Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / སཾཡུཏྟནིཀཱཡ (ཨཊྛཀཐཱ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
༣. པུཏྟམཾསཱུཔམསུཏྟཝཎྞནཱ
3. Puttamaṃsūpamasuttavaṇṇanā
༦༣. ཏཏིཡེ ཙཏྟཱརོམེ, བྷིཀྑཝེ, ཨཱཧཱརཱཏིཨཱདི ཝུཏྟནཡམེཝ། ཡསྨཱ པནསྶ ཨཊྛུཔྤཏྟིཀོ ནིཀྑེཔོ, ཏསྨཱ ཏཾ དསྶེཏྭཱཝེཏྠ ཨནུཔུབྦཔདཝཎྞནཾ ཀརིསྶཱམི། ཀཏརཱཡ པན ཨིདཾ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ནིཀྑིཏྟནྟི? ལཱབྷསཀྐཱརེན། བྷགཝཏོ ཀིར མཧཱལཱབྷསཀྐཱརོ ཨུཔྤཛྫི, ཡཐཱ ཏཾ ཙཏྟཱརོ ཨསངྑྱེཡྻེ པཱུརིཏདཱནཔཱརམཱིསཉྩཡསྶ། སབྦདིསཱསུ ཧིསྶ ཡམཀམཧཱམེགྷོ ཝུཊྛཧིཏྭཱ མཧོགྷཾ ཝིཡ སབྦཔཱརམིཡོ ‘‘ཨེཀསྨིཾ ཨཏྟབྷཱཝེ ཝིཔཱཀཾ དསྶཱམཱ’’ཏི སམྤིཎྜིཏཱ ཝིཡ ལཱབྷསཀྐཱརམཧོགྷཾ ནིབྦཏྟཡིཾསུ། ཏཏོ ཏཏོ ཨནྣཔཱནཡཱནཝཏྠམཱལཱགནྡྷཝིལེཔནཱདིཧཏྠཱ ཁཏྟིཡབྲཱཧྨཎཱདཡོ ཨཱགནྟྭཱ, ‘‘ཀཧཾ བུདྡྷོ, ཀཧཾ བྷགཝཱ, ཀཧཾ དེཝདེཝོ ནརཱསབྷོ པུརིསསཱིཧོ’’ཏི? བྷགཝནྟཾ པརིཡེསནྟི། སཀཊསཏེཧིཔི པཙྩཡེ ཨཱཧརིཏྭཱ ཨོཀཱསཾ ཨལབྷམཱནཱ སམནྟཱ གཱཝུཏཔྤམཱཎམྤི སཀཊདྷུརེན སཀཊདྷུརཾ ཨཱཧཙྩ ཏིཊྛནྟི ཙེཝ ཨནུཔྤཝཏྟནྟི ཙ ཨནྡྷཀཝིནྡབྲཱཧྨཎཱདཡོ ཝིཡ། སབྦཾ ཁནྡྷཀེ ཏེསུ ཏེསུ སུཏྟེསུ ཙ ཨཱགཏནཡེན ཝེདིཏབྦཾ།
63. Tatiye cattārome, bhikkhave, āhārātiādi vuttanayameva. Yasmā panassa aṭṭhuppattiko nikkhepo, tasmā taṃ dassetvāvettha anupubbapadavaṇṇanaṃ karissāmi. Katarāya pana idaṃ aṭṭhuppattiyā nikkhittanti? Lābhasakkārena. Bhagavato kira mahālābhasakkāro uppajji, yathā taṃ cattāro asaṅkhyeyye pūritadānapāramīsañcayassa. Sabbadisāsu hissa yamakamahāmegho vuṭṭhahitvā mahoghaṃ viya sabbapāramiyo ‘‘ekasmiṃ attabhāve vipākaṃ dassāmā’’ti sampiṇḍitā viya lābhasakkāramahoghaṃ nibbattayiṃsu. Tato tato annapānayānavatthamālāgandhavilepanādihatthā khattiyabrāhmaṇādayo āgantvā, ‘‘kahaṃ buddho, kahaṃ bhagavā, kahaṃ devadevo narāsabho purisasīho’’ti? Bhagavantaṃ pariyesanti. Sakaṭasatehipi paccaye āharitvā okāsaṃ alabhamānā samantā gāvutappamāṇampi sakaṭadhurena sakaṭadhuraṃ āhacca tiṭṭhanti ceva anuppavattanti ca andhakavindabrāhmaṇādayo viya. Sabbaṃ khandhake tesu tesu suttesu ca āgatanayena veditabbaṃ.
ཡཐཱ བྷགཝཏོ, ཨེཝཾ བྷིཀྑུསངྒྷསྶཱཔི། ཝུཏྟཉྩེཏཾ –
Yathā bhagavato, evaṃ bhikkhusaṅghassāpi. Vuttañcetaṃ –
‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེན བྷགཝཱ སཀྐཏོ ཧོཏི གརུཀཏོ མཱནིཏོ པཱུཛིཏོ ཨཔཙིཏོ ལཱབྷཱི ཙཱིཝར-པིཎྜཔཱཏ-སེནཱསན-གིལཱན-པཙྩཡ-བྷེསཛྫ-པརིཀྑཱརཱནཾ། བྷིཀྑུསངྒྷོཔི ཁོ སཀྐཏོ ཧོཏི…པེ॰… པརིཀྑཱརཱན’’ནྟི (ཨུདཱ॰ ༡༤; སཾ॰ ནི॰ ༢.༧༠)།
‘‘Tena kho pana samayena bhagavā sakkato hoti garukato mānito pūjito apacito lābhī cīvara-piṇḍapāta-senāsana-gilāna-paccaya-bhesajja-parikkhārānaṃ. Bhikkhusaṅghopi kho sakkato hoti…pe… parikkhārāna’’nti (udā. 14; saṃ. ni. 2.70).
ཏཐཱ ‘‘ཡཱཝཏཱ ཁོ, ཙུནྡ, ཨེཏརཧི སངྒྷོ ཝཱ གཎོ ཝཱ ལོཀེ ཨུཔྤནྣོ, ནཱཧཾ, ཙུནྡ, ཨཉྙཾ ཨེཀསངྒྷམྤི སམནུཔསྶཱམི ཨེཝཾ ལཱབྷགྒཡསགྒཔཏྟཾ ཡཐརིཝཱཡཾ, ཙུནྡ, བྷིཀྑུསངྒྷོ’’ཏི (དཱི॰ ནི॰ ༣.༡༧༦)།
Tathā ‘‘yāvatā kho, cunda, etarahi saṅgho vā gaṇo vā loke uppanno, nāhaṃ, cunda, aññaṃ ekasaṅghampi samanupassāmi evaṃ lābhaggayasaggapattaṃ yatharivāyaṃ, cunda, bhikkhusaṅgho’’ti (dī. ni. 3.176).
སྭཱཡཾ བྷགཝཏོ ཙ སངྒྷསྶ ཙ ཨུཔྤནྣོ ལཱབྷསཀྐཱརོ ཨེཀཏོ ཧུཏྭཱ དྭིནྣཾ མཧཱནདཱིནཾ ཨུདཀཾ ཝིཡ ཨཔྤམེཡྻོ ཨཧོསི། ཨཐ སཏྠཱ རཧོགཏོ ཙིནྟེསི – ‘‘མཧཱལཱབྷསཀྐཱརོ ཨཏཱིཏབུདྡྷཱནམྤི ཨེཝརཱུཔོ ཨཧོསི, ཨནཱགཏཱནམྤི ཨེཝརཱུཔོ བྷཝིསྶཏི ། ཀིཾ ནུ ཁོ བྷིཀྑཱུ ཨཱཧཱརཔརིགྒཱཧཀེན སཏིསམྤཛཉྙེན སམནྣཱགཏཱ མཛ྄ཛྷཏྟཱ ནིཙྪནྡརཱགཱ ཧུཏྭཱ ཨཱཧཱརཾ པརིབྷུཉྫིཏུཾ སཀྐོནྟི, ན སཀྐོནྟཱི’’ཏི?
Svāyaṃ bhagavato ca saṅghassa ca uppanno lābhasakkāro ekato hutvā dvinnaṃ mahānadīnaṃ udakaṃ viya appameyyo ahosi. Atha satthā rahogato cintesi – ‘‘mahālābhasakkāro atītabuddhānampi evarūpo ahosi, anāgatānampi evarūpo bhavissati . Kiṃ nu kho bhikkhū āhārapariggāhakena satisampajaññena samannāgatā majjhattā nicchandarāgā hutvā āhāraṃ paribhuñjituṃ sakkonti, na sakkontī’’ti?
སོ ཨདྡས ཨེཀཙྩེ ཨདྷུནཱ པབྦཛིཏེ ཀུལཔུཏྟེ ཨཔཙྩཝེཀྑིཏྭཱ ཨཱཧཱརཾ པརིབྷུཉྫམཱནེ། དིསྭཱནསྶ ཨེཏདཧོསི – ‘‘མཡཱ ཀཔྤསཏསཧསྶཱདྷིཀཱནི ཙཏྟཱརི ཨསངྑྱེཡྻཱནི པཱརམིཡོ པཱུརེནྟེན ན ཙཱིཝརཱདིཧེཏུ པཱུརིཏཱ, ཨུཏྟམཕལསྶ པན ཨརཧཏྟསྶཏྠཱཡ པཱུརིཏཱ། ཨིམེཔི བྷིཀྑཱུ མམ སནྟིཀེ པབྦཛནྟཱ ན ཙཱིཝརཱདིཧེཏུ པབྦཛིཏཱ, ཨརཧཏྟསྶེཝ པན ཨཏྠཱཡ པབྦཛིཏཱ། ཏེ ཨིདཱནི ཨསཱརམེཝ སཱརཾ ཨནཏྠམེཝ ཙ ཨཏྠཾ ཀརོནྟཱི’’ཏི ཨེཝམསྶ དྷམྨསཾཝེགོ ཨུདཔཱདི། ཏཏོ ཙིནྟེསི – ‘‘སཙེ པཉྩམཾ པཱརཱཛིཀཾ པཉྙཔེཏུཾ སཀྐཱ ཨབྷཝིསྶ, ཨཔཙྩཝེཀྑིཏཱཧཱརཔརིབྷོགོ པཉྩམཾ པཱརཱཛིཀཾ ཀཏྭཱ པཉྙཔེཏབྦོ བྷཝེཡྻ། ན པན སཀྐཱ ཨེཝཾ ཀཱཏུཾ, དྷུཝཔཊིསེཝནཊྛཱནཉྷེཏཾ སཏྟཱནཾ། ཡཐཱ པན ཀཐིཏེ པཉྩམཾ པཱརཱཛིཀཾ ཝིཡ ནཾ པསྶིསྶནྟི། ཨེཝཾ དྷམྨཱདཱསཾ སཾཝརཾ མརིཡཱདཾ ཋཔེསྶཱམི, ཡཾ ཨཱཝཛྫིཏྭཱ ཨཱཝཛྫིཏྭཱ ཨནཱགཏེ བྷིཀྑཱུ ཙཏྟཱརོ པཙྩཡེ པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ པརིབྷུཉྫིསྶནྟཱི’’ཏི། ཨིམཱཡ ཨཊྛུཔྤཏྟིཡཱ ཨིམཾ པུཏྟམཾསཱུཔམསུཏྟནྟཾ ནིཀྑིཔི། ཏཏྠ ཙཏྟཱརོམེ, བྷིཀྑཝེ, ཨཱཧཱརཱཏིཨཱདི ཧེཊྛཱ ཝུཏྟཏྠམེཝ།
So addasa ekacce adhunā pabbajite kulaputte apaccavekkhitvā āhāraṃ paribhuñjamāne. Disvānassa etadahosi – ‘‘mayā kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni pāramiyo pūrentena na cīvarādihetu pūritā, uttamaphalassa pana arahattassatthāya pūritā. Imepi bhikkhū mama santike pabbajantā na cīvarādihetu pabbajitā, arahattasseva pana atthāya pabbajitā. Te idāni asārameva sāraṃ anatthameva ca atthaṃ karontī’’ti evamassa dhammasaṃvego udapādi. Tato cintesi – ‘‘sace pañcamaṃ pārājikaṃ paññapetuṃ sakkā abhavissa, apaccavekkhitāhāraparibhogo pañcamaṃ pārājikaṃ katvā paññapetabbo bhaveyya. Na pana sakkā evaṃ kātuṃ, dhuvapaṭisevanaṭṭhānañhetaṃ sattānaṃ. Yathā pana kathite pañcamaṃ pārājikaṃ viya naṃ passissanti. Evaṃ dhammādāsaṃ saṃvaraṃ mariyādaṃ ṭhapessāmi, yaṃ āvajjitvā āvajjitvā anāgate bhikkhū cattāro paccaye paccavekkhitvā paribhuñjissantī’’ti. Imāya aṭṭhuppattiyā imaṃ puttamaṃsūpamasuttantaṃ nikkhipi. Tattha cattārome, bhikkhave, āhārātiādi heṭṭhā vuttatthameva.
ཙཏྟཱརོ པན ཨཱཧཱརེ ཝིཏྠཱརེཏྭཱ ཨིདཱནི ཏེསུ ཨཱདཱིནཝཾ དསྶེཏུཾ ཀཐཉྩ, བྷིཀྑཝེ, ཀབལཱི༹ཀཱརོ ཨཱཧཱརོ དཊྛབྦོཏིཨཱདིམཱཧ? ཏཏྠ ཛཱཡམྤཏིཀཱཏི ཛཱཡཱ ཙེཝ པཏི ཙ། པརིཏྟཾ སམྦལནྟི པུཊབྷཏྟསཏྟུམོདཀཱདཱིནཾ ཨཉྙཏརཾ ཨཔྤམཏྟཀཾ པཱཐེཡྻཾ། ཀནྟཱརམགྒནྟི ཀནྟཱརབྷཱུཏཾ མགྒཾ, ཀནྟཱརེ ཝཱ མགྒཾ། ཀནྟཱརནྟི ཙོརཀནྟཱརཾ ཝཱལ༹ཀནྟཱརཾ ཨམནུསྶཀནྟཱརཾ ནིརུདཀཀནྟཱརཾ ཨཔྤབྷཀྑཀནྟཱརནྟི པཉྩཝིདྷཾ། ཏེསུ ཡཏྠ ཙོརབྷཡཾ ཨཏྠི , ཏཾ ཙོརཀནྟཱརཾ། ཡཏྠ སཱིཧབྱགྒྷཱདཡོ ཝཱལཱ༹ ཨཏྠི, ཏཾ ཝཱལ༹ཀནྟཱརཾ། ཡཏྠ བལཝཱམུཁཡཀྑིནིཨཱདཱིནཾ ཨམནུསྶཱནཾ ཝསེན བྷཡཾ ཨཏྠི, ཏཾ ཨམནུསྶཀནྟཱརཾ། ཡཏྠ པཱཏུཾ ཝཱ ནྷཱཡིཏུཾ ཝཱ ཨུདཀཾ ནཏྠི, ཏཾ ནིརུདཀཀནྟཱརཾ། ཡཏྠ ཁཱདིཏབྦཾ ཝཱ བྷུཉྫིཏབྦཾ ཝཱ ཨནྟམསོ ཀནྡམཱུལཱདིམཏྟམྤི ནཏྠི, ཏཾ ཨཔྤབྷཀྑཀནྟཱརཾ ནཱམ། ཡཏྠ པནེཏཾ པཉྩཝིདྷམྤི བྷཡཾ ཨཏྠི, ཏཾ ཀནྟཱརམེཝ། ཏཾ པནེཏཾ ཨེཀཱཧདྭཱིཧཏཱིཧཱདིཝསེན ནིཏྠརིཏབྦམྤི ཨཏྠི, ན ཏཾ ཨིདྷ ཨདྷིཔྤེཏཾ། ཨིདྷ པན ནིརུདཀཾ ཨཔྤབྷཀྑཾ ཡོཛནསཏིཀཀནྟཱརཾ ཨདྷིཔྤེཏཾ། ཨེཝརཱུཔེ ཀནྟཱརེ མགྒཾ། པཊིཔཛྫེཡྻུནྟི ཚཱཏཀབྷཡེན ཙེཝ རོགབྷཡེན ཙ རཱཛབྷཡེན ཙ ཨུཔདྡུཏཱ པཊིཔཛྫེཡྻུཾ ‘‘ཨེཏཾ ཀནྟཱརཾ ནིཏྠརིཏྭཱ དྷམྨིཀསྶ རཉྙོ ནིརུཔདྡཝེ རཊྛེ སུཁཾ ཝསིསྶཱམཱ’’ཏི མཉྙམཱནཱ།
Cattāro pana āhāre vitthāretvā idāni tesu ādīnavaṃ dassetuṃ kathañca, bhikkhave, kabaḷīkāro āhāro daṭṭhabbotiādimāha? Tattha jāyampatikāti jāyā ceva pati ca. Parittaṃ sambalanti puṭabhattasattumodakādīnaṃ aññataraṃ appamattakaṃ pātheyyaṃ. Kantāramagganti kantārabhūtaṃ maggaṃ, kantāre vā maggaṃ. Kantāranti corakantāraṃ vāḷakantāraṃ amanussakantāraṃ nirudakakantāraṃ appabhakkhakantāranti pañcavidhaṃ. Tesu yattha corabhayaṃ atthi , taṃ corakantāraṃ. Yattha sīhabyagghādayo vāḷā atthi, taṃ vāḷakantāraṃ. Yattha balavāmukhayakkhiniādīnaṃ amanussānaṃ vasena bhayaṃ atthi, taṃ amanussakantāraṃ. Yattha pātuṃ vā nhāyituṃ vā udakaṃ natthi, taṃ nirudakakantāraṃ. Yattha khāditabbaṃ vā bhuñjitabbaṃ vā antamaso kandamūlādimattampi natthi, taṃ appabhakkhakantāraṃ nāma. Yattha panetaṃ pañcavidhampi bhayaṃ atthi, taṃ kantārameva. Taṃ panetaṃ ekāhadvīhatīhādivasena nittharitabbampi atthi, na taṃ idha adhippetaṃ. Idha pana nirudakaṃ appabhakkhaṃ yojanasatikakantāraṃ adhippetaṃ. Evarūpe kantāre maggaṃ. Paṭipajjeyyunti chātakabhayena ceva rogabhayena ca rājabhayena ca upaddutā paṭipajjeyyuṃ ‘‘etaṃ kantāraṃ nittharitvā dhammikassa rañño nirupaddave raṭṭhe sukhaṃ vasissāmā’’ti maññamānā.
ཨེཀཔུཏྟཀོཏི ཨུཀྑིཔིཏྭཱ གཧིཏོ ཨནུཀམྤིཏབྦཡུཏྟོ ཨཐིརསརཱིརོ ཨེཀཔུཏྟཀོ། ཝལླཱུརཉྩ སོཎྜིཀཉྩཱཏི གྷནགྷནཊྛཱནཏོ གཧེཏྭཱ ཝལླཱུརཾ, ཨཊྛིནིསྶིཏསིརཱནིསྶིཏཊྛཱནཱནི གཧེཏྭཱ སཱུལམཾསཉྩཱཏི ཨཏྠོ། པཊིཔིསེཡྻུནྟི པཧརེཡྻུཾ། ཀཧཾ ཨེཀཔུཏྟཀཱཏི ཨཡཾ ཏེསཾ པརིདེཝནཱཀཱརོ།
Ekaputtakoti ukkhipitvā gahito anukampitabbayutto athirasarīro ekaputtako. Vallūrañca soṇḍikañcāti ghanaghanaṭṭhānato gahetvā vallūraṃ, aṭṭhinissitasirānissitaṭṭhānāni gahetvā sūlamaṃsañcāti attho. Paṭipiseyyunti pahareyyuṃ. Kahaṃ ekaputtakāti ayaṃ tesaṃ paridevanākāro.
ཨཡཾ པནེཏྠ བྷཱུཏམཏྠཾ ཀཏྭཱ ཨཱདིཏོ པཊྛཱཡ སངྑེཔཏོ ཨཏྠཝཎྞནཱ – དྭེ ཀིར ཛཱཡམྤཏིཀཱ པུཏྟཾ གཧེཏྭཱ པརིཏྟེན པཱཐེཡྻེན ཡོཛནསཏིཀཾ ཀནྟཱརམགྒཾ པཊིཔཛྫིཾསུ། ཏེསཾ པཉྙཱསཡོཛནཱནི གནྟྭཱ པཱཐེཡྻཾ ནིཊྛཱསི, ཏེ ཁུཔྤིཔཱསཱཏུརཱ ཝིརལ༹ཙྪཱཡཱཡཾ ནིསཱིདིཾསུ། ཏཏོ པུརིསོ བྷརིཡཾ ཨཱཧ – ‘‘བྷདྡེ ཨིཏོ སམནྟཱ པཉྙཱསཡོཛནཱནི གཱམོ ཝཱ ནིགམོ ཝཱ ནཏྠི། ཏསྨཱ ཡཾ ཏཾ པུརིསེན ཀཱཏབྦཾ བཧུམྤི ཀསིགོརཀྑཱདིཀམྨཾ, ན དཱནི སཀྐཱ ཏཾ མཡཱ ཀཱཏུཾ, ཨེཧི མཾ མཱརེཏྭཱ ཨུཔཌྜྷམཾསཾ ཁཱདིཏྭཱ ཨུཔཌྜྷཾ པཱཐེཡྻཾ ཀཏྭཱ པུཏྟེན སདྡྷིཾ ཀནྟཱརཾ ནིཏྠརཱཧཱི’’ཏི། པུན སཱཔི ཏཾ ཨཱཧ – ‘‘སཱམི མཡཱ དཱནི ཡཾ ཏཾ ཨིཏྠིཡཱ ཀཱཏབྦཾ བཧུམྤི སུཏྟཀནྟནཱདིཀམྨཾ, ཏཾ ཀཱཏུཾ ན སཀྐཱ, ཨེཧི མཾ མཱརེཏྭཱ ཨུཔཌྜྷམཾསཾ ཁཱདིཏྭཱ ཨུཔཌྜྷཾ པཱཐེཡྻཾ ཀཏྭཱ པུཏྟེན སདྡྷིཾ ཀནྟཱརཾ ནིཏྠརཱཧཱི’’ཏི། པུན སོཔི ཏཾ ཨཱཧ – ‘‘བྷདྡེ མཱཏུགཱམམརཎེན དྭིནྣཾ མརཎཾ པཉྙཱཡཏི ། ན ཧི མནྡོ ཀུམཱརོ མཱཏརཱ ཝིནཱ ཛཱིཝིཏུཾ སཀྐོཏི། ཡདི པན མཡཾ ཛཱིཝཱམ། པུན དཱརཀཾ ལབྷེཡྻཱམ། ཧནྡ དཱནི པུཏྟཀཾ མཱརེཏྭཱ, མཾསཾ གཧེཏྭཱ ཀནྟཱརཾ ནིཏྠརཱམཱ’’ཏི། ཏཏོ མཱཏཱ པུཏྟམཱཧ – ‘‘ཏཱཏ, པིཏུསནྟིཀཾ གཙྪཱ’’ཏི, སོ ཨགམཱསི། ཨཐསྶ པིཏཱ, ‘‘མཡཱ ‘པུཏྟཀཾ པོསེསྶཱམཱི’ཏི ཀསིགོརཀྑཱདཱིཧི ཨནཔྤཀཾ དུཀྑམནུབྷཱུཏཾ, ན སཀྐོམི ཨཧཾ པུཏྟཾ མཱརེཏུཾ, ཏྭཾཡེཝ ཏཝ པུཏྟཾ མཱརེཧཱི’’ཏི ཝཏྭཱ, ‘‘ཏཱཏ མཱཏུསནྟིཀཾ གཙྪཱ’’ཏི ཨཱཧ། སོ ཨགམཱསི། ཨཐསྶ མཱཏཱཔི, ‘‘མཡཱ པུཏྟཾ པཏྠེནྟིཡཱ གོཝཏཀུཀྐུརཝཏདེཝཏཱཡཱཙནཱདཱིཧིཔི ཏཱཝ ཨནཔྤཀཾ དུཀྑམནུབྷཱུཏཾ, ཀོ པན ཝཱདོ ཀུཙྪིནཱ པརིཧརནྟིཡཱ? ན སཀྐོམི ཨཧཾ པུཏྟཾ མཱརེཏུ’’ནྟི ཝཏྭཱ ‘‘ཏཱཏ, པིཏུསནྟིཀམེཝ གཙྪཱ’’ཏི ཨཱཧ། ཨེཝཾ སོ དྭིནྣམནྟརཱ གཙྪནྟོཡེཝ མཏོ། ཏེ ཏཾ དིསྭཱ པརིདེཝིཏྭཱ ཝུཏྟནཡེན མཾསཱནི གཧེཏྭཱ ཁཱདནྟཱ པཀྐམིཾསུ།
Ayaṃ panettha bhūtamatthaṃ katvā ādito paṭṭhāya saṅkhepato atthavaṇṇanā – dve kira jāyampatikā puttaṃ gahetvā parittena pātheyyena yojanasatikaṃ kantāramaggaṃ paṭipajjiṃsu. Tesaṃ paññāsayojanāni gantvā pātheyyaṃ niṭṭhāsi, te khuppipāsāturā viraḷacchāyāyaṃ nisīdiṃsu. Tato puriso bhariyaṃ āha – ‘‘bhadde ito samantā paññāsayojanāni gāmo vā nigamo vā natthi. Tasmā yaṃ taṃ purisena kātabbaṃ bahumpi kasigorakkhādikammaṃ, na dāni sakkā taṃ mayā kātuṃ, ehi maṃ māretvā upaḍḍhamaṃsaṃ khāditvā upaḍḍhaṃ pātheyyaṃ katvā puttena saddhiṃ kantāraṃ nittharāhī’’ti. Puna sāpi taṃ āha – ‘‘sāmi mayā dāni yaṃ taṃ itthiyā kātabbaṃ bahumpi suttakantanādikammaṃ, taṃ kātuṃ na sakkā, ehi maṃ māretvā upaḍḍhamaṃsaṃ khāditvā upaḍḍhaṃ pātheyyaṃ katvā puttena saddhiṃ kantāraṃ nittharāhī’’ti. Puna sopi taṃ āha – ‘‘bhadde mātugāmamaraṇena dvinnaṃ maraṇaṃ paññāyati . Na hi mando kumāro mātarā vinā jīvituṃ sakkoti. Yadi pana mayaṃ jīvāma. Puna dārakaṃ labheyyāma. Handa dāni puttakaṃ māretvā, maṃsaṃ gahetvā kantāraṃ nittharāmā’’ti. Tato mātā puttamāha – ‘‘tāta, pitusantikaṃ gacchā’’ti, so agamāsi. Athassa pitā, ‘‘mayā ‘puttakaṃ posessāmī’ti kasigorakkhādīhi anappakaṃ dukkhamanubhūtaṃ, na sakkomi ahaṃ puttaṃ māretuṃ, tvaṃyeva tava puttaṃ mārehī’’ti vatvā, ‘‘tāta mātusantikaṃ gacchā’’ti āha. So agamāsi. Athassa mātāpi, ‘‘mayā puttaṃ patthentiyā govatakukkuravatadevatāyācanādīhipi tāva anappakaṃ dukkhamanubhūtaṃ, ko pana vādo kucchinā pariharantiyā? Na sakkomi ahaṃ puttaṃ māretu’’nti vatvā ‘‘tāta, pitusantikameva gacchā’’ti āha. Evaṃ so dvinnamantarā gacchantoyeva mato. Te taṃ disvā paridevitvā vuttanayena maṃsāni gahetvā khādantā pakkamiṃsu.
ཏེསཾ སོ པུཏྟམཾསཱཧཱརོ ནཝཧི ཀཱརཎེཧི པཊིཀཱུལཏྟཱ ནེཝ དཝཱཡ ཧོཏི, ན མདཱཡ, ན མཎྜནཱཡ, ན ཝིབྷཱུསནཱཡ, ཀེཝལཾ ཀནྟཱརནིཏྠརཎཏྠཱཡེཝ ཧོཏི། ཀཏམེཧི ནཝཧི ཀཱརཎེཧི པཊིཀཱུལོཏི ཙེ? སཛཱཏིམཾསཏཱཡ ཉཱཏིམཾསཏཱཡ པུཏྟམཾསཏཱཡ པིཡཔུཏྟམཾསཏཱཡ ཏརུཎམཾསཏཱཡ ཨཱམཀམཾསཏཱཡ ཨབྷོགམཾསཏཱཡ ཨལོཎཏཱཡ ཨདྷཱུཔིཏཏཱཡཱཏི། ཨེཝཉྷི ཏེ ནཝཧི ཀཱརཎེཧི པཊིཀཱུལཾ ཏཾ པུཏྟམཾསཾ ཁཱདནྟཱ ན སཱརཏྟཱ གིདྡྷམཱནསཱ ཧུཏྭཱ ཁཱདིཾསུ, མཛ྄ཛྷཏྟབྷཱཝེཡེཝ པན ནིཙྪནྡརཱགཔརིབྷོགེ ཋིཏཱ ཁཱདིཾསུ། ན ཨཊྛིནྷཱརུཙམྨནིསྶིཏཊྛཱནཱནི ཨཔནེཏྭཱ ཐཱུལཐཱུལཾ ཝརམཾསམེཝ ཁཱདིཾསུ, ཧཏྠསམྤཏྟཾ མཾསམེཝ པན ཁཱདིཾསུ། ན ཡཱཝདཏྠཾ ཀཎྛཔྤམཱཎཾ ཀཏྭཱ ཁཱདིཾསུ, ཐོཀཾ ཐོཀཾ པན ཨེཀདིཝསཾ ཡཱཔནམཏྟམེཝ ཁཱདིཾསུ། ན ཨཉྙམཉྙཾ མཙྪརཱཡནྟཱ ཁཱདིཾསུ, ཝིགཏམཙྪེརམལེན པན པརིསུདྡྷེནེཝ ཙེཏསཱ ཁཱདིཾསུ། ན ཨཉྙཾ ཀིཉྩི མིགམཾསཾ ཝཱ མོརམཾསཱདཱིནཾ ཝཱ ཨཉྙཏརཾ ཁཱདཱམཱཏི སམྨཱུལ༹ྷཱ ཁཱདིཾསུ, པིཡཔུཏྟམཾསབྷཱཝཾ པན ཛཱནནྟཱཝ ཁཱདིཾསུ། ན ‘‘ཨཧོ ཝཏ མཡཾ པུནཔི ཨེཝརཱུཔཾ པུཏྟམཾསཾ ཁཱདེཡྻཱམཱ’’ཏི པཏྠནཾ ཀཏྭཱ ཁཱདིཾསུ, པཏྠནཾ པན ཝཱིཏིཝཏྟཱཝ ཧུཏྭཱ ཁཱདིཾསུ། ན ‘‘ཨེཏྟཀཾ ཀནྟཱརེ ཁཱདིཏྭཱ ཨཝསིཊྛཾ ཀནྟཱརཾ ཨཏིཀྐམྨ ལོཎམྦིལཱདཱིཧི ཡོཛེཏྭཱ ཁཱདིསྶཱམཱ’’ཏི སནྣིདྷིཾ ཨཀཾསུ, ཀནྟཱརཔརིཡོསཱནེ པན ‘‘པུརེ མཧཱཛནོ པསྶཏཱི’’ཏི བྷཱུམིཡཾ ཝཱ ནིཁཎིཾསུ, ཨགྒིནཱ ཝཱ ཛྷཱཔཡིཾསུ། ན ‘‘ཀོཙི ཨཉྙོ ཨམྷེ ཝིཡ ཨེཝརཱུཔཾ པུཏྟམཾསཾ ཁཱདིཏུཾ ན ལབྷཏཱི’’ཏི མཱནཾ ཝཱ དཔྤཾ ཝཱ ཨཀཾསུ, ནིཧཏམཱནཱ པན ནིཧཏདཔྤཱ ཧུཏྭཱ ཁཱདིཾསུ། ‘‘ཀིཾ ཨིམིནཱ ཨལོཎེན ཨནམྦིལེན ཨདྷཱུཔིཏེན དུགྒནྡྷེནཱ’’ཏི ན ཧཱིལེ༹ཏྭཱ ཁཱདིཾསུ, ཧཱིལ༹ནཾ པན ཝཱིཏིཝཏྟཱ ཧུཏྭཱ ཁཱདིཾསུ ། ན ‘‘ཏུཡ྄ཧཾ བྷཱགོ མཡ྄ཧཾ བྷཱགོ ཏཝ པུཏྟོ མམ པུཏྟོ’’ཏི ཨཉྙམཉྙཾ ཨཏིམཉྙིཾསུ། སམགྒཱ པན སམྨོདམཱནཱ ཧུཏྭཱ ཁཱདིཾསུ། ཨིམཾ ནེསཾ ཨེཝརཱུཔཾ ནིཙྪནྡརཱགཱདིཔརིབྷོགཾ སམྤསྶམཱནོ སཏྠཱ བྷིཀྑུསངྒྷམྤི ཏཾ ཀཱརཎཾ ཨནུཛཱནཱཔེནྟོ ཏཾ ཀིཾ མཉྙཐ, བྷིཀྑཝེ, ཨཔི ནུ ཏེ དཝཱཡ ཝཱ ཨཱཧཱརཾ ཨཱཧཱརེཡྻུནྟིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ དཝཱཡ ཝཱཏིཨཱདཱིནི ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི॰ ༡.༡༨) ཝིཏྠཱརིཏཱནེཝ། ཀནྟཱརསྶཱཏི ནིཏྟིཎྞཱཝསེསསྶ ཀནྟཱརསྶ།
Tesaṃ so puttamaṃsāhāro navahi kāraṇehi paṭikūlattā neva davāya hoti, na madāya, na maṇḍanāya, na vibhūsanāya, kevalaṃ kantāranittharaṇatthāyeva hoti. Katamehi navahi kāraṇehi paṭikūloti ce? Sajātimaṃsatāya ñātimaṃsatāya puttamaṃsatāya piyaputtamaṃsatāya taruṇamaṃsatāya āmakamaṃsatāya abhogamaṃsatāya aloṇatāya adhūpitatāyāti. Evañhi te navahi kāraṇehi paṭikūlaṃ taṃ puttamaṃsaṃ khādantā na sārattā giddhamānasā hutvā khādiṃsu, majjhattabhāveyeva pana nicchandarāgaparibhoge ṭhitā khādiṃsu. Na aṭṭhinhārucammanissitaṭṭhānāni apanetvā thūlathūlaṃ varamaṃsameva khādiṃsu, hatthasampattaṃ maṃsameva pana khādiṃsu. Na yāvadatthaṃ kaṇṭhappamāṇaṃ katvā khādiṃsu, thokaṃ thokaṃ pana ekadivasaṃ yāpanamattameva khādiṃsu. Na aññamaññaṃ maccharāyantā khādiṃsu, vigatamaccheramalena pana parisuddheneva cetasā khādiṃsu. Na aññaṃ kiñci migamaṃsaṃ vā moramaṃsādīnaṃ vā aññataraṃ khādāmāti sammūḷhā khādiṃsu, piyaputtamaṃsabhāvaṃ pana jānantāva khādiṃsu. Na ‘‘aho vata mayaṃ punapi evarūpaṃ puttamaṃsaṃ khādeyyāmā’’ti patthanaṃ katvā khādiṃsu, patthanaṃ pana vītivattāva hutvā khādiṃsu. Na ‘‘ettakaṃ kantāre khāditvā avasiṭṭhaṃ kantāraṃ atikkamma loṇambilādīhi yojetvā khādissāmā’’ti sannidhiṃ akaṃsu, kantārapariyosāne pana ‘‘pure mahājano passatī’’ti bhūmiyaṃ vā nikhaṇiṃsu, agginā vā jhāpayiṃsu. Na ‘‘koci añño amhe viya evarūpaṃ puttamaṃsaṃ khādituṃ na labhatī’’ti mānaṃ vā dappaṃ vā akaṃsu, nihatamānā pana nihatadappā hutvā khādiṃsu. ‘‘Kiṃ iminā aloṇena anambilena adhūpitena duggandhenā’’ti na hīḷetvā khādiṃsu, hīḷanaṃ pana vītivattā hutvā khādiṃsu . Na ‘‘tuyhaṃ bhāgo mayhaṃ bhāgo tava putto mama putto’’ti aññamaññaṃ atimaññiṃsu. Samaggā pana sammodamānā hutvā khādiṃsu. Imaṃ nesaṃ evarūpaṃ nicchandarāgādiparibhogaṃ sampassamāno satthā bhikkhusaṅghampi taṃ kāraṇaṃ anujānāpento taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, api nu te davāya vā āhāraṃ āhāreyyuntiādimāha. Tattha davāya vātiādīni visuddhimagge (visuddhi. 1.18) vitthāritāneva. Kantārassāti nittiṇṇāvasesassa kantārassa.
ཨེཝམེཝ ཁོཏི ནཝནྣཾ པཱཊིཀུལྱཱནཾ ཝསེན པིཡཔུཏྟམཾསསདིསོ ཀཏྭཱ དཊྛབྦོཏི ཨཏྠོ། ཀཏམེསཾ ནཝནྣཾ? གམནཔཱཊིཀུལྱཏཱདཱིནཾ། གམནཔཱཊིཀུལྱཏཾ པཙྩཝེཀྑནྟོཔི ཀབལཱི༹ཀཱརཱཧཱརཾ པརིགྒཎྷཱཏི, པརིཡེསནཔཱཊིཀུལྱཏཾ པཙྩཝེཀྑནྟོཔི, པརིབྷོགནིདྷཱནཨཱསཡཔརིཔཀྐཱཔརིཔཀྐསམྨཀྑཎནིསྶནྡཔཱཊིཀུལྱཏཾ པཙྩཝེཀྑནྟོཔི, ཏཱནི པནེཏཱནི གམནཔཱཊིཀུལྱཏཱདཱིནི ཝིསུདྡྷིམགྒེ (ཝིསུདྡྷི॰ ༡.༢༩༤) ཨཱཧཱརཔཱཊིཀུལྱཏཱནིདྡེསེ ཝིཏྠཱརིཏཱནེཝ། ཨིཏི ཨིམེསཾ ནཝནྣཾ པཱཊིཀུལྱཱནཾ ཝསེན པུཏྟམཾསཱུཔམཾ ཀཏྭཱ ཨཱཧཱརོ པརིབྷུཉྫིཏབྦོ།
Evameva khoti navannaṃ pāṭikulyānaṃ vasena piyaputtamaṃsasadiso katvā daṭṭhabboti attho. Katamesaṃ navannaṃ? Gamanapāṭikulyatādīnaṃ. Gamanapāṭikulyataṃ paccavekkhantopi kabaḷīkārāhāraṃ pariggaṇhāti, pariyesanapāṭikulyataṃ paccavekkhantopi, paribhoganidhānaāsayaparipakkāparipakkasammakkhaṇanissandapāṭikulyataṃ paccavekkhantopi, tāni panetāni gamanapāṭikulyatādīni visuddhimagge (visuddhi. 1.294) āhārapāṭikulyatāniddese vitthāritāneva. Iti imesaṃ navannaṃ pāṭikulyānaṃ vasena puttamaṃsūpamaṃ katvā āhāro paribhuñjitabbo.
ཡཐཱ ཏེ ཛཱཡམྤཏིཀཱ པཱཊིཀུལྱཾ པིཡཔུཏྟམཾསཾ ཁཱདནྟཱ ན སཱརཏྟཱ གིདྡྷམཱནསཱ ཧུཏྭཱ ཁཱདིཾསུ, མཛ྄ཛྷཏྟབྷཱཝེཡེཝ ནིཙྪནྡརཱགཔརིབྷོགེ ཋིཏཱ ཁཱདིཾསུ, ཨེཝཾ ནིཙྪནྡརཱགཔརིབྷོགཾ ཀཏྭཱ པརིབྷུཉྫིཏབྦོ། ཡཐཱ ཙ ཏེ ན ཨཊྛིནྷཱརུཙམྨནིསྶིཏཾ ཨཔནེཏྭཱ ཐཱུལཐཱུལཾ ཝརམཾསམེཝ ཁཱདིཾསུ, ཧཏྠསམྤཏྟམེཝ པན ཁཱདིཾསུ, ཨེཝཾ སུཀྑབྷཏྟམནྡབྱཉྫནཱདཱིནི པིཊྛིཧཏྠེན ཨཔཊིཀྑིཔིཏྭཱ ཝཊྚཀེན ཝིཡ ཀུཀྐུཊེན ཝིཡ ཙ ཨོདྷིཾ ཨདསྶེཏྭཱ ཏཏོ ཏཏོ སཔྤིམཾསཱདིསཾསཊྛཝརབྷོཛནཾཡེཝ ཝིཙིནིཏྭཱ ཨབྷུཉྫནྟེན སཱིཧེན ཝིཡ སཔདཱནཾ པརིབྷུཉྫིཏབྦོ།
Yathā te jāyampatikā pāṭikulyaṃ piyaputtamaṃsaṃ khādantā na sārattā giddhamānasā hutvā khādiṃsu, majjhattabhāveyeva nicchandarāgaparibhoge ṭhitā khādiṃsu, evaṃ nicchandarāgaparibhogaṃ katvā paribhuñjitabbo. Yathā ca te na aṭṭhinhārucammanissitaṃ apanetvā thūlathūlaṃ varamaṃsameva khādiṃsu, hatthasampattameva pana khādiṃsu, evaṃ sukkhabhattamandabyañjanādīni piṭṭhihatthena apaṭikkhipitvā vaṭṭakena viya kukkuṭena viya ca odhiṃ adassetvā tato tato sappimaṃsādisaṃsaṭṭhavarabhojanaṃyeva vicinitvā abhuñjantena sīhena viya sapadānaṃ paribhuñjitabbo.
ཡཐཱ ཙ ཏེ ན ཡཱཝདཏྠཾ ཀཎྛཔྤམཱཎཾ ཁཱདིཾསུ, ཐོཀཾ ཐོཀཾ པན ཨེཀེཀདིཝསཾ ཡཱཔནམཏྟམེཝ ཁཱདིཾསུ, ཨེཝམེཝ ཨཱཧརཧཏྠཀཱདིབྲཱཧྨཎཱནཾ ཨཉྙཏརེན ཝིཡ ཡཱཝདཏྠཾ ཨུདརཱཝདེཧཀཾ ཨབྷུཉྫནྟེན ཙཏུནྣཾ པཉྩནྣཾ ཝཱ ཨཱལོཔཱནཾ ཨོཀཱསཾ ཋཔེཏྭཱཝ དྷམྨསེནཱཔཏིནཱ ཝིཡ པརིབྷུཉྫིཏབྦོ། སོ ཀིར པཉྩཙཏྟཱལཱིས ཝསྶཱནི ཏིཊྛམཱནོ ‘‘པཙྪཱབྷཏྟེ ཨམྦིལུགྒཱརསམུཊྛཱཔཀཾ ཀཏྭཱ ཨེཀདིཝསམྤི ཨཱཧཱརཾ ན ཨཱཧཱརེསི’’ནྟི ཝཏྭཱ སཱིཧནཱདཾ ནདནྟོ ཨིམཾ གཱཐམཱཧ –
Yathā ca te na yāvadatthaṃ kaṇṭhappamāṇaṃ khādiṃsu, thokaṃ thokaṃ pana ekekadivasaṃ yāpanamattameva khādiṃsu, evameva āharahatthakādibrāhmaṇānaṃ aññatarena viya yāvadatthaṃ udarāvadehakaṃ abhuñjantena catunnaṃ pañcannaṃ vā ālopānaṃ okāsaṃ ṭhapetvāva dhammasenāpatinā viya paribhuñjitabbo. So kira pañcacattālīsa vassāni tiṭṭhamāno ‘‘pacchābhatte ambiluggārasamuṭṭhāpakaṃ katvā ekadivasampi āhāraṃ na āhāresi’’nti vatvā sīhanādaṃ nadanto imaṃ gāthamāha –
‘‘ཙཏྟཱརོ པཉྩ ཨཱལོཔེ, ཨབྷུཏྭཱ ཨུདཀཾ པིཝེ།
‘‘Cattāro pañca ālope, abhutvā udakaṃ pive;
ཨལཾ ཕཱསུཝིཧཱརཱཡ, པཧིཏཏྟསྶ བྷིཀྑུནོ’’ཏི༎ (ཐེརགཱ॰ ༩༨༣)།
Alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno’’ti. (theragā. 983);
ཡཐཱ ཙ ཏེ ན ཨཉྙམཉྙཾ མཙྪརཱཡནྟཱ ཁཱདིཾསུ, ཝིགཏམལམཙྪེརེན པན པརིསུདྡྷེནེཝ ཙེཏསཱ ཁཱདིཾསུ, ཨེཝམེཝ པིཎྜཔཱཏཾ ལབྷིཏྭཱ ཨམཙྪརཱཡིཏྭཱ ‘‘ཨིམཾ སབྦཾ གཎྷནྟསྶ སབྦཾ དསྶཱམི, ཨུཔཌྜྷཾ གཎྷནྟསྶ ཨུཔཌྜྷཾ, སཙེ གཧིཏཱཝསེསོ བྷཝིསྶཏི, ཨཏྟནཱ པརིབྷུཉྫིསྶཱམཱི’’ཏི སཱརཎཱིཡདྷམྨེ ཋིཏེནེཝ པརིབྷུཉྫིཏབྦོ། ཡཐཱ ཙ ཏེ ན ‘‘ཨཉྙཾ ཀིཉྩི མཡཾ མིགམཾསཾ ཝཱ མོརམཾསཱདཱིནཾ ཝཱ ཨཉྙཏརཾ ཁཱདཱམཱ’’ཏི སམྨཱུལ༹ྷཱ ཁཱདིཾསུ, པིཡཔུཏྟམཾསབྷཱཝཾ པན ཛཱནནྟཱཝ ཁཱདིཾསུ, ཨེཝམེཝ པིཎྜཔཱཏཾ ལབྷིཏྭཱ ‘‘ཨཧཾ ཁཱདཱམི བྷུཉྫཱམཱི’’ཏི ཨཏྟཱུཔལདྡྷིསམྨོཧཾ ཨནུཔྤཱདེཏྭཱ ‘‘ཀབལཱི༹ཀཱརཱཧཱརོ ན ཛཱནཱཏི ‘ཙཱཏུམཧཱབྷཱུཏིཀཀཱཡཾ ཝཌྜྷེམཱི’ཏི, ཀཱཡོཔི ན ཛཱནཱཏི ‘ཀབལཱི༹ཀཱརཱཧཱརོ མཾ ཝཌྜྷེཏཱི’’’ཏི, ཨེཝཾ སམྨོཧཾ པཧཱཡ པརིབྷུཉྫིཏབྦོ། སཏིསམྤཛཉྙཝསེནཱཔི ཙེས ཨསམྨཱུལ༹ྷེནེཝ ཧུཏྭཱ པརིབྷུཉྫིཏབྦོ།
Yathā ca te na aññamaññaṃ maccharāyantā khādiṃsu, vigatamalamaccherena pana parisuddheneva cetasā khādiṃsu, evameva piṇḍapātaṃ labhitvā amaccharāyitvā ‘‘imaṃ sabbaṃ gaṇhantassa sabbaṃ dassāmi, upaḍḍhaṃ gaṇhantassa upaḍḍhaṃ, sace gahitāvaseso bhavissati, attanā paribhuñjissāmī’’ti sāraṇīyadhamme ṭhiteneva paribhuñjitabbo. Yathā ca te na ‘‘aññaṃ kiñci mayaṃ migamaṃsaṃ vā moramaṃsādīnaṃ vā aññataraṃ khādāmā’’ti sammūḷhā khādiṃsu, piyaputtamaṃsabhāvaṃ pana jānantāva khādiṃsu, evameva piṇḍapātaṃ labhitvā ‘‘ahaṃ khādāmi bhuñjāmī’’ti attūpaladdhisammohaṃ anuppādetvā ‘‘kabaḷīkārāhāro na jānāti ‘cātumahābhūtikakāyaṃ vaḍḍhemī’ti, kāyopi na jānāti ‘kabaḷīkārāhāro maṃ vaḍḍhetī’’’ti, evaṃ sammohaṃ pahāya paribhuñjitabbo. Satisampajaññavasenāpi cesa asammūḷheneva hutvā paribhuñjitabbo.
ཡཐཱ ཙ ཏེ ན ‘‘ཨཧོ ཝཏ མཡཾ པུནཔི ཨེཝརཱུཔཾ པུཏྟམཾསཾ ཁཱདེཡྻཱམཱ’’ཏི པཏྠནཾ ཀཏྭཱ ཁཱདིཾསུ, པཏྠནཾ པན ཝཱིཏིཝཏྟཱཝ ཧུཏྭཱ ཁཱདིཾསུ, ཨེཝམེཝ པཎཱིཏབྷོཛནཾ ལདྡྷཱ ‘ཨཧོ ཝཏཱཧཾ སྭེཔི པུནདིཝསེཔི ཨེཝརཱུཔཾ ལབྷེཡྻཾ’, ལཱུཁཾ ཝཱ པན ལདྡྷཱ ‘‘ཧིཡྻོ ཝིཡ མེ ཨཛྫ པཎཱིཏབྷོཛནཾ ན ལདྡྷ’’ནྟི པཏྠནཾ ཝཱ ཨནུསོཙནཾ ཝཱ ཨཀཏྭཱ ནིཏྟཎྷེན –
Yathā ca te na ‘‘aho vata mayaṃ punapi evarūpaṃ puttamaṃsaṃ khādeyyāmā’’ti patthanaṃ katvā khādiṃsu, patthanaṃ pana vītivattāva hutvā khādiṃsu, evameva paṇītabhojanaṃ laddhā ‘aho vatāhaṃ svepi punadivasepi evarūpaṃ labheyyaṃ’, lūkhaṃ vā pana laddhā ‘‘hiyyo viya me ajja paṇītabhojanaṃ na laddha’’nti patthanaṃ vā anusocanaṃ vā akatvā nittaṇhena –
‘‘ཨཏཱིཏཾ ནཱནུསོཙཱམི, ནཔྤཛཔྤཱམིནཱགཏཾ།
‘‘Atītaṃ nānusocāmi, nappajappāmināgataṃ;
པཙྩུཔྤནྣེན ཡཱཔེམི, ཏེན ཝཎྞོ པསཱིདཏཱི’’ཏི༎ (ཛཱ॰ ༢.༢༢.༩༠) –
Paccuppannena yāpemi, tena vaṇṇo pasīdatī’’ti. (jā. 2.22.90) –
ཨིམཾ ཨོཝཱདཾ ཨནུསྶརནྟེན ‘‘པཙྩུཔྤནྣེནེཝ ཡཱཔེསྶཱམཱི’’ཏི པརིབྷུཉྫིཏབྦོ།
Imaṃ ovādaṃ anussarantena ‘‘paccuppanneneva yāpessāmī’’ti paribhuñjitabbo.
ཡཐཱ ཙ ཏེ ན ‘‘ཨེཏྟཀཾ ཀནྟཱརེ ཁཱདིཏྭཱ ཨཝསིཊྛཾ ཀནྟཱརཾ ཨཏིཀྐམྨ ལོཎམྦིལཱདཱིཧི ཡོཛེཏྭཱ ཁཱདིསྶཱམཱ’’ཏི སནྣིདྷིཾ ཨཀཾསུ, ཀནྟཱརཔརིཡོསཱནེ པན ‘‘པུརེ མཧཱཛནོ པསྶཏཱི’’ཏི བྷཱུམིཡཾ ཝཱ ནིཁཎིཾསུ, ཨགྒིནཱ ཝཱ ཛྷཱཔཡིཾསུ, ཨེཝམེཝ –
Yathā ca te na ‘‘ettakaṃ kantāre khāditvā avasiṭṭhaṃ kantāraṃ atikkamma loṇambilādīhi yojetvā khādissāmā’’ti sannidhiṃ akaṃsu, kantārapariyosāne pana ‘‘pure mahājano passatī’’ti bhūmiyaṃ vā nikhaṇiṃsu, agginā vā jhāpayiṃsu, evameva –
‘‘ཨནྣཱནམཐོ པཱནཱནཾ,
‘‘Annānamatho pānānaṃ,
ཁཱདནཱིཡཱནཾ ཨཐོཔི ཝཏྠཱནཾ།
Khādanīyānaṃ athopi vatthānaṃ;
ལདྡྷཱ ན སནྣིདྷིཾ ཀཡིརཱ,
Laddhā na sannidhiṃ kayirā,
ན ཙ པརིཏྟསེ ཏཱནི ཨལབྷམཱནོ’’ཏི༎ (སུ॰ ནི॰ ༩༣༠)། –
Na ca parittase tāni alabhamāno’’ti. (su. ni. 930); –
ཨིམཾ ཨོཝཱདཾ ཨནུསྶརནྟེན ཙཏཱུསུ པཙྩཡེསུ ཡཾ ཡཾ ལབྷཏི, ཏཏོ ཏཏོ ཨཏྟནོ ཡཱཔནམཏྟཾ གཧེཏྭཱ, སེསཾ སབྲཧྨཙཱརཱིནཾ ཝིསྶཛྫེཏྭཱ སནྣིདྷིཾ པརིཝཛྫནྟེན པརིབྷུཉྫིཏབྦོ། ཡཐཱ ཙ ཏེ ན ‘‘ཀོཙི ཨཉྙོ ཨམྷེ ཝིཡ ཨེཝརཱུཔཾ པུཏྟམཾསཾ ཁཱདིཏུཾ ན ལབྷཏཱི’’ཏི མཱནཾ ཝཱ དཔྤཾ ཝཱ ཨཀཾསུ, ནིཧཏམཱནཱ པན ནིཧཏདཔྤཱ ཧུཏྭཱ ཁཱདིཾསུ, ཨེཝམེཝ པཎཱིཏབྷོཛནཾ ལབྷིཏྭཱ ‘‘ཨཧམསྨི ལཱབྷཱི ཙཱིཝརཔིཎྜཔཱཏཱདཱིན’’ནྟི ན མཱནོ ཝཱ དཔྤོ ཝཱ ཀཱཏབྦོ། ‘‘ནཱཡཾ པབྦཛྫཱ ཙཱིཝརཱདིཧེཏུ, ཨརཧཏྟཧེཏུ པནཱཡཾ པབྦཛྫཱ’’ཏི པཙྩཝེཀྑིཏྭཱ ནིཧཏམཱནདཔྤེནེཝ པརིབྷུཉྫིཏབྦོ།
Imaṃ ovādaṃ anussarantena catūsu paccayesu yaṃ yaṃ labhati, tato tato attano yāpanamattaṃ gahetvā, sesaṃ sabrahmacārīnaṃ vissajjetvā sannidhiṃ parivajjantena paribhuñjitabbo. Yathā ca te na ‘‘koci añño amhe viya evarūpaṃ puttamaṃsaṃ khādituṃ na labhatī’’ti mānaṃ vā dappaṃ vā akaṃsu, nihatamānā pana nihatadappā hutvā khādiṃsu, evameva paṇītabhojanaṃ labhitvā ‘‘ahamasmi lābhī cīvarapiṇḍapātādīna’’nti na māno vā dappo vā kātabbo. ‘‘Nāyaṃ pabbajjā cīvarādihetu, arahattahetu panāyaṃ pabbajjā’’ti paccavekkhitvā nihatamānadappeneva paribhuñjitabbo.
ཡཐཱ ཙ ཏེ ‘‘ཀིཾ ཨིམིནཱ ཨལོཎེན ཨནམྦིལེན ཨདྷཱུཔིཏེན དུགྒནྡྷེནཱ’’ཏི ཧཱིལེ༹ཏྭཱ ན ཁཱདིཾསུ, ཧཱིལ༹ནཾ པན ཝཱིཏིཝཏྟཱ ཧུཏྭཱ ཁཱདིཾསུ, ཨེཝམེཝ པིཎྜཔཱཏཾ ལབྷིཏྭཱ ‘‘ཀིཾ ཨིམིནཱ ཨསྶགོཎབྷཏྟསདིསེན ལཱུཁེན ནིརསེན, སུཝཱནདོཎིཡཾ ཏཾ པཀྑིཔཐཱ’’ཏི ཨེཝཾ པིཎྜཔཱཏཾ ཝཱ ‘‘ཀོ ཨིམཾ བྷུཉྫིསྶཏི, ཀཱཀསུནཁཱདཱིནཾ དེཧཱི’’ཏི ཨེཝཾ དཱཡཀཾ ཝཱ ཨཧཱིལེ༹ནྟེན –
Yathā ca te ‘‘kiṃ iminā aloṇena anambilena adhūpitena duggandhenā’’ti hīḷetvā na khādiṃsu, hīḷanaṃ pana vītivattā hutvā khādiṃsu, evameva piṇḍapātaṃ labhitvā ‘‘kiṃ iminā assagoṇabhattasadisena lūkhena nirasena, suvānadoṇiyaṃ taṃ pakkhipathā’’ti evaṃ piṇḍapātaṃ vā ‘‘ko imaṃ bhuñjissati, kākasunakhādīnaṃ dehī’’ti evaṃ dāyakaṃ vā ahīḷentena –
‘‘ས པཏྟཔཱཎི ཝིཙརནྟོ, ཨམཱུགོ མཱུགསམྨཏོ།
‘‘Sa pattapāṇi vicaranto, amūgo mūgasammato;
ཨཔྤཾ དཱནཾ ན ཧཱིལེ༹ཡྻ, དཱཏཱརཾ ནཱཝཛཱནིཡཱ’’ཏི༎ (སུ॰ ནི॰ ༧༡༨)། –
Appaṃ dānaṃ na hīḷeyya, dātāraṃ nāvajāniyā’’ti. (su. ni. 718); –
ཨིམཾ ཨོཝཱདཾ ཨནུསྶརནྟེན པརིབྷུཉྫིཏབྦོ། ཡཐཱ ཙ ཏེ ན ‘‘ཏུཡ྄ཧཾ བྷཱགོ, མཡ྄ཧཾ བྷཱགོ, ཏཝ པུཏྟོ མམ པུཏྟོ’’ཏི ཨཉྙམཉྙཾ ཨཏིམཉྙིཾསུ, སམགྒཱ པན, སམྨོདམཱནཱ ཧུཏྭཱ ཁཱདིཾསུ, ཨེཝམེཝཾ པིཎྜཔཱཏཾ ལབྷིཏྭཱ ཡཐཱ ཨེཀཙྩོ ‘‘ཀོ ཏུམྷཱདིསཱནཾ དསྶཏི ནིཀྐཱརཎཱ ཨུམྨཱརེསུ པཀྑལནྟཱནཾ ཨཱཧིཎྜནྟཱནཾ ཝིཛཱཏམཱཏཱཔི ཝོ དཱཏབྦཾ ན མཉྙཏི, མཡཾ པན གཏགཏཊྛཱནེ པཎཱིཏཱནི ཙཱིཝརཱདཱིནི ལབྷཱམཱ’’ཏི སཱིལཝནྟེ སབྲཧྨཙཱརཱི ཨཏིམཉྙཏི, ཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ –
Imaṃ ovādaṃ anussarantena paribhuñjitabbo. Yathā ca te na ‘‘tuyhaṃ bhāgo, mayhaṃ bhāgo, tava putto mama putto’’ti aññamaññaṃ atimaññiṃsu, samaggā pana, sammodamānā hutvā khādiṃsu, evamevaṃ piṇḍapātaṃ labhitvā yathā ekacco ‘‘ko tumhādisānaṃ dassati nikkāraṇā ummāresu pakkhalantānaṃ āhiṇḍantānaṃ vijātamātāpi vo dātabbaṃ na maññati, mayaṃ pana gatagataṭṭhāne paṇītāni cīvarādīni labhāmā’’ti sīlavante sabrahmacārī atimaññati, yaṃ sandhāya vuttaṃ –
‘‘སོ ཏེན ལཱབྷསཀྐཱརསིལོཀེན ཨབྷིབྷཱུཏོ པརིཡཱདིཎྞཙིཏྟོ ཨཉྙེ པེསལེ བྷིཀྑཱུ ཨཏིམཉྙཏི། ཏཉྷི ཏསྶ, བྷིཀྑཝེ, མོགྷཔུརིསསྶ ཧོཏི དཱིགྷརཏྟཾ ཨཧིཏཱཡ དུཀྑཱཡཱ’’ཏི (སཾ॰ ནི॰ ༢.༡༦༡)།
‘‘So tena lābhasakkārasilokena abhibhūto pariyādiṇṇacitto aññe pesale bhikkhū atimaññati. Tañhi tassa, bhikkhave, moghapurisassa hoti dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyā’’ti (saṃ. ni. 2.161).
ཨེཝཾ ཀཉྩི ཨནཏིམཉྙིཏྭཱ སབྦེཧི སབྲཧྨཙཱརཱིཧི སདྡྷིཾ སམགྒེན སམྨོདམཱནེན ཧུཏྭཱ པརིབྷུཉྫིཏབྦཾ།
Evaṃ kañci anatimaññitvā sabbehi sabrahmacārīhi saddhiṃ samaggena sammodamānena hutvā paribhuñjitabbaṃ.
པརིཉྙཱཏེཏི ཉཱཏཔརིཉྙཱ ཏཱིརཎཔརིཉྙཱ པཧཱནཔརིཉྙཱཏི ཨིམཱཧི ཏཱིཧི པརིཉྙཱཧི པརིཉྙཱཏེ། ཀཐཾ? ཨིདྷ བྷིཀྑུ ‘‘ཀབལཱི༹ཀཱརཱཧཱརོ ནཱམ ཨཡཾ སཝཏྠུཀཝསེན ཨོཛཊྛམཀརཱུཔཾ ཧོཏི, ཨོཛཊྛམཀརཱུཔཾ ཀཏྠ པཊིཧཉྙཏི? ཛིཝ྄ཧཱཔསཱདེ, ཛིཝ྄ཧཱཔསཱདོ ཀིནྣིསྶིཏོ? ཙཏུམཧཱབྷཱུཏནིསྶིཏོ། ཨིཏི ཨོཛཊྛམཀཾ ཛིཝ྄ཧཱཔསཱདོ ཏསྶ པཙྩཡཱནི མཧཱབྷཱུཏཱནཱིཏི ཨིམེ དྷམྨཱ རཱུཔཀྑནྡྷོ ནཱམ, ཏཾ པརིགྒཎྷཏོ ཨུཔྤནྣཱ ཕསྶཔཉྩམཀཱ དྷམྨཱ ཙཏྟཱརོ ཨརཱུཔཀྑནྡྷཱ། ཨིཏི སབྦེཔིམེ པཉྩཀྑནྡྷཱ སངྑེཔཏོ ནཱམརཱུཔམཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི པཛཱནཱཏི། སོ ཏེ དྷམྨེ སརསལཀྑཎཏོ ཝཝཏྠཔེཏྭཱ ཏེསཾ པཙྩཡཾ པརིཡེསནྟོ ཨནུལོམཔཊིལོམཾ པཊིཙྩསམུཔྤཱདཾ པསྶཏི། ཨེཏྟཱཝཏཱནེན ཀབལཱི༹ཀཱརཱཧཱརམུཁེན སཔྤཙྩཡསྶ ནཱམརཱུཔསྶ ཡཱཐཱཝཏོ དིཊྛཏྟཱ ཀབལཱི༹ཀཱརཱཧཱརོ ཉཱཏཔརིཉྙཱཡ པརིཉྙཱཏོ ཧོཏི། སོ ཏདེཝ སཔྤཙྩཡཾ ནཱམརཱུཔཾ ཨནིཙྩཾ དུཀྑཾ ཨནཏྟཱཏི ཏཱིཎི ལཀྑཎཱནི ཨཱརོཔེཏྭཱ སཏྟནྣཾ ཨནུཔསྶནཱནཾ ཝསེན སམྨསཏི། ཨེཏྟཱཝཏཱནེན སོ ཏིལཀྑཎཔཊིཝེདྷསམྨསནཉཱཎསངྑཱཏཱཡ ཏཱིརཎཔརིཉྙཱཡ པརིཉྙཱཏོ ཧོཏི། ཏསྨིཾཡེཝ ནཱམརཱུཔེ ཚནྡརཱགཱཝཀཌྜྷནེན ཨནཱགཱམིམགྒེན པརིཛཱནཏཱ པཧཱནཔརིཉྙཱཡ པརིཉྙཱཏོ ཧོཏཱིཏི།
Pariññāteti ñātapariññā tīraṇapariññā pahānapariññāti imāhi tīhi pariññāhi pariññāte. Kathaṃ? Idha bhikkhu ‘‘kabaḷīkārāhāro nāma ayaṃ savatthukavasena ojaṭṭhamakarūpaṃ hoti, ojaṭṭhamakarūpaṃ kattha paṭihaññati? Jivhāpasāde, jivhāpasādo kinnissito? Catumahābhūtanissito. Iti ojaṭṭhamakaṃ jivhāpasādo tassa paccayāni mahābhūtānīti ime dhammā rūpakkhandho nāma, taṃ pariggaṇhato uppannā phassapañcamakā dhammā cattāro arūpakkhandhā. Iti sabbepime pañcakkhandhā saṅkhepato nāmarūpamattaṃ hotī’’ti pajānāti. So te dhamme sarasalakkhaṇato vavatthapetvā tesaṃ paccayaṃ pariyesanto anulomapaṭilomaṃ paṭiccasamuppādaṃ passati. Ettāvatānena kabaḷīkārāhāramukhena sappaccayassa nāmarūpassa yāthāvato diṭṭhattā kabaḷīkārāhāro ñātapariññāya pariññāto hoti. So tadeva sappaccayaṃ nāmarūpaṃ aniccaṃ dukkhaṃ anattāti tīṇi lakkhaṇāni āropetvā sattannaṃ anupassanānaṃ vasena sammasati. Ettāvatānena so tilakkhaṇapaṭivedhasammasanañāṇasaṅkhātāya tīraṇapariññāya pariññāto hoti. Tasmiṃyeva nāmarūpe chandarāgāvakaḍḍhanena anāgāmimaggena parijānatā pahānapariññāya pariññāto hotīti.
པཉྩཀཱམགུཎིཀོཏི པཉྩཀཱམགུཎསམྦྷཝོ རཱགོ པརིཉྙཱཏོ ཧོཏི། ཨེཏྠ པན ཏིསྶོ པརིཉྙཱ ཨེཀཔརིཉྙཱ སབྦཔརིཉྙཱ མཱུལཔརིཉྙཱཏི། ཀཏམཱ ཨེཀཔརིཉྙཱ? ཡོ བྷིཀྑུ ཛིཝ྄ཧཱདྭཱརེ ཨེཀརསཏཎྷཾ པརིཛཱནཱཏི, ཏེན པཉྩཀཱམགུཎིཀོ རཱགོ པརིཉྙཱཏོཝ ཧོཏཱིཏི། ཀསྨཱ? ཏསྶཱཡེཝ ཏཏྠ ཨུཔྤཛྫནཏོ། སཱཡེཝ ཧི ཏཎྷཱ ཙཀྑུདྭཱརེ ཨུཔྤནྣཱ རཱུཔརཱགོ ནཱམ ཧོཏི, སོཏདྭཱརཱདཱིསུ ཨུཔྤནྣཱ སདྡརཱགཱདཡོ། ཨིཏི ཡཐཱ ཨེཀསྶེཝ ཙོརསྶ པཉྩམགྒེ ཧནཏོ ཨེཀསྨིཾ མགྒེ གཧེཏྭཱ སཱིསེ ཚིནྣེ པཉྩཔི མགྒཱ ཁེམཱ ཧོནྟི, ཨེཝཾ ཛིཝ྄ཧཱདྭཱརེ རསཏཎྷཱཡ པརིཉྙཱཏཱཡ པཉྩཀཱམགུཎིཀོ རཱགོ པརིཉྙཱཏོ ཧོཏཱིཏི ཨཡཾ ཨེཀཔརིཉྙཱ ནཱམ།
Pañcakāmaguṇikoti pañcakāmaguṇasambhavo rāgo pariññāto hoti. Ettha pana tisso pariññā ekapariññā sabbapariññā mūlapariññāti. Katamā ekapariññā? Yo bhikkhu jivhādvāre ekarasataṇhaṃ parijānāti, tena pañcakāmaguṇiko rāgo pariññātova hotīti. Kasmā? Tassāyeva tattha uppajjanato. Sāyeva hi taṇhā cakkhudvāre uppannā rūparāgo nāma hoti, sotadvārādīsu uppannā saddarāgādayo. Iti yathā ekasseva corassa pañcamagge hanato ekasmiṃ magge gahetvā sīse chinne pañcapi maggā khemā honti, evaṃ jivhādvāre rasataṇhāya pariññātāya pañcakāmaguṇiko rāgo pariññāto hotīti ayaṃ ekapariññā nāma.
ཀཏམཱ སབྦཔརིཉྙཱ? པཏྟེ པཀྑིཏྟཔིཎྜཔཱཏསྨིཉྷི ཨེཀསྨིཾཡེཝ པཉྩཀཱམགུཎིཀརཱགོ ལབྦྷཏི། ཀཐཾ? པརིསུདྡྷཾ ཏཱཝསྶ ཝཎྞཾ ཨོལོཀཡཏོ རཱུཔརཱགོ ཧོཏི, ཨུཎྷེ སཔྤིམྷི ཏཏྠ ཨཱསིཉྩནྟེ པཊཔཊཱཏི སདྡོ ཨུཊྛཧཏི, ཏཐཱརཱུཔཾ ཁཱདནཱིཡཾ ཝཱ ཁཱདནྟསྶ མུརུམུརཱུཏི སདྡོ ཨུཔྤཛྫཏི, ཏཾ ཨསྶཱདཡཏོ སདྡརཱགོ། ཛཱིརཀཱདིཝསགནྡྷཾ ཨསྶཱདེནྟསྶ གནྡྷརཱགོ, སཱདུརསཝསེན རསརཱགོ། མུདུབྷོཛནཾ ཕསྶཝནྟནྟི ཨསྶཱདཡཏོ ཕོཊྛབྦརཱགོ། ཨིཏི ཨིམསྨིཾ ཨཱཧཱརེ སཏིསམྤཛཉྙེན པརིགྒཧེཏྭཱ ནིཙྪནྡརཱགཔརིབྷོགེན པརིབྷུཏྟེ སབྦོཔི སོ པརིཉྙཱཏོ ཧོཏཱིཏི ཨཡཾ སབྦཔརིཉྙཱ ནཱམ།
Katamā sabbapariññā? Patte pakkhittapiṇḍapātasmiñhi ekasmiṃyeva pañcakāmaguṇikarāgo labbhati. Kathaṃ? Parisuddhaṃ tāvassa vaṇṇaṃ olokayato rūparāgo hoti, uṇhe sappimhi tattha āsiñcante paṭapaṭāti saddo uṭṭhahati, tathārūpaṃ khādanīyaṃ vā khādantassa murumurūti saddo uppajjati, taṃ assādayato saddarāgo. Jīrakādivasagandhaṃ assādentassa gandharāgo, sādurasavasena rasarāgo. Mudubhojanaṃ phassavantanti assādayato phoṭṭhabbarāgo. Iti imasmiṃ āhāre satisampajaññena pariggahetvā nicchandarāgaparibhogena paribhutte sabbopi so pariññāto hotīti ayaṃ sabbapariññā nāma.
ཀཏམཱ མཱུལཔརིཉྙཱ? པཉྩཀཱམགུཎིཀརཱགསྶ ཧི ཀབལཱི༹ཀཱརཱཧཱརོ མཱུལཾ། ཀསྨཱ? ཏསྨིཾ སཏི ཏསྶུཔྤཏྟིཏོ ། བྲཱཧྨཎཏིསྶབྷཡེ ཀིར དྭཱདས ཝསྶཱནི ཛཱཡམྤཏིཀཱནཾ ཨུཔནིཛ྄ཛྷཱནཙིཏྟཾ ནཱམ ནཱཧོསི། ཀསྨཱ? ཨཱཧཱརམནྡཏཱཡ། བྷཡེ པན ཝཱུཔསནྟེ ཡོཛནསཏིཀོ ཏམྦཔཎྞིདཱིཔོ དཱརཀཱནཾ ཛཱཏམངྒལེཧི ཨེཀམངྒལོ ཨཧོསི། ཨིཏི མཱུལབྷཱུཏེ ཨཱཧཱརེ པརིཉྙཱཏེ པཉྩཀཱམགུཎིཀོ རཱགོ པརིཉྙཱཏོཝ ཧོཏཱིཏི ཨཡཾ མཱུལཔརིཉྙཱ ནཱམ།
Katamā mūlapariññā? Pañcakāmaguṇikarāgassa hi kabaḷīkārāhāro mūlaṃ. Kasmā? Tasmiṃ sati tassuppattito . Brāhmaṇatissabhaye kira dvādasa vassāni jāyampatikānaṃ upanijjhānacittaṃ nāma nāhosi. Kasmā? Āhāramandatāya. Bhaye pana vūpasante yojanasatiko tambapaṇṇidīpo dārakānaṃ jātamaṅgalehi ekamaṅgalo ahosi. Iti mūlabhūte āhāre pariññāte pañcakāmaguṇiko rāgo pariññātova hotīti ayaṃ mūlapariññā nāma.
ནཏྠི ཏཾ སཾཡོཛནནྟི ཏེན རཱགེན སདྡྷིཾ པཧཱནེཀཊྛཏཱཡ པཧཱིནཏྟཱ ནཏྠི། ཨེཝམཡཾ དེསནཱ ཡཱཝ ཨནཱགཱམིམགྒཱ ཀཐིཏཱ། ‘‘ཨེཏྟཀེན པན མཱ ཝོསཱནཾ ཨཱཔཛྫིཾསཱུ’’ཏི ཨེཏེསཾཡེཝ རཱུཔཱདཱིནཾ ཝསེན པཉྩསུ ཁནྡྷེསུ ཝིཔསྶནཾ ཝཌྜྷེཏྭཱ ཡཱཝ ཨརཧཏྟཱ ཀཐེཏུཾ ཝཊྚཏཱིཏི། པཋམཱཧཱརོ (ནིཊྛིཏོ)།
Natthi taṃ saṃyojananti tena rāgena saddhiṃ pahānekaṭṭhatāya pahīnattā natthi. Evamayaṃ desanā yāva anāgāmimaggā kathitā. ‘‘Ettakena pana mā vosānaṃ āpajjiṃsū’’ti etesaṃyeva rūpādīnaṃ vasena pañcasu khandhesu vipassanaṃ vaḍḍhetvā yāva arahattā kathetuṃ vaṭṭatīti. Paṭhamāhāro (niṭṭhito).
དུཏིཡེ ནིཙྩམྨཱཏི ཁུརཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ སིངྒམཱུལཱ སཀལསརཱིརཏོ ཨུདྡཱལིཏཙམྨཱ ཀིཾསུཀརཱསིཝཎྞཱ། ཀསྨཱ པན ཨཉྙཾ ཧཏྠིཨསྶགོཎཱདིཨུཔམཾ ཨགཧེཏྭཱ ནིཙྩམྨགཱཝཱུཔམཱ གཧིཏཱཏི? ཏིཏིཀྑིཏུཾ ཨསམཏྠབྷཱཝདཱིཔནཏྠཾ། མཱཏུགཱམོ ཧི ཨུཔྤནྣཾ དུཀྑཝེདནཾ ཏིཏིཀྑིཏུཾ ཨདྷིཝཱསེཏུཾ ན སཀྐོཏི, ཨེཝམེཝ ཕསྶཱཧཱརོ ཨབལོ དུབྦལོཏི དསྶནཏྠཾ སདིསམེཝ ཨུཔམཾ ཨཱཧརི། ཀུཊྚནྟི སིལཱཀུཊྚཱདཱིནཾ ཨཉྙཏརཾ། ཀུཊྚནིསྶིཏཱ པཱཎཱ ནཱམ ཨུཎྞནཱབྷིསརབཱུམཱུསིཀཱདཡོ། རུཀྑནིསྶིཏཱཏི ཨུཙྩཱལིངྒཔཱཎཀཱདཡོ། ཨུདཀནིསྶིཏཱཏི མཙྪསུཾསུམཱརཱདཡོ། ཨཱཀཱསནིསྶིཏཱཏི ཌཾསམཀསཀཱཀཀུལལཱདཡོ། ཁཱདེཡྻུནྟི ལུཉྩིཏྭཱ ཁཱདེཡྻུཾ། སཱ ཏསྨིཾ ཏསྨིཾ ཋཱནེ ཏཾ ཏཾཋཱནསནྣིསྶཡམཱུལིཀཾ པཱཎཁཱདནབྷཡཾ སམྤསྶམཱནཱ ནེཝ ཨཏྟནོ སཀྐཱརསམྨཱནཾ, ན པིཊྛིཔརིཀམྨསརཱིརསམྦཱཧནཨུཎྷོདཀཱནི ཨིཙྪཏི, ཨེཝམེཝ བྷིཀྑུ ཕསྶཱཧཱརམཱུལཀཾ ཀིལེསཔཱཎཀཁཱདནབྷཡཾ སམྤསྶམཱནོ ཏེབྷཱུམཀཕསྶེན ཨནཏྠིཀོ ཧོཏི།
Dutiye niccammāti khurato paṭṭhāya yāva siṅgamūlā sakalasarīrato uddālitacammā kiṃsukarāsivaṇṇā. Kasmā pana aññaṃ hatthiassagoṇādiupamaṃ agahetvā niccammagāvūpamā gahitāti? Titikkhituṃ asamatthabhāvadīpanatthaṃ. Mātugāmo hi uppannaṃ dukkhavedanaṃ titikkhituṃ adhivāsetuṃ na sakkoti, evameva phassāhāro abalo dubbaloti dassanatthaṃ sadisameva upamaṃ āhari. Kuṭṭanti silākuṭṭādīnaṃ aññataraṃ. Kuṭṭanissitā pāṇā nāma uṇṇanābhisarabūmūsikādayo. Rukkhanissitāti uccāliṅgapāṇakādayo. Udakanissitāti macchasuṃsumārādayo. Ākāsanissitāti ḍaṃsamakasakākakulalādayo. Khādeyyunti luñcitvā khādeyyuṃ. Sā tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne taṃ taṃṭhānasannissayamūlikaṃ pāṇakhādanabhayaṃ sampassamānā neva attano sakkārasammānaṃ, na piṭṭhiparikammasarīrasambāhanauṇhodakāni icchati, evameva bhikkhu phassāhāramūlakaṃ kilesapāṇakakhādanabhayaṃ sampassamāno tebhūmakaphassena anatthiko hoti.
ཕསྶེ, བྷིཀྑཝེ, ཨཱཧཱརེ པརིཉྙཱཏེཏི ཏཱིཧི པརིཉྙཱཧི པརིཉྙཱཏེ། ཨིདྷཱཔི ཏིསྶོ པརིཉྙཱ། ཏཏྠ ‘‘ཕསྶོ སངྑཱརཀྑནྡྷོ , ཏཾསམྤཡུཏྟཱ ཝེདནཱ ཝེདནཱཀྑནྡྷོ, སཉྙཱ སཉྙཱཀྑནྡྷོ, ཙིཏྟཾ ཝིཉྙཱཎཀྑནྡྷོ, ཏེསཾ ཝཏྠཱརམྨཎཱནི རཱུཔཀྑནྡྷོ’’ཏི ཨེཝཾ སཔྤཙྩཡསྶ ནཱམརཱུཔསྶ ཡཱཐཱཝཏོ དསྶནཾ ཉཱཏཔརིཉྙཱ། ཏཏྠེཝ ཏིལཀྑཎཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ སཏྟནྣཾ ཨནུཔསྶནཱནཾ ཝསེན ཨནིཙྩཱདིཏོ ཏུལནཾ ཏཱིརཎཔརིཉྙཱ། ཏསྨིཾཡེཝ པན ནཱམརཱུཔེ ཚནྡརཱགནིཀྐཌྜྷནོ ཨརཧཏྟམགྒོ པཧཱནཔརིཉྙཱ། ཏིསྶོ ཝེདནཱཏི ཨེཝཾ ཕསྶཱཧཱརེ ཏཱིཧི པརིཉྙཱཧི པརིཉྙཱཏེ ཏིསྶོ ཝེདནཱ པརིཉྙཱཏཱཝ ཧོནྟི ཏམྨཱུལཀཏྟཱ ཏཾསམྤཡུཏྟཏྟཱ ཙ། ཨིཏི ཕསྶཱཧཱརཝསེན དེསནཱ ཡཱཝ ཨརཧཏྟཱ ཀཐིཏཱ། དུཏིཡཱཧཱརོ།
Phasse, bhikkhave, āhāre pariññāteti tīhi pariññāhi pariññāte. Idhāpi tisso pariññā. Tattha ‘‘phasso saṅkhārakkhandho , taṃsampayuttā vedanā vedanākkhandho, saññā saññākkhandho, cittaṃ viññāṇakkhandho, tesaṃ vatthārammaṇāni rūpakkhandho’’ti evaṃ sappaccayassa nāmarūpassa yāthāvato dassanaṃ ñātapariññā. Tattheva tilakkhaṇaṃ āropetvā sattannaṃ anupassanānaṃ vasena aniccādito tulanaṃ tīraṇapariññā. Tasmiṃyeva pana nāmarūpe chandarāganikkaḍḍhano arahattamaggo pahānapariññā. Tisso vedanāti evaṃ phassāhāre tīhi pariññāhi pariññāte tisso vedanā pariññātāva honti tammūlakattā taṃsampayuttattā ca. Iti phassāhāravasena desanā yāva arahattā kathitā. Dutiyāhāro.
ཏཏིཡེ ཨངྒཱརཀཱསཱུཏི ཨངྒཱརཱནཾ ཀཱསུ། ཀཱསཱུཏི རཱསིཔི ཝུཙྩཏི ཨཱཝཱཊོཔི།
Tatiye aṅgārakāsūti aṅgārānaṃ kāsu. Kāsūti rāsipi vuccati āvāṭopi.
‘‘ཨངྒཱརཀཱསུཾ ཨཔརེ ཕུཎནྟི,
‘‘Aṅgārakāsuṃ apare phuṇanti,
ནརཱ རུདནྟཱ པརིདཌྜྷགཏྟཱ།
Narā rudantā paridaḍḍhagattā;
བྷཡཉྷི མཾ ཝིནྡཏི སཱུཏ དིསྭཱ,
Bhayañhi maṃ vindati sūta disvā,
པུཙྪཱམི ཏཾ མཱཏལི དེཝསཱརཐཱི’’ཏི༎ (ཛཱ॰ ༢.༢༢.༤༦༢)། –
Pucchāmi taṃ mātali devasārathī’’ti. (jā. 2.22.462); –
ཨེཏྠ རཱསི ‘‘ཀཱསཱུ’’ཏི ཝུཏྟོ།
Ettha rāsi ‘‘kāsū’’ti vutto.
‘‘ཀིནྣུ སནྟརམཱནོཝ, ཀཱསུཾ ཁནསི སཱརཐཱི’’ཏི? (ཛཱ॰ ༢.༢༢.༣)། –
‘‘Kinnu santaramānova, kāsuṃ khanasi sārathī’’ti? (Jā. 2.22.3). –
ཨེཏྠ ཨཱཝཱཊོ། ཨིདྷཱཔི ཨཡམེཝ ཨདྷིཔྤེཏོ། སཱདྷིཀཔོརིསཱཏི ཨཏིརེཀཔོརིསཱ པཉྩརཏནཔྤམཱཎཱ། ཝཱིཏཙྩིཀཱནཾ ཝཱིཏདྷཱུམཱནནྟི ཨེཏེནསྶ མཧཱཔརིལཱ༹ཧཏཾ དསྶེཏི། ཛཱལཱཡ ཝཱ ཧི དྷཱུམེ ཝཱ སཏི ཝཱཏོ སམུཊྛཱཏི, པརིལཱ༹ཧོ མཧཱ ན ཧོཏི, ཏདབྷཱཝེ ཝཱཏཱབྷཱཝཏོ པརིལཱ༹ཧོ མཧཱ ཧོཏི། ཨཱརཀཱཝསྶཱཏི དཱུརེཡེཝ བྷཝེཡྻ།
Ettha āvāṭo. Idhāpi ayameva adhippeto. Sādhikaporisāti atirekaporisā pañcaratanappamāṇā. Vītaccikānaṃ vītadhūmānanti etenassa mahāpariḷāhataṃ dasseti. Jālāya vā hi dhūme vā sati vāto samuṭṭhāti, pariḷāho mahā na hoti, tadabhāve vātābhāvato pariḷāho mahā hoti. Ārakāvassāti dūreyeva bhaveyya.
ཨེཝམེཝ ཁོཏི ཨེཏྠ ཨིདཾ ཨོཔམྨསཾསནྡནཾ – ཨངྒཱརཀཱསུ ཝིཡ ཧི ཏེབྷཱུམཀཝཊྚཾ དཊྛབྦཾ། ཛཱིཝིཏུཀཱམོ པུརིསོ ཝིཡ ཝཊྚནིསྶིཏོ བཱལཔུཐུཛྫནོ། དྭེ བལཝནྟོ པུརིསཱ ཝིཡ ཀུསལཱཀུསལཀམྨཾ། ཏེསཾ ཏཾ པུརིསཾ ནཱནཱབཱཧཱསུ གཧེཏྭཱ ཨངྒཱརཀཱསུཾ ཨུཔཀཌྜྷནཀཱལོ ཝིཡ པུཐུཛྫནསྶ ཀམྨཱཡཱུཧནཀཱལོ། ཀམྨཉྷི ཨཱཡཱུཧིཡམཱནམེཝ པཊིསནྡྷིཾ ཨཱཀཌྜྷཏི ནཱམ། ཨངྒཱརཀཱསུནིདཱནཾ དུཀྑཾ ཝིཡ ཀམྨནིདཱནཾ ཝཊྚདུཀྑཾ ཝེདིཏབྦཾ།
Evamevakhoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ – aṅgārakāsu viya hi tebhūmakavaṭṭaṃ daṭṭhabbaṃ. Jīvitukāmo puriso viya vaṭṭanissito bālaputhujjano. Dve balavanto purisā viya kusalākusalakammaṃ. Tesaṃ taṃ purisaṃ nānābāhāsu gahetvā aṅgārakāsuṃ upakaḍḍhanakālo viya puthujjanassa kammāyūhanakālo. Kammañhi āyūhiyamānameva paṭisandhiṃ ākaḍḍhati nāma. Aṅgārakāsunidānaṃ dukkhaṃ viya kammanidānaṃ vaṭṭadukkhaṃ veditabbaṃ.
པརིཉྙཱཏེཏི ཏཱིཧི པརིཉྙཱཧི པརིཉྙཱཏེ། པརིཉྙཱཡོཛནཱ པནེཏྠ ཕསྶེ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཱ། ཏིསྶོ ཏཎྷཱཏི ཀཱམཏཎྷཱ བྷཝཏཎྷཱ ཝིབྷཝཏཎྷཱཏི ཨིམཱ པརིཉྙཱཏཱ ཧོནྟི། ཀསྨཱ? ཏཎྷཱམཱུལཀཏྟཱ མནོསཉྩེཏནཱཡ། ན ཧི ཧེཏུམྷི ཨཔྤཧཱིནེ ཕལཾ པཧཱིཡཏི། ཨིཏི མནོསཉྩེཏནཱཧཱརཝསེནཔི ཡཱཝ ཨརཧཏྟཱ དེསནཱ ཀཐིཏཱ། ཏཏིཡཱཧཱརོ།
Pariññāteti tīhi pariññāhi pariññāte. Pariññāyojanā panettha phasse vuttanayeneva veditabbā. Tisso taṇhāti kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhāti imā pariññātā honti. Kasmā? Taṇhāmūlakattā manosañcetanāya. Na hi hetumhi appahīne phalaṃ pahīyati. Iti manosañcetanāhāravasenapi yāva arahattā desanā kathitā. Tatiyāhāro.
ཙཏུཏྠེ ཨཱགུཙཱརིནྟི པཱཔཙཱརིཾ དོསཀཱརཀཾ། ཀཐཾ སོ པུརིསོཏི སོ པུརིསོ ཀཐཾབྷཱུཏོ, ཀིཾ ཡཱཔེཏི, ན ཡཱཔེཏཱིཏི པུཙྪཏི? ཏཐེཝ དེཝ ཛཱིཝཏཱིཏི ཡཐཱ པུབྦེ, ཨིདཱནིཔི ཏཐེཝ ཛཱིཝཏི།
Catutthe āgucārinti pāpacāriṃ dosakārakaṃ. Kathaṃ so purisoti so puriso kathaṃbhūto, kiṃ yāpeti, na yāpetīti pucchati? Tatheva deva jīvatīti yathā pubbe, idānipi tatheva jīvati.
ཨེཝམེཝ ཁོཏི ཨིདྷཱཔི ཨིདཾ ཨོཔམྨསཾསནྡནཾ – རཱཛཱ ཝིཡ ཧི ཀམྨཾ དཊྛབྦཾ, ཨཱགུཙཱརཱི པུརིསོ ཝིཡ ཝཊྚསནྣིསྶིཏོ བཱལཔུཐུཛྫནོ, ཏཱིཎི སཏྟིསཏཱནི ཝིཡ པཊིསནྡྷིཝིཉྙཱཎཾ, ཨཱགུཙཱརིཾ པུརིསཾ ‘‘ཏཱིཧི སཏྟིསཏེཧི ཧནཐཱ’’ཏི རཉྙཱ ཨཱཎཏྟཀཱལོ ཝིཡ ཀམྨརཉྙཱ ཝཊྚསནྣིསྶིཏཔུཐུཛྫནཾ གཧེཏྭཱ པཊིསནྡྷིཡཾ པཀྑིཔནཀཱལོ། ཏཏྠ ཀིཉྩཱཔི ཏཱིཎི སཏྟིསཏཱནི ཝིཡ པཊིསནྡྷིཝིཉྙཱཎཾ, སཏྟཱིསུ པན དུཀྑཾ ནཏྠི, སཏྟཱིཧི པཧཊཝཎམཱུལཀཾ དུཀྑཾ, ཨེཝམེཝ པཊིསནྡྷིཡམྤི དུཀྑཾ ནཏྠི, དིནྣཱཡ པན པཊིསནྡྷིཡཱ པཝཏྟེ ཝིཔཱཀདུཀྑཾ སཏྟིཔཧཊཝཎམཱུལཀཾ དུཀྑཾ ཝིཡ ཧོཏི།
Evamevakhoti idhāpi idaṃ opammasaṃsandanaṃ – rājā viya hi kammaṃ daṭṭhabbaṃ, āgucārī puriso viya vaṭṭasannissito bālaputhujjano, tīṇi sattisatāni viya paṭisandhiviññāṇaṃ, āgucāriṃ purisaṃ ‘‘tīhi sattisatehi hanathā’’ti raññā āṇattakālo viya kammaraññā vaṭṭasannissitaputhujjanaṃ gahetvā paṭisandhiyaṃ pakkhipanakālo. Tattha kiñcāpi tīṇi sattisatāni viya paṭisandhiviññāṇaṃ, sattīsu pana dukkhaṃ natthi, sattīhi pahaṭavaṇamūlakaṃ dukkhaṃ, evameva paṭisandhiyampi dukkhaṃ natthi, dinnāya pana paṭisandhiyā pavatte vipākadukkhaṃ sattipahaṭavaṇamūlakaṃ dukkhaṃ viya hoti.
པརིཉྙཱཏེཏི ཏཱིཧེཝ པརིཉྙཱཧི པརིཉྙཱཏེ། ཨིདྷཱཔི པརིཉྙཱཡོཛནཱ ཕསྶཱཧཱརེ ཝུཏྟནཡེནེཝ ཝེདིཏབྦཱ། ནཱམརཱུཔནྟི ཝིཉྙཱཎཔཙྩཡཱ ནཱམརཱུཔཾ། ཝིཉྙཱཎསྨིཉྷི པརིཉྙཱཏེ ཏཾ པརིཉྙཱཏམེཝ ཧོཏི ཏམྨཱུལཀཏྟཱ སཧུཔྤནྣཏྟཱ ཙ། ཨིཏི ཝིཉྙཱཎཱཧཱརཝསེནཔི ཡཱཝ ཨརཧཏྟཱ དེསནཱ ཀཐིཏཱཏི། ཙཏུཏྠཱཧཱརོ། ཏཏིཡཾ།
Pariññāteti tīheva pariññāhi pariññāte. Idhāpi pariññāyojanā phassāhāre vuttanayeneva veditabbā. Nāmarūpanti viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ. Viññāṇasmiñhi pariññāte taṃ pariññātameva hoti tammūlakattā sahuppannattā ca. Iti viññāṇāhāravasenapi yāva arahattā desanā kathitāti. Catutthāhāro. Tatiyaṃ.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / སཾཡུཏྟནིཀཱཡ • Saṃyuttanikāya / ༣. པུཏྟམཾསཱུཔམསུཏྟཾ • 3. Puttamaṃsūpamasuttaṃ
ཊཱིཀཱ • Tīkā / སུཏྟཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / སཾཡུཏྟནིཀཱཡ (ཊཱིཀཱ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ༣. པུཏྟམཾསཱུཔམསུཏྟཝཎྞནཱ • 3. Puttamaṃsūpamasuttavaṇṇanā