Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ರಾಹುಲವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Rāhulavatthukathāvaṇṇanā
೧೦೫. ಪೋಕ್ಖರವಸ್ಸನ್ತಿ ಪೋಕ್ಖರೇ ಪದುಮಗಚ್ಛೇ ವಿಯ ಅತೇಮಿತುಕಾಮಾನಂ ಸರೀರತೋ ಪವಟ್ಟನಕವಸ್ಸಂ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ವಸ್ಸನ್ತೇ ತೇಮಿತುಕಾಮಾವ ತೇಮೇನ್ತಿ, ನ ಇತರೇ। ‘‘ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಗತೋ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕೇ ರಜ್ಜೇ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ ಸಯಮೇವ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸತೀತಿ ಗಾರವೇನ ಸುದ್ಧೋದನಮಹಾರಾಜಾಪಿ ನ ನಿಮನ್ತೇಸಿ, ಗನ್ತ್ವಾ ಪನ ಗೇಹೇ ಸಕಲರತ್ತಿಂ ಮಹಾದಾನಞ್ಚೇವ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಆಸನಪಞ್ಞತ್ತಿಟ್ಠಾನಾಲಙ್ಕಾರಞ್ಚ ಸಂವಿದಹನ್ತೋವ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ।
105.Pokkharavassanti pokkhare padumagacche viya atemitukāmānaṃ sarīrato pavaṭṭanakavassaṃ. Tasmiṃ kira vassante temitukāmāva tementi, na itare. ‘‘Bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti vatvā gato nāma natthīti attano santake rajje sabbampi sāpateyyaṃ sayameva paribhuñjissatīti gāravena suddhodanamahārājāpi na nimantesi, gantvā pana gehe sakalarattiṃ mahādānañceva buddhappamukhassa saṅghassa āsanapaññattiṭṭhānālaṅkārañca saṃvidahantova vītināmesi.
ನ ಕೋಚಿ…ಪೇ॰… ಪತ್ತಂ ವಾ ಅಗ್ಗಹೇಸೀತಿ ಭಗವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಿತು ನಿವೇಸನಮೇವ ಗಮಿಸ್ಸತೀತಿಸಞ್ಞಾಯ ನಗ್ಗಹೇಸಿ। ಕುಲನಗರೇತಿ ಞಾತಿಕುಲನ್ತಕೇ ನಗರೇ। ಪಿಣ್ಡಚಾರಿಯವತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಞಾತಿಗಾಮೇಸುಪಿ ಸಪದಾನಚಾರಿಕವತ್ತಂ। ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚಾರೋ ಚರಣಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರೋ, ಖತ್ತಿಯೋ।
Nakoci…pe… pattaṃ vā aggahesīti bhagavā attano pitu nivesanameva gamissatītisaññāya naggahesi. Kulanagareti ñātikulantake nagare. Piṇḍacāriyavattanti attano ñātigāmesupi sapadānacārikavattaṃ. Bhikkhāya cāro caraṇaṃ etassāti bhikkhācāro, khattiyo.
ಉತ್ತಿಟ್ಠೇತಿ ಉತ್ತಿಟ್ಠಿತ್ವಾ ಪರೇಸಂ ಘರದ್ವಾರೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಠತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಪಿಣ್ಡೇ। ನಪ್ಪಮಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ನಿಮನ್ತನಾದಿವಸೇನ ಲಬ್ಭಮಾನಪಣೀತಭೋಜನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಣವಸೇನ ತತ್ಥ ನಪ್ಪಮಜ್ಜೇಯ್ಯ। ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಅನೇಸನಂ ಪಹಾಯ ಸಪದಾನಂ ಚರನ್ತೋ ತಮೇವ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯಧಮ್ಮಂ ಸುಚರಿತಂ ಚರೇಯ್ಯ। ಸುಖಂ ಸೇತೀತಿ ಚತೂಹಿ ಇರಿಯಾಪಥೇಹಿ ಸುಖಂ ವಿಹರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Uttiṭṭheti uttiṭṭhitvā paresaṃ gharadvāre uddissa ṭhatvā gahetabbapiṇḍe. Nappamajjeyyāti nimantanādivasena labbhamānapaṇītabhojanaṃ paṭikkhipitvā piṇḍāya caraṇavasena tattha nappamajjeyya. Dhammanti anesanaṃ pahāya sapadānaṃ caranto tameva bhikkhācariyadhammaṃ sucaritaṃ careyya. Sukhaṃ setīti catūhi iriyāpathehi sukhaṃ viharatīti attho.
ದುತಿಯಗಾಥಾಯಂ ನ ನಂ ದುಚ್ಚರಿತನ್ತಿ ವೇಸಿಯಾದಿಭೇದೇ ಅಗೋಚರೇ ಚರಣವಸೇನ ತಂ ಯಥಾವುತ್ತಂ ಧಮ್ಮಂ ದುಚ್ಚರಿತಂ ನ ಚ ಚರೇ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ಇಮಂ ಪನ ಗಾಥಂ ಸುತ್ವಾತಿ ನಿವೇಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೇನ ಭಗವತಾ ಞಾತಿಸಮಾಗಮೇ ಅತ್ತನೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಣಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪವತ್ತಾಯ ಗಾಥಾಯ ವುತ್ತಂ ಇಮಂ ದುತಿಯಗಾಥಂ ಸುತ್ವಾ।
Dutiyagāthāyaṃ na naṃ duccaritanti vesiyādibhede agocare caraṇavasena taṃ yathāvuttaṃ dhammaṃ duccaritaṃ na ca care. Sesaṃ vuttanayameva. Imaṃ pana gāthaṃ sutvāti nivesane nisinnena bhagavatā ñātisamāgame attano piṇḍāya caraṇaṃ nissāya pavattāya gāthāya vuttaṃ imaṃ dutiyagāthaṃ sutvā.
ಧಮ್ಮಪಾಲಜಾತಕನ್ತಿಆದೀಸು ಪನ ತತೋ ಪರಕಾಲೇಸುಪಿ ರಞ್ಞೋ ಪವತ್ತಿ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಯಥಾಪಸಙ್ಗವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ। ಸಿರಿಗಬ್ಭಂ ಗನ್ತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಯದಿ ಹಿ ಭಗವಾ ತದಹೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ನ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಸಾ ಹದಯೇನ ಫಲಿತೇನ ಮರೇಯ್ಯಾತಿ ಅಗಮಾಸೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Dhammapālajātakantiādīsu pana tato parakālesupi rañño pavatti parinibbānaṃ pāpetvā yathāpasaṅgavasena dassetuṃ vuttā. Tenāha ‘‘sotāpattiphalaṃ sacchikatvā’’tiādi. Sirigabbhaṃ gantvāti ettha yadi hi bhagavā tadaheva gantvā na passeyya, sā hadayena phalitena mareyyāti agamāsīti daṭṭhabbaṃ.
ತಂ ದಿವಸಮೇವಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ರಾಹುಲಮಾತುದಸ್ಸನದಿವಸೇಯೇವ। ಧಮ್ಮಪದಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಕಪಿಲಪುರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತಿಯದಿವಸೇ ನನ್ದಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸೀ’’ತಿ (ಧ॰ ಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೨ ನನ್ದತ್ಥೇರವತ್ಥು) ವುತ್ತಂ। ಕೇಸವಿಸ್ಸಜ್ಜನನ್ತಿ ರಾಜಮೋಳಿಬನ್ಧನತ್ಥಂ ಕುಮಾರಕಾಲೇ ಬನ್ಧಿತಸಿಖಾವೇಣಿಮೋಚನಂ, ತಂ ಕಿರ ಕರೋನ್ತಾ ಮಙ್ಗಲಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ ಪನ ‘‘ಕೇಸವಿಸ್ಸಜ್ಜನನ್ತಿ ಕುಲಮರಿಯಾದವಸೇನ ಕೇಸೋರೋಪನ’’ನ್ತಿ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ಮಹಾವಗ್ಗ ೩.೧೦೫) ವುತ್ತಂ। ಪಟ್ಟಬನ್ಧೋತಿ ‘‘ಅಸುಕರಾಜಾ’’ತಿ ನಳಾಟೇ ಸುವಣ್ಣಪಟ್ಟಬನ್ಧನಂ। ಅಭಿನವಪಾಸಾದಪ್ಪವೇಸಮಙ್ಗಲಂ ಘರಮಙ್ಗಲಂ। ಛತ್ತುಸ್ಸಾಪನೇ ಮಙ್ಗಲಂ ಛತ್ತಮಙ್ಗಲಂ। ಜನಪದಕಲ್ಯಾಣೀತಿ ಜನಪದಮ್ಹಿ ಕಲ್ಯಾಣೀ ಪರೇಹಿ ಅಸಾಧಾರಣೇಹಿ ಪಞ್ಚಕಲ್ಯಾಣಾದೀಹಿ ಸಹಿತತ್ತಾ ಸಾ ಏವಂ ವುತ್ತಾ। ತುವಟನ್ತಿ ಸೀಘಂ। ಅನಿಚ್ಛಮಾನನ್ತಿ ಮನಸಾ ಅರೋಚೇನ್ತಂ, ವಾಚಾಯ ಪನ ಭಗವತಾ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಸಿ ನನ್ದಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಗಾರವೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತುಂ ಅವಿಸಹನ್ತೋ ‘‘ಆಮಾ’’ತಿ ಅವೋಚ। ಭಗವಾ ಚ ಏತೇನ ಲೇಸೇನ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ।
Taṃ divasamevāti tasmiṃ rāhulamātudassanadivaseyeva. Dhammapadaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘satthā kapilapuraṃ gantvā tatiyadivase nandaṃ pabbājesī’’ti (dha. pa. aṭṭha. 1.12 nandattheravatthu) vuttaṃ. Kesavissajjananti rājamoḷibandhanatthaṃ kumārakāle bandhitasikhāveṇimocanaṃ, taṃ kira karontā maṅgalaṃ karonti. Sāratthadīpaniyaṃ pana ‘‘kesavissajjananti kulamariyādavasena kesoropana’’nti (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.105) vuttaṃ. Paṭṭabandhoti ‘‘asukarājā’’ti naḷāṭe suvaṇṇapaṭṭabandhanaṃ. Abhinavapāsādappavesamaṅgalaṃ gharamaṅgalaṃ. Chattussāpane maṅgalaṃ chattamaṅgalaṃ. Janapadakalyāṇīti janapadamhi kalyāṇī parehi asādhāraṇehi pañcakalyāṇādīhi sahitattā sā evaṃ vuttā. Tuvaṭanti sīghaṃ. Anicchamānanti manasā arocentaṃ, vācāya pana bhagavatā ‘‘pabbajissasi nandā’’ti vutte gāravena paṭikkhipituṃ avisahanto ‘‘āmā’’ti avoca. Bhagavā ca etena lesena pabbājesi.
ಬ್ರಹ್ಮರೂಪವಣ್ಣನ್ತಿ ಬ್ರಹ್ಮರೂಪಸಮಾನರೂಪಂ। ತ್ಯಸ್ಸಾತಿ ತೇ ಅಸ್ಸ। ನಿವತ್ತೇತುಂ ನ ವಿಸಹೀತಿ ‘‘ಮಾ ನಂ ನಿವತ್ತಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಭಗವತಾ ವುತ್ತತ್ತಾ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಸತ್ತವಿಧಂ ಅರಿಯಧನನ್ತಿ –
Brahmarūpavaṇṇanti brahmarūpasamānarūpaṃ. Tyassāti te assa. Nivattetuṃ na visahīti ‘‘mā naṃ nivattayitthā’’ti bhagavatā vuttattā nāsakkhi. Sattavidhaṃ ariyadhananti –
‘‘ಸದ್ಧಾಧನಂ ಸೀಲಧನಂ, ಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಿಯಂ ಧನಂ।
‘‘Saddhādhanaṃ sīladhanaṃ, hiriottappiyaṃ dhanaṃ;
ಸುತಧನಞ್ಚ ಚಾಗೋ ಚ, ಪಞ್ಞಾ ವೇ ಸತ್ತಮಂ ಧನ’’ನ್ತಿ॥ (ಅ॰ ನಿ॰ ೭.೫, ೬) –
Sutadhanañca cāgo ca, paññā ve sattamaṃ dhana’’nti. (a. ni. 7.5, 6) –
ಏವಂ ವುತ್ತಂ ಸತ್ತವಿಧಂ ಅರಿಯಧನಂ। ಅಧಿಮತ್ತಂ ರಾಹುಲೇತಿ ರಾಹುಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತೇ ನನ್ದಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನದುಕ್ಖತೋಪಿ ಅಧಿಕತರಂ ದುಕ್ಖಂ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇತೋ ಪಚ್ಛಾತಿ ಇತೋ ವುತ್ತಸೋಕುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಅಪರದಿವಸೇಸು ಅನಾಗಾಮೀನಂ ಞಾತಿಸಿನೇಹಪಟಿಘಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾಭಾವಾ। ಪಾಳಿಯಂ ಪುತ್ತಪೇಮನ್ತಿಆದಿ ರಞ್ಞಾ ಪುತ್ತಸಿನೇಹಸ್ಸ ತಿಬ್ಬಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ। ಪುತ್ತಸಿನೇಹೋ ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಸಹಜಾತಪೀತಿವೇಗಸಮುಟ್ಠಿತಾನಂ ರೂಪಧಮ್ಮಾನಂ ಸಕಲಸರೀರಂ ಖೋಭೇತ್ವಾ ಪವತ್ತನವಸೇನ ‘‘ಛವಿಂ…ಪೇ॰… ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜಂ ಆಹಚ್ಚ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಅತ್ತನೋ ಪಿಯತರಾತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಪುತ್ತೇತಿ ರಾಹುಲಂ। ಸದ್ದಹನ್ತೇನಾತಿ ತಸ್ಸ ವಚನೇನ ಅವೇಮತಿಕೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಮತಿಯಾ ಸತಿ ಆಪತ್ತಿ ಏವ।
Evaṃ vuttaṃ sattavidhaṃ ariyadhanaṃ. Adhimattaṃ rāhuleti rāhule pabbajite nandapabbajjāya uppannadukkhatopi adhikataraṃ dukkhaṃ ahosīti attho. Ito pacchāti ito vuttasokuppattito aparadivasesu anāgāmīnaṃ ñātisinehapaṭighacittuppādābhāvā. Pāḷiyaṃ puttapemantiādi raññā puttasinehassa tibbabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Puttasineho hi attanā sahajātapītivegasamuṭṭhitānaṃ rūpadhammānaṃ sakalasarīraṃ khobhetvā pavattanavasena ‘‘chaviṃ…pe… aṭṭhimiñjaṃ āhacca tiṭṭhatī’’ti vutto. Attano piyatarāti bhagavantaṃ sandhāya vadati. Putteti rāhulaṃ. Saddahantenāti tassa vacanena avematikenāti attho. Vimatiyā sati āpatti eva.
ರಾಹುಲವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Rāhulavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಗ್ಗಪಾಳಿ • Mahāvaggapāḷi / ೪೧. ರಾಹುಲವತ್ಥು • 41. Rāhulavatthu
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ರಾಹುಲವತ್ಥುಕಥಾ • Rāhulavatthukathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ರಾಹುಲವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Rāhulavatthukathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ರಾಹುಲವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Rāhulavatthukathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ೪೧. ರಾಹುಲವತ್ಥುಕಥಾ • 41. Rāhulavatthukathā