Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā |
රාහුලවත්ථුකථාවණ්ණනා
Rāhulavatthukathāvaṇṇanā
105. පොක්ඛරවස්සන්ති පොක්ඛරෙ පදුමගච්ඡෙ විය අතෙමිතුකාමානං සරීරතො පවට්ටනකවස්සං. තස්මිං කිර වස්සන්තෙ තෙමිතුකාමාව තෙමෙන්ති, න ඉතරෙ. ‘‘භික්ඛං ගණ්හථා’’ති වත්වා ගතො නාම නත්ථීති අත්තනො සන්තකෙ රජ්ජෙ සබ්බම්පි සාපතෙය්යං සයමෙව පරිභුඤ්ජිස්සතීති ගාරවෙන සුද්ධොදනමහාරාජාපි න නිමන්තෙසි, ගන්ත්වා පන ගෙහෙ සකලරත්තිං මහාදානඤ්චෙව බුද්ධප්පමුඛස්ස සඞ්ඝස්ස ආසනපඤ්ඤත්තිට්ඨානාලඞ්කාරඤ්ච සංවිදහන්තොව වීතිනාමෙසි.
105.Pokkharavassanti pokkhare padumagacche viya atemitukāmānaṃ sarīrato pavaṭṭanakavassaṃ. Tasmiṃ kira vassante temitukāmāva tementi, na itare. ‘‘Bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti vatvā gato nāma natthīti attano santake rajje sabbampi sāpateyyaṃ sayameva paribhuñjissatīti gāravena suddhodanamahārājāpi na nimantesi, gantvā pana gehe sakalarattiṃ mahādānañceva buddhappamukhassa saṅghassa āsanapaññattiṭṭhānālaṅkārañca saṃvidahantova vītināmesi.
න කොචි…පෙ.… පත්තං වා අග්ගහෙසීති භගවා අත්තනො පිතු නිවෙසනමෙව ගමිස්සතීතිසඤ්ඤාය නග්ගහෙසි. කුලනගරෙති ඤාතිකුලන්තකෙ නගරෙ. පිණ්ඩචාරියවත්තන්ති අත්තනො ඤාතිගාමෙසුපි සපදානචාරිකවත්තං. භික්ඛාය චාරො චරණං එතස්සාති භික්ඛාචාරො, ඛත්තියො.
Nakoci…pe… pattaṃ vā aggahesīti bhagavā attano pitu nivesanameva gamissatītisaññāya naggahesi. Kulanagareti ñātikulantake nagare. Piṇḍacāriyavattanti attano ñātigāmesupi sapadānacārikavattaṃ. Bhikkhāya cāro caraṇaṃ etassāti bhikkhācāro, khattiyo.
උත්තිට්ඨෙති උත්තිට්ඨිත්වා පරෙසං ඝරද්වාරෙ උද්දිස්ස ඨත්වා ගහෙතබ්බපිණ්ඩෙ. නප්පමජ්ජෙය්යාති නිමන්තනාදිවසෙන ලබ්භමානපණීතභොජනං පටික්ඛිපිත්වා පිණ්ඩාය චරණවසෙන තත්ථ නප්පමජ්ජෙය්ය. ධම්මන්ති අනෙසනං පහාය සපදානං චරන්තො තමෙව භික්ඛාචරියධම්මං සුචරිතං චරෙය්ය. සුඛං සෙතීති චතූහි ඉරියාපථෙහි සුඛං විහරතීති අත්ථො.
Uttiṭṭheti uttiṭṭhitvā paresaṃ gharadvāre uddissa ṭhatvā gahetabbapiṇḍe. Nappamajjeyyāti nimantanādivasena labbhamānapaṇītabhojanaṃ paṭikkhipitvā piṇḍāya caraṇavasena tattha nappamajjeyya. Dhammanti anesanaṃ pahāya sapadānaṃ caranto tameva bhikkhācariyadhammaṃ sucaritaṃ careyya. Sukhaṃ setīti catūhi iriyāpathehi sukhaṃ viharatīti attho.
දුතියගාථායං න නං දුච්චරිතන්ති වෙසියාදිභෙදෙ අගොචරෙ චරණවසෙන තං යථාවුත්තං ධම්මං දුච්චරිතං න ච චරෙ. සෙසං වුත්තනයමෙව. ඉමං පන ගාථං සුත්වාති නිවෙසනෙ නිසින්නෙන භගවතා ඤාතිසමාගමෙ අත්තනො පිණ්ඩාය චරණං නිස්සාය පවත්තාය ගාථාය වුත්තං ඉමං දුතියගාථං සුත්වා.
Dutiyagāthāyaṃ na naṃ duccaritanti vesiyādibhede agocare caraṇavasena taṃ yathāvuttaṃ dhammaṃ duccaritaṃ na ca care. Sesaṃ vuttanayameva. Imaṃ pana gāthaṃ sutvāti nivesane nisinnena bhagavatā ñātisamāgame attano piṇḍāya caraṇaṃ nissāya pavattāya gāthāya vuttaṃ imaṃ dutiyagāthaṃ sutvā.
ධම්මපාලජාතකන්තිආදීසු පන තතො පරකාලෙසුපි රඤ්ඤො පවත්ති පරිනිබ්බානං පාපෙත්වා යථාපසඞ්ගවසෙන දස්සෙතුං වුත්තා. තෙනාහ ‘‘සොතාපත්තිඵලං සච්ඡිකත්වා’’තිආදි. සිරිගබ්භං ගන්ත්වාති එත්ථ යදි හි භගවා තදහෙව ගන්ත්වා න පස්සෙය්ය, සා හදයෙන ඵලිතෙන මරෙය්යාති අගමාසීති දට්ඨබ්බං.
Dhammapālajātakantiādīsu pana tato parakālesupi rañño pavatti parinibbānaṃ pāpetvā yathāpasaṅgavasena dassetuṃ vuttā. Tenāha ‘‘sotāpattiphalaṃ sacchikatvā’’tiādi. Sirigabbhaṃ gantvāti ettha yadi hi bhagavā tadaheva gantvā na passeyya, sā hadayena phalitena mareyyāti agamāsīti daṭṭhabbaṃ.
තං දිවසමෙවාති තස්මිං රාහුලමාතුදස්සනදිවසෙයෙව. ධම්මපදට්ඨකථායං පන ‘‘සත්ථා කපිලපුරං ගන්ත්වා තතියදිවසෙ නන්දං පබ්බාජෙසී’’ති (ධ. ප. අට්ඨ. 1.12 නන්දත්ථෙරවත්ථු) වුත්තං. කෙසවිස්සජ්ජනන්ති රාජමොළිබන්ධනත්ථං කුමාරකාලෙ බන්ධිතසිඛාවෙණිමොචනං, තං කිර කරොන්තා මඞ්ගලං කරොන්ති. සාරත්ථදීපනියං පන ‘‘කෙසවිස්සජ්ජනන්ති කුලමරියාදවසෙන කෙසොරොපන’’න්ති (සාරත්ථ. ටී. මහාවග්ග 3.105) වුත්තං. පට්ටබන්ධොති ‘‘අසුකරාජා’’ති නළාටෙ සුවණ්ණපට්ටබන්ධනං. අභිනවපාසාදප්පවෙසමඞ්ගලං ඝරමඞ්ගලං. ඡත්තුස්සාපනෙ මඞ්ගලං ඡත්තමඞ්ගලං. ජනපදකල්යාණීති ජනපදම්හි කල්යාණී පරෙහි අසාධාරණෙහි පඤ්චකල්යාණාදීහි සහිතත්තා සා එවං වුත්තා. තුවටන්ති සීඝං. අනිච්ඡමානන්ති මනසා අරොචෙන්තං, වාචාය පන භගවතා ‘‘පබ්බජිස්සසි නන්දා’’ති වුත්තෙ ගාරවෙන පටික්ඛිපිතුං අවිසහන්තො ‘‘ආමා’’ති අවොච. භගවා ච එතෙන ලෙසෙන පබ්බාජෙසි.
Taṃ divasamevāti tasmiṃ rāhulamātudassanadivaseyeva. Dhammapadaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘satthā kapilapuraṃ gantvā tatiyadivase nandaṃ pabbājesī’’ti (dha. pa. aṭṭha. 1.12 nandattheravatthu) vuttaṃ. Kesavissajjananti rājamoḷibandhanatthaṃ kumārakāle bandhitasikhāveṇimocanaṃ, taṃ kira karontā maṅgalaṃ karonti. Sāratthadīpaniyaṃ pana ‘‘kesavissajjananti kulamariyādavasena kesoropana’’nti (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.105) vuttaṃ. Paṭṭabandhoti ‘‘asukarājā’’ti naḷāṭe suvaṇṇapaṭṭabandhanaṃ. Abhinavapāsādappavesamaṅgalaṃ gharamaṅgalaṃ. Chattussāpane maṅgalaṃ chattamaṅgalaṃ. Janapadakalyāṇīti janapadamhi kalyāṇī parehi asādhāraṇehi pañcakalyāṇādīhi sahitattā sā evaṃ vuttā. Tuvaṭanti sīghaṃ. Anicchamānanti manasā arocentaṃ, vācāya pana bhagavatā ‘‘pabbajissasi nandā’’ti vutte gāravena paṭikkhipituṃ avisahanto ‘‘āmā’’ti avoca. Bhagavā ca etena lesena pabbājesi.
බ්රහ්මරූපවණ්ණන්ති බ්රහ්මරූපසමානරූපං. ත්යස්සාති තෙ අස්ස. නිවත්තෙතුං න විසහීති ‘‘මා නං නිවත්තයිත්ථා’’ති භගවතා වුත්තත්තා නාසක්ඛි. සත්තවිධං අරියධනන්ති –
Brahmarūpavaṇṇanti brahmarūpasamānarūpaṃ. Tyassāti te assa. Nivattetuṃ na visahīti ‘‘mā naṃ nivattayitthā’’ti bhagavatā vuttattā nāsakkhi. Sattavidhaṃ ariyadhananti –
‘‘සද්ධාධනං සීලධනං, හිරිඔත්තප්පියං ධනං;
‘‘Saddhādhanaṃ sīladhanaṃ, hiriottappiyaṃ dhanaṃ;
සුතධනඤ්ච චාගො ච, පඤ්ඤා වෙ සත්තමං ධන’’න්ති. (අ. නි. 7.5, 6) –
Sutadhanañca cāgo ca, paññā ve sattamaṃ dhana’’nti. (a. ni. 7.5, 6) –
එවං වුත්තං සත්තවිධං අරියධනං. අධිමත්තං රාහුලෙති රාහුලෙ පබ්බජිතෙ නන්දපබ්බජ්ජාය උප්පන්නදුක්ඛතොපි අධිකතරං දුක්ඛං අහොසීති අත්ථො. ඉතො පච්ඡාති ඉතො වුත්තසොකුප්පත්තිතො අපරදිවසෙසු අනාගාමීනං ඤාතිසිනෙහපටිඝචිත්තුප්පාදාභාවා. පාළියං පුත්තපෙමන්තිආදි රඤ්ඤා පුත්තසිනෙහස්ස තිබ්බභාවං දස්සෙතුං වුත්තං. පුත්තසිනෙහො හි අත්තනා සහජාතපීතිවෙගසමුට්ඨිතානං රූපධම්මානං සකලසරීරං ඛොභෙත්වා පවත්තනවසෙන ‘‘ඡවිං…පෙ.… අට්ඨිමිඤ්ජං ආහච්ච තිට්ඨතී’’ති වුත්තො. අත්තනො පියතරාති භගවන්තං සන්ධාය වදති. පුත්තෙති රාහුලං. සද්දහන්තෙනාති තස්ස වචනෙන අවෙමතිකෙනාති අත්ථො. විමතියා සති ආපත්ති එව.
Evaṃ vuttaṃ sattavidhaṃ ariyadhanaṃ. Adhimattaṃ rāhuleti rāhule pabbajite nandapabbajjāya uppannadukkhatopi adhikataraṃ dukkhaṃ ahosīti attho. Ito pacchāti ito vuttasokuppattito aparadivasesu anāgāmīnaṃ ñātisinehapaṭighacittuppādābhāvā. Pāḷiyaṃ puttapemantiādi raññā puttasinehassa tibbabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Puttasineho hi attanā sahajātapītivegasamuṭṭhitānaṃ rūpadhammānaṃ sakalasarīraṃ khobhetvā pavattanavasena ‘‘chaviṃ…pe… aṭṭhimiñjaṃ āhacca tiṭṭhatī’’ti vutto. Attano piyatarāti bhagavantaṃ sandhāya vadati. Putteti rāhulaṃ. Saddahantenāti tassa vacanena avematikenāti attho. Vimatiyā sati āpatti eva.
රාහුලවත්ථුකථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Rāhulavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවග්ගපාළි • Mahāvaggapāḷi / 41. රාහුලවත්ථු • 41. Rāhulavatthu
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවග්ග-අට්ඨකථා • Mahāvagga-aṭṭhakathā / රාහුලවත්ථුකථා • Rāhulavatthukathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / රාහුලවත්ථුකථාවණ්ණනා • Rāhulavatthukathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / රාහුලවත්ථුකථාවණ්ණනා • Rāhulavatthukathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 41. රාහුලවත්ථුකථා • 41. Rāhulavatthukathā