाले हञ्‍ञमाने पपटिका निब्बत्तित्वा उप्पतित्वा विपुले तिणपुञ्‍जे वा कट्ठपुञ्‍जे वा निपतेय्य। सा तत्थ अग्गिम्पि जनेय्य, धूमम्पि जनेय्य, अग्गिम्पि जनेत्वा धूमम्पि जनेत्वा तमेव विपुलं तिणपुञ्‍जं वा कट्ठपुञ्‍जं वा परियादियित्वा अनाहारा निब्बायेय्य। एवमेवं खो, भिक्खवे, भिक्खु एवं पटिपन्‍नो होति – नो चस्स नो च मे सिया…पे॰… सो पञ्‍चन्‍नं ओरम्भागियानं संयोजनानं परिक्खया ससङ्खारपरिनिब्बायी होति।

    ‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa no ca me siyā…pe… so pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā sasaṅkhāraparinibbāyī hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, divasaṃsantatte ayokapāle haññamāne papaṭikā nibbattitvā uppatitvā vipule tiṇapuñje vā kaṭṭhapuñje vā nipateyya. Sā tattha aggimpi janeyya, dhūmampi janeyya, aggimpi janetvā dhūmampi janetvā tameva vipulaṃ tiṇapuñjaṃ vā kaṭṭhapuñjaṃ vā pariyādiyitvā anāhārā nibbāyeyya. Evamevaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa no ca me siyā…pe… so pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā sasaṅkhāraparinibbāyī hoti.

    ‘‘इध पन, भिक्खवे, भिक्खु एवं पटिपन्‍नो होति – ‘नो चस्स नो च मे सिया, न भविस्सति न मे भविस्सति, यदत्थि यं भूतं तं पजहामी’ति उपेक्खं पटिलभति। सो भवे न रज्‍जति, सम्भवे न रज्‍जति, अत्थुत्तरि पदं सन्तं सम्मपञ्‍ञाय पस्सति। तञ्‍च ख्वस्स पदं न सब्बेन सब्बं सच्छिकतं होति, तस्स न सब्बेन सब्बं मानानुसयो पहीनो होति, न सब्बेन सब्बं भवरागानुसयो पहीनो होति, न सब्बेन सब्बं अविज्‍जानुसयो पहीनो होति। सो पञ्‍चन्‍नं ओरम्भागियानं संयोजनानं परिक्खया उद्धंसोतो होति अकनिट्ठगामी। सेय्यथापि, भिक्खवे, दिवसंसन्तत्ते अयोकपाले हञ्‍ञमाने पपटिका निब्बत्तित्वा उप्पतित्वा महन्ते तिणपुञ्‍जे वा कट्ठपुञ्‍जे वा निपतेय्य। सा तत्थ अग्गिम्पि जनेय्य, धूमम्पि जनेय्य, अग्गिम्पि जनेत्वा धूमम्पि जनेत्वा तमेव महन्तं तिणपुञ्‍जं वा कट्ठपुञ्‍जं वा परियादियित्वा गच्छम्पि दहेय्य 7, दायम्पि दहेय्य, गच्छम्पि दहित्वा दायम्पि दहित्वा हरितन्तं वा पथन्तं वा 8 सेलन्तं वा उदकन्तं वा रमणीयं वा भूमिभागं आगम्म अनाहारा निब्बायेय्य। एवमेवं खो, भिक्खवे, भिक्खु एवं पटिपन्‍नो होति – नो चस्स नो च मे सिया…पे॰… सो पञ्‍चन्‍नं ओरम्भागियानं संयोजनानं परिक्खया उद्धंसोतो होति अकनिट्ठगामी। इमा खो, भिक्खवे, सत्त पुरिसगतियो।

    ‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – ‘no cassa no ca me siyā, na bhavissati na me bhavissati, yadatthi yaṃ bhūtaṃ taṃ pajahāmī’ti upekkhaṃ paṭilabhati. So bhave na rajjati, sambhave na rajjati, atthuttari padaṃ santaṃ sammapaññāya passati. Tañca khvassa padaṃ na sabbena sabbaṃ sacchikataṃ hoti, tassa na sabbena sabbaṃ mānānusayo pahīno hoti, na sabbena sabbaṃ bhavarāgānusayo pahīno hoti, na sabbena sabbaṃ avijjānusayo pahīno hoti. So pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā uddhaṃsoto hoti akaniṭṭhagāmī. Seyyathāpi, bhikkhave, divasaṃsantatte ayokapāle haññamāne papaṭikā nibbattitvā uppatitvā mahante tiṇapuñje vā kaṭṭhapuñje vā nipateyya. Sā tattha aggimpi janeyya, dhūmampi janeyya, aggimpi janetvā dhūmampi janetvā tameva mahantaṃ tiṇapuñjaṃ vā kaṭṭhapuñjaṃ vā pariyādiyitvā gacchampi daheyya 9, dāyampi daheyya, gacchampi dahitvā dāyampi dahitvā haritantaṃ vā pathantaṃ vā 10 selantaṃ vā udakantaṃ vā ramaṇīyaṃ vā bhūmibhāgaṃ āgamma anāhārā nibbāyeyya. Evamevaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa no ca me siyā…pe… so pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā uddhaṃsoto hoti akaniṭṭhagāmī. Imā kho, bhikkhave, satta purisagatiyo.

    ‘‘कतमञ्‍च, भिक्खवे, अनुपादापरिनिब्बानं? इध, भिक्खवे, भिक्खु एवं पटिपन्‍नो होति – ‘नो चस्स नो च मे सिया, न भविस्सति न मे भविस्सति, यदत्थि यं भूतं तं पजहामी’ति उपेक्खं पटिलभति। सो भवे न रज्‍जति, सम्भवे न रज्‍जति, अत्थुत्तरि पदं सन्तं सम्मप्पञ्‍ञाय पस्सति। तञ्‍च ख्वस्स पदं सब्बेन सब्बं सच्छिकतं होति, तस्स सब्बेन सब्बं मानानुसयो पहीनो होति, सब्बेन सब्बं भवरागानुसयो पहीनो होति, सब्बेन सब्बं अविज्‍जानुसयो पहीनो होति। सो आसवानं खया…पे॰… सच्छिकत्वा उपसम्पज्‍ज विहरति। इदं वुच्‍चति, भिक्खवे, अनुपादापरिनिब्बानं। इमा खो, भिक्खवे, सत्त पुरिसगतियो अनुपादा च परिनिब्बान’’न्ति। दुतियं।

    ‘‘Katamañca, bhikkhave, anupādāparinibbānaṃ? Idha, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – ‘no cassa no ca me siyā, na bhavissati na me bhavissati, yadatthi yaṃ bhūtaṃ taṃ pajahāmī’ti upekkhaṃ paṭilabhati. So bhave na rajjati, sambhave na rajjati, atthuttari padaṃ santaṃ sammappaññāya passati. Tañca khvassa padaṃ sabbena sabbaṃ sacchikataṃ hoti, tassa sabbena sabbaṃ mānānusayo pahīno hoti, sabbena sabbaṃ bhavarāgānusayo pahīno hoti, sabbena sabbaṃ avijjānusayo pahīno hoti. So āsavānaṃ khayā…pe… sacchikatvā upasampajja viharati. Idaṃ vuccati, bhikkhave, anupādāparinibbānaṃ. Imā kho, bhikkhave, satta purisagatiyo anupādā ca parinibbāna’’nti. Dutiyaṃ.




    Next: ३. तिस्सब्रह्मासुत्तं • 3. Tissabrahmāsuttaṃ




    Footnotes:
    1. सत्त (सी॰), सत्त च खो (क॰)
    2. परिनिब्बाणं (सी॰)
    3. satta (sī.), satta ca kho (ka.)
    4. parinibbāṇaṃ (sī.)
    5. दिवससन्तत्ते (सी॰ स्या॰) म॰ नि॰ २.१५४
    6. divasasantatte (sī. syā.) ma. ni. 2.154
    7. डहेय्य (अञ्‍ञत्थ)
    8. पन्थन्तं वा (सी॰) स्यामपोत्थके इदं न दिस्सति
    9. ḍaheyya (aññattha)
    10. panthantaṃ vā (sī.) syāmapotthake idaṃ na dissati



    Related texts:



    अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / २. पुरिसगतिसुत्तवण्णना • 2. Purisagatisuttavaṇṇanā

    टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / १-२. अब्याकतसुत्तादिवण्णना • 1-2. Abyākatasuttādivaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact