Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ౫. పఞ్చకనిపాతో

    5. Pañcakanipāto

    ౧. రాజదత్తత్థేరగాథావణ్ణనా

    1. Rājadattattheragāthāvaṇṇanā

    పఞ్చకనిపాతే భిక్ఖు సివథికం గన్త్వాతిఆదికా ఆయస్మతో రాజదత్తత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో, తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయం పుఞ్ఞం ఉపచినన్తో, ఇతో చతుద్దసే కప్పే బుద్ధసుఞ్ఞే లోకే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో, ఏకదివసం కేనచిదేవ కరణీయేన వనన్తం ఉపగతో తత్థ అఞ్ఞతరం పచ్చేకబుద్ధం రుక్ఖమూలే నిసిన్నం దిస్వా పసన్నమానసో సుపరిసుద్ధం అమ్బాటకఫలం అదాసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సావత్థియం సత్థవాహకులే నిబ్బత్తి. తస్స మహారాజం వేస్సవణం ఆరాధేత్వా పటిలద్ధభావతో మాతాపితరో రాజదత్తోతి నామం అకంసు. సో వయప్పత్తో పఞ్చహి సకటసతేహి భణ్డం ఆదాయ వాణిజ్జవసేన రాజగహం అగమాసి. తేన చ సమయేన రాజగహే అఞ్ఞతరా గణికా అభిరూపా దస్సనీయా పరమసోభగ్గయోగతో దివసే దివసే సహస్సం లభతి. అథ సో సత్థవాహపుత్తో దివసే దివసే తస్సా గణికాయ సహస్సం దత్వా సంవాసం కప్పేన్తో నచిరస్సేవ సబ్బం ధనం ఖేపేత్వా దుగ్గతో హుత్వా ఘాసచ్ఛాదనమత్తమ్పి అలభన్తో ఇతో చితో చ పరిబ్భమన్తో సంవేగప్పత్తో అహోసి. సో ఏకదివసం ఉపాసకేహి సద్ధిం వేళువనం అగమాసి.

    Pañcakanipāte bhikkhu sivathikaṃ gantvātiādikā āyasmato rājadattattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro, tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto, ito catuddase kappe buddhasuññe loke kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto, ekadivasaṃ kenacideva karaṇīyena vanantaṃ upagato tattha aññataraṃ paccekabuddhaṃ rukkhamūle nisinnaṃ disvā pasannamānaso suparisuddhaṃ ambāṭakaphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ satthavāhakule nibbatti. Tassa mahārājaṃ vessavaṇaṃ ārādhetvā paṭiladdhabhāvato mātāpitaro rājadattoti nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto pañcahi sakaṭasatehi bhaṇḍaṃ ādāya vāṇijjavasena rājagahaṃ agamāsi. Tena ca samayena rājagahe aññatarā gaṇikā abhirūpā dassanīyā paramasobhaggayogato divase divase sahassaṃ labhati. Atha so satthavāhaputto divase divase tassā gaṇikāya sahassaṃ datvā saṃvāsaṃ kappento nacirasseva sabbaṃ dhanaṃ khepetvā duggato hutvā ghāsacchādanamattampi alabhanto ito cito ca paribbhamanto saṃvegappatto ahosi. So ekadivasaṃ upāsakehi saddhiṃ veḷuvanaṃ agamāsi.

    తేన చ సమయేన సత్థా మహతియా పరిసాయ పరివుతో ధమ్మం దేసేన్తో నిసిన్నో హోతి. సో పరిసపరియన్తే నిసీదిత్వా సత్థు సన్తికే ధమ్మం సుత్వా పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజిత్వా ధుతఙ్గాని సమాదియిత్వా సుసానే వసతి. తదా అఞ్ఞతరోపి సత్థవాహపుత్తో సహస్సం దత్వా తాయ గణికాయ సహ వసతి. సా చ గణికా తస్స హత్థే మహగ్ఘరతనం దిస్వా లోభం ఉప్పాదేత్వా అఞ్ఞేహి ధుత్తపురిసేహి తం మారాపేత్వా తం రతనం గణ్హి. అథ తస్స సత్థవాహపుత్తస్స మనుస్సా తం పవత్తిం సుత్వా ఓచరకమనుస్సే పేసేసుం. తే రత్తియం తస్సా గణికాయ ఘరం పవిసిత్వా ఛవిఆదీని అనుపహచ్చేవ తం మారేత్వా సివథికాయ ఛడ్డేసుం. రాజదత్తత్థేరో అసుభనిమిత్తం గహేతుం సుసానే విచరన్తో తస్సా గణికాయ కళేవరం పటిక్కులతో మనసి కాతుం ఉపగతో కతిపయవారే యోనిసో మనసి కత్వా అచిరమతభావతో సోణసిఙ్గాలాదీహి అనుపహతఛవితాయ విసభాగవత్థుతాయ చ అయోనిసో మనసికరోన్తో, తత్థ కామరాగం ఉప్పాదేత్వా సంవిగ్గతరమానసో అత్తనో చిత్తం పరిభాసిత్వా ముహుత్తం ఏకమన్తం అపసక్కిత్వా ఆదితో ఉపట్ఠితం అసుభనిమిత్తమేవ గహేత్వా యోనిసో మనసికరోన్తో ఝానం ఉప్పాదేత్వా తం ఝానం పాదకం కత్వా విపస్సనం పట్ఠపేత్వా తావదేవ అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౨.౪౪.౫౫-౫౯) –

    Tena ca samayena satthā mahatiyā parisāya parivuto dhammaṃ desento nisinno hoti. So parisapariyante nisīditvā satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā dhutaṅgāni samādiyitvā susāne vasati. Tadā aññataropi satthavāhaputto sahassaṃ datvā tāya gaṇikāya saha vasati. Sā ca gaṇikā tassa hatthe mahaggharatanaṃ disvā lobhaṃ uppādetvā aññehi dhuttapurisehi taṃ mārāpetvā taṃ ratanaṃ gaṇhi. Atha tassa satthavāhaputtassa manussā taṃ pavattiṃ sutvā ocarakamanusse pesesuṃ. Te rattiyaṃ tassā gaṇikāya gharaṃ pavisitvā chaviādīni anupahacceva taṃ māretvā sivathikāya chaḍḍesuṃ. Rājadattatthero asubhanimittaṃ gahetuṃ susāne vicaranto tassā gaṇikāya kaḷevaraṃ paṭikkulato manasi kātuṃ upagato katipayavāre yoniso manasi katvā aciramatabhāvato soṇasiṅgālādīhi anupahatachavitāya visabhāgavatthutāya ca ayoniso manasikaronto, tattha kāmarāgaṃ uppādetvā saṃviggataramānaso attano cittaṃ paribhāsitvā muhuttaṃ ekamantaṃ apasakkitvā ādito upaṭṭhitaṃ asubhanimittameva gahetvā yoniso manasikaronto jhānaṃ uppādetvā taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā tāvadeva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.44.55-59) –

    ‘‘విపినే బుద్ధం దిస్వాన, సయమ్భుం అపరాజితం;

    ‘‘Vipine buddhaṃ disvāna, sayambhuṃ aparājitaṃ;

    అమ్బాటకం గహేత్వాన, సయమ్భుస్స అదాసహం.

    Ambāṭakaṃ gahetvāna, sayambhussa adāsahaṃ.

    ‘‘ఏకతింసే ఇతో కప్పే, యం ఫలమదదిం తదా;

    ‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ phalamadadiṃ tadā;

    దుగ్గతిం నాభిజానామి, ఫలదానస్సిదం ఫలం.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    అరహత్తం పన పత్వా అత్తనో పటిపత్తిం పచ్చవేక్ఖిత్వా పీతిసోమనస్సజాతో –

    Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā pītisomanassajāto –

    ౩౧౫.

    315.

    ‘‘భిక్ఖు సివథికం గన్త్వా, అద్దస ఇత్థిముజ్ఝితం;

    ‘‘Bhikkhu sivathikaṃ gantvā, addasa itthimujjhitaṃ;

    అపవిద్ధం సుసానస్మిం, ఖజ్జన్తిం కిమిహీ ఫుటం.

    Apaviddhaṃ susānasmiṃ, khajjantiṃ kimihī phuṭaṃ.

    ౩౧౬.

    316.

    ‘‘యఞ్హి ఏకే జిగుచ్ఛన్తి, మతం దిస్వాన పాపకం;

    ‘‘Yañhi eke jigucchanti, mataṃ disvāna pāpakaṃ;

    కామరాగో పాతురహు, అన్ధోవ సవతీ అహుం.

    Kāmarāgo pāturahu, andhova savatī ahuṃ.

    ౩౧౭.

    317.

    ‘‘ఓరం ఓదనపాకమ్హా, తమ్హా ఠానా అపక్కమిం;

    ‘‘Oraṃ odanapākamhā, tamhā ṭhānā apakkamiṃ;

    సతిమా సమ్పజానోహం, ఏకమన్తం ఉపావిసిం.

    Satimā sampajānohaṃ, ekamantaṃ upāvisiṃ.

    ౩౧౮.

    318.

    ‘‘తతో మే మనసీకారో, యోనిసో ఉదపజ్జథ;

    ‘‘Tato me manasīkāro, yoniso udapajjatha;

    ఆదీనవో పాతురహు, నిబ్బిదా సమతిట్ఠథ.

    Ādīnavo pāturahu, nibbidā samatiṭṭhatha.

    ౩౧౯.

    319.

    ‘‘తతో చిత్తం విముచ్చి మే, పస్స ధమ్మసుధమ్మతం;

    ‘‘Tato cittaṃ vimucci me, passa dhammasudhammataṃ;

    తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి. –

    Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. –

    ఇమా పఞ్చ గాథా అభాసి.

    Imā pañca gāthā abhāsi.

    తత్థ భిక్ఖు సివథికం గన్త్వాతి సంసారే భయస్స ఇక్ఖనతో భిక్ఖు, అసుభకమ్మట్ఠానత్థం ఆమకసుసానం ఉపగన్త్వా. ‘‘భిక్ఖూ’’తి చేతం అత్తానం సన్ధాయ థేరో సయం వదతి. ఇత్థిన్తి థీయతి ఏత్థ సుక్కసోణితం సత్తసన్తానభావేన సంహఞ్ఞతీతి థీ, మాతుగామో. ఏవఞ్చ సభావనిరుత్తివసేన ‘‘ఇత్థీ’’తిపి వుచ్చతి. వఞ్ఝాదీసు పన తంసదిసతాయ తంసభావానతివత్తనతో చ తబ్బోహారో. ‘‘ఇత్థీ’’తి ఇత్థికళేవరం వదతి. ఉజ్ఝితన్తి పరిచ్చత్తం ఉజ్ఝనియత్తా ఏవ అపవిద్ధం అనపేక్ఖభావేన ఖిత్తం. ఖజ్జన్తిం కిమిహీ ఫుటన్తి కిమీహి పూరితం హుత్వా ఖజ్జమానం.

    Tattha bhikkhu sivathikaṃ gantvāti saṃsāre bhayassa ikkhanato bhikkhu, asubhakammaṭṭhānatthaṃ āmakasusānaṃ upagantvā. ‘‘Bhikkhū’’ti cetaṃ attānaṃ sandhāya thero sayaṃ vadati. Itthinti thīyati ettha sukkasoṇitaṃ sattasantānabhāvena saṃhaññatīti thī, mātugāmo. Evañca sabhāvaniruttivasena ‘‘itthī’’tipi vuccati. Vañjhādīsu pana taṃsadisatāya taṃsabhāvānativattanato ca tabbohāro. ‘‘Itthī’’ti itthikaḷevaraṃ vadati. Ujjhitanti pariccattaṃ ujjhaniyattā eva apaviddhaṃ anapekkhabhāvena khittaṃ. Khajjantiṃ kimihī phuṭanti kimīhi pūritaṃ hutvā khajjamānaṃ.

    యఞ్హి ఏకే జిగుచ్ఛన్తి, మతం దిస్వాన పాపకన్తి యం అపగతాయుఉస్మావిఞ్ఞాణతాయ మతం కళేవరం పాపకం నిహీనం లామకం ఏకే చోక్ఖజాతికా జిగుచ్ఛన్తి, ఓలోకేతుమ్పి న ఇచ్ఛన్తి. కామరాగో పాతురహూతి తస్మిం కుణపే అయోనిసోమనసికారస్స బలవతాయ కామరాగో మయ్హం పాతురహోసి ఉప్పజ్జి. అన్ధోవ సవతీ అహున్తి తస్మిం కళేవరే నవహి ద్వారేహి అసుచిం సవతి సన్దన్తే అసుచిభావస్స అదస్సనేన అన్ధో వియ అహోసిం. తేనాహ –

    Yañhi eke jigucchanti, mataṃ disvāna pāpakanti yaṃ apagatāyuusmāviññāṇatāya mataṃ kaḷevaraṃ pāpakaṃ nihīnaṃ lāmakaṃ eke cokkhajātikā jigucchanti, oloketumpi na icchanti. Kāmarāgo pāturahūti tasmiṃ kuṇape ayonisomanasikārassa balavatāya kāmarāgo mayhaṃ pāturahosi uppajji. Andhova savatī ahunti tasmiṃ kaḷevare navahi dvārehi asuciṃ savati sandante asucibhāvassa adassanena andho viya ahosiṃ. Tenāha –

    ‘‘రత్తో అత్థం న జానాతి, రత్తో ధమ్మం న పస్సతి;

    ‘‘Ratto atthaṃ na jānāti, ratto dhammaṃ na passati;

    అన్ధతమం తదా హోతి, యం రాగో సహతే నర’’న్తి చ.

    Andhatamaṃ tadā hoti, yaṃ rāgo sahate nara’’nti ca.

    ‘‘కామచ్ఛన్దో ఖో, బ్రాహ్మణ, అన్ధకరణో అచక్ఖుకరణో’’తి చ ఆది. కేచి పనేత్థ తకారాగమం కత్వా ‘‘కిలేసపరియుట్ఠానేన అవసవత్తి కిలేసస్స వా వసవత్తీ’’తి అత్థం వదన్తి. అపరే ‘‘అన్ధోవ అసతి అహు’’న్తి పాళిం వత్వా ‘‘కామరాగేన అన్ధో ఏవ హుత్వా సతిరహితో అహోసి’’న్తి అత్థం వదన్తి. తదుభయం పన పాళియం నత్థి.

    ‘‘Kāmacchando kho, brāhmaṇa, andhakaraṇo acakkhukaraṇo’’ti ca ādi. Keci panettha takārāgamaṃ katvā ‘‘kilesapariyuṭṭhānena avasavatti kilesassa vā vasavattī’’ti atthaṃ vadanti. Apare ‘‘andhova asati ahu’’nti pāḷiṃ vatvā ‘‘kāmarāgena andho eva hutvā satirahito ahosi’’nti atthaṃ vadanti. Tadubhayaṃ pana pāḷiyaṃ natthi.

    ఓరం ఓదనపాకమ్హాతి ఓదనపాకతో ఓరం, యావతా కాలేన సుపరిధోతతిన్తతణ్డులనాళియా ఓదనం పచతి, తతో ఓరమేవ కాలం, తతోపి లహుకాలేన రాగం వినోదేన్తో, తమ్హా ఠానా అపక్కమిం యస్మిం ఠానే ఠితస్స మే రాగో ఉప్పజ్జి, తమ్హా ఠానా అపక్కమిం అపసక్కిం. అపక్కన్తోవ సతిమా సమ్పజానోహం సమణసఞ్ఞం ఉపట్ఠపేత్వా సతిపట్ఠానమనసికారవసేన సతిమా, సమ్మదేవ ధమ్మసభావజాననేన సమ్పజానో చ హుత్వా ఏకమన్తం ఉపావిసిం, పల్లఙ్కం ఆభుజిత్వా నిసీదిం. నిసిన్నస్స చ తతో మే మనసీకారో, యోనిసో ఉదపజ్జథాతిఆది సబ్బం హేట్ఠా వుత్తనయమేవాతి.

    Oraṃ odanapākamhāti odanapākato oraṃ, yāvatā kālena suparidhotatintataṇḍulanāḷiyā odanaṃ pacati, tato orameva kālaṃ, tatopi lahukālena rāgaṃ vinodento, tamhā ṭhānā apakkamiṃ yasmiṃ ṭhāne ṭhitassa me rāgo uppajji, tamhā ṭhānā apakkamiṃ apasakkiṃ. Apakkantova satimā sampajānohaṃ samaṇasaññaṃ upaṭṭhapetvā satipaṭṭhānamanasikāravasena satimā, sammadeva dhammasabhāvajānanena sampajāno ca hutvā ekamantaṃ upāvisiṃ, pallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdiṃ. Nisinnassa ca tato me manasīkāro, yoniso udapajjathātiādi sabbaṃ heṭṭhā vuttanayamevāti.

    రాజదత్తత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Rājadattattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౧. రాజదత్తత్థేరగాథా • 1. Rājadattattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact