| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
ราธพฺราหฺมณวตฺถุกถา
Rādhabrāhmaṇavatthukathā
๖๙. กิญฺจาปิ อายสฺมา สาริปุโตฺต ชานาตีติ โยชนาฯ อิมินา ‘‘กิํ นุ โข อชานโนฺต ปุจฺฉี’’ติ อาสงฺกํ นิวาเรติฯ ภควา อนุญฺญาตุกาโม โหตีติ สมฺพโนฺธฯ ปนสโทฺท ครหโตฺถ, ตถา ชานโนฺตปีติ อโตฺถฯ ลหุกนฺติ เหตุอโนฺตคธวิเสสนํฯ ลหุกตฺตา ปฎิกฺขิปิตฺวาติ วุตฺตํ โหติฯ อสฺสาติ ภควโต, อชฺฌาสยนฺติ สมฺพโนฺธฯ ‘‘อชฺฌาสยํ วิทิตฺวา’’ติวจนสฺส ยุตฺติํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘พุทฺธานํ หี’’ติอาทิฯ หีติ สจฺจํฯ อยญฺจาติ สาริปุตฺตเตฺถโร จฯ อโคฺคติ โกฎิอุกฺกํโสฯ เสโฎฺฐติ ปวโร อุตฺตโมฯ
69. Kiñcāpi āyasmā sāriputto jānātīti yojanā. Iminā ‘‘kiṃ nu kho ajānanto pucchī’’ti āsaṅkaṃ nivāreti. Bhagavā anuññātukāmo hotīti sambandho. Panasaddo garahattho, tathā jānantopīti attho. Lahukanti hetuantogadhavisesanaṃ. Lahukattā paṭikkhipitvāti vuttaṃ hoti. Assāti bhagavato, ajjhāsayanti sambandho. ‘‘Ajjhāsayaṃ viditvā’’tivacanassa yuttiṃ dassento āha ‘‘buddhānaṃ hī’’tiādi. Hīti saccaṃ. Ayañcāti sāriputtatthero ca. Aggoti koṭiukkaṃso. Seṭṭhoti pavaro uttamo.
‘‘พฺยเตฺตน ภิกฺขุนา ปฎิพเลนา’’ติ เอตฺถ พฺยตฺตปฎิพลานํ วิเสสํ ทเสฺสตุํ วุตฺตํ ‘‘พฺยโตฺต นามา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ยสฺส สาฎฺฐกถํ วินยปิฎกวาจุคฺคตํ ปวตฺตติ, อยํ พฺยโตฺต นามาติ โยชนา ฯ ตสฺมินฺติ วินยปิฎกํ วาจุคฺคตภิกฺขุมฺหิฯ ยสฺสาติ ภิกฺขุโนฯ สุคฺคหิตนฺติ สาฎฺฐกถาย สุฎฺฐุ คหิตํฯ อยมฺปีติ ปิสโทฺท ปุริมภิกฺขุํ อเปกฺขติฯ อิมสฺมิํ อเตฺถติ อิมสฺมิํ วตฺถุมฺหิ, อิมสฺมิํ วิสเยติ อโตฺถฯ พฺยติเรกานฺวยวเสน ปฎิพลํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘โย ปนา’’ติอาทิฯ โย ปน น สโกฺกตีติ สมฺพโนฺธฯ กสฺมาติ อาห ‘‘กาสโสสเสมฺหาทินา วา’’ติอาทิฯ ตตฺถ กาโส จ โสโส จ เสโมฺห จ, เต อาทโย ยสฺส เคลญฺญสฺสาติ กาสโสสเสมฺหาทิ, อาทิสเทฺทน เอฬมูคาทโย สงฺคณฺหาติฯ โอโฎฺฐ จ ทโนฺต จ ชิวฺหา จ, ตา อาทโย เยสํ ตาลุอาทีนนฺติ โอฎฺฐทนฺตชิวฺหาทโย, เตสํฯ ปทพฺยญฺชเนหีติ ปทอกฺขเรหิฯ พฺยญฺชนสโทฺท เหตฺถ อกฺขรวาจโกฯ หาเปตีติ คลตฺตา หาเปติฯ อญฺญถา วา วตฺตพฺพนฺติ อเญฺญน สิถิลาทินา อากาเรน วา วตฺตพฺพํฯ อญฺญถา วทตีติ อเญฺญน ธนิตาทิอากาเรน วทติฯ ตพฺพิปรีโตติ ตสฺส อปฎิพลสฺส วิปรีโต ภิกฺขูติ สมฺพโนฺธฯ ตโตติ ชานาเปตพฺพโตฯ ยนฺติ ยํ อาการํ ธาตุกมฺมเมตํ, สโงฺฆติ การิตกมฺมเมตํฯ อิธ การิตกมฺมํ กิโต วทติฯ
‘‘Byattena bhikkhunā paṭibalenā’’ti ettha byattapaṭibalānaṃ visesaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘byatto nāmā’’tiādi. Tattha yassa sāṭṭhakathaṃ vinayapiṭakavācuggataṃ pavattati, ayaṃ byatto nāmāti yojanā . Tasminti vinayapiṭakaṃ vācuggatabhikkhumhi. Yassāti bhikkhuno. Suggahitanti sāṭṭhakathāya suṭṭhu gahitaṃ. Ayampīti pisaddo purimabhikkhuṃ apekkhati. Imasmiṃ attheti imasmiṃ vatthumhi, imasmiṃ visayeti attho. Byatirekānvayavasena paṭibalaṃ dassento āha ‘‘yo panā’’tiādi. Yo pana na sakkotīti sambandho. Kasmāti āha ‘‘kāsasosasemhādinā vā’’tiādi. Tattha kāso ca soso ca semho ca, te ādayo yassa gelaññassāti kāsasosasemhādi, ādisaddena eḷamūgādayo saṅgaṇhāti. Oṭṭho ca danto ca jivhā ca, tā ādayo yesaṃ tāluādīnanti oṭṭhadantajivhādayo, tesaṃ. Padabyañjanehīti padaakkharehi. Byañjanasaddo hettha akkharavācako. Hāpetīti galattā hāpeti. Aññathā vā vattabbanti aññena sithilādinā ākārena vā vattabbaṃ. Aññathā vadatīti aññena dhanitādiākārena vadati. Tabbiparītoti tassa apaṭibalassa viparīto bhikkhūti sambandho. Tatoti jānāpetabbato. Yanti yaṃ ākāraṃ dhātukammametaṃ, saṅghoti kāritakammametaṃ. Idha kāritakammaṃ kito vadati.
๗๑. อุปสมฺปนฺนสมนนฺตราติ เอตฺถ อุปสมฺปนฺนสฺส สมนนฺตราติ อตฺถํ นิวาเรโนฺต อาห ‘‘อุปสมฺปโนฺน หุตฺวาว สมนนฺตรา’’ติฯ เอวสเทฺทน จิรกาลํ นิวเตฺตติฯ อุลฺลุมฺปตูติ เอตฺถ อุปุพฺพลุปธาตุยา อุปสคฺควเสน วา อตฺถาติสยวเสน วา ธาตูนมเนกตฺถตฺตา อิธ อุปุพฺพธรธาตุยา อเตฺถ วตฺตตีติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อุทฺธรตู’’ติฯ อุฎฺฐาเปตฺวา, อุกฺขิปิตฺวา วา ธรตูติ อโตฺถฯ ตเมวตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อกุสลา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ‘‘อกุสลา วุฎฺฐาเปตฺวา’’ติ อิมินา สหาวธินา อุตฺยูปสคฺคสฺส อตฺถํ ทเสฺสติฯ ‘‘กุสเล ปติฎฺฐาเปตู’’ติ อิมินา สหาธาเรน ธรธาตุสฺส อตฺถํ ทเสฺสติฯ อุตฺยูปสคฺคสฺส อุกฺขิปนตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘สามเณรภาวา วา อุทฺธริตฺวา’’ติฯ ‘‘ปฎิจฺจา’’ติ อิมินา อุปาทายาติ เอตฺถ สมีเป อาทิยิตฺวาติ สทฺทตฺถมคเหตฺวา สเงฺกตตฺถวเสน ปากฎตฺตา ตสฺส สเงฺกตตฺถํ ทเสฺสติ, อธิปฺปายตฺถํ ทเสฺสตีติ อโตฺถฯ
71.Upasampannasamanantarāti ettha upasampannassa samanantarāti atthaṃ nivārento āha ‘‘upasampanno hutvāva samanantarā’’ti. Evasaddena cirakālaṃ nivatteti. Ullumpatūti ettha upubbalupadhātuyā upasaggavasena vā atthātisayavasena vā dhātūnamanekatthattā idha upubbadharadhātuyā atthe vattatīti dassento āha ‘‘uddharatū’’ti. Uṭṭhāpetvā, ukkhipitvā vā dharatūti attho. Tamevatthaṃ dassento āha ‘‘akusalā’’tiādi. Tattha ‘‘akusalā vuṭṭhāpetvā’’ti iminā sahāvadhinā utyūpasaggassa atthaṃ dasseti. ‘‘Kusale patiṭṭhāpetū’’ti iminā sahādhārena dharadhātussa atthaṃ dasseti. Utyūpasaggassa ukkhipanatthaṃ dassento āha ‘‘sāmaṇerabhāvā vā uddharitvā’’ti. ‘‘Paṭiccā’’ti iminā upādāyāti ettha samīpe ādiyitvāti saddatthamagahetvā saṅketatthavasena pākaṭattā tassa saṅketatthaṃ dasseti, adhippāyatthaṃ dassetīti attho.
๗๓. อธิฎฺฐิตาติ เอตฺถ อธิ นิจฺจวเสน ฐาติ ปวตฺตตีติ อธิฎฺฐิตาติ วจนตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘นิจฺจปฺปวตฺตินี’’ติฯ กสฺมา จตฺตาโร ปจฺจยา นิสฺสยาติ วุตฺตาติ อาห ‘‘ยสฺมา’’ติอาทิฯ ‘‘จตฺตาโร’’ติอาทินา จตฺตาโร ปจฺจเย นิสฺสาย อตฺตภาโว เสติ ปวตฺตตีติ นิสฺสายาติ อวุตฺตกมฺมตฺถํ ทเสฺสติฯ
73.Adhiṭṭhitāti ettha adhi niccavasena ṭhāti pavattatīti adhiṭṭhitāti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘niccappavattinī’’ti. Kasmā cattāro paccayā nissayāti vuttāti āha ‘‘yasmā’’tiādi. ‘‘Cattāro’’tiādinā cattāro paccaye nissāya attabhāvo seti pavattatīti nissāyāti avuttakammatthaṃ dasseti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๑๗. ปณามิตกถา • 17. Paṇāmitakathā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ราธพฺราหฺมณวตฺถุกถา • Rādhabrāhmaṇavatthukathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ราธพฺราหฺมณวตฺถุกถาวณฺณนา • Rādhabrāhmaṇavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ราธพฺราหฺมณวตฺถุกถาวณฺณนา • Rādhabrāhmaṇavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ราธพฺราหฺมณวตฺถุกถาวณฺณนา • Rādhabrāhmaṇavatthukathāvaṇṇanā
