| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / सुत्तनिपात-अट्ठकथा • Suttanipāta-aṭṭhakathā |
११. राहुलसुत्तवण्णना
11. Rāhulasuttavaṇṇanā
३३८. कच्चि अभिण्हसंवासाति राहुलसुत्तं। का उप्पत्ति? भगवा सम्मासम्बोधिं अभिसम्बुज्झित्वा बोधिमण्डतो अनुपुब्बेन कपिलवत्थुं गन्त्वा तत्थ राहुलकुमारेन ‘‘दायज्जं मे समण देही’’ति दायज्जं याचितो सारिपुत्तत्थेरं आणापेसि – ‘‘राहुलकुमारं पब्बाजेही’’ति। तं सब्बं खन्धकट्ठकथायं (महाव॰ अट्ठ॰ १०५) वुत्तनयेनेव गहेतब्बं। एवं पब्बजितं पन राहुलकुमारं वुड्ढिप्पत्तं सारिपुत्तत्थेरोव उपसम्पादेसि, महामोग्गल्लानत्थेरो अस्स कम्मवाचाचरियो अहोसि। तं भगवा ‘‘अयं कुमारो जातिआदिसम्पन्नो, सो जातिगोत्तकुलवण्णपोक्खरतादीनि निस्साय मानं वा मदं वा मा अकासी’’ति दहरकालतो पभुति याव न अरियभूमिं पापुणि, ताव ओवदन्तो अभिण्हं इमं सुत्तमभासि। तस्मा चेतं सुत्तपरियोसानेपि वुत्तं ‘‘इत्थं सुदं भगवा आयस्मन्तं राहुलं इमाहि गाथाहि अभिण्हं ओवदती’’ति। तत्थ पठमगाथायं अयं सङ्खेपत्थो ‘‘कच्चि त्वं, राहुल, अभिण्हं संवासहेतु जातिआदीनं अञ्ञतरेन वत्थुना न परिभवसि पण्डितं, ञाणपदीपस्स धम्मदेसनापदीपस्स च धारणतो उक्काधारो मनुस्सानं कच्चि अपचितो तया, कच्चि निच्चं पूजितो तया’’ति आयस्मन्तं सारिपुत्तं सन्धाय भणति।
338.Kacciabhiṇhasaṃvāsāti rāhulasuttaṃ. Kā uppatti? Bhagavā sammāsambodhiṃ abhisambujjhitvā bodhimaṇḍato anupubbena kapilavatthuṃ gantvā tattha rāhulakumārena ‘‘dāyajjaṃ me samaṇa dehī’’ti dāyajjaṃ yācito sāriputtattheraṃ āṇāpesi – ‘‘rāhulakumāraṃ pabbājehī’’ti. Taṃ sabbaṃ khandhakaṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 105) vuttanayeneva gahetabbaṃ. Evaṃ pabbajitaṃ pana rāhulakumāraṃ vuḍḍhippattaṃ sāriputtattherova upasampādesi, mahāmoggallānatthero assa kammavācācariyo ahosi. Taṃ bhagavā ‘‘ayaṃ kumāro jātiādisampanno, so jātigottakulavaṇṇapokkharatādīni nissāya mānaṃ vā madaṃ vā mā akāsī’’ti daharakālato pabhuti yāva na ariyabhūmiṃ pāpuṇi, tāva ovadanto abhiṇhaṃ imaṃ suttamabhāsi. Tasmā cetaṃ suttapariyosānepi vuttaṃ ‘‘itthaṃ sudaṃ bhagavā āyasmantaṃ rāhulaṃ imāhi gāthāhi abhiṇhaṃ ovadatī’’ti. Tattha paṭhamagāthāyaṃ ayaṃ saṅkhepattho ‘‘kacci tvaṃ, rāhula, abhiṇhaṃ saṃvāsahetu jātiādīnaṃ aññatarena vatthunā na paribhavasi paṇḍitaṃ, ñāṇapadīpassa dhammadesanāpadīpassa ca dhāraṇato ukkādhāro manussānaṃkacci apacito tayā, kacci niccaṃ pūjito tayā’’ti āyasmantaṃ sāriputtaṃ sandhāya bhaṇati.
३३९. एवं वुत्ते आयस्मा राहुलो ‘‘नाहं भगवा नीचपुरिसो विय संवासहेतु मानं वा मदं वा करोमी’’ति दीपेन्तो इमं पटिगाथमाह ‘‘नाहं अभिण्हसंवासा’’ति। सा उत्तानत्था एव।
339. Evaṃ vutte āyasmā rāhulo ‘‘nāhaṃ bhagavā nīcapuriso viya saṃvāsahetu mānaṃ vā madaṃ vā karomī’’ti dīpento imaṃ paṭigāthamāha ‘‘nāhaṃ abhiṇhasaṃvāsā’’ti. Sā uttānatthā eva.
३४०. ततो नं भगवा उत्तरिं ओवदन्तो पञ्च कामगुणेतिआदिका अवसेसगाथायो आह। तत्थ यस्मा पञ्च कामगुणा सत्तानं पियरूपा पियजातिका अतिविय सत्तेहि इच्छिता पत्थिता , मनो च नेसं रमयन्ति, ते चायस्मा राहुलो हित्वा सद्धाय घरा निक्खन्तो, न राजाभिनीतो, न चोराभिनीतो, न इणट्टो, न भयट्टो, न जीविकापकतो, तस्मा नं भगवा ‘‘पञ्च कामगुणे हित्वा, पियरूपे मनोरमे, सद्धाय घरा निक्खम्मा’’ति समुत्तेजेत्वा इमस्स नेक्खम्मस्स पतिरूपाय पटिपत्तिया नियोजेन्तो आह – ‘‘दुक्खस्सन्तकरो भवा’’ति।
340. Tato naṃ bhagavā uttariṃ ovadanto pañca kāmaguṇetiādikā avasesagāthāyo āha. Tattha yasmā pañca kāmaguṇā sattānaṃ piyarūpā piyajātikā ativiya sattehi icchitā patthitā , mano ca nesaṃ ramayanti, te cāyasmā rāhulo hitvā saddhāya gharā nikkhanto, na rājābhinīto, na corābhinīto, na iṇaṭṭo, na bhayaṭṭo, na jīvikāpakato, tasmā naṃ bhagavā ‘‘pañca kāmaguṇe hitvā, piyarūpe manorame, saddhāya gharā nikkhammā’’ti samuttejetvā imassa nekkhammassa patirūpāya paṭipattiyā niyojento āha – ‘‘dukkhassantakaro bhavā’’ti.
तत्थ सिया ‘‘ननु चायस्मा दायज्जं पत्थेन्तो बलक्कारेन पब्बाजितो, अथ कस्मा भगवा आह – ‘सद्धाय घरा निक्खम्मा’’’ति वुच्चते – नेक्खम्माधिमुत्तत्ता। अयञ्हि आयस्मा दीघरत्तं नेक्खम्माधिमुत्तो पदुमुत्तरसम्मासम्बुद्धस्स पुत्तं उपरेवतं नाम सामणेरं दिस्वा सङ्खो नाम नागराजा हुत्वा सत्त दिवसे दानं दत्वा तथाभावं पत्थेत्वा ततो पभुति पत्थनासम्पन्नो अभिनीहारसम्पन्नो सतसहस्सकप्पे पारमियो पूरेत्वा अन्तिमभवं उपपन्नो। एवं नेक्खम्माधिमुत्ततञ्चस्स भगवा जानाति। तथागतबलञ्ञतरञ्हि एतं ञाणं। तस्मा आह – ‘‘सद्धाय घरा निक्खम्मा’’ति। अथ वा दीघरत्तं सद्धायेव घरा निक्खम्म इदानि दुक्खस्सन्तकरो भवाति अयमेत्थ अधिप्पायो।
Tattha siyā ‘‘nanu cāyasmā dāyajjaṃ patthento balakkārena pabbājito, atha kasmā bhagavā āha – ‘saddhāya gharā nikkhammā’’’ti vuccate – nekkhammādhimuttattā. Ayañhi āyasmā dīgharattaṃ nekkhammādhimutto padumuttarasammāsambuddhassa puttaṃ uparevataṃ nāma sāmaṇeraṃ disvā saṅkho nāma nāgarājā hutvā satta divase dānaṃ datvā tathābhāvaṃ patthetvā tato pabhuti patthanāsampanno abhinīhārasampanno satasahassakappe pāramiyo pūretvā antimabhavaṃ upapanno. Evaṃ nekkhammādhimuttatañcassa bhagavā jānāti. Tathāgatabalaññatarañhi etaṃ ñāṇaṃ. Tasmā āha – ‘‘saddhāya gharā nikkhammā’’ti. Atha vā dīgharattaṃ saddhāyeva gharā nikkhamma idāni dukkhassantakaro bhavāti ayamettha adhippāyo.
३४१. इदानिस्स आदितो पभुति वट्टदुक्खस्स अन्तकिरियाय पटिपत्तिं दस्सेतुं ‘‘मित्ते भजस्सु कल्याणे’’तिआदिमाह। तत्थ सीलादीहि अधिका कल्याणमित्ता नाम, ते भजन्तो हिमवन्तं निस्साय महासाला मूलादीहि विय सीलादीहि वड्ढति। तेनाह – ‘‘मित्ते भजस्सु कल्याणे’’ति। पन्तञ्च सयनासनं, विवित्तं अप्पनिग्घोसन्ति यञ्च सयनासनं पन्तं दूरं विवित्तं अप्पाकिण्णं अप्पनिग्घोसं, यत्थ मिगसूकरादिसद्देन अरञ्ञसञ्ञा उप्पज्जति, तथारूपं सयनासनञ्च भजस्सु। मत्तञ्ञू होहि भोजनेति पमाणञ्ञू होहि, पटिग्गहणमत्तं परिभोगमत्तञ्च जानाहीति अत्थो। तत्थ पटिग्गहणमत्तञ्ञुना देय्यधम्मेपि अप्पे दायकेपि अप्पं दातुकामे अप्पमेव गहेतब्बं, देय्यधम्मे अप्पे दायके पन बहुं दातुकामेपि अप्पमेव गहेतब्बं, देय्यधम्मे पन बहुतरे दायकेपि अप्पं दातुकामे अप्पमेव गहेतब्बं, देय्यधम्मेपि बहुतरे दायकेपि बहुं दातुकामे अत्तनो बलं जानित्वा गहेतब्बं। अपिच मत्तायेव वण्णिता भगवताति परिभोगमत्तञ्ञुना पुत्तमंसं विय अक्खब्भञ्जनमिव च योनिसो मनसि करित्वा भोजनं परिभुञ्जितब्बन्ति।
341. Idānissa ādito pabhuti vaṭṭadukkhassa antakiriyāya paṭipattiṃ dassetuṃ ‘‘mitte bhajassu kalyāṇe’’tiādimāha. Tattha sīlādīhi adhikā kalyāṇamittā nāma, te bhajanto himavantaṃ nissāya mahāsālā mūlādīhi viya sīlādīhi vaḍḍhati. Tenāha – ‘‘mitte bhajassu kalyāṇe’’ti. Pantañca sayanāsanaṃ, vivittaṃ appanigghosanti yañca sayanāsanaṃ pantaṃ dūraṃ vivittaṃ appākiṇṇaṃ appanigghosaṃ, yattha migasūkarādisaddena araññasaññā uppajjati, tathārūpaṃ sayanāsanañca bhajassu. Mattaññū hohi bhojaneti pamāṇaññū hohi, paṭiggahaṇamattaṃ paribhogamattañca jānāhīti attho. Tattha paṭiggahaṇamattaññunā deyyadhammepi appe dāyakepi appaṃ dātukāme appameva gahetabbaṃ, deyyadhamme appe dāyake pana bahuṃ dātukāmepi appameva gahetabbaṃ, deyyadhamme pana bahutare dāyakepi appaṃ dātukāme appameva gahetabbaṃ, deyyadhammepi bahutare dāyakepi bahuṃ dātukāme attano balaṃ jānitvā gahetabbaṃ. Apica mattāyeva vaṇṇitā bhagavatāti paribhogamattaññunā puttamaṃsaṃ viya akkhabbhañjanamiva ca yoniso manasi karitvā bhojanaṃ paribhuñjitabbanti.
३४२. एवमिमाय गाथाय ब्रह्मचरियस्स उपकारभूताय कल्याणमित्तसेवनाय नियोजेत्वा सेनासनभोजनमुखेन च पच्चयपरिभोगपारिसुद्धिसीले समादपेत्वा इदानि यस्मा चीवरादीसु तण्हाय मिच्छाआजीवो होति, तस्मा तं पटिसेधेत्वा आजीवपारिसुद्धिसीले समादपेन्तो ‘‘चीवरे पिण्डपाते चा’’ति इमं गाथमाह। तत्थ पच्चयेति गिलानप्पच्चये। एतेसूति एतेसु चतूसु चीवरादीसु भिक्खूनं तण्हुप्पादवत्थूसु। तण्हं माकासीति ‘‘हिरिकोपीनपटिच्छादनादिअत्थमेव ते चत्तारो पच्चया निच्चातुरानं पुरिसानं पटिकारभूता जज्जरघरस्सेविमस्स अतिदुब्बलस्स कायस्स उपत्थम्भभूता’’तिआदिना नयेन आदीनवं पस्सन्तो तण्हं मा जनेसि, अजनेन्तो अनुप्पादेन्तो विहराहीति वुत्तं होति। किं कारणं? मा लोकं पुनरागमि। एतेसु हि तण्हं करोन्तो तण्हाय आकड्ढियमानो पुनपि इमं लोकं आगच्छति। सो त्वं एतेसु तण्हं माकासि, एवं सन्ते न पुन इमं लोकं आगमिस्ससीति।
342. Evamimāya gāthāya brahmacariyassa upakārabhūtāya kalyāṇamittasevanāya niyojetvā senāsanabhojanamukhena ca paccayaparibhogapārisuddhisīle samādapetvā idāni yasmā cīvarādīsu taṇhāya micchāājīvo hoti, tasmā taṃ paṭisedhetvā ājīvapārisuddhisīle samādapento ‘‘cīvare piṇḍapāte cā’’ti imaṃ gāthamāha. Tattha paccayeti gilānappaccaye. Etesūti etesu catūsu cīvarādīsu bhikkhūnaṃ taṇhuppādavatthūsu. Taṇhaṃ mākāsīti ‘‘hirikopīnapaṭicchādanādiatthameva te cattāro paccayā niccāturānaṃ purisānaṃ paṭikārabhūtā jajjaragharassevimassa atidubbalassa kāyassa upatthambhabhūtā’’tiādinā nayena ādīnavaṃ passanto taṇhaṃ mā janesi, ajanento anuppādento viharāhīti vuttaṃ hoti. Kiṃ kāraṇaṃ? Mālokaṃ punarāgami. Etesu hi taṇhaṃ karonto taṇhāya ākaḍḍhiyamāno punapi imaṃ lokaṃ āgacchati. So tvaṃ etesu taṇhaṃ mākāsi, evaṃ sante na puna imaṃ lokaṃ āgamissasīti.
एवं वुत्ते आयस्मा राहुलो ‘‘चीवरे तण्हं माकासीति मं भगवा आहा’’ति चीवरपटिसंयुत्तानि द्वे धुतङ्गानि समादियि पंसुकूलिकङ्गञ्च, तेचीवरिकङ्गञ्च। ‘‘पिण्डपाते तण्हं माकासीति मं भगवा आहा’’ति पिण्डपातपटिसंयुत्तानि पञ्च धुतङ्गानि समादियि – पिण्डपातिकङ्गं, सपदानचारिकङ्गं, एकासनिकङ्गं, पत्तपिण्डिकङ्गं, खलुपच्छाभत्तिकङ्गन्ति। ‘‘सेनासने तण्हं माकासीति मं भगवा आहा’’ति सेनासनपटिसंयुत्तानि छ धुतङ्गानि समादियि – आरञ्ञिकङ्गं, अब्भोकासिकङ्गं, रुक्खमूलिकङ्गं, यथासन्थतिकङ्गं, सोसानिकङ्गं, नेसज्जिकङ्गन्ति। ‘‘गिलानप्पच्चये तण्हं माकासीति मं भगवा आहा’’ति सब्बप्पच्चयेसु यथालाभं यथाबलं यथासारुप्पन्ति तीहि सन्तोसेहि सन्तुट्ठो अहोसि, यथा तं सुब्बचो कुलपुत्तो पदक्खिणग्गाही अनुसासनिन्ति।
Evaṃ vutte āyasmā rāhulo ‘‘cīvare taṇhaṃ mākāsīti maṃ bhagavā āhā’’ti cīvarapaṭisaṃyuttāni dve dhutaṅgāni samādiyi paṃsukūlikaṅgañca, tecīvarikaṅgañca. ‘‘Piṇḍapāte taṇhaṃ mākāsīti maṃ bhagavā āhā’’ti piṇḍapātapaṭisaṃyuttāni pañca dhutaṅgāni samādiyi – piṇḍapātikaṅgaṃ, sapadānacārikaṅgaṃ, ekāsanikaṅgaṃ, pattapiṇḍikaṅgaṃ, khalupacchābhattikaṅganti. ‘‘Senāsane taṇhaṃ mākāsīti maṃ bhagavā āhā’’ti senāsanapaṭisaṃyuttāni cha dhutaṅgāni samādiyi – āraññikaṅgaṃ, abbhokāsikaṅgaṃ, rukkhamūlikaṅgaṃ, yathāsanthatikaṅgaṃ, sosānikaṅgaṃ, nesajjikaṅganti. ‘‘Gilānappaccaye taṇhaṃ mākāsīti maṃ bhagavā āhā’’ti sabbappaccayesu yathālābhaṃ yathābalaṃ yathāsāruppanti tīhi santosehi santuṭṭho ahosi, yathā taṃ subbaco kulaputto padakkhiṇaggāhī anusāsaninti.
३४३. एवं भगवा आयस्मन्तं राहुलं आजीवपारिसुद्धिसीले समादपेत्वा इदानि अवसेससीले समथविपस्सनासु च समादपेतुं ‘‘संवुतो पातिमोक्खस्मि’’न्तिआदिमाह। तत्थ संवुतो पातिमोक्खस्मिन्ति एत्थ भवस्सूति पाठसेसो। भवाति अन्तिमपदेन वा सम्बन्धो वेदितब्बो, तथा दुतियपदे। एवमेतेहि द्वीहि वचनेहि पातिमोक्खसंवरसीले, इन्द्रियसंवरसीले च समादपेसि। पाकटवसेन चेत्थ पञ्चिन्द्रियानि वुत्तानि। लक्खणतो पन छट्ठम्पि वुत्तंयेव होतीति वेदितब्बं। सति कायगता त्यत्थूति एवं चतुपारिसुद्धिसीले पतिट्ठितस्स तुय्हं चतुधातुववत्थानचतुब्बिधसम्पजञ्ञानापानस्सतिआहारेपटिकूलसञ्ञाभावनादिभेदा कायगता सति अत्थु भवतु, भावेहि नन्ति अत्थो। निब्बिदाबहुलो भवाति संसारवट्टे उक्कण्ठनबहुलो सब्बलोके अनभिरतसञ्ञी होहीति अत्थो।
343. Evaṃ bhagavā āyasmantaṃ rāhulaṃ ājīvapārisuddhisīle samādapetvā idāni avasesasīle samathavipassanāsu ca samādapetuṃ ‘‘saṃvuto pātimokkhasmi’’ntiādimāha. Tattha saṃvuto pātimokkhasminti ettha bhavassūti pāṭhaseso. Bhavāti antimapadena vā sambandho veditabbo, tathā dutiyapade. Evametehi dvīhi vacanehi pātimokkhasaṃvarasīle, indriyasaṃvarasīle ca samādapesi. Pākaṭavasena cettha pañcindriyāni vuttāni. Lakkhaṇato pana chaṭṭhampi vuttaṃyeva hotīti veditabbaṃ. Sati kāyagatā tyatthūti evaṃ catupārisuddhisīle patiṭṭhitassa tuyhaṃ catudhātuvavatthānacatubbidhasampajaññānāpānassatiāhārepaṭikūlasaññābhāvanādibhedā kāyagatā sati atthu bhavatu, bhāvehi nanti attho. Nibbidābahulo bhavāti saṃsāravaṭṭe ukkaṇṭhanabahulo sabbaloke anabhiratasaññī hohīti attho.
३४४. एत्तावता निब्बेधभागियं उपचारभूमिं दस्सेत्वा इदानि अप्पनाभूमिं दस्सेन्तो ‘‘निमित्तं परिवज्जेही’’तिआदिमाह। तत्थ निमित्तन्ति रागट्ठानियं सुभनिमित्तं। तेनेव नं परतो विसेसेन्तो आह – ‘‘सुभं रागूपसञ्हित’’न्ति। परिवज्जेहीति अमनसिकारेन परिच्चजाहि। असुभाय चित्तं भावेहीति यथा सविञ्ञाणके अविञ्ञाणके वा काये असुभभावना सम्पज्जति, एवं चित्तं भावेहि। एकग्गं सुसमाहितन्ति उपचारसमाधिना एकग्गं, अप्पनासमाधिना सुसमाहितं। यथा ते ईदिसं चित्तं होति, तथा नं भावेहीति अत्थो।
344. Ettāvatā nibbedhabhāgiyaṃ upacārabhūmiṃ dassetvā idāni appanābhūmiṃ dassento ‘‘nimittaṃ parivajjehī’’tiādimāha. Tattha nimittanti rāgaṭṭhāniyaṃ subhanimittaṃ. Teneva naṃ parato visesento āha – ‘‘subhaṃ rāgūpasañhita’’nti. Parivajjehīti amanasikārena pariccajāhi. Asubhāya cittaṃ bhāvehīti yathā saviññāṇake aviññāṇake vā kāye asubhabhāvanā sampajjati, evaṃ cittaṃ bhāvehi. Ekaggaṃ susamāhitanti upacārasamādhinā ekaggaṃ, appanāsamādhinā susamāhitaṃ. Yathā te īdisaṃ cittaṃ hoti, tathā naṃ bhāvehīti attho.
३४५. एवमस्स अप्पनाभूमिं दस्सेत्वा विपस्सनं दस्सेन्तो ‘‘अनिमित्त’’न्तिआदिमाह। तत्थ अनिमित्तञ्च भावेहीति एवं निब्बेधभागियेन समाधिना समाहितचित्तो विपस्सनं भावेहीति वुत्तं होति। विपस्सना हि ‘‘अनिच्चानुपस्सनाञाणं निच्चनिमित्ततो विमुच्चतीति अनिमित्तो विमोक्खो’’तिआदिना नयेन रागनिमित्तादीनं वा अग्गहणेन अनिमित्तवोहारं लभति। यथाह –
345. Evamassa appanābhūmiṃ dassetvā vipassanaṃ dassento ‘‘animitta’’ntiādimāha. Tattha animittañca bhāvehīti evaṃ nibbedhabhāgiyena samādhinā samāhitacitto vipassanaṃ bhāvehīti vuttaṃ hoti. Vipassanā hi ‘‘aniccānupassanāñāṇaṃ niccanimittato vimuccatīti animitto vimokkho’’tiādinā nayena rāganimittādīnaṃ vā aggahaṇena animittavohāraṃ labhati. Yathāha –
‘‘सो ख्वाहं, आवुसो, सब्बनिमित्तानं अमनसिकारा अनिमित्तं चेतोसमाधिं उपसम्पज्ज विहरामि। तस्स मय्हं, आवुसो, इमिना विहारेन विहरतो निमित्तानुसारि विञ्ञाणं होती’’ति (सं॰ नि॰ ४.३४०)।
‘‘So khvāhaṃ, āvuso, sabbanimittānaṃ amanasikārā animittaṃ cetosamādhiṃ upasampajja viharāmi. Tassa mayhaṃ, āvuso, iminā vihārena viharato nimittānusāri viññāṇaṃ hotī’’ti (saṃ. ni. 4.340).
मानानुसयमुज्जहाति इमाय अनिमित्तभावनाय अनिच्चसञ्ञं पटिलभित्वा ‘‘अनिच्चसञ्ञिनो, मेघिय, अनत्तसञ्ञा सण्ठाति, अनत्तसञ्ञी अस्मिमानसमुग्घातं पापुणाती’’ति एवमादिना (अ॰ नि॰ ९.३; उदा॰ ३१) अनुक्कमेन मानानुसयं उज्जह पजह परिच्चजाहीति अत्थो। ततो मानाभिसमया, उपसन्तो चरिस्ससीति अथेवं अरियमग्गेन मानस्स अभिसमया खया वया पहाना पटिनिस्सग्गा उपसन्तो निब्बुतो सीतिभूतो सब्बदरथपरिळाहविरहितो याव अनुपादिसेसाय निब्बानधातुया परिनिब्बासि, ताव सुञ्ञतानिमित्ताप्पणिहितानं अञ्ञतरञ्ञतरेन फलसमापत्तिविहारेन चरिस्ससि विहरिस्ससीति अरहत्तनिकूटेन देसनं निट्ठापेसि।
Mānānusayamujjahāti imāya animittabhāvanāya aniccasaññaṃ paṭilabhitvā ‘‘aniccasaññino, meghiya, anattasaññā saṇṭhāti, anattasaññī asmimānasamugghātaṃ pāpuṇātī’’ti evamādinā (a. ni. 9.3; udā. 31) anukkamena mānānusayaṃ ujjaha pajaha pariccajāhīti attho. Tato mānābhisamayā, upasanto carissasīti athevaṃ ariyamaggena mānassa abhisamayā khayā vayā pahānā paṭinissaggā upasanto nibbuto sītibhūto sabbadarathapariḷāhavirahito yāva anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāsi, tāva suññatānimittāppaṇihitānaṃ aññataraññatarena phalasamāpattivihārena carissasi viharissasīti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi.
ततो परं ‘‘इत्थं सुदं भगवा’’तिआदि सङ्गीतिकारकानं वचनं। तत्थ इत्थं सुदन्ति इत्थं सु इदं, एवमेवाति वुत्तं होति। सेसमेत्थ उत्तानत्थमेव। एवं ओवदियमानो चायस्मा राहुलो परिपाकगतेसु विमुत्तिपरिपाचनियेसु धम्मेसु चूळराहुलोवादसुत्तपरियोसाने अनेकेहि देवतासहस्सेहि सद्धिं अरहत्ते पतिट्ठासीति।
Tato paraṃ ‘‘itthaṃ sudaṃ bhagavā’’tiādi saṅgītikārakānaṃ vacanaṃ. Tattha itthaṃ sudanti itthaṃ su idaṃ, evamevāti vuttaṃ hoti. Sesamettha uttānatthameva. Evaṃ ovadiyamāno cāyasmā rāhulo paripākagatesu vimuttiparipācaniyesu dhammesu cūḷarāhulovādasuttapariyosāne anekehi devatāsahassehi saddhiṃ arahatte patiṭṭhāsīti.
परमत्थजोतिकाय खुद्दक-अट्ठकथाय
Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya
सुत्तनिपात-अट्ठकथाय राहुलसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Suttanipāta-aṭṭhakathāya rāhulasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / सुत्तनिपातपाळि • Suttanipātapāḷi / ११. राहुलसुत्तं • 11. Rāhulasuttaṃ
