Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මහාවග්ගපාළි • Mahāvaggapāḷi |
205. රාජගහසෙට්ඨිවත්ථු
205. Rājagahaseṭṭhivatthu
332. තෙන ඛො පන සමයෙන රාජගහකස්ස සෙට්ඨිස්ස සත්තවස්සිකො සීසාබාධො හොති. බහූ මහන්තා මහන්තා දිසාපාමොක්ඛා වෙජ්ජා ආගන්ත්වා නාසක්ඛිංසු අරොගං කාතුං. බහුං හිරඤ්ඤං ආදාය අගමංසු. අපි ච, වෙජ්ජෙහි පච්චක්ඛාතො හොති. එකච්චෙ වෙජ්ජා එවමාහංසු – ‘‘පඤ්චමං දිවසං සෙට්ඨි ගහපති කාලං කරිස්සතී’’ති. එකච්චෙ වෙජ්ජා එවමාහංසු – ‘‘සත්තමං දිවසං සෙට්ඨි ගහපති කාලං කරිස්සතී’’ති. අථ ඛො රාජගහකස්ස නෙගමස්ස එතදහොසි – ‘‘අයං ඛො සෙට්ඨි ගහපති බහූපකාරො රඤ්ඤො චෙව නෙගමස්ස ච. අපි ච, වෙජ්ජෙහි පච්චක්ඛාතො. එකච්චෙ වෙජ්ජා එවමාහංසු – ‘පඤ්චමං දිවසං සෙට්ඨි ගහපති කාලං කරිස්සතී’ති. එකච්චෙ වෙජ්ජා එවමාහංසු – ‘සත්තමං දිවසං සෙට්ඨි ගහපති කාලං කරිස්සතී’ති. අයඤ්ච රඤ්ඤො ජීවකො වෙජ්ජො තරුණො භද්රකො. යංනූන මයං රාජානං ජීවකං වෙජ්ජං යාචෙය්යාම සෙට්ඨිං ගහපතිං තිකිච්ඡිතු’’න්ති. අථ ඛො රාජගහකො නෙගමො යෙන රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා රාජානං මාගධං සෙනියං බිම්බිසාරං එතදවොච – ‘‘අයං, දෙව, සෙට්ඨි ගහපති බහූපකාරො දෙවස්ස චෙව නෙගමස්ස ච; අපි ච, වෙජ්ජෙහි පච්චක්ඛාතො. එකච්චෙ වෙජ්ජා එවමාහංසු – පඤ්චමං දිවසං සෙට්ඨි ගහපති කාලං කරිස්සතීති. එකච්චෙ වෙජ්ජා එවමාහංසු – සත්තමං දිවසං සෙට්ඨි ගහපති කාලං කරිස්සතීති. සාධු දෙවො ජීවකං වෙජ්ජං ආණාපෙතු සෙට්ඨිං ගහපතිං තිකිච්ඡිතු’’න්ති .
332. Tena kho pana samayena rājagahakassa seṭṭhissa sattavassiko sīsābādho hoti. Bahū mahantā mahantā disāpāmokkhā vejjā āgantvā nāsakkhiṃsu arogaṃ kātuṃ. Bahuṃ hiraññaṃ ādāya agamaṃsu. Api ca, vejjehi paccakkhāto hoti. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – ‘‘pañcamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatī’’ti. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – ‘‘sattamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatī’’ti. Atha kho rājagahakassa negamassa etadahosi – ‘‘ayaṃ kho seṭṭhi gahapati bahūpakāro rañño ceva negamassa ca. Api ca, vejjehi paccakkhāto. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – ‘pañcamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatī’ti. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – ‘sattamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatī’ti. Ayañca rañño jīvako vejjo taruṇo bhadrako. Yaṃnūna mayaṃ rājānaṃ jīvakaṃ vejjaṃ yāceyyāma seṭṭhiṃ gahapatiṃ tikicchitu’’nti. Atha kho rājagahako negamo yena rājā māgadho seniyo bimbisāro tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā rājānaṃ māgadhaṃ seniyaṃ bimbisāraṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ, deva, seṭṭhi gahapati bahūpakāro devassa ceva negamassa ca; api ca, vejjehi paccakkhāto. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – pañcamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatīti. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – sattamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatīti. Sādhu devo jīvakaṃ vejjaṃ āṇāpetu seṭṭhiṃ gahapatiṃ tikicchitu’’nti .
අථ ඛො රාජා මාගධො සෙනියො බිම්බිසාරො ජීවකං කොමාරභච්චං ආණාපෙසි – ‘‘ගච්ඡ, භණෙ ජීවක, සෙට්ඨිං ගහපතිං තිකිච්ඡාහී’’ති. ‘‘එවං, දෙවා’’ති ඛො ජීවකො කොමාරභච්චො රඤ්ඤො මාගධස්ස සෙනියස්ස බිම්බිසාරස්ස පටිස්සුත්වා යෙන සෙට්ඨි ගහපති තෙනුපසඞ්කමි; උපසඞ්කමිත්වා සෙට්ඨිස්ස ගහපතිස්ස විකාරං සල්ලක්ඛෙත්වා සෙට්ඨිං ගහපතිං එතදවොච – ‘‘සචෙ ත්වං, ගහපති, අරොගො භවෙය්යාසි 1 කිං මෙ අස්ස දෙය්යධම්මො’’ති? ‘‘සබ්බං සාපතෙය්යඤ්ච තෙ, ආචරිය, හොතු, අහඤ්ච තෙ දාසො’’ති. ‘‘සක්ඛිස්සසි පන ත්වං, ගහපති, එකෙන පස්සෙන සත්තමාසෙ නිපජ්ජිතු’’න්ති? ‘‘සක්කොමහං, ආචරිය, එකෙන පස්සෙන සත්තමාසෙ නිපජ්ජිතු’’න්ති. ‘‘සක්ඛිස්සසි පන ත්වං, ගහපති, දුතියෙන පස්සෙන සත්තමාසෙ නිපජ්ජිතු’’න්ති? ‘‘සක්කොමහං, ආචරිය, දුතියෙන පස්සෙන සත්තමාසෙ නිපජ්ජිතු’’න්ති . ‘‘සක්ඛිස්සසි පන ත්වං, ගහපති, උත්තානො සත්තමාසෙ නිපජ්ජිතු’’න්ති? ‘‘සක්කොමහං, ආචරිය, උත්තානො සත්තමාසෙ නිපජ්ජිතු’’න්ති.
Atha kho rājā māgadho seniyo bimbisāro jīvakaṃ komārabhaccaṃ āṇāpesi – ‘‘gaccha, bhaṇe jīvaka, seṭṭhiṃ gahapatiṃ tikicchāhī’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho jīvako komārabhacco rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa paṭissutvā yena seṭṭhi gahapati tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā seṭṭhissa gahapatissa vikāraṃ sallakkhetvā seṭṭhiṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘sace tvaṃ, gahapati, arogo bhaveyyāsi 2 kiṃ me assa deyyadhammo’’ti? ‘‘Sabbaṃ sāpateyyañca te, ācariya, hotu, ahañca te dāso’’ti. ‘‘Sakkhissasi pana tvaṃ, gahapati, ekena passena sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Sakkomahaṃ, ācariya, ekena passena sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Sakkhissasi pana tvaṃ, gahapati, dutiyena passena sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Sakkomahaṃ, ācariya, dutiyena passena sattamāse nipajjitu’’nti . ‘‘Sakkhissasi pana tvaṃ, gahapati, uttāno sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Sakkomahaṃ, ācariya, uttāno sattamāse nipajjitu’’nti.
අථ ඛො ජීවකො කොමාරභච්චො සෙට්ඨිං ගහපතිං මඤ්චකෙ නිපාතෙත්වා 3 මඤ්චකෙ 4 සම්බන්ධිත්වා සීසච්ඡවිං උප්පාටෙත්වා 5 සිබ්බිනිං විනාමෙත්වා ද්වෙ පාණකෙ නීහරිත්වා මහාජනස්ස දස්සෙසි – ‘‘පස්සථය්යෙ 6, ඉමෙ ද්වෙ පාණකෙ, එකං ඛුද්දකං එකං මහල්ලකං. යෙ තෙ ආචරියා එවමාහංසු – පඤ්චමං දිවසං සෙට්ඨි ගහපති කාලං කරිස්සතීති – තෙහායං මහල්ලකො පාණකො දිට්ඨො. පඤ්චමං දිවසං සෙට්ඨිස්ස ගහපතිස්ස මත්ථලුඞ්ගං පරියාදියිස්සති. මත්ථලුඞ්ගස්ස පරියාදානා සෙට්ඨි ගහපති කාලං කරිස්සති. සුදිට්ඨො තෙහි ආචරියෙහි. යෙ තෙ ආචරියා එවමාහංසු – සත්තමං දිවසං සෙට්ඨි ගහපති කාලං කරිස්සතීති – තෙහායං ඛුද්දකො පාණකො දිට්ඨො. සත්තමං දිවසං සෙට්ඨිස්ස ගහපතිස්ස මත්ථලුඞ්ගං පරියාදියිස්සති. මත්ථලුඞ්ගස්ස පරියාදානා සෙට්ඨි ගහපති කාලං කරිස්සති. සුදිට්ඨො තෙහි ආචරියෙහී’’ති. සිබ්බිනිං සම්පටිපාටෙත්වා සීසච්ඡවිං සිබ්බිත්වා ආලෙපං අදාසි. අථ ඛො සෙට්ඨි ගහපති සත්තාහස්ස අච්චයෙන ජීවකං කොමාරභච්චං එතදවොච – ‘‘නාහං, ආචරිය, සක්කොමි එකෙන පස්සෙන සත්තමාසෙ නිපජ්ජිතු’’න්ති. ‘‘නනු මෙ ත්වං, ගහපති, පටිස්සුණි – සක්කොමහං, ආචරිය, එකෙන පස්සෙන සත්තමාසෙ නිපජ්ජිතු’’න්ති? ‘‘සච්චාහං, ආචරිය, පටිස්සුණිං, අපාහං මරිස්සාමි, නාහං සක්කොමි එකෙන පස්සෙන සත්තමාසෙ නිපජ්ජිතු’’න්ති. ‘‘තෙන හි ත්වං, ගහපති, දුතියෙන පස්සෙන සත්තමාසෙ නිපජ්ජාහී’’ති. අථ ඛො සෙට්ඨි ගහපති සත්තාහස්ස අච්චයෙන ජීවකං කොමාරභච්චං එතදවොච – ‘‘නාහං, ආචරිය, සක්කොමි දුතියෙන පස්සෙන සත්තමාසෙ නිපජ්ජිතු’’න්ති. ‘‘නනු මෙ ත්වං, ගහපති, පටිස්සුණි – සක්කොමහං, ආචරිය, දුතියෙන පස්සෙන සත්තමාසෙ නිපජ්ජිතු’’න්ති? ‘‘සච්චාහං, ආචරිය, පටිස්සුණිං, අපාහං මරිස්සාමි, නාහං, ආචරිය, සක්කොමි දුතියෙන පස්සෙන සත්තමාසෙ නිපජ්ජිතු’’න්ති. ‘‘තෙන හි ත්වං, ගහපති, උත්තානො සත්තමාසෙ නිපජ්ජාහී’’ති. අථ ඛො සෙට්ඨි ගහපති සත්තාහස්ස අච්චයෙන ජීවකං කොමාරභච්චං එතදවොච – ‘‘නාහං, ආචරිය, සක්කොමි උත්තානො සත්තමාසෙ නිපජ්ජිතු’’න්ති. ‘‘නනු මෙ ත්වං, ගහපති, පටිස්සුණි – සක්කොමහං, ආචරිය, උත්තානො සත්තමාසෙ නිපජ්ජිතු’’න්ති? ‘‘සච්චාහං, ආචරිය, පටිස්සුණිං, අපාහං මරිස්සාමි, නාහං සක්කොමි උත්තානො සත්තමාසෙ නිපජ්ජිතු’’න්ති. ‘‘අහං චෙ තං, ගහපති, න වදෙය්යං, එත්තකම්පි ත්වං න නිපජ්ජෙය්යාසි, අපි ච පටිකච්චෙව මයා ඤාතො – තීහි සත්තාහෙහි සෙට්ඨි ගහපති අරොගො භවිස්සතීති. උට්ඨෙහි , ගහපති, අරොගොසි. ජානාසි කිං මෙ දෙය්යධම්මො’’ති? ‘‘සබ්බං සාපතෙය්යඤ්ච තෙ, ආචරිය, හොතු, අහඤ්ච තෙ දාසො’’ති. ‘‘අලං, ගහපති, මා මෙ ත්වං සබ්බං සාපතෙය්යං අදාසි, මා ච මෙ දාසො. රඤ්ඤො සතසහස්සං දෙහි, මය්හං සතසහස්ස’’න්ති. අථ ඛො සෙට්ඨි ගහපති අරොගො සමානො රඤ්ඤො සතසහස්සං අදාසි, ජීවකස්ස කොමාරභච්චස්ස සතසහස්සං.
Atha kho jīvako komārabhacco seṭṭhiṃ gahapatiṃ mañcake nipātetvā 7 mañcake 8 sambandhitvā sīsacchaviṃ uppāṭetvā 9 sibbiniṃ vināmetvā dve pāṇake nīharitvā mahājanassa dassesi – ‘‘passathayye 10, ime dve pāṇake, ekaṃ khuddakaṃ ekaṃ mahallakaṃ. Ye te ācariyā evamāhaṃsu – pañcamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatīti – tehāyaṃ mahallako pāṇako diṭṭho. Pañcamaṃ divasaṃ seṭṭhissa gahapatissa matthaluṅgaṃ pariyādiyissati. Matthaluṅgassa pariyādānā seṭṭhi gahapati kālaṃ karissati. Sudiṭṭho tehi ācariyehi. Ye te ācariyā evamāhaṃsu – sattamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatīti – tehāyaṃ khuddako pāṇako diṭṭho. Sattamaṃ divasaṃ seṭṭhissa gahapatissa matthaluṅgaṃ pariyādiyissati. Matthaluṅgassa pariyādānā seṭṭhi gahapati kālaṃ karissati. Sudiṭṭho tehi ācariyehī’’ti. Sibbiniṃ sampaṭipāṭetvā sīsacchaviṃ sibbitvā ālepaṃ adāsi. Atha kho seṭṭhi gahapati sattāhassa accayena jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘nāhaṃ, ācariya, sakkomi ekena passena sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Nanu me tvaṃ, gahapati, paṭissuṇi – sakkomahaṃ, ācariya, ekena passena sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Saccāhaṃ, ācariya, paṭissuṇiṃ, apāhaṃ marissāmi, nāhaṃ sakkomi ekena passena sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Tena hi tvaṃ, gahapati, dutiyena passena sattamāse nipajjāhī’’ti. Atha kho seṭṭhi gahapati sattāhassa accayena jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘nāhaṃ, ācariya, sakkomi dutiyena passena sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Nanu me tvaṃ, gahapati, paṭissuṇi – sakkomahaṃ, ācariya, dutiyena passena sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Saccāhaṃ, ācariya, paṭissuṇiṃ, apāhaṃ marissāmi, nāhaṃ, ācariya, sakkomi dutiyena passena sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Tena hi tvaṃ, gahapati, uttāno sattamāse nipajjāhī’’ti. Atha kho seṭṭhi gahapati sattāhassa accayena jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘nāhaṃ, ācariya, sakkomi uttāno sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Nanu me tvaṃ, gahapati, paṭissuṇi – sakkomahaṃ, ācariya, uttāno sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Saccāhaṃ, ācariya, paṭissuṇiṃ, apāhaṃ marissāmi, nāhaṃ sakkomi uttāno sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Ahaṃ ce taṃ, gahapati, na vadeyyaṃ, ettakampi tvaṃ na nipajjeyyāsi, api ca paṭikacceva mayā ñāto – tīhi sattāhehi seṭṭhi gahapati arogo bhavissatīti. Uṭṭhehi , gahapati, arogosi. Jānāsi kiṃ me deyyadhammo’’ti? ‘‘Sabbaṃ sāpateyyañca te, ācariya, hotu, ahañca te dāso’’ti. ‘‘Alaṃ, gahapati, mā me tvaṃ sabbaṃ sāpateyyaṃ adāsi, mā ca me dāso. Rañño satasahassaṃ dehi, mayhaṃ satasahassa’’nti. Atha kho seṭṭhi gahapati arogo samāno rañño satasahassaṃ adāsi, jīvakassa komārabhaccassa satasahassaṃ.
රාජගහසෙට්ඨිවත්ථු නිට්ඨිතං.
Rājagahaseṭṭhivatthu niṭṭhitaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවග්ග-අට්ඨකථා • Mahāvagga-aṭṭhakathā / රාජගහසෙට්ඨිවත්ථුකථා • Rājagahaseṭṭhivatthukathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 205. රාජගහසෙට්ඨිවත්ථුකථා • 205. Rājagahaseṭṭhivatthukathā