Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဟာဝဂ္ဂပာဠိ • Mahāvaggapāḷi |
၂၀၅. ရာဇဂဟသေဋ္ဌိဝတ္ထု
205. Rājagahaseṭṭhivatthu
၃၃၂. တေန ခော ပန သမယေန ရာဇဂဟကသ္သ သေဋ္ဌိသ္သ သတ္တဝသ္သိကော သီသာဗာဓော ဟောတိ။ ဗဟူ မဟန္တာ မဟန္တာ ဒိသာပာမောက္ခာ ဝေဇ္ဇာ အာဂန္တ္ဝာ နာသက္ခိံသု အရောဂံ ကာတုံ။ ဗဟုံ ဟိရညံ အာဒာယ အဂမံသု။ အပိ စ, ဝေဇ္ဇေဟိ ပစ္စက္ခာတော ဟောတိ။ ဧကစ္စေ ဝေဇ္ဇာ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ပဉ္စမံ ဒိဝသံ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ ကာလံ ကရိသ္သတီ’’တိ။ ဧကစ္စေ ဝေဇ္ဇာ ဧဝမာဟံသု – ‘‘သတ္တမံ ဒိဝသံ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ ကာလံ ကရိသ္သတီ’’တိ။ အထ ခော ရာဇဂဟကသ္သ နေဂမသ္သ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ခော သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ ဗဟူပကာရော ရညော စေဝ နေဂမသ္သ စ။ အပိ စ, ဝေဇ္ဇေဟိ ပစ္စက္ခာတော။ ဧကစ္စေ ဝေဇ္ဇာ ဧဝမာဟံသု – ‘ပဉ္စမံ ဒိဝသံ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ ကာလံ ကရိသ္သတီ’တိ။ ဧကစ္စေ ဝေဇ္ဇာ ဧဝမာဟံသု – ‘သတ္တမံ ဒိဝသံ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ ကာလံ ကရိသ္သတီ’တိ။ အယဉ္စ ရညော ဇီဝကော ဝေဇ္ဇော တရုဏော ဘဒ္ရကော။ ယံနူန မယံ ရာဇာနံ ဇီဝကံ ဝေဇ္ဇံ ယာစေယ္ယာမ သေဋ္ဌိံ ဂဟပတိံ တိကိစ္ဆိတု’’န္တိ။ အထ ခော ရာဇဂဟကော နေဂမော ယေန ရာဇာ မာဂဓော သေနိယော ဗိမ္ဗိသာရော တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ရာဇာနံ မာဂဓံ သေနိယံ ဗိမ္ဗိသာရံ ဧတဒဝောစ – ‘‘အယံ, ဒေဝ, သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ ဗဟူပကာရော ဒေဝသ္သ စေဝ နေဂမသ္သ စ; အပိ စ, ဝေဇ္ဇေဟိ ပစ္စက္ခာတော။ ဧကစ္စေ ဝေဇ္ဇာ ဧဝမာဟံသု – ပဉ္စမံ ဒိဝသံ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ ကာလံ ကရိသ္သတီတိ။ ဧကစ္စေ ဝေဇ္ဇာ ဧဝမာဟံသု – သတ္တမံ ဒိဝသံ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ ကာလံ ကရိသ္သတီတိ။ သာဓု ဒေဝော ဇီဝကံ ဝေဇ္ဇံ အာဏာပေတု သေဋ္ဌိံ ဂဟပတိံ တိကိစ္ဆိတု’’န္တိ ။
332. Tena kho pana samayena rājagahakassa seṭṭhissa sattavassiko sīsābādho hoti. Bahū mahantā mahantā disāpāmokkhā vejjā āgantvā nāsakkhiṃsu arogaṃ kātuṃ. Bahuṃ hiraññaṃ ādāya agamaṃsu. Api ca, vejjehi paccakkhāto hoti. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – ‘‘pañcamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatī’’ti. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – ‘‘sattamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatī’’ti. Atha kho rājagahakassa negamassa etadahosi – ‘‘ayaṃ kho seṭṭhi gahapati bahūpakāro rañño ceva negamassa ca. Api ca, vejjehi paccakkhāto. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – ‘pañcamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatī’ti. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – ‘sattamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatī’ti. Ayañca rañño jīvako vejjo taruṇo bhadrako. Yaṃnūna mayaṃ rājānaṃ jīvakaṃ vejjaṃ yāceyyāma seṭṭhiṃ gahapatiṃ tikicchitu’’nti. Atha kho rājagahako negamo yena rājā māgadho seniyo bimbisāro tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā rājānaṃ māgadhaṃ seniyaṃ bimbisāraṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ, deva, seṭṭhi gahapati bahūpakāro devassa ceva negamassa ca; api ca, vejjehi paccakkhāto. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – pañcamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatīti. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – sattamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatīti. Sādhu devo jīvakaṃ vejjaṃ āṇāpetu seṭṭhiṃ gahapatiṃ tikicchitu’’nti .
အထ ခော ရာဇာ မာဂဓော သေနိယော ဗိမ္ဗိသာရော ဇီဝကံ ကောမာရဘစ္စံ အာဏာပေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ, ဘဏေ ဇီဝက, သေဋ္ဌိံ ဂဟပတိံ တိကိစ္ဆာဟီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဒေဝာ’’တိ ခော ဇီဝကော ကောမာရဘစ္စော ရညော မာဂဓသ္သ သေနိယသ္သ ဗိမ္ဗိသာရသ္သ ပဋိသ္သုတ္ဝာ ယေန သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ သေဋ္ဌိသ္သ ဂဟပတိသ္သ ဝိကာရံ သလ္လက္ခေတ္ဝာ သေဋ္ဌိံ ဂဟပတိံ ဧတဒဝောစ – ‘‘သစေ တ္ဝံ, ဂဟပတိ, အရောဂော ဘဝေယ္ယာသိ 1 ကိံ မေ အသ္သ ဒေယ္ယဓမ္မော’’တိ? ‘‘သဗ္ဗံ သာပတေယ္ယဉ္စ တေ, အာစရိယ, ဟောတု, အဟဉ္စ တေ ဒာသော’’တိ။ ‘‘သက္ခိသ္သသိ ပန တ္ဝံ, ဂဟပတိ, ဧကေန ပသ္သေန သတ္တမာသေ နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ? ‘‘သက္ကောမဟံ, အာစရိယ, ဧကေန ပသ္သေန သတ္တမာသေ နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ။ ‘‘သက္ခိသ္သသိ ပန တ္ဝံ, ဂဟပတိ, ဒုတိယေန ပသ္သေန သတ္တမာသေ နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ? ‘‘သက္ကောမဟံ, အာစရိယ, ဒုတိယေန ပသ္သေန သတ္တမာသေ နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ ။ ‘‘သက္ခိသ္သသိ ပန တ္ဝံ, ဂဟပတိ, ဥတ္တာနော သတ္တမာသေ နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ? ‘‘သက္ကောမဟံ, အာစရိယ, ဥတ္တာနော သတ္တမာသေ နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ။
Atha kho rājā māgadho seniyo bimbisāro jīvakaṃ komārabhaccaṃ āṇāpesi – ‘‘gaccha, bhaṇe jīvaka, seṭṭhiṃ gahapatiṃ tikicchāhī’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho jīvako komārabhacco rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa paṭissutvā yena seṭṭhi gahapati tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā seṭṭhissa gahapatissa vikāraṃ sallakkhetvā seṭṭhiṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘sace tvaṃ, gahapati, arogo bhaveyyāsi 2 kiṃ me assa deyyadhammo’’ti? ‘‘Sabbaṃ sāpateyyañca te, ācariya, hotu, ahañca te dāso’’ti. ‘‘Sakkhissasi pana tvaṃ, gahapati, ekena passena sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Sakkomahaṃ, ācariya, ekena passena sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Sakkhissasi pana tvaṃ, gahapati, dutiyena passena sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Sakkomahaṃ, ācariya, dutiyena passena sattamāse nipajjitu’’nti . ‘‘Sakkhissasi pana tvaṃ, gahapati, uttāno sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Sakkomahaṃ, ācariya, uttāno sattamāse nipajjitu’’nti.
အထ ခော ဇီဝကော ကောမာရဘစ္စော သေဋ္ဌိံ ဂဟပတိံ မဉ္စကေ နိပာတေတ္ဝာ 3 မဉ္စကေ 4 သမ္ဗန္ဓိတ္ဝာ သီသစ္ဆဝိံ ဥပ္ပာဋေတ္ဝာ 5 သိဗ္ဗိနိံ ဝိနာမေတ္ဝာ ဒ္ဝေ ပာဏကေ နီဟရိတ္ဝာ မဟာဇနသ္သ ဒသ္သေသိ – ‘‘ပသ္သထယ္ယေ 6, ဣမေ ဒ္ဝေ ပာဏကေ, ဧကံ ခုဒ္ဒကံ ဧကံ မဟလ္လကံ။ ယေ တေ အာစရိယာ ဧဝမာဟံသု – ပဉ္စမံ ဒိဝသံ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ ကာလံ ကရိသ္သတီတိ – တေဟာယံ မဟလ္လကော ပာဏကော ဒိဋ္ဌော။ ပဉ္စမံ ဒိဝသံ သေဋ္ဌိသ္သ ဂဟပတိသ္သ မတ္ထလုင္ဂံ ပရိယာဒိယိသ္သတိ။ မတ္ထလုင္ဂသ္သ ပရိယာဒာနာ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ ကာလံ ကရိသ္သတိ။ သုဒိဋ္ဌော တေဟိ အာစရိယေဟိ။ ယေ တေ အာစရိယာ ဧဝမာဟံသု – သတ္တမံ ဒိဝသံ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ ကာလံ ကရိသ္သတီတိ – တေဟာယံ ခုဒ္ဒကော ပာဏကော ဒိဋ္ဌော။ သတ္တမံ ဒိဝသံ သေဋ္ဌိသ္သ ဂဟပတိသ္သ မတ္ထလုင္ဂံ ပရိယာဒိယိသ္သတိ။ မတ္ထလုင္ဂသ္သ ပရိယာဒာနာ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ ကာလံ ကရိသ္သတိ။ သုဒိဋ္ဌော တေဟိ အာစရိယေဟီ’’တိ။ သိဗ္ဗိနိံ သမ္ပဋိပာဋေတ္ဝာ သီသစ္ဆဝိံ သိဗ္ဗိတ္ဝာ အာလေပံ အဒာသိ။ အထ ခော သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ သတ္တာဟသ္သ အစ္စယေန ဇီဝကံ ကောမာရဘစ္စံ ဧတဒဝောစ – ‘‘နာဟံ, အာစရိယ, သက္ကောမိ ဧကေန ပသ္သေန သတ္တမာသေ နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ။ ‘‘နနု မေ တ္ဝံ, ဂဟပတိ, ပဋိသ္သုဏိ – သက္ကောမဟံ, အာစရိယ, ဧကေန ပသ္သေန သတ္တမာသေ နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ? ‘‘သစ္စာဟံ, အာစရိယ, ပဋိသ္သုဏိံ, အပာဟံ မရိသ္သာမိ, နာဟံ သက္ကောမိ ဧကေန ပသ္သေန သတ္တမာသေ နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ တ္ဝံ, ဂဟပတိ, ဒုတိယေန ပသ္သေန သတ္တမာသေ နိပဇ္ဇာဟီ’’တိ။ အထ ခော သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ သတ္တာဟသ္သ အစ္စယေန ဇီဝကံ ကောမာရဘစ္စံ ဧတဒဝောစ – ‘‘နာဟံ, အာစရိယ, သက္ကောမိ ဒုတိယေန ပသ္သေန သတ္တမာသေ နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ။ ‘‘နနု မေ တ္ဝံ, ဂဟပတိ, ပဋိသ္သုဏိ – သက္ကောမဟံ, အာစရိယ, ဒုတိယေန ပသ္သေန သတ္တမာသေ နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ? ‘‘သစ္စာဟံ, အာစရိယ, ပဋိသ္သုဏိံ, အပာဟံ မရိသ္သာမိ, နာဟံ, အာစရိယ, သက္ကောမိ ဒုတိယေန ပသ္သေန သတ္တမာသေ နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ တ္ဝံ, ဂဟပတိ, ဥတ္တာနော သတ္တမာသေ နိပဇ္ဇာဟီ’’တိ။ အထ ခော သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ သတ္တာဟသ္သ အစ္စယေန ဇီဝကံ ကောမာရဘစ္စံ ဧတဒဝောစ – ‘‘နာဟံ, အာစရိယ, သက္ကောမိ ဥတ္တာနော သတ္တမာသေ နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ။ ‘‘နနု မေ တ္ဝံ, ဂဟပတိ, ပဋိသ္သုဏိ – သက္ကောမဟံ, အာစရိယ, ဥတ္တာနော သတ္တမာသေ နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ? ‘‘သစ္စာဟံ, အာစရိယ, ပဋိသ္သုဏိံ, အပာဟံ မရိသ္သာမိ, နာဟံ သက္ကောမိ ဥတ္တာနော သတ္တမာသေ နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ။ ‘‘အဟံ စေ တံ, ဂဟပတိ, န ဝဒေယ္ယံ, ဧတ္တကမ္ပိ တ္ဝံ န နိပဇ္ဇေယ္ယာသိ, အပိ စ ပဋိကစ္စေဝ မယာ ဉာတော – တီဟိ သတ္တာဟေဟိ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ အရောဂော ဘဝိသ္သတီတိ။ ဥဋ္ဌေဟိ , ဂဟပတိ, အရောဂောသိ။ ဇာနာသိ ကိံ မေ ဒေယ္ယဓမ္မော’’တိ? ‘‘သဗ္ဗံ သာပတေယ္ယဉ္စ တေ, အာစရိယ, ဟောတု, အဟဉ္စ တေ ဒာသော’’တိ။ ‘‘အလံ, ဂဟပတိ, မာ မေ တ္ဝံ သဗ္ဗံ သာပတေယ္ယံ အဒာသိ, မာ စ မေ ဒာသော။ ရညော သတသဟသ္သံ ဒေဟိ, မယ္ဟံ သတသဟသ္သ’’န္တိ။ အထ ခော သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ အရောဂော သမာနော ရညော သတသဟသ္သံ အဒာသိ, ဇီဝကသ္သ ကောမာရဘစ္စသ္သ သတသဟသ္သံ။
Atha kho jīvako komārabhacco seṭṭhiṃ gahapatiṃ mañcake nipātetvā 7 mañcake 8 sambandhitvā sīsacchaviṃ uppāṭetvā 9 sibbiniṃ vināmetvā dve pāṇake nīharitvā mahājanassa dassesi – ‘‘passathayye 10, ime dve pāṇake, ekaṃ khuddakaṃ ekaṃ mahallakaṃ. Ye te ācariyā evamāhaṃsu – pañcamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatīti – tehāyaṃ mahallako pāṇako diṭṭho. Pañcamaṃ divasaṃ seṭṭhissa gahapatissa matthaluṅgaṃ pariyādiyissati. Matthaluṅgassa pariyādānā seṭṭhi gahapati kālaṃ karissati. Sudiṭṭho tehi ācariyehi. Ye te ācariyā evamāhaṃsu – sattamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatīti – tehāyaṃ khuddako pāṇako diṭṭho. Sattamaṃ divasaṃ seṭṭhissa gahapatissa matthaluṅgaṃ pariyādiyissati. Matthaluṅgassa pariyādānā seṭṭhi gahapati kālaṃ karissati. Sudiṭṭho tehi ācariyehī’’ti. Sibbiniṃ sampaṭipāṭetvā sīsacchaviṃ sibbitvā ālepaṃ adāsi. Atha kho seṭṭhi gahapati sattāhassa accayena jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘nāhaṃ, ācariya, sakkomi ekena passena sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Nanu me tvaṃ, gahapati, paṭissuṇi – sakkomahaṃ, ācariya, ekena passena sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Saccāhaṃ, ācariya, paṭissuṇiṃ, apāhaṃ marissāmi, nāhaṃ sakkomi ekena passena sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Tena hi tvaṃ, gahapati, dutiyena passena sattamāse nipajjāhī’’ti. Atha kho seṭṭhi gahapati sattāhassa accayena jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘nāhaṃ, ācariya, sakkomi dutiyena passena sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Nanu me tvaṃ, gahapati, paṭissuṇi – sakkomahaṃ, ācariya, dutiyena passena sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Saccāhaṃ, ācariya, paṭissuṇiṃ, apāhaṃ marissāmi, nāhaṃ, ācariya, sakkomi dutiyena passena sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Tena hi tvaṃ, gahapati, uttāno sattamāse nipajjāhī’’ti. Atha kho seṭṭhi gahapati sattāhassa accayena jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘nāhaṃ, ācariya, sakkomi uttāno sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Nanu me tvaṃ, gahapati, paṭissuṇi – sakkomahaṃ, ācariya, uttāno sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Saccāhaṃ, ācariya, paṭissuṇiṃ, apāhaṃ marissāmi, nāhaṃ sakkomi uttāno sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Ahaṃ ce taṃ, gahapati, na vadeyyaṃ, ettakampi tvaṃ na nipajjeyyāsi, api ca paṭikacceva mayā ñāto – tīhi sattāhehi seṭṭhi gahapati arogo bhavissatīti. Uṭṭhehi , gahapati, arogosi. Jānāsi kiṃ me deyyadhammo’’ti? ‘‘Sabbaṃ sāpateyyañca te, ācariya, hotu, ahañca te dāso’’ti. ‘‘Alaṃ, gahapati, mā me tvaṃ sabbaṃ sāpateyyaṃ adāsi, mā ca me dāso. Rañño satasahassaṃ dehi, mayhaṃ satasahassa’’nti. Atha kho seṭṭhi gahapati arogo samāno rañño satasahassaṃ adāsi, jīvakassa komārabhaccassa satasahassaṃ.
ရာဇဂဟသေဋ္ဌိဝတ္ထု နိဋ္ဌိတံ။
Rājagahaseṭṭhivatthu niṭṭhitaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ရာဇဂဟသေဋ္ဌိဝတ္ထုကထာ • Rājagahaseṭṭhivatthukathā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ပာစိတ္ယာဒိယောဇနာပာဠိ • Pācityādiyojanāpāḷi / ၂၀၅. ရာဇဂဟသေဋ္ဌိဝတ္ထုကထာ • 205. Rājagahaseṭṭhivatthukathā