Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / అపదాన-అట్ఠకథా • Apadāna-aṭṭhakathā |
౬. రాహులత్థేరఅపదానవణ్ణనా
6. Rāhulattheraapadānavaṇṇanā
పదుముత్తరస్స భగవతోతిఆదికం ఆయస్మతో రాహులత్థేరస్స అపదానం. అయమ్పి ఆయస్మా పురిమజినవరేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయాని పుఞ్ఞాని ఉపచినన్తో పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే కులగేహే నిబ్బత్తో విఞ్ఞుతం పత్వా సత్థు ధమ్మదేసనం సుణన్తో సత్థారం ఏకం భిక్ఖుం సిక్ఖాకామానం అగ్గట్ఠానే ఠపేన్తం దిస్వా సయమ్పి తం ఠానన్తరం పత్థేన్తో సేనాసనవిసోధనవిజ్జోతనాదికం ఉళారం పుఞ్ఞం కత్వా పణిధానం అకాసి. సో తతో చవిత్వా దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఉభయసమ్పత్తియో అనుభవిత్వా ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే అమ్హాకం బోధిసత్తం పటిచ్చ యసోధరాయ దేవియా కుచ్ఛిమ్హి నిబ్బత్తిత్వా రాహులోతి లద్ధనామో మహతా ఖత్తియపరివారేన వడ్ఢి. తస్స పబ్బజ్జావిధానం ఖన్ధకే (మహావ॰ ౧౦౫) ఆగతమేవ. సో పబ్బజిత్వా సత్థు సన్తికే అనేకేహి సుత్తపదేహి సులద్ధోవాదో పరిపక్కఞాణో విపస్సనం ఉస్సుక్కాపేత్వా అరహత్తం పాపుణి. అరహా పన హుత్వా అత్తనో పటిపత్తిం పచ్చవేక్ఖిత్వా అఞ్ఞం బ్యాకరోన్తో –
Padumuttarassabhagavatotiādikaṃ āyasmato rāhulattherassa apadānaṃ. Ayampi āyasmā purimajinavaresu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbatto viññutaṃ patvā satthu dhammadesanaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ sikkhākāmānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ patthento senāsanavisodhanavijjotanādikaṃ uḷāraṃ puññaṃ katvā paṇidhānaṃ akāsi. So tato cavitvā devamanussesu saṃsaranto ubhayasampattiyo anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde amhākaṃ bodhisattaṃ paṭicca yasodharāya deviyā kucchimhi nibbattitvā rāhuloti laddhanāmo mahatā khattiyaparivārena vaḍḍhi. Tassa pabbajjāvidhānaṃ khandhake (mahāva. 105) āgatameva. So pabbajitvā satthu santike anekehi suttapadehi suladdhovādo paripakkañāṇo vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Arahā pana hutvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā aññaṃ byākaronto –
‘‘ఉభయేనేవ సమ్పన్నో, రాహులభద్దోతి మం విదూ;
‘‘Ubhayeneva sampanno, rāhulabhaddoti maṃ vidū;
యఞ్చమ్హి పుత్తో బుద్ధస్స, యఞ్చ ధమ్మేసు చక్ఖుమా.
Yañcamhi putto buddhassa, yañca dhammesu cakkhumā.
‘‘యఞ్చ మే ఆసవా ఖీణా, యఞ్చ నత్థి పునబ్భవో;
‘‘Yañca me āsavā khīṇā, yañca natthi punabbhavo;
అరహా దక్ఖిణేయ్యోమ్హి, తేవిజ్జో అమతద్దసో.
Arahā dakkhiṇeyyomhi, tevijjo amataddaso.
‘‘కామన్ధా జాలపచ్ఛన్నా, తణ్హాఛదనఛాదితా;
‘‘Kāmandhā jālapacchannā, taṇhāchadanachāditā;
పమత్తబన్ధునా బన్ధా, మచ్ఛావ కుమినా ముఖే.
Pamattabandhunā bandhā, macchāva kuminā mukhe.
‘‘తం కామం అహముజ్ఝిత్వా, ఛేత్వా మారస్స బన్ధనం;
‘‘Taṃ kāmaṃ ahamujjhitvā, chetvā mārassa bandhanaṃ;
సమూలం తణ్హమబ్బుయ్హ, సీతిభూతోస్మి నిబ్బుతో’’తి. (థేరగా॰ ౨౯౫-౨౯౮);
Samūlaṃ taṇhamabbuyha, sītibhūtosmi nibbuto’’ti. (theragā. 295-298);
చతస్సో గాథా అభాసి. తత్థ ఉభయేనేవ సమ్పన్నోతి జాతిసమ్పదా పటిపత్తిసమ్పదాతి ఉభయసమ్పత్తియాపి సమ్పన్నో సమన్నాగతో. రాహులభద్దోతి మం విదూతి ‘‘రాహులభద్దో’’తి మం సబ్రహ్మచారినో సఞ్జానన్తి. తస్స హి జాతసాసనం సుత్వా బోధిసత్తేన, ‘‘రాహు, జాతో, బన్ధనం జాత’’న్తి వుత్తవచనం ఉపాదాయ సుద్ధోదనమహారాజా ‘‘రాహులో’’తి నామం గణ్హి. తత్థ ఆదితో పితరా వుత్తపరియాయమేవ గహేత్వా ఆహ – ‘‘రాహులభద్దోతి మం విదూ’’తి. భద్దోతి పసంసావచనమేవ. అపరభాగే సత్థా తం సిక్ఖాకామభావేన అగ్గట్ఠానే ఠపేసి ‘‘ఏతదగ్గం, భిక్ఖవే, మమ సావకానం భిక్ఖూనం సిక్ఖాకామానం యదిదం రాహులో’’తి (అ॰ ని॰ ౧.౨౦౯).
Catasso gāthā abhāsi. Tattha ubhayeneva sampannoti jātisampadā paṭipattisampadāti ubhayasampattiyāpi sampanno samannāgato. Rāhulabhaddoti maṃ vidūti ‘‘rāhulabhaddo’’ti maṃ sabrahmacārino sañjānanti. Tassa hi jātasāsanaṃ sutvā bodhisattena, ‘‘rāhu, jāto, bandhanaṃ jāta’’nti vuttavacanaṃ upādāya suddhodanamahārājā ‘‘rāhulo’’ti nāmaṃ gaṇhi. Tattha ādito pitarā vuttapariyāyameva gahetvā āha – ‘‘rāhulabhaddoti maṃ vidū’’ti. Bhaddoti pasaṃsāvacanameva. Aparabhāge satthā taṃ sikkhākāmabhāvena aggaṭṭhāne ṭhapesi ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ sikkhākāmānaṃ yadidaṃ rāhulo’’ti (a. ni. 1.209).
౬౮. ఏవం సో పత్తఏతదగ్గట్ఠానో అత్తనో పుబ్బకమ్మం సరిత్వా సోమనస్సజాతో పుబ్బచరితాపదానం పకాసేన్తో పదుముత్తరస్స భగవతోతిఆదిమాహ. సత్తభూమిమ్హి పాసాదేతి పసాదం సోమనస్సం జనేతీతి పాసాదో. ఉపరూపరి ఠితా సత్త భూమియో యస్మిం పాసాదే సోయం సత్తభూమి, తస్మిం సత్తభూమిమ్హి పాసాదే. ఆదాసం సన్థరిం అహన్తి ఆదాసతలం నిప్ఫాదేత్వా లోకజేట్ఠస్స భగవతో తాదినో అహం సన్థరం అదాసిం, సన్థరిత్వా పూజేసిన్తి అత్థో.
68. Evaṃ so pattaetadaggaṭṭhāno attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento padumuttarassa bhagavatotiādimāha. Sattabhūmimhi pāsādeti pasādaṃ somanassaṃ janetīti pāsādo. Uparūpari ṭhitā satta bhūmiyo yasmiṃ pāsāde soyaṃ sattabhūmi, tasmiṃ sattabhūmimhi pāsāde. Ādāsaṃ santhariṃ ahanti ādāsatalaṃ nipphādetvā lokajeṭṭhassa bhagavato tādino ahaṃ santharaṃ adāsiṃ, santharitvā pūjesinti attho.
౬౯. ఖీణాసవసహస్సేహీతి అరహన్తసహస్సేహి పరికిణ్ణో పరివుతో. ద్విపదిన్దో ద్విపదానం ఇన్దో సామి నరాసభో మహాముని గన్ధకుటిం తేహి సహ ఉపాగమి పావిసీతి అత్థో.
69.Khīṇāsavasahassehīti arahantasahassehi parikiṇṇo parivuto. Dvipadindo dvipadānaṃ indo sāmi narāsabho mahāmuni gandhakuṭiṃ tehi saha upāgami pāvisīti attho.
౭౦. విరోచేన్తో గన్ధకుటిన్తి తం గన్ధకుటిం సోభయమానో దేవానం దేవో దేవదేవో నరానం ఆసభో నరాసభో జేట్ఠో సత్థా భిక్ఖుసఙ్ఘమజ్ఝే నిసీదిత్వా ఇమా బ్యాకరణగాథాయో అభాసథ కథేసీతి సమ్బన్ధో.
70.Virocento gandhakuṭinti taṃ gandhakuṭiṃ sobhayamāno devānaṃ devo devadevo narānaṃ āsabho narāsabho jeṭṭho satthā bhikkhusaṅghamajjhe nisīditvā imā byākaraṇagāthāyo abhāsatha kathesīti sambandho.
౭౧. యేనాయం జోతితా సేయ్యాతి యేన ఉపాసకేన అయం పాసాదసఙ్ఖాతా సేయ్యా జోతితా పభాసితా పజ్జలితా. ఆదాసోవ కంసలోహమయం ఆదాసతలం ఇవ సుట్ఠు సమం కత్వా సన్థతా. తం ఉపాసకం కిత్తయిస్సామి పాకటం కరిస్సామీతి అత్థో. సేసం సువిఞ్ఞేయ్యమేవ.
71.Yenāyaṃ jotitā seyyāti yena upāsakena ayaṃ pāsādasaṅkhātā seyyā jotitā pabhāsitā pajjalitā. Ādāsova kaṃsalohamayaṃ ādāsatalaṃ iva suṭṭhu samaṃ katvā santhatā. Taṃ upāsakaṃ kittayissāmi pākaṭaṃ karissāmīti attho. Sesaṃ suviññeyyameva.
౮౧. అట్ఠానమేతం యం తాదీతి యం యేన కారణేన తాదీ ఇట్ఠానిట్ఠేసు అకమ్పియసభావత్తా తాదీ అగారే ఘరావాసే రతిం అల్లీనభావం అజ్ఝగా పాపుణి, ఏతం కారణం అట్ఠానం అకారణన్తి అత్థో.
81.Aṭṭhānametaṃ yaṃ tādīti yaṃ yena kāraṇena tādī iṭṭhāniṭṭhesu akampiyasabhāvattā tādī agāre gharāvāse ratiṃ allīnabhāvaṃ ajjhagā pāpuṇi, etaṃ kāraṇaṃ aṭṭhānaṃ akāraṇanti attho.
౮౨. నిక్ఖమిత్వా అగారస్మాతి ఘరావాసతో నిక్ఖమిత్వా తం తిణదలమివ పరిచ్చజిత్వా సుబ్బతో సుసిక్ఖితో పబ్బజిస్సతి. రాహులో నామ నామేనాతి సుద్ధోదనమహారాజేన పేసితం కుమారస్స జాతసాసనం సుత్వా పితరా సిద్ధత్థేన, ‘‘రాహు జాతో, బన్ధనం జాత’’న్తి వుత్తనామత్తా రాహులో నామాతి అత్థో. ‘‘యథా చన్దసూరియానం విమానపభాయ కిలిట్ఠకరణేన రాహు అసురిన్దో ఉపేతి గచ్ఛతి, ఏవమేవాయం మమ అభినిక్ఖమనపబ్బజ్జాదీనం అన్తరాయం కరోన్తోరివ జాతో’’తి అధిప్పాయేన, ‘‘రాహు జాతోతి ఆహా’’తి దట్ఠబ్బం. అరహా సో భవిస్సతీతి సో తాదిసో ఉపనిస్సయసమ్పన్నో విపస్సనాయం యుత్తప్పయుత్తో అరహా ఖీణాసవో భవిస్సతీతి అత్థో.
82.Nikkhamitvāagārasmāti gharāvāsato nikkhamitvā taṃ tiṇadalamiva pariccajitvā subbato susikkhito pabbajissati. Rāhulo nāmanāmenāti suddhodanamahārājena pesitaṃ kumārassa jātasāsanaṃ sutvā pitarā siddhatthena, ‘‘rāhu jāto, bandhanaṃ jāta’’nti vuttanāmattā rāhulo nāmāti attho. ‘‘Yathā candasūriyānaṃ vimānapabhāya kiliṭṭhakaraṇena rāhu asurindo upeti gacchati, evamevāyaṃ mama abhinikkhamanapabbajjādīnaṃ antarāyaṃ karontoriva jāto’’ti adhippāyena, ‘‘rāhu jātoti āhā’’ti daṭṭhabbaṃ. Arahā so bhavissatīti so tādiso upanissayasampanno vipassanāyaṃ yuttappayutto arahā khīṇāsavo bhavissatīti attho.
౮౩. కికీవ అణ్డం రక్ఖేయ్యాతి అణ్డం బీజం రక్ఖమానా కికీ సకుణీ ఇవ అప్పమత్తో సీలం రక్ఖేయ్య, చామరీ వియ వాలధిన్తి వాలం రక్ఖమానా కణ్డకేసు వాలే లగ్గన్తే భిన్దనభయేన అనాకడ్ఢిత్వా మరమానా చామరీ వియ జీవితమ్పి పరిచ్చజిత్వా సీలం అభిన్దిత్వా రక్ఖేయ్య. నిపకో సీలసమ్పన్నోతి నేపక్కం వుచ్చతి పఞ్ఞా, తేన నేపక్కేన సమన్నాగతో నిపకో ఖణ్డఛిద్దాదిభావం అపాపేత్వా రక్ఖణతో సీలసమ్పన్నో భవిస్సతీతి ఏవం సో భగవా బ్యాకరణమకాసి. సో ఏవం పత్తఅరహత్తఫలో ఏకదివసం వివేకట్ఠానే నిసిన్నో సోమనస్సవసేన ఏవం రక్ఖిం మహామునీతిఆదిమాహ. తం సువిఞ్ఞేయ్యమేవాతి.
83.Kikīva aṇḍaṃ rakkheyyāti aṇḍaṃ bījaṃ rakkhamānā kikī sakuṇī iva appamatto sīlaṃ rakkheyya, cāmarī viya vāladhinti vālaṃ rakkhamānā kaṇḍakesu vāle laggante bhindanabhayena anākaḍḍhitvā maramānā cāmarī viya jīvitampi pariccajitvā sīlaṃ abhinditvā rakkheyya. Nipako sīlasampannoti nepakkaṃ vuccati paññā, tena nepakkena samannāgato nipako khaṇḍachiddādibhāvaṃ apāpetvā rakkhaṇato sīlasampanno bhavissatīti evaṃ so bhagavā byākaraṇamakāsi. So evaṃ pattaarahattaphalo ekadivasaṃ vivekaṭṭhāne nisinno somanassavasena evaṃ rakkhiṃ mahāmunītiādimāha. Taṃ suviññeyyamevāti.
రాహులత్థేరఅపదానవణ్ణనా సమత్తా.
Rāhulattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / అపదానపాళి • Apadānapāḷi / ౬. రాహులత్థేరఅపదానం • 6. Rāhulattheraapadānaṃ