| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
៣. បុត្តមំសូបមសុត្តវណ្ណនា
3. Puttamaṃsūpamasuttavaṇṇanā
៦៣. វុត្តនយមេវាតិ ហេដ្ឋា អាហារវគ្គស្ស បឋមសុត្តេ វុត្តនយមេវ។ លាភសក្ការេនាតិ លាភសក្ការសង្ខាតាយ អដ្ឋុប្បត្តិយាតិ កេចិ។ លាភសក្ការេ វា អដ្ឋុប្បត្តិយាតិ អបរេ។ យោ ហិ លាភសក្ការនិមិត្តំ បច្ចយេសុ គេធេន ភិក្ខូនំ អបច្ចវេក្ខិតបរិភោគោ ជាតោ, តំ អដ្ឋុប្បត្តិំ កត្វា ភគវា ឥមំ ទេសនំ និក្ខិបិ។ យមកមហាមេឃោតិ ហេដ្ឋា ឱលម្ពនឧបរិឧគ្គមនវសេន សតបដលសហស្សបដលោ យុគឡមហាមេឃោ។
63.Vuttanayamevāti heṭṭhā āhāravaggassa paṭhamasutte vuttanayameva. Lābhasakkārenāti lābhasakkārasaṅkhātāya aṭṭhuppattiyāti keci. Lābhasakkāre vā aṭṭhuppattiyāti apare. Yo hi lābhasakkāranimittaṃ paccayesu gedhena bhikkhūnaṃ apaccavekkhitaparibhogo jāto, taṃ aṭṭhuppattiṃ katvā bhagavā imaṃ desanaṃ nikkhipi. Yamakamahāmeghoti heṭṭhā olambanaupariuggamanavasena satapaṭalasahassapaṭalo yugaḷamahāmegho.
តិដ្ឋន្តិ ចេវ ភគវតិ កត្ថចិ និពទ្ធវាសំ វសន្តេ, ចារិកម្បិ គច្ឆន្តេ អនុពន្ធន្តិ ច។ ភិក្ខូនម្បិ យេភុយ្យេន កប្បសតសហស្សំ តតោ ភិយ្យោបិ បូរិតទានបារមិសញ្ចយត្តា តទា មហាលាភសក្ការោ ឧប្បជ្ជតីតិ វុត្តំ ‘‘ឯវំ ភិក្ខុសង្ឃស្សបី’’តិ។ សក្កតោតិ សក្ការប្បត្តោ។ គរុកតោតិ គរុការប្បត្តោ។ មានិតោតិ ពហុមតោ មនសា បិយាយិតោ ច។ បូជិតោតិ មាលាទិបូជាយ ចេវ ចតុបច្ចយាភិបូជាយ ច បូជិតោ។ អបចិតោតិ អបចាយនប្បត្តោ។ យស្ស ហិ ចត្តារោ បច្ចយេ សក្កត្វា សុអភិសង្ខតេ បណីតបណីតេ ឧបនេន្តិ, សោ សក្កតោ។ យស្មិំ គរុភាវំ បច្ចុបដ្ឋបេត្វា ទេន្តិ, សោ គរុកតោ។ យំ មនសា បិយាយន្តិ ពហុមញ្ញន្តិ, សោ ពហុមតោ។ យស្ស សព្ពមេតំ បូជាវសេន ករោន្តិ, សោ បូជិតោ។ យស្ស អភិវាទនបច្ចុដ្ឋានញ្ជលិកម្មាទិវសេន បរមនិបច្ចការំ ករោន្តិ, សោ អបចិតោ។ ភគវតិ ភិក្ខុសង្ឃេ ច លោកោ ឯវំ បដិបន្នោ។ តេន វុត្តំ ‘‘តេន ខោ បន សមយេន…បេ.… បរិក្ខារាន’’ន្តិ (ឧទា. ១៤; សំ. និ. ២.៧០)។ លាភគ្គយសគ្គប្បត្តន្តិ លាភស្ស ច យសស្ស ច អគ្គំ ឧក្កំសំ បត្តំ។
Tiṭṭhanti ceva bhagavati katthaci nibaddhavāsaṃ vasante, cārikampi gacchante anubandhanti ca. Bhikkhūnampi yebhuyyena kappasatasahassaṃ tato bhiyyopi pūritadānapāramisañcayattā tadā mahālābhasakkāro uppajjatīti vuttaṃ ‘‘evaṃ bhikkhusaṅghassapī’’ti. Sakkatoti sakkārappatto. Garukatoti garukārappatto. Mānitoti bahumato manasā piyāyito ca. Pūjitoti mālādipūjāya ceva catupaccayābhipūjāya ca pūjito. Apacitoti apacāyanappatto. Yassa hi cattāro paccaye sakkatvā suabhisaṅkhate paṇītapaṇīte upanenti, so sakkato. Yasmiṃ garubhāvaṃ paccupaṭṭhapetvā denti, so garukato. Yaṃ manasā piyāyanti bahumaññanti, so bahumato. Yassa sabbametaṃ pūjāvasena karonti, so pūjito. Yassa abhivādanapaccuṭṭhānañjalikammādivasena paramanipaccakāraṃ karonti, so apacito. Bhagavati bhikkhusaṅghe ca loko evaṃ paṭipanno. Tena vuttaṃ ‘‘tena kho pana samayena…pe… parikkhārāna’’nti (udā. 14; saṃ. ni. 2.70). Lābhaggayasaggappattanti lābhassa ca yasassa ca aggaṃ ukkaṃsaṃ pattaṃ.
បឋមាហារវណ្ណនា
Paṭhamāhāravaṇṇanā
អស្សាតិ ភគវតោ។ ធម្មសភាវចិន្តាវសេន បវត្តំ សហោត្តប្បញាណំ ធម្មសំវេគោ។ ធុវបដិសេវនដ្ឋានញ្ហេតំ សត្តានំ, យទិទំ អាហារបរិភោគោ, តស្មា ន តត្ថ អបច្ចវេក្ខណមត្តេន បារាជិកំ បញ្ញបេតុំ សក្កាតិ អធិប្បាយោ។ អាហារាតិ ‘‘បច្ចយា’’តិអាទិនា បុព្ពេ អាហារេសុ វុត្តវិធិំ សន្ធាយ អាហ ‘‘អាហារា’’តិអាទិ។ ឥទានិ តត្ថ កត្តព្ពំ អត្ថវណ្ណនំ សន្ធាយ ‘‘ហេដ្ឋា វុត្តត្ថមេវា’’តិ វុត្តំ។
Assāti bhagavato. Dhammasabhāvacintāvasena pavattaṃ sahottappañāṇaṃ dhammasaṃvego. Dhuvapaṭisevanaṭṭhānañhetaṃ sattānaṃ, yadidaṃ āhāraparibhogo, tasmā na tattha apaccavekkhaṇamattena pārājikaṃ paññapetuṃ sakkāti adhippāyo. Āhārāti ‘‘paccayā’’tiādinā pubbe āhāresu vuttavidhiṃ sandhāya āha ‘‘āhārā’’tiādi. Idāni tattha kattabbaṃ atthavaṇṇanaṃ sandhāya ‘‘heṭṭhā vuttatthamevā’’ti vuttaṃ.
អាទីនវន្តិ ទោសំ។ ជាយាតិ ភរិយា។ បតីតិ ភត្តា។ អបេក្ខាសទ្ទា ចេតេ បិតាបុត្តសទ្ទា វិយ, បាឡិយំ បន អា-ការស្ស រស្សត្តំ សានុនាសិកញ្ច កត្វា វុត្តំ ‘‘ជាយម្បតិកា’’តិ។ សម្មា ផលំ វហតីតិ សម្ពលំ, សុខាវហន្តិ អត្ថោ។ តថា ហិ តំ ‘‘បថេ ហិតន្តិ បាថេយ្យ’’ន្តិ វុច្ចតិ។ មគ្គស្ស កន្តារបរិយាបន្នត្តា វុត្តំ ‘‘កន្តារភូតំ មគ្គ’’ន្តិ។ ទុល្លភតាយ តំ ឧទកំ តត្ថ តារេតីតិ កន្តារំ, និរុទកំ មហាវនំ។ រុឡ្ហីវសេន ឥតរម្បិ មហាវនំ តថា វុច្ចតីតិ អាហ ‘‘ចោរកន្តារ’’ន្តិអាទិ។ បររាជូនំ វេរិអាទីនញ្ច វសេន សប្បដិភយម្បិ អរញ្ញំ ឯត្ថេវ សង្គហំ គច្ឆតីតិ វុត្តំ ‘‘បញ្ចវិធ’’ន្តិ។
Ādīnavanti dosaṃ. Jāyāti bhariyā. Patīti bhattā. Apekkhāsaddā cete pitāputtasaddā viya, pāḷiyaṃ pana ā-kārassa rassattaṃ sānunāsikañca katvā vuttaṃ ‘‘jāyampatikā’’ti. Sammā phalaṃ vahatīti sambalaṃ, sukhāvahanti attho. Tathā hi taṃ ‘‘pathe hitanti pātheyya’’nti vuccati. Maggassa kantārapariyāpannattā vuttaṃ ‘‘kantārabhūtaṃ magga’’nti. Dullabhatāya taṃ udakaṃ tattha tāretīti kantāraṃ, nirudakaṃ mahāvanaṃ. Ruḷhīvasena itarampi mahāvanaṃ tathā vuccatīti āha ‘‘corakantāra’’ntiādi. Pararājūnaṃ veriādīnañca vasena sappaṭibhayampi araññaṃ ettheva saṅgahaṃ gacchatīti vuttaṃ ‘‘pañcavidha’’nti.
ឃនឃនដ្ឋានតោតិ មំសស្ស ពហលពហលំ ថូលថូលំ ហុត្វា ឋិតដ្ឋានតោ។ ‘‘តាទិសញ្ហិ មំសំ គហេត្វា សុក្ខាបិតំ វល្លូរំ។ សូលេ អាវុនិត្វា បក្កមំសំ សូលមំសំ។ វិរឡច្ឆាយាយំ និសីទិំសុ គន្តុំ អសមត្ថោ ហុត្វា។ គោវតកុក្កុរវតទេវតាយាចនាទីហីតិ គោវតកុក្កុរវតាទិវតចរណេហិ ចេវ ទេវតាយាចនាទីហិ បណិធិកម្មេហិ ច មហន្តំ ទុក្ខំ អនុភូតំ។
Ghanaghanaṭṭhānatoti maṃsassa bahalabahalaṃ thūlathūlaṃ hutvā ṭhitaṭṭhānato. ‘‘Tādisañhi maṃsaṃ gahetvā sukkhāpitaṃ vallūraṃ. Sūle āvunitvā pakkamaṃsaṃ sūlamaṃsaṃ. Viraḷacchāyāyaṃ nisīdiṃsu gantuṃ asamattho hutvā. Govatakukkuravatadevatāyācanādīhīti govatakukkuravatādivatacaraṇehi ceva devatāyācanādīhi paṇidhikammehi ca mahantaṃ dukkhaṃ anubhūtaṃ.
យស្មា បន សាសនេ សម្មាបដិបជ្ជន្តស្ស ភិក្ខុនោ អាហារបរិភោគស្ស ឱបម្មភាវេន តេសំ ជាយម្បតិកានំ បុត្តមំសបរិភោគោ ឥធ ភគវតា អានីតោ, តស្មាស្ស នានាការេហិ ឱបម្មត្តំ វិភាវេតុំ ‘‘តេសំ សោ បុត្តមំសាហារោ’’តិអាទិ អារទ្ធំ។ តត្ថ សជាតិមំសតាយាតិ សមានជាតិកមំសភាវេន, មនុស្សមំសភាវេនាតិ អត្ថោ។ មសុស្សមំសញ្ហិ កុលប្បសុតមនុស្សានំ អមនុញ្ញំ ហោតិ អបរិចិតភាវតោ គារយ្ហភាវតោ ច, តតោ ឯវ ញាតិអាទិមំសតាយាតិអាទិ វុត្តំ។ តរុណមំសតាយាតិអាទិ បន សភាវតោ អនភិសង្ខារតោ ច អមនុញ្ញាតិ កត្វា វុត្តំ។ អធូបិតតាយាតិ អធូបិតភាវតោ។ មជ្ឈត្តភាវេយេវ ឋិតា។ តតោ ឯវ និច្ឆន្ទរាគបរិភោគេ ឋិតាតិ វុត្តំ កន្តារតោ និត្ថរណជ្ឈាសយតាយ។ ឥទានិ យេ ច តេ អនបនីតាហារោ, ន យាវទត្ថបរិភោគោ វិគតមច្ឆេរមលតា សម្មោហាភាវោ អាយតិំ តត្ថ បត្ថនាភាវោ សន្និធិការាភាវោ អបរិច្ចជនមទត្ថាភាវោ អហីឡនា អវិវាទបរិភោគោ ចាតិ ឧបមាយំ លព្ភមានា បការវិសេសា, តេ តថា នីហរិត្វា ឧបមេយ្យេ យោជេត្វា ទស្សេតុំ ‘‘ន អដ្ឋិន្ហារុចម្មនិស្សិតដ្ឋានានី’’តិអាទិ វុត្តំ។ តំ ការណន្តិ តំ តេសំ ជាយម្បតីនំ យាវទេវ កន្តារនិត្ថរណត្ថាយ បុត្តមំសបរិភោគសង្ខាតំ ការណំ។
Yasmā pana sāsane sammāpaṭipajjantassa bhikkhuno āhāraparibhogassa opammabhāvena tesaṃ jāyampatikānaṃ puttamaṃsaparibhogo idha bhagavatā ānīto, tasmāssa nānākārehi opammattaṃ vibhāvetuṃ ‘‘tesaṃ so puttamaṃsāhāro’’tiādi āraddhaṃ. Tattha sajātimaṃsatāyāti samānajātikamaṃsabhāvena, manussamaṃsabhāvenāti attho. Masussamaṃsañhi kulappasutamanussānaṃ amanuññaṃ hoti aparicitabhāvato gārayhabhāvato ca, tato eva ñātiādimaṃsatāyātiādi vuttaṃ. Taruṇamaṃsatāyātiādi pana sabhāvato anabhisaṅkhārato ca amanuññāti katvā vuttaṃ. Adhūpitatāyāti adhūpitabhāvato. Majjhattabhāveyeva ṭhitā. Tato eva nicchandarāgaparibhoge ṭhitāti vuttaṃ kantārato nittharaṇajjhāsayatāya. Idāni ye ca te anapanītāhāro, na yāvadatthaparibhogo vigatamaccheramalatā sammohābhāvo āyatiṃ tattha patthanābhāvo sannidhikārābhāvo apariccajanamadatthābhāvo ahīḷanā avivādaparibhogo cāti upamāyaṃ labbhamānā pakāravisesā, te tathā nīharitvā upameyye yojetvā dassetuṃ ‘‘naaṭṭhinhārucammanissitaṭṭhānānī’’tiādi vuttaṃ. Taṃ kāraṇanti taṃ tesaṃ jāyampatīnaṃ yāvadeva kantāranittharaṇatthāya puttamaṃsaparibhogasaṅkhātaṃ kāraṇaṃ.
និស្សន្ទបាដិកុល្យតំ បច្ចវេក្ខន្តោបិ កពឡីការាហារំ បរិវីមំសតិ។ យថា តេ ជាយម្បតិកាតិអាទិបិ ឱបម្មសំសន្ទនំ។ ‘‘បរិភុញ្ជិតព្ពោ អាហារោ’’តិ បទំ អានេត្វា សម្ពន្ធិតព្ពំ។ ឯស នយោ ឥតោ បរេសុបិ។ អបដិក្ខិបិត្វាតិ អនបនេត្វា។ វដ្ដកេន វិយ កុក្កុដេន វិយ ចាតិ វិសទិសូទាហរណំ។ ឱធិំ អទស្សេត្វាតិ មហន្តគ្គហណវសេន ឱធិំ អកត្វា។ សីហេន វិយាតិ សទិសូទាហរណំ។ សោ កិរ សបទានមេវ ខាទតិ។
Nissandapāṭikulyataṃ paccavekkhantopi kabaḷīkārāhāraṃ parivīmaṃsati. Yathā te jāyampatikātiādipi opammasaṃsandanaṃ. ‘‘Paribhuñjitabbo āhāro’’ti padaṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. Esa nayo ito paresupi. Apaṭikkhipitvāti anapanetvā. Vaṭṭakena viya kukkuṭena viya cāti visadisūdāharaṇaṃ. Odhiṃ adassetvāti mahantaggahaṇavasena odhiṃ akatvā. Sīhena viyāti sadisūdāharaṇaṃ. So kira sapadānameva khādati.
អគធិតអមុច្ឆិតាទិភាវេន បរិភុញ្ជិតព្ពតោ ‘‘អមច្ឆរាយិត្វា’’តិអាទិ វុត្តំ។ អព្ភន្តរេ អត្តា នាម អត្ថីតិ ទិដ្ឋិ អត្តូបលទ្ធិ, តំសហគតេន សម្មោហេន អត្តា អាហារំ បរិភុញ្ជតីតិ។ សតិសម្បជញ្ញវសេនបីតិ ‘‘អសិតេ បីតេ ខាយិតេ សាយិតេ សម្បជានការី ហោតី’’តិ ឯត្ថ វុត្តសតិសម្បជញ្ញវសេនបិ។
Agadhitaamucchitādibhāvena paribhuñjitabbato ‘‘amaccharāyitvā’’tiādi vuttaṃ. Abbhantare attā nāma atthīti diṭṭhi attūpaladdhi, taṃsahagatena sammohena attā āhāraṃ paribhuñjatīti. Satisampajaññavasenapīti ‘‘asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hotī’’ti ettha vuttasatisampajaññavasenapi.
‘‘អហោ វត មយំ…បេ.… លភេយ្យ’’ន្តិ បត្ថនំ វា, ‘‘ហិយ្យោ វិយ…បេ.… ន លទ្ធ’’ន្តិ អនុសោចនំ វា អកត្វាតិ យោជនា។
‘‘Aho vata mayaṃ…pe… labheyya’’nti patthanaṃ vā, ‘‘hiyyo viya…pe… na laddha’’nti anusocanaṃ vā akatvāti yojanā.
‘‘សន្និធិំ ន អកំសុ, ភូមិយំ វា និខណិំសុ, អគ្គិនា វា ឈាបយិំសូ’’តិ ន-ការំ អានេត្វា យោជនា។ ឯវំ សព្ពត្ថ។
‘‘Sannidhiṃ na akaṃsu, bhūmiyaṃ vā nikhaṇiṃsu, agginā vā jhāpayiṃsū’’ti na-kāraṃ ānetvā yojanā. Evaṃ sabbattha.
បិណ្ឌបាតំ វា អហីឡេន្តេន ទាយកំ វា អហីឡេន្តេន បរិភុញ្ជិតព្ពោតិ យោជនា។ ស បត្តបាណីតិ សោ បត្តហត្ថោ។ នាវជានិយាតិ ន អវជានិយា។ អតិមញ្ញតីតិ អតិក្កមិត្វា មញ្ញតិ, អវជានាតីតិ អត្ថោ។
Piṇḍapātaṃ vā ahīḷentena dāyakaṃ vā ahīḷentena paribhuñjitabboti yojanā. Sa pattapāṇīti so pattahattho. Nāvajāniyāti na avajāniyā. Atimaññatīti atikkamitvā maññati, avajānātīti attho.
‘‘តីហិ បរិញ្ញាហិ បរិញ្ញាតេ’’តិ វត្វា តាហិ កពឡីការាហារស្ស បរិជាននវិធិំ ទស្សេន្តោ ‘‘កថ’’ន្តិអាទិមាហ។ តត្ថ សវត្ថុកវសេនាតិ សសម្ភារវសេន, សភាវតោ បន រូបាហរណំ ឱជមត្តំ ហោតិ។ ឥទញ្ហិ កពឡីការាហារស្ស លក្ខណំ។ កាមំ រសារម្មណំ ជិវ្ហាបសាទេ បដិហញ្ញតិ, តេន បន អវិនាភាវតោ សម្បត្តវិសយគាហិតាយ ច ជិវ្ហាបសាទស្ស ‘‘ឱជដ្ឋមករូបំ កត្ថ បដិហញ្ញតី’’តិ វុត្តំ។ តស្សាតិ ជិវ្ហាបសាទស្ស ។ ឥមេ ធម្មាតិ ឥមេ យថាវុត្តភូតុបាទាយធម្មា។ តន្តិ រូបខន្ធំ។ បរិគ្គណ្ហតោតិ បរិគ្គណ្ហន្តស្ស។ ឧប្បន្នា ផស្សបញ្ចមកា ធម្មាតិ សព្ពេបិ យេ យថានិទ្ធារិតា, តេហិ សហប្បវត្តាវ សព្ពេបិ ឥមេ។ សរសលក្ខណតោតិ អត្តនោ កិច្ចតោ លក្ខណតោ ច។ តេសំ នាមរូបភាវេន វវត្ថបិតានំ បញ្ចន្នំ ខន្ធានំ បច្ចយោ វិញ្ញាណំ។ ‘‘តស្ស សង្ខារា តេសំ អវិជ្ជា’’តិ ឯវំ ឧទ្ធំ អារោហនវសេន បច្ចយំ។ អធោឱរោហនវសេន បន សឡាយតនាទិកេ បរិយេសន្តោ អនុលោមបដិលោមំ បដិច្ចសមុប្បាទំ បស្សតិ។ សឡាយតនាទយោបិ ហិ រូបារូបធម្មានំ យថារហំ បច្ចយភាវេន វវត្ថបេតព្ពាតិ។ យាថាវតោ ទិដ្ឋត្តាតិ ‘‘ឥទំ រូបំ, ឯត្តកំ រូបំ, ន ឥតោ ភិយ្យោ, ឥទំ នាមំ, ឯត្តកំ នាមំ, ន ឥតោ ភិយ្យោ’’តិ ច យថាភូតំ ទិដ្ឋត្តា។ អនិច្ចានុបស្សនា, ទុក្ខានុបស្សនា, អនត្តានុបស្សនា, និព្ពិទានុបស្សនា, វិរាគានុបស្សនា, និរោធានុបស្សនា, បដិនិស្សគ្គានុបស្សនាតិ ឥមាសំ សត្តន្នំ អនុបស្សនានំ វសេន។ សោតិ កពឡីការាហារោ។ តិលក្ខណ…បេ.… សង្ខាតាយាតិ អនិច្ចតាទីនំ តិណ្ណំ លក្ខណានំ បដិវិជ្ឈនវសេន លក្ខណវន្តសម្មសនវសេន ច បវត្តញាណសង្ខាតាយ។ បរិញ្ញាតោ ហោតិ អនវសេសតោ នាមរូបស្ស ញាតត្តា តប្បរិយាបន្នត្តា ច អាហារស្ស។ តេនាហ ‘‘តស្មិំ យេវា’’តិអាទិ។ ឆន្ទរាគាវកឌ្ឍនេនាតិ ឆន្ទរាគស្ស បជហនេន។
‘‘Tīhi pariññāhi pariññāte’’ti vatvā tāhi kabaḷīkārāhārassa parijānanavidhiṃ dassento ‘‘katha’’ntiādimāha. Tattha savatthukavasenāti sasambhāravasena, sabhāvato pana rūpāharaṇaṃ ojamattaṃ hoti. Idañhi kabaḷīkārāhārassa lakkhaṇaṃ. Kāmaṃ rasārammaṇaṃ jivhāpasāde paṭihaññati, tena pana avinābhāvato sampattavisayagāhitāya ca jivhāpasādassa ‘‘ojaṭṭhamakarūpaṃ kattha paṭihaññatī’’ti vuttaṃ. Tassāti jivhāpasādassa . Ime dhammāti ime yathāvuttabhūtupādāyadhammā. Tanti rūpakhandhaṃ. Pariggaṇhatoti pariggaṇhantassa. Uppannā phassapañcamakā dhammāti sabbepi ye yathāniddhāritā, tehi sahappavattāva sabbepi ime. Sarasalakkhaṇatoti attano kiccato lakkhaṇato ca. Tesaṃ nāmarūpabhāvena vavatthapitānaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ paccayo viññāṇaṃ. ‘‘Tassa saṅkhārā tesaṃ avijjā’’ti evaṃ uddhaṃ ārohanavasena paccayaṃ. Adhoorohanavasena pana saḷāyatanādike pariyesanto anulomapaṭilomaṃ paṭiccasamuppādaṃ passati. Saḷāyatanādayopi hi rūpārūpadhammānaṃ yathārahaṃ paccayabhāvena vavatthapetabbāti. Yāthāvato diṭṭhattāti ‘‘idaṃ rūpaṃ, ettakaṃ rūpaṃ, na ito bhiyyo, idaṃ nāmaṃ, ettakaṃ nāmaṃ, na ito bhiyyo’’ti ca yathābhūtaṃ diṭṭhattā. Aniccānupassanā, dukkhānupassanā, anattānupassanā, nibbidānupassanā, virāgānupassanā, nirodhānupassanā, paṭinissaggānupassanāti imāsaṃ sattannaṃ anupassanānaṃ vasena. Soti kabaḷīkārāhāro. Tilakkhaṇa…pe… saṅkhātāyāti aniccatādīnaṃ tiṇṇaṃ lakkhaṇānaṃ paṭivijjhanavasena lakkhaṇavantasammasanavasena ca pavattañāṇasaṅkhātāya. Pariññāto hoti anavasesato nāmarūpassa ñātattā tappariyāpannattā ca āhārassa. Tenāha ‘‘tasmiṃ yevā’’tiādi. Chandarāgāvakaḍḍhanenāti chandarāgassa pajahanena.
បញ្ច កាមគុណា ការណភូតា ឯតស្ស អត្ថីតិ បញ្ចកាមគុណិកោ។ តេនាហ ‘‘បញ្ចកាមគុណសម្ភវោ’’តិ។ ឯកិស្សា តណ្ហាយ បរិញ្ញា ឯកបរិញ្ញា។ សព្ពស្ស បញ្ចកាមគុណិកស្ស រាគស្ស បរិញ្ញា, សព្ពបរិញ្ញា។ តទុភយស្សបិ មូលភូតស្ស អាហារស្ស បរិញ្ញា មូលបរិញ្ញា។ ឥទានិ ឥមា តិស្សោបិ បរិញ្ញាយោ វិភាគេន ទស្សេតុំ ‘‘យោ ភិក្ខូ’’តិអាទិ អារទ្ធំ។ ជិវ្ហាទ្វារេ ឯករសតណ្ហំ បរិជានាតីតិ ជិវ្ហាយ រសំ សាយិត្វា ឥតិ បដិសញ្ចិក្ខតិ ‘‘យោ យមេត្ថ រសោ, សោ វត្ថុកាមវសេន ឱជដ្ឋមករូបំ ហោតិ ជិវ្ហាយតនំ បសាទោ។ សោ កិំ និស្សិតោ? ចតុមហាភូតនិស្សិតោ។ តំសហជាតោ វណ្ណោ គន្ធោ រសោ ឱជា ជីវិតិន្ទ្រិយន្តិ ឥមេ ធម្មា រូបក្ខន្ធោ នាម។ យោ តស្មិំ រសេ អស្សាទោ, អយំ រសតណ្ហា។ តំសហគតា ផស្សាទយោ ធម្មា ចត្តារោ អរូបក្ខន្ធា’’តិអាទិវសេន។ សព្ពំ អដ្ឋកថាយំ អាគតវសេន វេទិតព្ពំ។ តេនាហ ‘‘តេន បញ្ចកាមគុណិកោ រាគោ បរិញ្ញាតោវ ហោតី’’តិ។ តត្ថ តេនាតិ យោ ភិក្ខុ ជិវ្ហាទ្វារេ រសតណ្ហំ បរិជានាតិ, តេន។ កថំ បន ឯកស្មិំ ទ្វារេ តណ្ហំ បរិជានតោ បញ្ចសុ ទ្វារេសុ រាគោ បរិញ្ញាតោ ហោតីតិ អាហ ‘‘កស្មា’’តិអាទិ។ តស្សាយេវាតិ តណ្ហាយ ឯវ តណ្ហាសាមញ្ញតោ ឯកត្តនយវសេន វុត្តំ។ តត្ថាតិ បញ្ចសុ ទ្វារេសុ។ ឧប្បជ្ជនតោតិ រូបរាគាទិភាវេន ឧប្បជ្ជនតោ។ លោភោ ឯវ ហិ តណ្ហាយនដ្ឋេន ‘‘តណ្ហា’’តិបិ, រជ្ជនដ្ឋេន ‘‘រាគោ’’តិបិ វុច្ចតិ។ តេនាហ ‘‘សាយេវ ហី’’តិអាទិ។ ឥទានិ វុត្តមេវត្ថំ ‘‘យថា’’តិអាទិនា ឧបមាយ សម្បិណ្ឌេតិ។ បញ្ចមគ្គេ ហនតោតិ បញ្ចសុ មគ្គេសុ សញ្ចរិត្តំ ករោន្តេន មគ្គគាមិនោ ហនន្តោ ‘‘មគ្គេ ហនតោ’’តិ វុត្តោ។
Pañca kāmaguṇā kāraṇabhūtā etassa atthīti pañcakāmaguṇiko. Tenāha ‘‘pañcakāmaguṇasambhavo’’ti. Ekissā taṇhāya pariññā ekapariññā. Sabbassa pañcakāmaguṇikassa rāgassa pariññā, sabbapariññā. Tadubhayassapi mūlabhūtassa āhārassa pariññā mūlapariññā. Idāni imā tissopi pariññāyo vibhāgena dassetuṃ ‘‘yo bhikkhū’’tiādi āraddhaṃ. Jivhādvāre ekarasataṇhaṃ parijānātīti jivhāya rasaṃ sāyitvā iti paṭisañcikkhati ‘‘yo yamettha raso, so vatthukāmavasena ojaṭṭhamakarūpaṃ hoti jivhāyatanaṃ pasādo. So kiṃ nissito? Catumahābhūtanissito. Taṃsahajāto vaṇṇo gandho raso ojā jīvitindriyanti ime dhammā rūpakkhandho nāma. Yo tasmiṃ rase assādo, ayaṃ rasataṇhā. Taṃsahagatā phassādayo dhammā cattāro arūpakkhandhā’’tiādivasena. Sabbaṃ aṭṭhakathāyaṃ āgatavasena veditabbaṃ. Tenāha ‘‘tena pañcakāmaguṇiko rāgo pariññātova hotī’’ti. Tattha tenāti yo bhikkhu jivhādvāre rasataṇhaṃ parijānāti, tena. Kathaṃ pana ekasmiṃ dvāre taṇhaṃ parijānato pañcasu dvāresu rāgo pariññāto hotīti āha ‘‘kasmā’’tiādi. Tassāyevāti taṇhāya eva taṇhāsāmaññato ekattanayavasena vuttaṃ. Tatthāti pañcasu dvāresu. Uppajjanatoti rūparāgādibhāvena uppajjanato. Lobho eva hi taṇhāyanaṭṭhena ‘‘taṇhā’’tipi, rajjanaṭṭhena ‘‘rāgo’’tipi vuccati. Tenāha ‘‘sāyeva hī’’tiādi. Idāni vuttamevatthaṃ ‘‘yathā’’tiādinā upamāya sampiṇḍeti. Pañcamagge hanatoti pañcasu maggesu sañcarittaṃ karontena maggagāmino hananto ‘‘magge hanato’’ti vutto.
សព្យញ្ជនេ បិណ្ឌបាតសញ្ញិតេ ភត្តសមូហេ មនុញ្ញេ រូបេ រូបសទ្ទាទយោ លព្ភន្តិ, តត្ថ បញ្ចកាមគុណរាគស្ស សម្ភវំ ទស្សេតុំ ‘‘កថ’’ន្តិអាទិ វុត្តំ។ សតិសម្បជញ្ញេន បរិគ្គហេត្វាតិ សព្ពភាគិយេន កម្មដ្ឋានបរិបាលកេន បរិគ្គហេត្វា។ និច្ឆន្ទរាគបរិភោគេនាតិ មគ្គាធិគមសិទ្ធេន និច្ឆន្ទរាគបរិភោគេន បរិភុត្តេ។ សោតិ កាមគុណិកោ រាគោ។
Sabyañjane piṇḍapātasaññite bhattasamūhe manuññe rūpe rūpasaddādayo labbhanti, tattha pañcakāmaguṇarāgassa sambhavaṃ dassetuṃ ‘‘katha’’ntiādi vuttaṃ. Satisampajaññena pariggahetvāti sabbabhāgiyena kammaṭṭhānaparipālakena pariggahetvā. Nicchandarāgaparibhogenāti maggādhigamasiddhena nicchandarāgaparibhogena paribhutte. Soti kāmaguṇiko rāgo.
តស្មិំ សតីតិ កពឡីការាហារេ សតិ។ តស្សាតិ បញ្ចកាមគុណិករាគស្ស។ ឧប្បត្តិតោតិ ឧប្បជ្ជនតោ។ ន ហិ អាហារាលាភេន ជិឃច្ឆាទុព្ពល្យបរេតស្ស កាមបរិភោគិច្ឆា សម្ភវតិ។ ឧបនិជ្ឈានចិត្តន្តិ រាគវសេន អញ្ញមញ្ញំ ឱលោកនចិត្តំ។
Tasmiṃ satīti kabaḷīkārāhāre sati. Tassāti pañcakāmaguṇikarāgassa. Uppattitoti uppajjanato. Na hi āhārālābhena jighacchādubbalyaparetassa kāmaparibhogicchā sambhavati. Upanijjhānacittanti rāgavasena aññamaññaṃ olokanacittaṃ.
នត្ថិ តំ សំយោជនន្តិ បញ្ចវិធម្បិ ឧទ្ធម្ភាគិយសំយោជនំ សន្ធាយ វុត្តំ។ តេនាហ ‘‘តេន រាគេន…បេ.… នត្ថី’’តិ។ តេនាតិ កាមរាគេន។ ឯត្តកេនាតិ យថាវុត្តាយ ទេសនាយ។ កថេតុំ វដ្ដតីតិ ឥមំ បឋមាហារកថំ កថេន្តេន ធម្មកថិកេន។
Natthi taṃ saṃyojananti pañcavidhampi uddhambhāgiyasaṃyojanaṃ sandhāya vuttaṃ. Tenāha ‘‘tena rāgena…pe… natthī’’ti. Tenāti kāmarāgena. Ettakenāti yathāvuttāya desanāya. Kathetuṃ vaṭṭatīti imaṃ paṭhamāhārakathaṃ kathentena dhammakathikena.
បឋមាហារវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Paṭhamāhāravaṇṇanā niṭṭhitā.
ទុតិយាហារវណ្ណនា
Dutiyāhāravaṇṇanā
ទុតិយេតិ ទុតិយេ អាហារេ។ ឧទ្ទាលិតចម្មាតិ ឧប្បាដិតចម្មា, សព្ពសោ អបនីតចម្មាតិ អត្ថោ។ ន សក្កោតិ ទុព្ពលភាវតោ, តថា ហិ ឥត្ថី ‘‘អពលា’’តិ វុច្ចតិ។ សិលាកុដ្ដាទីនន្តិ អាទិ-សទ្ទេន ឥដ្ឋកកុដ្ដមត្តិកាកុដ្ដាទីនំ សង្គហោ។ ឧណ្ណនាភីតិ មក្កដកំ។ សរពូតិ ឃរគោឡិកា ។ ឧច្ចាលិង្គបាណកា នាម លោមសា បាណកា។ អាកាសនិស្សិតាតិ អាកាសចារិនោ។ លុញ្ចិត្វាតិ ឧប្បាដេត្វា។
Dutiyeti dutiye āhāre. Uddālitacammāti uppāṭitacammā, sabbaso apanītacammāti attho. Na sakkoti dubbalabhāvato, tathā hi itthī ‘‘abalā’’ti vuccati. Silākuṭṭādīnanti ādi-saddena iṭṭhakakuṭṭamattikākuṭṭādīnaṃ saṅgaho. Uṇṇanābhīti makkaṭakaṃ. Sarabūti gharagoḷikā . Uccāliṅgapāṇakā nāma lomasā pāṇakā. Ākāsanissitāti ākāsacārino. Luñcitvāti uppāṭetvā.
តិស្សោ បរិញ្ញាតិ ហេដ្ឋា វុត្តា ញាតបរិញ្ញាទយោ តិស្សោ បរិញ្ញា។ តម្មូលកត្តាតិ ផស្សមូលកត្តា។ ទេសនា យាវ អរហត្តា កថិតា សព្ពសោ វេទនាសុ បរិញ្ញាតាសុ កិលេសានំ លេសស្សបិ អភាវតោ។
Tisso pariññāti heṭṭhā vuttā ñātapariññādayo tisso pariññā. Tammūlakattāti phassamūlakattā. Desanā yāva arahattā kathitā sabbaso vedanāsu pariññātāsu kilesānaṃ lesassapi abhāvato.
ទុតិយាហារវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Dutiyāhāravaṇṇanā niṭṭhitā.
តតិយាហារវណ្ណនា
Tatiyāhāravaṇṇanā
អង្គារកាសុន្តិ អង្គាររាសិំ។ ផុណន្តីតិ អត្តនោ ឧបរិ សយមេវ អាកិរន្តីតិ អត្ថោ។ តេនាហ ‘‘នរា រុទន្តា បរិទឌ្ឍគត្តា’’តិ។ នរាតិ បុរិសាតិ អត្ថោ, ន មនុស្សា។ ភយញ្ហិ មំ វិន្ទតីតិ ភយស្ស វសេន ករោន្តោ ភយំ លភតិ នាម។ សន្តរមានោវាតិ សុដ្ឋុ តរមានោ ឯវ ហុត្វា។ បោរិសំ វុច្ចតិ បុរិសប្បមាណំ, តស្មា អតិរេកបោរិសា បុរិសប្បមាណតោ អធិកា។ តេនាហ ‘‘បញ្ចរតនប្បមាណា’’តិ។ អស្សាតិ កាសុយា។ តទភាវេតិ តេសំ ជាលាធូមានំ អភាវេ។ អារកាវស្សាតិ អារកា ឯវ អស្ស។
Aṅgārakāsunti aṅgārarāsiṃ. Phuṇantīti attano upari sayameva ākirantīti attho. Tenāha ‘‘narā rudantā paridaḍḍhagattā’’ti. Narāti purisāti attho, na manussā. Bhayañhi maṃ vindatīti bhayassa vasena karonto bhayaṃ labhati nāma. Santaramānovāti suṭṭhu taramāno eva hutvā. Porisaṃ vuccati purisappamāṇaṃ, tasmā atirekaporisā purisappamāṇato adhikā. Tenāha ‘‘pañcaratanappamāṇā’’ti. Assāti kāsuyā. Tadabhāveti tesaṃ jālādhūmānaṃ abhāve. Ārakāvassāti ārakā eva assa.
អង្គារកាសុ វិយ តេភូមកវដ្ដំ ឯកាទសន្នំ អគ្គីនំ វសេន មហាបរិឡាហតោ។ ជិវិ…បេ.… បុថុជ្ជនោ តេហិ អគ្គីហិ ទហិតព្ពតោ។ ទ្វេ ពល…បេ.… កម្មំ អនិច្ឆន្តស្សេវ តស្ស វដ្ដទុក្ខេ បាតនតោ។ អាយូហនូបកឌ្ឍនានំ កាលភេទោ ន ចិន្តេតព្ពោ ឯកន្តភាវិនោ ផលស្ស និប្ផាទិតត្តាតិ អាហ ‘‘កម្មំ ហី’’តិអាទិ។
Aṅgārakāsu viya tebhūmakavaṭṭaṃ ekādasannaṃ aggīnaṃ vasena mahāpariḷāhato. Jivi…pe… puthujjano tehi aggīhi dahitabbato. Dve bala…pe… kammaṃ anicchantasseva tassa vaṭṭadukkhe pātanato. Āyūhanūpakaḍḍhanānaṃ kālabhedo na cintetabbo ekantabhāvino phalassa nipphāditattāti āha ‘‘kammaṃ hī’’tiādi.
ផស្សេ វុត្តនយេនេវាតិ តត្ថ ‘‘ផស្សោ សង្ខារក្ខន្ធោ’’តិ វុត្តំ, ឥធ ‘‘មនោសញ្ចេតនា សង្ខារក្ខន្ធោ’’តិ វត្តព្ពំ។ សេសំ វុត្តនយមេវាតិ។ ‘‘តណ្ហាបច្ចយា ឧបាទានំ, ឧបាទានបច្ចយា ភវោ’’តិ វចនតោ មនោសញ្ចេតនាយ តណ្ហា មូលការណន្តិ អាហ ‘‘តណ្ហាមូលកត្តា មនោសញ្ចេតនាយា’’តិ។ តេនាហ ‘‘ន ហី’’តិអាទិ។ កេចិ បន យស្មា មនោសញ្ចេតនាយ ផលភូតំ វេទនំ បដិច្ច តណ្ហា ឧប្បជ្ជតិ, តស្មា ឯវំ វុត្តន្តិ វទន្តិ។
Phasse vuttanayenevāti tattha ‘‘phasso saṅkhārakkhandho’’ti vuttaṃ, idha ‘‘manosañcetanā saṅkhārakkhandho’’ti vattabbaṃ. Sesaṃ vuttanayamevāti. ‘‘Taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo’’ti vacanato manosañcetanāya taṇhā mūlakāraṇanti āha ‘‘taṇhāmūlakattā manosañcetanāyā’’ti. Tenāha ‘‘na hī’’tiādi. Keci pana yasmā manosañcetanāya phalabhūtaṃ vedanaṃ paṭicca taṇhā uppajjati, tasmā evaṃ vuttanti vadanti.
តតិយាហារវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Tatiyāhāravaṇṇanā niṭṭhitā.
ចតុត្ថាហារវណ្ណនា
Catutthāhāravaṇṇanā
អនិដ្ឋបាបនវសេន តំសមង្គីបុគ្គលំ អាគច្ឆតីតិ អាគុ, បាបំ, តំ ចរតិ សីលេនាតិ អាគុចារី។ តេនាហ ‘‘បាបចារិ’’ន្តិ។
Aniṭṭhapāpanavasena taṃsamaṅgīpuggalaṃ āgacchatīti āgu, pāpaṃ, taṃ carati sīlenāti āgucārī. Tenāha ‘‘pāpacāri’’nti.
រាជា វិយ កម្មំ បរមិស្សរភាវតោ។ អាគុចារី បុរិសោ វិយ…បេ.… បុថុជ្ជនោ ទុក្ខវត្ថុភាវតោ។ អាទិន្នប្បហារវណានិ តីណិ សត្តិសតានិ វិយ បុថុជ្ជនស្ស អាតុរមានមហាទុក្ខបតិដ្ឋំ បដិសន្ធិវិញ្ញាណំ។ តេនាហ សត្តិ…បេ.… ទុក្ខន្តិ។
Rājā viya kammaṃ paramissarabhāvato. Āgucārī puriso viya…pe… puthujjano dukkhavatthubhāvato. Ādinnappahāravaṇāni tīṇi sattisatāni viya puthujjanassa āturamānamahādukkhapatiṭṭhaṃ paṭisandhiviññāṇaṃ. Tenāha satti…pe… dukkhanti.
តម្មូលកត្តាតិ បដិសន្ធិវិញ្ញាណមូលកត្តា ឥតោ បរំ បវត្តនាមរូបស្ស។
Tammūlakattāti paṭisandhiviññāṇamūlakattā ito paraṃ pavattanāmarūpassa.
ចតុត្ថាហារវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Catutthāhāravaṇṇanā niṭṭhitā.
បុត្តមំសូបមសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Puttamaṃsūpamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៣. បុត្តមំសូបមសុត្តំ • 3. Puttamaṃsūpamasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ៣. បុត្តមំសូបមសុត្តវណ្ណនា • 3. Puttamaṃsūpamasuttavaṇṇanā
