Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ਰਾਹੁਲવਤ੍ਥੁਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Rāhulavatthukathāvaṇṇanā
੧੦੫. ਪੋਕ੍ਖਰવਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪੋਕ੍ਖਰੇ ਪਦੁਮਗਚ੍ਛੇ વਿਯ ਅਤੇਮਿਤੁਕਾਮਾਨਂ ਸਰੀਰਤੋ ਪવਟ੍ਟਨਕવਸ੍ਸਂ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਿਰ વਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਤੇਮਿਤੁਕਾਮਾવ ਤੇਮੇਨ੍ਤਿ, ਨ ਇਤਰੇ। ‘‘ਭਿਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਗਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਕੇ ਰਜ੍ਜੇ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਸਾਪਤੇਯ੍ਯਂ ਸਯਮੇવ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਗਾਰવੇਨ ਸੁਦ੍ਧੋਦਨਮਹਾਰਾਜਾਪਿ ਨ ਨਿਮਨ੍ਤੇਸਿ, ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਨ ਗੇਹੇ ਸਕਲਰਤ੍ਤਿਂ ਮਹਾਦਾਨਞ੍ਚੇવ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਆਸਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਾਲਙ੍ਕਾਰਞ੍ਚ ਸਂવਿਦਹਨ੍ਤੋવ વੀਤਿਨਾਮੇਸਿ।
105.Pokkharavassanti pokkhare padumagacche viya atemitukāmānaṃ sarīrato pavaṭṭanakavassaṃ. Tasmiṃ kira vassante temitukāmāva tementi, na itare. ‘‘Bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti vatvā gato nāma natthīti attano santake rajje sabbampi sāpateyyaṃ sayameva paribhuñjissatīti gāravena suddhodanamahārājāpi na nimantesi, gantvā pana gehe sakalarattiṃ mahādānañceva buddhappamukhassa saṅghassa āsanapaññattiṭṭhānālaṅkārañca saṃvidahantova vītināmesi.
ਨ ਕੋਚਿ…ਪੇ॰… ਪਤ੍ਤਂ વਾ ਅਗ੍ਗਹੇਸੀਤਿ ਭਗવਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਿਤੁ ਨਿવੇਸਨਮੇવ ਗਮਿਸ੍ਸਤੀਤਿਸਞ੍ਞਾਯ ਨਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਕੁਲਨਗਰੇਤਿ ਞਾਤਿਕੁਲਨ੍ਤਕੇ ਨਗਰੇ। ਪਿਣ੍ਡਚਾਰਿਯવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਞਾਤਿਗਾਮੇਸੁਪਿ ਸਪਦਾਨਚਾਰਿਕવਤ੍ਤਂ। ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਚਾਰੋ ਚਰਣਂ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰੋ, ਖਤ੍ਤਿਯੋ।
Nakoci…pe… pattaṃ vā aggahesīti bhagavā attano pitu nivesanameva gamissatītisaññāya naggahesi. Kulanagareti ñātikulantake nagare. Piṇḍacāriyavattanti attano ñātigāmesupi sapadānacārikavattaṃ. Bhikkhāya cāro caraṇaṃ etassāti bhikkhācāro, khattiyo.
ਉਤ੍ਤਿਟ੍ਠੇਤਿ ਉਤ੍ਤਿਟ੍ਠਿਤ੍વਾ ਪਰੇਸਂ ਘਰਦ੍વਾਰੇ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਠਤ੍વਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਪਿਣ੍ਡੇ। ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ ਨਿਮਨ੍ਤਨਾਦਿવਸੇਨ ਲਬ੍ਭਮਾਨਪਣੀਤਭੋਜਨਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਣવਸੇਨ ਤਤ੍ਥ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਅਨੇਸਨਂ ਪਹਾਯ ਸਪਦਾਨਂ ਚਰਨ੍ਤੋ ਤਮੇવ ਭਿਕ੍ਖਾਚਰਿਯਧਮ੍ਮਂ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰੇਯ੍ਯ। ਸੁਖਂ ਸੇਤੀਤਿ ਚਤੂਹਿ ਇਰਿਯਾਪਥੇਹਿ ਸੁਖਂ વਿਹਰਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Uttiṭṭheti uttiṭṭhitvā paresaṃ gharadvāre uddissa ṭhatvā gahetabbapiṇḍe. Nappamajjeyyāti nimantanādivasena labbhamānapaṇītabhojanaṃ paṭikkhipitvā piṇḍāya caraṇavasena tattha nappamajjeyya. Dhammanti anesanaṃ pahāya sapadānaṃ caranto tameva bhikkhācariyadhammaṃ sucaritaṃ careyya. Sukhaṃ setīti catūhi iriyāpathehi sukhaṃ viharatīti attho.
ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯਂ ਨ ਨਂ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਨ੍ਤਿ વੇਸਿਯਾਦਿਭੇਦੇ ਅਗੋਚਰੇ ਚਰਣવਸੇਨ ਤਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਨ ਚ ਚਰੇ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ। ਇਮਂ ਪਨ ਗਾਥਂ ਸੁਤ੍વਾਤਿ ਨਿવੇਸਨੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇਨ ਭਗવਤਾ ਞਾਤਿਸਮਾਗਮੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਣਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪવਤ੍ਤਾਯ ਗਾਥਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ਇਮਂ ਦੁਤਿਯਗਾਥਂ ਸੁਤ੍વਾ।
Dutiyagāthāyaṃ na naṃ duccaritanti vesiyādibhede agocare caraṇavasena taṃ yathāvuttaṃ dhammaṃ duccaritaṃ na ca care. Sesaṃ vuttanayameva. Imaṃ pana gāthaṃ sutvāti nivesane nisinnena bhagavatā ñātisamāgame attano piṇḍāya caraṇaṃ nissāya pavattāya gāthāya vuttaṃ imaṃ dutiyagāthaṃ sutvā.
ਧਮ੍ਮਪਾਲਜਾਤਕਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਪਨ ਤਤੋ ਪਰਕਾਲੇਸੁਪਿ ਰਞ੍ਞੋ ਪવਤ੍ਤਿ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ ਯਥਾਪਸਙ੍ਗવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਸਿਰਿਗਬ੍ਭਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਦਿ ਹਿ ਭਗવਾ ਤਦਹੇવ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ, ਸਾ ਹਦਯੇਨ ਫਲਿਤੇਨ ਮਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਗਮਾਸੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
Dhammapālajātakantiādīsu pana tato parakālesupi rañño pavatti parinibbānaṃ pāpetvā yathāpasaṅgavasena dassetuṃ vuttā. Tenāha ‘‘sotāpattiphalaṃ sacchikatvā’’tiādi. Sirigabbhaṃ gantvāti ettha yadi hi bhagavā tadaheva gantvā na passeyya, sā hadayena phalitena mareyyāti agamāsīti daṭṭhabbaṃ.
ਤਂ ਦਿવਸਮੇવਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਰਾਹੁਲਮਾਤੁਦਸ੍ਸਨਦਿવਸੇਯੇવ। ਧਮ੍ਮਪਦਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਕਪਿਲਪੁਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਤਿਯਦਿવਸੇ ਨਨ੍ਦਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸੀ’’ਤਿ (ਧ॰ ਪ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੨ ਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ) વੁਤ੍ਤਂ। ਕੇਸવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਨ੍ਤਿ ਰਾਜਮੋਲ਼ਿਬਨ੍ਧਨਤ੍ਥਂ ਕੁਮਾਰਕਾਲੇ ਬਨ੍ਧਿਤਸਿਖਾવੇਣਿਮੋਚਨਂ, ਤਂ ਕਿਰ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਮਙ੍ਗਲਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨਿਯਂ ਪਨ ‘‘ਕੇਸવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਨ੍ਤਿ ਕੁਲਮਰਿਯਾਦવਸੇਨ ਕੇਸੋਰੋਪਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਾਰਤ੍ਥ॰ ਟੀ॰ ਮਹਾવਗ੍ਗ ੩.੧੦੫) વੁਤ੍ਤਂ। ਪਟ੍ਟਬਨ੍ਧੋਤਿ ‘‘ਅਸੁਕਰਾਜਾ’’ਤਿ ਨਲ਼ਾਟੇ ਸੁવਣ੍ਣਪਟ੍ਟਬਨ੍ਧਨਂ। ਅਭਿਨવਪਾਸਾਦਪ੍ਪવੇਸਮਙ੍ਗਲਂ ਘਰਮਙ੍ਗਲਂ। ਛਤ੍ਤੁਸ੍ਸਾਪਨੇ ਮਙ੍ਗਲਂ ਛਤ੍ਤਮਙ੍ਗਲਂ। ਜਨਪਦਕਲ੍ਯਾਣੀਤਿ ਜਨਪਦਮ੍ਹਿ ਕਲ੍ਯਾਣੀ ਪਰੇਹਿ ਅਸਾਧਾਰਣੇਹਿ ਪਞ੍ਚਕਲ੍ਯਾਣਾਦੀਹਿ ਸਹਿਤਤ੍ਤਾ ਸਾ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਾ। ਤੁવਟਨ੍ਤਿ ਸੀਘਂ। ਅਨਿਚ੍ਛਮਾਨਨ੍ਤਿ ਮਨਸਾ ਅਰੋਚੇਨ੍ਤਂ, વਾਚਾਯ ਪਨ ਭਗવਤਾ ‘‘ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਸਿ ਨਨ੍ਦਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਗਾਰવੇਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤੁਂ ਅવਿਸਹਨ੍ਤੋ ‘‘ਆਮਾ’’ਤਿ ਅવੋਚ। ਭਗવਾ ਚ ਏਤੇਨ ਲੇਸੇਨ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸਿ।
Taṃ divasamevāti tasmiṃ rāhulamātudassanadivaseyeva. Dhammapadaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘satthā kapilapuraṃ gantvā tatiyadivase nandaṃ pabbājesī’’ti (dha. pa. aṭṭha. 1.12 nandattheravatthu) vuttaṃ. Kesavissajjananti rājamoḷibandhanatthaṃ kumārakāle bandhitasikhāveṇimocanaṃ, taṃ kira karontā maṅgalaṃ karonti. Sāratthadīpaniyaṃ pana ‘‘kesavissajjananti kulamariyādavasena kesoropana’’nti (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.105) vuttaṃ. Paṭṭabandhoti ‘‘asukarājā’’ti naḷāṭe suvaṇṇapaṭṭabandhanaṃ. Abhinavapāsādappavesamaṅgalaṃ gharamaṅgalaṃ. Chattussāpane maṅgalaṃ chattamaṅgalaṃ. Janapadakalyāṇīti janapadamhi kalyāṇī parehi asādhāraṇehi pañcakalyāṇādīhi sahitattā sā evaṃ vuttā. Tuvaṭanti sīghaṃ. Anicchamānanti manasā arocentaṃ, vācāya pana bhagavatā ‘‘pabbajissasi nandā’’ti vutte gāravena paṭikkhipituṃ avisahanto ‘‘āmā’’ti avoca. Bhagavā ca etena lesena pabbājesi.
ਬ੍ਰਹ੍ਮਰੂਪવਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਰੂਪਸਮਾਨਰੂਪਂ। ਤ੍ਯਸ੍ਸਾਤਿ ਤੇ ਅਸ੍ਸ। ਨਿવਤ੍ਤੇਤੁਂ ਨ વਿਸਹੀਤਿ ‘‘ਮਾ ਨਂ ਨਿવਤ੍ਤਯਿਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਭਗવਤਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ਸਤ੍ਤવਿਧਂ ਅਰਿਯਧਨਨ੍ਤਿ –
Brahmarūpavaṇṇanti brahmarūpasamānarūpaṃ. Tyassāti te assa. Nivattetuṃ na visahīti ‘‘mā naṃ nivattayitthā’’ti bhagavatā vuttattā nāsakkhi. Sattavidhaṃ ariyadhananti –
‘‘ਸਦ੍ਧਾਧਨਂ ਸੀਲਧਨਂ, ਹਿਰਿਓਤ੍ਤਪ੍ਪਿਯਂ ਧਨਂ।
‘‘Saddhādhanaṃ sīladhanaṃ, hiriottappiyaṃ dhanaṃ;
ਸੁਤਧਨਞ੍ਚ ਚਾਗੋ ਚ, ਪਞ੍ਞਾ વੇ ਸਤ੍ਤਮਂ ਧਨ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੭.੫, ੬) –
Sutadhanañca cāgo ca, paññā ve sattamaṃ dhana’’nti. (a. ni. 7.5, 6) –
ਏવਂ વੁਤ੍ਤਂ ਸਤ੍ਤવਿਧਂ ਅਰਿਯਧਨਂ। ਅਧਿਮਤ੍ਤਂ ਰਾਹੁਲੇਤਿ ਰਾਹੁਲੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤੇ ਨਨ੍ਦਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਦੁਕ੍ਖਤੋਪਿ ਅਧਿਕਤਰਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਹੋਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਤੋ ਪਚ੍ਛਾਤਿ ਇਤੋ વੁਤ੍ਤਸੋਕੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਅਪਰਦਿવਸੇਸੁ ਅਨਾਗਾਮੀਨਂ ਞਾਤਿਸਿਨੇਹਪਟਿਘਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾਭਾવਾ। ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਪੁਤ੍ਤਪੇਮਨ੍ਤਿਆਦਿ ਰਞ੍ਞਾ ਪੁਤ੍ਤਸਿਨੇਹਸ੍ਸ ਤਿਬ੍ਬਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਪੁਤ੍ਤਸਿਨੇਹੋ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਹਜਾਤਪੀਤਿવੇਗਸਮੁਟ੍ਠਿਤਾਨਂ ਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਕਲਸਰੀਰਂ ਖੋਭੇਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਨવਸੇਨ ‘‘ਛવਿਂ…ਪੇ॰… ਅਟ੍ਠਿਮਿਞ੍ਜਂ ਆਹਚ੍ਚ ਤਿਟ੍ਠਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਿਯਤਰਾਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ। ਪੁਤ੍ਤੇਤਿ ਰਾਹੁਲਂ। ਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤੇਨਾਤਿ ਤਸ੍ਸ વਚਨੇਨ ਅવੇਮਤਿਕੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਮਤਿਯਾ ਸਤਿ ਆਪਤ੍ਤਿ ਏવ।
Evaṃ vuttaṃ sattavidhaṃ ariyadhanaṃ. Adhimattaṃ rāhuleti rāhule pabbajite nandapabbajjāya uppannadukkhatopi adhikataraṃ dukkhaṃ ahosīti attho. Ito pacchāti ito vuttasokuppattito aparadivasesu anāgāmīnaṃ ñātisinehapaṭighacittuppādābhāvā. Pāḷiyaṃ puttapemantiādi raññā puttasinehassa tibbabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ. Puttasineho hi attanā sahajātapītivegasamuṭṭhitānaṃ rūpadhammānaṃ sakalasarīraṃ khobhetvā pavattanavasena ‘‘chaviṃ…pe… aṭṭhimiñjaṃ āhacca tiṭṭhatī’’ti vutto. Attano piyatarāti bhagavantaṃ sandhāya vadati. Putteti rāhulaṃ. Saddahantenāti tassa vacanena avematikenāti attho. Vimatiyā sati āpatti eva.
ਰਾਹੁਲવਤ੍ਥੁਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Rāhulavatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Mahāvaggapāḷi / ੪੧. ਰਾਹੁਲવਤ੍ਥੁ • 41. Rāhulavatthu
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ਰਾਹੁਲવਤ੍ਥੁਕਥਾ • Rāhulavatthukathā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਰਾਹੁਲવਤ੍ਥੁਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Rāhulavatthukathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਰਾਹੁਲવਤ੍ਥੁਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Rāhulavatthukathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਪਾਚਿਤ੍ਯਾਦਿਯੋਜਨਾਪਾਲ਼ਿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ੪੧. ਰਾਹੁਲવਤ੍ਥੁਕਥਾ • 41. Rāhulavatthukathā