Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā |
రాహులవత్థుకథావణ్ణనా
Rāhulavatthukathāvaṇṇanā
౧౦౫. పోక్ఖరవస్సన్తి పోక్ఖరే పదుమగచ్ఛే వియ అతేమితుకామానం సరీరతో పవట్టనకవస్సం. తస్మిం కిర వస్సన్తే తేమితుకామావ తేమేన్తి, న ఇతరే. ‘‘భిక్ఖం గణ్హథా’’తి వత్వా గతో నామ నత్థీతి అత్తనో సన్తకే రజ్జే సబ్బమ్పి సాపతేయ్యం సయమేవ పరిభుఞ్జిస్సతీతి గారవేన సుద్ధోదనమహారాజాపి న నిమన్తేసి, గన్త్వా పన గేహే సకలరత్తిం మహాదానఞ్చేవ బుద్ధప్పముఖస్స సఙ్ఘస్స ఆసనపఞ్ఞత్తిట్ఠానాలఙ్కారఞ్చ సంవిదహన్తోవ వీతినామేసి.
105.Pokkharavassanti pokkhare padumagacche viya atemitukāmānaṃ sarīrato pavaṭṭanakavassaṃ. Tasmiṃ kira vassante temitukāmāva tementi, na itare. ‘‘Bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti vatvā gato nāma natthīti attano santake rajje sabbampi sāpateyyaṃ sayameva paribhuñjissatīti gāravena suddhodanamahārājāpi na nimantesi, gantvā pana gehe sakalarattiṃ mahādānañceva buddhappamukhassa saṅghassa āsanapaññattiṭṭhānālaṅkārañca saṃvidahantova vītināmesi.
న కోచి…పే॰… పత్తం వా అగ్గహేసీతి భగవా అత్తనో పితు నివేసనమేవ గమిస్సతీతిసఞ్ఞాయ నగ్గహేసి. కులనగరేతి ఞాతికులన్తకే నగరే. పిణ్డచారియవత్తన్తి అత్తనో ఞాతిగామేసుపి సపదానచారికవత్తం. భిక్ఖాయ చారో చరణం ఏతస్సాతి భిక్ఖాచారో, ఖత్తియో.
Nakoci…pe… pattaṃ vā aggahesīti bhagavā attano pitu nivesanameva gamissatītisaññāya naggahesi. Kulanagareti ñātikulantake nagare. Piṇḍacāriyavattanti attano ñātigāmesupi sapadānacārikavattaṃ. Bhikkhāya cāro caraṇaṃ etassāti bhikkhācāro, khattiyo.
ఉత్తిట్ఠేతి ఉత్తిట్ఠిత్వా పరేసం ఘరద్వారే ఉద్దిస్స ఠత్వా గహేతబ్బపిణ్డే. నప్పమజ్జేయ్యాతి నిమన్తనాదివసేన లబ్భమానపణీతభోజనం పటిక్ఖిపిత్వా పిణ్డాయ చరణవసేన తత్థ నప్పమజ్జేయ్య. ధమ్మన్తి అనేసనం పహాయ సపదానం చరన్తో తమేవ భిక్ఖాచరియధమ్మం సుచరితం చరేయ్య. సుఖం సేతీతి చతూహి ఇరియాపథేహి సుఖం విహరతీతి అత్థో.
Uttiṭṭheti uttiṭṭhitvā paresaṃ gharadvāre uddissa ṭhatvā gahetabbapiṇḍe. Nappamajjeyyāti nimantanādivasena labbhamānapaṇītabhojanaṃ paṭikkhipitvā piṇḍāya caraṇavasena tattha nappamajjeyya. Dhammanti anesanaṃ pahāya sapadānaṃ caranto tameva bhikkhācariyadhammaṃ sucaritaṃ careyya. Sukhaṃ setīti catūhi iriyāpathehi sukhaṃ viharatīti attho.
దుతియగాథాయం న నం దుచ్చరితన్తి వేసియాదిభేదే అగోచరే చరణవసేన తం యథావుత్తం ధమ్మం దుచ్చరితం న చ చరే. సేసం వుత్తనయమేవ. ఇమం పన గాథం సుత్వాతి నివేసనే నిసిన్నేన భగవతా ఞాతిసమాగమే అత్తనో పిణ్డాయ చరణం నిస్సాయ పవత్తాయ గాథాయ వుత్తం ఇమం దుతియగాథం సుత్వా.
Dutiyagāthāyaṃ na naṃ duccaritanti vesiyādibhede agocare caraṇavasena taṃ yathāvuttaṃ dhammaṃ duccaritaṃ na ca care. Sesaṃ vuttanayameva. Imaṃ pana gāthaṃ sutvāti nivesane nisinnena bhagavatā ñātisamāgame attano piṇḍāya caraṇaṃ nissāya pavattāya gāthāya vuttaṃ imaṃ dutiyagāthaṃ sutvā.
ధమ్మపాలజాతకన్తిఆదీసు పన తతో పరకాలేసుపి రఞ్ఞో పవత్తి పరినిబ్బానం పాపేత్వా యథాపసఙ్గవసేన దస్సేతుం వుత్తా. తేనాహ ‘‘సోతాపత్తిఫలం సచ్ఛికత్వా’’తిఆది. సిరిగబ్భం గన్త్వాతి ఏత్థ యది హి భగవా తదహేవ గన్త్వా న పస్సేయ్య, సా హదయేన ఫలితేన మరేయ్యాతి అగమాసీతి దట్ఠబ్బం.
Dhammapālajātakantiādīsu pana tato parakālesupi rañño pavatti parinibbānaṃ pāpetvā yathāpasaṅgavasena dassetuṃ vuttā. Tenāha ‘‘sotāpattiphalaṃ sacchikatvā’’tiādi. Sirigabbhaṃ gantvāti ettha yadi hi bhagavā tadaheva gantvā na passeyya, sā hadayena phalitena mareyyāti agamāsīti daṭṭhabbaṃ.
తం దివసమేవాతి తస్మిం రాహులమాతుదస్సనదివసేయేవ. ధమ్మపదట్ఠకథాయం పన ‘‘సత్థా కపిలపురం గన్త్వా తతియదివసే నన్దం పబ్బాజేసీ’’తి (ధ॰ ప॰ అట్ఠ॰ ౧.౧౨ నన్దత్థేరవత్థు) వుత్తం. కేసవిస్సజ్జనన్తి రాజమోళిబన్ధనత్థం కుమారకాలే బన్ధితసిఖావేణిమోచనం, తం కిర కరోన్తా మఙ్గలం కరోన్తి. సారత్థదీపనియం పన ‘‘కేసవిస్సజ్జనన్తి కులమరియాదవసేన కేసోరోపన’’న్తి (సారత్థ॰ టీ॰ మహావగ్గ ౩.౧౦౫) వుత్తం. పట్టబన్ధోతి ‘‘అసుకరాజా’’తి నళాటే సువణ్ణపట్టబన్ధనం. అభినవపాసాదప్పవేసమఙ్గలం ఘరమఙ్గలం. ఛత్తుస్సాపనే మఙ్గలం ఛత్తమఙ్గలం. జనపదకల్యాణీతి జనపదమ్హి కల్యాణీ పరేహి అసాధారణేహి పఞ్చకల్యాణాదీహి సహితత్తా సా ఏవం వుత్తా. తువటన్తి సీఘం. అనిచ్ఛమానన్తి మనసా అరోచేన్తం, వాచాయ పన భగవతా ‘‘పబ్బజిస్ససి నన్దా’’తి వుత్తే గారవేన పటిక్ఖిపితుం అవిసహన్తో ‘‘ఆమా’’తి అవోచ. భగవా చ ఏతేన లేసేన పబ్బాజేసి.
Taṃ divasamevāti tasmiṃ rāhulamātudassanadivaseyeva. Dhammapadaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘satthā kapilapuraṃ gantvā tatiyadivase nandaṃ pabbājesī’’ti (dha. pa. aṭṭha. 1.12 nandattheravatthu) vuttaṃ. Kesavissajjananti rājamoḷibandhanatthaṃ kumārakāle bandhitasikhāveṇimocanaṃ, taṃ kira karontā maṅgalaṃ karonti. Sāratthadīpaniyaṃ pana ‘‘kesavissajjananti kulamariyādavasena kesoropana’’nti (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.105) vuttaṃ. Paṭṭabandhoti ‘‘asukarājā’’ti naḷāṭe suvaṇṇapaṭṭabandhanaṃ. Abhinavapāsādappavesamaṅgalaṃ gharamaṅgalaṃ. Chattussāpane maṅgalaṃ chattamaṅgalaṃ. Janapadakalyāṇīti janapadamhi kalyāṇī parehi asādhāraṇehi pañcakalyāṇādīhi sahitattā sā evaṃ vuttā. Tuvaṭanti sīghaṃ. Anicchamānanti manasā arocentaṃ, vācāya pana bhagavatā ‘‘pabbajissasi nandā’’ti vutte gāravena paṭikkhipituṃ avisahanto ‘‘āmā’’ti avoca. Bhagavā ca etena lesena pabbājesi.
బ్రహ్మరూపవణ్ణన్తి బ్రహ్మరూపసమానరూపం. త్యస్సాతి తే అస్స. నివత్తేతుం న విసహీతి ‘‘మా నం నివత్తయిత్థా’’తి భగవతా వుత్తత్తా నాసక్ఖి. సత్తవిధం అరియధనన్తి –
Brahmarūpavaṇṇanti brahmarūpasamānarūpaṃ. Tyassāti te assa. Nivattetuṃ na visahīti ‘‘mā naṃ nivattayitthā’’ti bhagavatā vuttattā nāsakkhi. Sattavidhaṃ ariyadhananti –
‘‘సద్ధాధనం సీలధనం, హిరిఓత్తప్పియం ధనం;
‘‘Saddhādhanaṃ sīladhanaṃ, hiriottappiyaṃ dhanaṃ;
సుతధనఞ్చ చాగో చ, పఞ్ఞా వే సత్తమం ధన’’న్తి. (అ॰ ని॰ ౭.౫, ౬) –
Sutadhanañca cāgo ca, paññā ve sattamaṃ dhana’’nti. (a. ni. 7.5, 6) –
ఏవం వుత్తం సత్తవిధం అరియధనం. అధిమత్తం రాహులేతి రాహులే పబ్బజితే నన్దపబ్బజ్జాయ ఉప్పన్నదుక్ఖతోపి అధికతరం దుక్ఖం అహోసీతి అత్థో. ఇతో పచ్ఛాతి ఇతో వుత్తసోకుప్పత్తితో అపరదివసేసు అనాగామీనం ఞాతిసినేహపటిఘచిత్తుప్పాదాభావా. పాళియం పుత్తపేమన్తిఆది రఞ్ఞా పుత్తసినేహస్స తిబ్బభావం దస్సేతుం వుత్తం. పుత్తసినేహో హి అత్తనా సహజాతపీతివేగసముట్ఠితానం రూపధమ్మానం సకలసరీరం ఖోభేత్వా పవత్తనవసేన ‘‘ఛవిం…పే॰… అట్ఠిమిఞ్జం ఆహచ్చ తిట్ఠతీ’’తి వుత్తో. అత్తనో పియతరాతి భగవన్తం సన్ధాయ వదతి. పుత్తేతి రాహులం. సద్దహన్తేనాతి తస్స వచనేన అవేమతికేనాతి అత్థో. విమతియా సతి ఆపత్తి ఏవ.
Evaṃ vuttaṃ sattavidhaṃ ariyadhanaṃ. Adhimattaṃ rāhuleti rāhule pabbajite nandapabbajjāya uppannadukkhatopi adhikataraṃ dukkhaṃ ahosīti attho. Ito pacchāti ito vuttasokuppattito aparadivasesu anāgāmīnaṃ ñātisinehapaṭighacittuppādābhāvā. Pāḷiyaṃ puttapemantiādi raññā puttasinehassa tibbabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Puttasineho hi attanā sahajātapītivegasamuṭṭhitānaṃ rūpadhammānaṃ sakalasarīraṃ khobhetvā pavattanavasena ‘‘chaviṃ…pe… aṭṭhimiñjaṃ āhacca tiṭṭhatī’’ti vutto. Attano piyatarāti bhagavantaṃ sandhāya vadati. Putteti rāhulaṃ. Saddahantenāti tassa vacanena avematikenāti attho. Vimatiyā sati āpatti eva.
రాహులవత్థుకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Rāhulavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావగ్గపాళి • Mahāvaggapāḷi / ౪౧. రాహులవత్థు • 41. Rāhulavatthu
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావగ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvagga-aṭṭhakathā / రాహులవత్థుకథా • Rāhulavatthukathā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā / రాహులవత్థుకథావణ్ణనా • Rāhulavatthukathāvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / రాహులవత్థుకథావణ్ణనా • Rāhulavatthukathāvaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / పాచిత్యాదియోజనాపాళి • Pācityādiyojanāpāḷi / ౪౧. రాహులవత్థుకథా • 41. Rāhulavatthukathā