| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi |
२०५. राजगहसेट्ठिवत्थु
205. Rājagahaseṭṭhivatthu
३३२. तेन खो पन समयेन राजगहकस्स सेट्ठिस्स सत्तवस्सिको सीसाबाधो होति। बहू महन्ता महन्ता दिसापामोक्खा वेज्जा आगन्त्वा नासक्खिंसु अरोगं कातुं। बहुं हिरञ्ञं आदाय अगमंसु। अपि च, वेज्जेहि पच्चक्खातो होति। एकच्चे वेज्जा एवमाहंसु – ‘‘पञ्चमं दिवसं सेट्ठि गहपति कालं करिस्सती’’ति। एकच्चे वेज्जा एवमाहंसु – ‘‘सत्तमं दिवसं सेट्ठि गहपति कालं करिस्सती’’ति। अथ खो राजगहकस्स नेगमस्स एतदहोसि – ‘‘अयं खो सेट्ठि गहपति बहूपकारो रञ्ञो चेव नेगमस्स च। अपि च, वेज्जेहि पच्चक्खातो। एकच्चे वेज्जा एवमाहंसु – ‘पञ्चमं दिवसं सेट्ठि गहपति कालं करिस्सती’ति। एकच्चे वेज्जा एवमाहंसु – ‘सत्तमं दिवसं सेट्ठि गहपति कालं करिस्सती’ति। अयञ्च रञ्ञो जीवको वेज्जो तरुणो भद्रको। यंनून मयं राजानं जीवकं वेज्जं याचेय्याम सेट्ठिं गहपतिं तिकिच्छितु’’न्ति। अथ खो राजगहको नेगमो येन राजा मागधो सेनियो बिम्बिसारो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा राजानं मागधं सेनियं बिम्बिसारं एतदवोच – ‘‘अयं, देव, सेट्ठि गहपति बहूपकारो देवस्स चेव नेगमस्स च; अपि च, वेज्जेहि पच्चक्खातो। एकच्चे वेज्जा एवमाहंसु – पञ्चमं दिवसं सेट्ठि गहपति कालं करिस्सतीति। एकच्चे वेज्जा एवमाहंसु – सत्तमं दिवसं सेट्ठि गहपति कालं करिस्सतीति। साधु देवो जीवकं वेज्जं आणापेतु सेट्ठिं गहपतिं तिकिच्छितु’’न्ति ।
332. Tena kho pana samayena rājagahakassa seṭṭhissa sattavassiko sīsābādho hoti. Bahū mahantā mahantā disāpāmokkhā vejjā āgantvā nāsakkhiṃsu arogaṃ kātuṃ. Bahuṃ hiraññaṃ ādāya agamaṃsu. Api ca, vejjehi paccakkhāto hoti. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – ‘‘pañcamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatī’’ti. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – ‘‘sattamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatī’’ti. Atha kho rājagahakassa negamassa etadahosi – ‘‘ayaṃ kho seṭṭhi gahapati bahūpakāro rañño ceva negamassa ca. Api ca, vejjehi paccakkhāto. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – ‘pañcamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatī’ti. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – ‘sattamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatī’ti. Ayañca rañño jīvako vejjo taruṇo bhadrako. Yaṃnūna mayaṃ rājānaṃ jīvakaṃ vejjaṃ yāceyyāma seṭṭhiṃ gahapatiṃ tikicchitu’’nti. Atha kho rājagahako negamo yena rājā māgadho seniyo bimbisāro tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā rājānaṃ māgadhaṃ seniyaṃ bimbisāraṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ, deva, seṭṭhi gahapati bahūpakāro devassa ceva negamassa ca; api ca, vejjehi paccakkhāto. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – pañcamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatīti. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – sattamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatīti. Sādhu devo jīvakaṃ vejjaṃ āṇāpetu seṭṭhiṃ gahapatiṃ tikicchitu’’nti .
अथ खो राजा मागधो सेनियो बिम्बिसारो जीवकं कोमारभच्चं आणापेसि – ‘‘गच्छ, भणे जीवक, सेट्ठिं गहपतिं तिकिच्छाही’’ति। ‘‘एवं, देवा’’ति खो जीवको कोमारभच्चो रञ्ञो मागधस्स सेनियस्स बिम्बिसारस्स पटिस्सुत्वा येन सेट्ठि गहपति तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा सेट्ठिस्स गहपतिस्स विकारं सल्लक्खेत्वा सेट्ठिं गहपतिं एतदवोच – ‘‘सचे त्वं, गहपति, अरोगो भवेय्यासि 1 किं मे अस्स देय्यधम्मो’’ति? ‘‘सब्बं सापतेय्यञ्च ते, आचरिय, होतु, अहञ्च ते दासो’’ति। ‘‘सक्खिस्ससि पन त्वं, गहपति, एकेन पस्सेन सत्तमासे निपज्जितु’’न्ति? ‘‘सक्कोमहं, आचरिय, एकेन पस्सेन सत्तमासे निपज्जितु’’न्ति। ‘‘सक्खिस्ससि पन त्वं, गहपति, दुतियेन पस्सेन सत्तमासे निपज्जितु’’न्ति? ‘‘सक्कोमहं, आचरिय, दुतियेन पस्सेन सत्तमासे निपज्जितु’’न्ति । ‘‘सक्खिस्ससि पन त्वं, गहपति, उत्तानो सत्तमासे निपज्जितु’’न्ति? ‘‘सक्कोमहं, आचरिय, उत्तानो सत्तमासे निपज्जितु’’न्ति।
Atha kho rājā māgadho seniyo bimbisāro jīvakaṃ komārabhaccaṃ āṇāpesi – ‘‘gaccha, bhaṇe jīvaka, seṭṭhiṃ gahapatiṃ tikicchāhī’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho jīvako komārabhacco rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa paṭissutvā yena seṭṭhi gahapati tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā seṭṭhissa gahapatissa vikāraṃ sallakkhetvā seṭṭhiṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘sace tvaṃ, gahapati, arogo bhaveyyāsi 2 kiṃ me assa deyyadhammo’’ti? ‘‘Sabbaṃ sāpateyyañca te, ācariya, hotu, ahañca te dāso’’ti. ‘‘Sakkhissasi pana tvaṃ, gahapati, ekena passena sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Sakkomahaṃ, ācariya, ekena passena sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Sakkhissasi pana tvaṃ, gahapati, dutiyena passena sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Sakkomahaṃ, ācariya, dutiyena passena sattamāse nipajjitu’’nti . ‘‘Sakkhissasi pana tvaṃ, gahapati, uttāno sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Sakkomahaṃ, ācariya, uttāno sattamāse nipajjitu’’nti.
अथ खो जीवको कोमारभच्चो सेट्ठिं गहपतिं मञ्चके निपातेत्वा 3 मञ्चके 4 सम्बन्धित्वा सीसच्छविं उप्पाटेत्वा 5 सिब्बिनिं विनामेत्वा द्वे पाणके नीहरित्वा महाजनस्स दस्सेसि – ‘‘पस्सथय्ये 6, इमे द्वे पाणके, एकं खुद्दकं एकं महल्लकं। ये ते आचरिया एवमाहंसु – पञ्चमं दिवसं सेट्ठि गहपति कालं करिस्सतीति – तेहायं महल्लको पाणको दिट्ठो। पञ्चमं दिवसं सेट्ठिस्स गहपतिस्स मत्थलुङ्गं परियादियिस्सति। मत्थलुङ्गस्स परियादाना सेट्ठि गहपति कालं करिस्सति। सुदिट्ठो तेहि आचरियेहि। ये ते आचरिया एवमाहंसु – सत्तमं दिवसं सेट्ठि गहपति कालं करिस्सतीति – तेहायं खुद्दको पाणको दिट्ठो। सत्तमं दिवसं सेट्ठिस्स गहपतिस्स मत्थलुङ्गं परियादियिस्सति। मत्थलुङ्गस्स परियादाना सेट्ठि गहपति कालं करिस्सति। सुदिट्ठो तेहि आचरियेही’’ति। सिब्बिनिं सम्पटिपाटेत्वा सीसच्छविं सिब्बित्वा आलेपं अदासि। अथ खो सेट्ठि गहपति सत्ताहस्स अच्चयेन जीवकं कोमारभच्चं एतदवोच – ‘‘नाहं, आचरिय, सक्कोमि एकेन पस्सेन सत्तमासे निपज्जितु’’न्ति। ‘‘ननु मे त्वं, गहपति, पटिस्सुणि – सक्कोमहं, आचरिय, एकेन पस्सेन सत्तमासे निपज्जितु’’न्ति? ‘‘सच्चाहं, आचरिय, पटिस्सुणिं, अपाहं मरिस्सामि, नाहं सक्कोमि एकेन पस्सेन सत्तमासे निपज्जितु’’न्ति। ‘‘तेन हि त्वं, गहपति, दुतियेन पस्सेन सत्तमासे निपज्जाही’’ति। अथ खो सेट्ठि गहपति सत्ताहस्स अच्चयेन जीवकं कोमारभच्चं एतदवोच – ‘‘नाहं, आचरिय, सक्कोमि दुतियेन पस्सेन सत्तमासे निपज्जितु’’न्ति। ‘‘ननु मे त्वं, गहपति, पटिस्सुणि – सक्कोमहं, आचरिय, दुतियेन पस्सेन सत्तमासे निपज्जितु’’न्ति? ‘‘सच्चाहं, आचरिय, पटिस्सुणिं, अपाहं मरिस्सामि, नाहं, आचरिय, सक्कोमि दुतियेन पस्सेन सत्तमासे निपज्जितु’’न्ति। ‘‘तेन हि त्वं, गहपति, उत्तानो सत्तमासे निपज्जाही’’ति। अथ खो सेट्ठि गहपति सत्ताहस्स अच्चयेन जीवकं कोमारभच्चं एतदवोच – ‘‘नाहं, आचरिय, सक्कोमि उत्तानो सत्तमासे निपज्जितु’’न्ति। ‘‘ननु मे त्वं, गहपति, पटिस्सुणि – सक्कोमहं, आचरिय, उत्तानो सत्तमासे निपज्जितु’’न्ति? ‘‘सच्चाहं, आचरिय, पटिस्सुणिं, अपाहं मरिस्सामि, नाहं सक्कोमि उत्तानो सत्तमासे निपज्जितु’’न्ति। ‘‘अहं चे तं, गहपति, न वदेय्यं, एत्तकम्पि त्वं न निपज्जेय्यासि, अपि च पटिकच्चेव मया ञातो – तीहि सत्ताहेहि सेट्ठि गहपति अरोगो भविस्सतीति। उट्ठेहि , गहपति, अरोगोसि। जानासि किं मे देय्यधम्मो’’ति? ‘‘सब्बं सापतेय्यञ्च ते, आचरिय, होतु, अहञ्च ते दासो’’ति। ‘‘अलं, गहपति, मा मे त्वं सब्बं सापतेय्यं अदासि, मा च मे दासो। रञ्ञो सतसहस्सं देहि, मय्हं सतसहस्स’’न्ति। अथ खो सेट्ठि गहपति अरोगो समानो रञ्ञो सतसहस्सं अदासि, जीवकस्स कोमारभच्चस्स सतसहस्सं।
Atha kho jīvako komārabhacco seṭṭhiṃ gahapatiṃ mañcake nipātetvā 7 mañcake 8 sambandhitvā sīsacchaviṃ uppāṭetvā 9 sibbiniṃ vināmetvā dve pāṇake nīharitvā mahājanassa dassesi – ‘‘passathayye 10, ime dve pāṇake, ekaṃ khuddakaṃ ekaṃ mahallakaṃ. Ye te ācariyā evamāhaṃsu – pañcamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatīti – tehāyaṃ mahallako pāṇako diṭṭho. Pañcamaṃ divasaṃ seṭṭhissa gahapatissa matthaluṅgaṃ pariyādiyissati. Matthaluṅgassa pariyādānā seṭṭhi gahapati kālaṃ karissati. Sudiṭṭho tehi ācariyehi. Ye te ācariyā evamāhaṃsu – sattamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatīti – tehāyaṃ khuddako pāṇako diṭṭho. Sattamaṃ divasaṃ seṭṭhissa gahapatissa matthaluṅgaṃ pariyādiyissati. Matthaluṅgassa pariyādānā seṭṭhi gahapati kālaṃ karissati. Sudiṭṭho tehi ācariyehī’’ti. Sibbiniṃ sampaṭipāṭetvā sīsacchaviṃ sibbitvā ālepaṃ adāsi. Atha kho seṭṭhi gahapati sattāhassa accayena jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘nāhaṃ, ācariya, sakkomi ekena passena sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Nanu me tvaṃ, gahapati, paṭissuṇi – sakkomahaṃ, ācariya, ekena passena sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Saccāhaṃ, ācariya, paṭissuṇiṃ, apāhaṃ marissāmi, nāhaṃ sakkomi ekena passena sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Tena hi tvaṃ, gahapati, dutiyena passena sattamāse nipajjāhī’’ti. Atha kho seṭṭhi gahapati sattāhassa accayena jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘nāhaṃ, ācariya, sakkomi dutiyena passena sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Nanu me tvaṃ, gahapati, paṭissuṇi – sakkomahaṃ, ācariya, dutiyena passena sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Saccāhaṃ, ācariya, paṭissuṇiṃ, apāhaṃ marissāmi, nāhaṃ, ācariya, sakkomi dutiyena passena sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Tena hi tvaṃ, gahapati, uttāno sattamāse nipajjāhī’’ti. Atha kho seṭṭhi gahapati sattāhassa accayena jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘nāhaṃ, ācariya, sakkomi uttāno sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Nanu me tvaṃ, gahapati, paṭissuṇi – sakkomahaṃ, ācariya, uttāno sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Saccāhaṃ, ācariya, paṭissuṇiṃ, apāhaṃ marissāmi, nāhaṃ sakkomi uttāno sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Ahaṃ ce taṃ, gahapati, na vadeyyaṃ, ettakampi tvaṃ na nipajjeyyāsi, api ca paṭikacceva mayā ñāto – tīhi sattāhehi seṭṭhi gahapati arogo bhavissatīti. Uṭṭhehi , gahapati, arogosi. Jānāsi kiṃ me deyyadhammo’’ti? ‘‘Sabbaṃ sāpateyyañca te, ācariya, hotu, ahañca te dāso’’ti. ‘‘Alaṃ, gahapati, mā me tvaṃ sabbaṃ sāpateyyaṃ adāsi, mā ca me dāso. Rañño satasahassaṃ dehi, mayhaṃ satasahassa’’nti. Atha kho seṭṭhi gahapati arogo samāno rañño satasahassaṃ adāsi, jīvakassa komārabhaccassa satasahassaṃ.
राजगहसेट्ठिवत्थु निट्ठितं।
Rājagahaseṭṭhivatthu niṭṭhitaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / राजगहसेट्ठिवत्थुकथा • Rājagahaseṭṭhivatthukathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / २०५. राजगहसेट्ठिवत्थुकथा • 205. Rājagahaseṭṭhivatthukathā
