Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝိမတိဝိနောဒနီ-ဋီကာ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ရာဟုလဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ
Rāhulavatthukathāvaṇṇanā
၁၀၅. ပောက္ခရဝသ္သန္တိ ပောက္ခရေ ပဒုမဂစ္ဆေ ဝိယ အတေမိတုကာမာနံ သရီရတော ပဝဋ္ဋနကဝသ္သံ။ တသ္မိံ ကိရ ဝသ္သန္တေ တေမိတုကာမာဝ တေမေန္တိ, န ဣတရေ။ ‘‘ဘိက္ခံ ဂဏ္ဟထာ’’တိ ဝတ္ဝာ ဂတော နာမ နတ္ထီတိ အတ္တနော သန္တကေ ရဇ္ဇေ သဗ္ဗမ္ပိ သာပတေယ္ယံ သယမေဝ ပရိဘုဉ္ဇိသ္သတီတိ ဂာရဝေန သုဒ္ဓောဒနမဟာရာဇာပိ န နိမန္တေသိ, ဂန္တ္ဝာ ပန ဂေဟေ သကလရတ္တိံ မဟာဒာနဉ္စေဝ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခသ္သ သင္ဃသ္သ အာသနပညတ္တိဋ္ဌာနာလင္ကာရဉ္စ သံဝိဒဟန္တောဝ ဝီတိနာမေသိ။
105.Pokkharavassanti pokkhare padumagacche viya atemitukāmānaṃ sarīrato pavaṭṭanakavassaṃ. Tasmiṃ kira vassante temitukāmāva tementi, na itare. ‘‘Bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti vatvā gato nāma natthīti attano santake rajje sabbampi sāpateyyaṃ sayameva paribhuñjissatīti gāravena suddhodanamahārājāpi na nimantesi, gantvā pana gehe sakalarattiṃ mahādānañceva buddhappamukhassa saṅghassa āsanapaññattiṭṭhānālaṅkārañca saṃvidahantova vītināmesi.
န ကောစိ။ပေ.။ ပတ္တံ ဝာ အဂ္ဂဟေသီတိ ဘဂဝာ အတ္တနော ပိတု နိဝေသနမေဝ ဂမိသ္သတီတိသညာယ နဂ္ဂဟေသိ။ ကုလနဂရေတိ ဉာတိကုလန္တကေ နဂရေ။ ပိဏ္ဍစာရိယဝတ္တန္တိ အတ္တနော ဉာတိဂာမေသုပိ သပဒာနစာရိကဝတ္တံ။ ဘိက္ခာယ စာရော စရဏံ ဧတသ္သာတိ ဘိက္ခာစာရော, ခတ္တိယော။
Nakoci…pe… pattaṃ vā aggahesīti bhagavā attano pitu nivesanameva gamissatītisaññāya naggahesi. Kulanagareti ñātikulantake nagare. Piṇḍacāriyavattanti attano ñātigāmesupi sapadānacārikavattaṃ. Bhikkhāya cāro caraṇaṃ etassāti bhikkhācāro, khattiyo.
ဥတ္တိဋ္ဌေတိ ဥတ္တိဋ္ဌိတ္ဝာ ပရေသံ ဃရဒ္ဝာရေ ဥဒ္ဒိသ္သ ဌတ္ဝာ ဂဟေတဗ္ဗပိဏ္ဍေ။ နပ္ပမဇ္ဇေယ္ယာတိ နိမန္တနာဒိဝသေန လဗ္ဘမာနပဏီတဘောဇနံ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ ပိဏ္ဍာယ စရဏဝသေန တတ္ထ နပ္ပမဇ္ဇေယ္ယ။ ဓမ္မန္တိ အနေသနံ ပဟာယ သပဒာနံ စရန္တော တမေဝ ဘိက္ခာစရိယဓမ္မံ သုစရိတံ စရေယ္ယ။ သုခံ သေတီတိ စတူဟိ ဣရိယာပထေဟိ သုခံ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။
Uttiṭṭheti uttiṭṭhitvā paresaṃ gharadvāre uddissa ṭhatvā gahetabbapiṇḍe. Nappamajjeyyāti nimantanādivasena labbhamānapaṇītabhojanaṃ paṭikkhipitvā piṇḍāya caraṇavasena tattha nappamajjeyya. Dhammanti anesanaṃ pahāya sapadānaṃ caranto tameva bhikkhācariyadhammaṃ sucaritaṃ careyya. Sukhaṃ setīti catūhi iriyāpathehi sukhaṃ viharatīti attho.
ဒုတိယဂာထာယံ န နံ ဒုစ္စရိတန္တိ ဝေသိယာဒိဘေဒေ အဂောစရေ စရဏဝသေန တံ ယထာဝုတ္တံ ဓမ္မံ ဒုစ္စရိတံ န စ စရေ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣမံ ပန ဂာထံ သုတ္ဝာတိ နိဝေသနေ နိသိန္နေန ဘဂဝတာ ဉာတိသမာဂမေ အတ္တနော ပိဏ္ဍာယ စရဏံ နိသ္သာယ ပဝတ္တာယ ဂာထာယ ဝုတ္တံ ဣမံ ဒုတိယဂာထံ သုတ္ဝာ။
Dutiyagāthāyaṃ na naṃ duccaritanti vesiyādibhede agocare caraṇavasena taṃ yathāvuttaṃ dhammaṃ duccaritaṃ na ca care. Sesaṃ vuttanayameva. Imaṃ pana gāthaṃ sutvāti nivesane nisinnena bhagavatā ñātisamāgame attano piṇḍāya caraṇaṃ nissāya pavattāya gāthāya vuttaṃ imaṃ dutiyagāthaṃ sutvā.
ဓမ္မပာလဇာတကန္တိအာဒီသု ပန တတော ပရကာလေသုပိ ရညော ပဝတ္တိ ပရိနိဗ္ဗာနံ ပာပေတ္ဝာ ယထာပသင္ဂဝသေန ဒသ္သေတုံ ဝုတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘သောတာပတ္တိဖလံ သစ္ဆိကတ္ဝာ’’တိအာဒိ။ သိရိဂဗ္ဘံ ဂန္တ္ဝာတိ ဧတ္ထ ယဒိ ဟိ ဘဂဝာ တဒဟေဝ ဂန္တ္ဝာ န ပသ္သေယ္ယ, သာ ဟဒယေန ဖလိတေန မရေယ္ယာတိ အဂမာသီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
Dhammapālajātakantiādīsu pana tato parakālesupi rañño pavatti parinibbānaṃ pāpetvā yathāpasaṅgavasena dassetuṃ vuttā. Tenāha ‘‘sotāpattiphalaṃ sacchikatvā’’tiādi. Sirigabbhaṃ gantvāti ettha yadi hi bhagavā tadaheva gantvā na passeyya, sā hadayena phalitena mareyyāti agamāsīti daṭṭhabbaṃ.
တံ ဒိဝသမေဝာတိ တသ္မိံ ရာဟုလမာတုဒသ္သနဒိဝသေယေဝ။ ဓမ္မပဒဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘သတ္ထာ ကပိလပုရံ ဂန္တ္ဝာ တတိယဒိဝသေ နန္ဒံ ပဗ္ဗာဇေသီ’’တိ (ဓ. ပ. အဋ္ဌ. ၁.၁၂ နန္ဒတ္ထေရဝတ္ထု) ဝုတ္တံ။ ကေသဝိသ္သဇ္ဇနန္တိ ရာဇမောဠိဗန္ဓနတ္ထံ ကုမာရကာလေ ဗန္ဓိတသိခာဝေဏိမောစနံ, တံ ကိရ ကရောန္တာ မင္ဂလံ ကရောန္တိ။ သာရတ္ထဒီပနိယံ ပန ‘‘ကေသဝိသ္သဇ္ဇနန္တိ ကုလမရိယာဒဝသေန ကေသောရောပန’’န္တိ (သာရတ္ထ. ဋီ. မဟာဝဂ္ဂ ၃.၁၀၅) ဝုတ္တံ။ ပဋ္ဋဗန္ဓောတိ ‘‘အသုကရာဇာ’’တိ နဠာဋေ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋဗန္ဓနံ။ အဘိနဝပာသာဒပ္ပဝေသမင္ဂလံ ဃရမင္ဂလံ။ ဆတ္တုသ္သာပနေ မင္ဂလံ ဆတ္တမင္ဂလံ။ ဇနပဒကလ္ယာဏီတိ ဇနပဒမ္ဟိ ကလ္ယာဏီ ပရေဟိ အသာဓာရဏေဟိ ပဉ္စကလ္ယာဏာဒီဟိ သဟိတတ္တာ သာ ဧဝံ ဝုတ္တာ။ တုဝဋန္တိ သီဃံ။ အနိစ္ဆမာနန္တိ မနသာ အရောစေန္တံ, ဝာစာယ ပန ဘဂဝတာ ‘‘ပဗ္ဗဇိသ္သသိ နန္ဒာ’’တိ ဝုတ္တေ ဂာရဝေန ပဋိက္ခိပိတုံ အဝိသဟန္တော ‘‘အာမာ’’တိ အဝောစ။ ဘဂဝာ စ ဧတေန လေသေန ပဗ္ဗာဇေသိ။
Taṃ divasamevāti tasmiṃ rāhulamātudassanadivaseyeva. Dhammapadaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘satthā kapilapuraṃ gantvā tatiyadivase nandaṃ pabbājesī’’ti (dha. pa. aṭṭha. 1.12 nandattheravatthu) vuttaṃ. Kesavissajjananti rājamoḷibandhanatthaṃ kumārakāle bandhitasikhāveṇimocanaṃ, taṃ kira karontā maṅgalaṃ karonti. Sāratthadīpaniyaṃ pana ‘‘kesavissajjananti kulamariyādavasena kesoropana’’nti (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.105) vuttaṃ. Paṭṭabandhoti ‘‘asukarājā’’ti naḷāṭe suvaṇṇapaṭṭabandhanaṃ. Abhinavapāsādappavesamaṅgalaṃ gharamaṅgalaṃ. Chattussāpane maṅgalaṃ chattamaṅgalaṃ. Janapadakalyāṇīti janapadamhi kalyāṇī parehi asādhāraṇehi pañcakalyāṇādīhi sahitattā sā evaṃ vuttā. Tuvaṭanti sīghaṃ. Anicchamānanti manasā arocentaṃ, vācāya pana bhagavatā ‘‘pabbajissasi nandā’’ti vutte gāravena paṭikkhipituṃ avisahanto ‘‘āmā’’ti avoca. Bhagavā ca etena lesena pabbājesi.
ဗ္ရဟ္မရူပဝဏ္ဏန္တိ ဗ္ရဟ္မရူပသမာနရူပံ။ တ္ယသ္သာတိ တေ အသ္သ။ နိဝတ္တေတုံ န ဝိသဟီတိ ‘‘မာ နံ နိဝတ္တယိတ္ထာ’’တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တတ္တာ နာသက္ခိ။ သတ္တဝိဓံ အရိယဓနန္တိ –
Brahmarūpavaṇṇanti brahmarūpasamānarūpaṃ. Tyassāti te assa. Nivattetuṃ na visahīti ‘‘mā naṃ nivattayitthā’’ti bhagavatā vuttattā nāsakkhi. Sattavidhaṃ ariyadhananti –
‘‘သဒ္ဓာဓနံ သီလဓနံ၊ ဟိရိဩတ္တပ္ပိယံ ဓနံ။
‘‘Saddhādhanaṃ sīladhanaṃ, hiriottappiyaṃ dhanaṃ;
သုတဓနဉ္စ စာဂော စ၊ ပညာ ဝေ သတ္တမံ ဓန’’န္တိ။ (အ. နိ. ၇.၅၊ ၆) –
Sutadhanañca cāgo ca, paññā ve sattamaṃ dhana’’nti. (a. ni. 7.5, 6) –
ဧဝံ ဝုတ္တံ သတ္တဝိဓံ အရိယဓနံ။ အဓိမတ္တံ ရာဟုလေတိ ရာဟုလေ ပဗ္ဗဇိတေ နန္ဒပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥပ္ပန္နဒုက္ခတောပိ အဓိကတရံ ဒုက္ခံ အဟောသီတိ အတ္ထော။ ဣတော ပစ္ဆာတိ ဣတော ဝုတ္တသောကုပ္ပတ္တိတော အပရဒိဝသေသု အနာဂာမီနံ ဉာတိသိနေဟပဋိဃစိတ္တုပ္ပာဒာဘာဝာ။ ပာဠိယံ ပုတ္တပေမန္တိအာဒိ ရညာ ပုတ္တသိနေဟသ္သ တိဗ္ဗဘာဝံ ဒသ္သေတုံ ဝုတ္တံ။ ပုတ္တသိနေဟော ဟိ အတ္တနာ သဟဇာတပီတိဝေဂသမုဋ္ဌိတာနံ ရူပဓမ္မာနံ သကလသရီရံ ခောဘေတ္ဝာ ပဝတ္တနဝသေန ‘‘ဆဝိံ။ပေ.။ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဝုတ္တော။ အတ္တနော ပိယတရာတိ ဘဂဝန္တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ပုတ္တေတိ ရာဟုလံ။ သဒ္ဒဟန္တေနာတိ တသ္သ ဝစနေန အဝေမတိကေနာတိ အတ္ထော။ ဝိမတိယာ သတိ အာပတ္တိ ဧဝ။
Evaṃ vuttaṃ sattavidhaṃ ariyadhanaṃ. Adhimattaṃ rāhuleti rāhule pabbajite nandapabbajjāya uppannadukkhatopi adhikataraṃ dukkhaṃ ahosīti attho. Ito pacchāti ito vuttasokuppattito aparadivasesu anāgāmīnaṃ ñātisinehapaṭighacittuppādābhāvā. Pāḷiyaṃ puttapemantiādi raññā puttasinehassa tibbabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Puttasineho hi attanā sahajātapītivegasamuṭṭhitānaṃ rūpadhammānaṃ sakalasarīraṃ khobhetvā pavattanavasena ‘‘chaviṃ…pe… aṭṭhimiñjaṃ āhacca tiṭṭhatī’’ti vutto. Attano piyatarāti bhagavantaṃ sandhāya vadati. Putteti rāhulaṃ. Saddahantenāti tassa vacanena avematikenāti attho. Vimatiyā sati āpatti eva.
ရာဟုလဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Rāhulavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝဂ္ဂပာဠိ • Mahāvaggapāḷi / ၄၁. ရာဟုလဝတ္ထု • 41. Rāhulavatthu
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ရာဟုလဝတ္ထုကထာ • Rāhulavatthukathā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ရာဟုလဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ • Rāhulavatthukathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ရာဟုလဝတ္ထုကထာဝဏ္ဏနာ • Rāhulavatthukathāvaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ပာစိတ္ယာဒိယောဇနာပာဠိ • Pācityādiyojanāpāḷi / ၄၁. ရာဟုလဝတ္ထုကထာ • 41. Rāhulavatthukathā