Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മഹാവഗ്ഗപാളി • Mahāvaggapāḷi |
൨൦൫. രാജഗഹസേട്ഠിവത്ഥു
205. Rājagahaseṭṭhivatthu
൩൩൨. തേന ഖോ പന സമയേന രാജഗഹകസ്സ സേട്ഠിസ്സ സത്തവസ്സികോ സീസാബാധോ ഹോതി. ബഹൂ മഹന്താ മഹന്താ ദിസാപാമോക്ഖാ വേജ്ജാ ആഗന്ത്വാ നാസക്ഖിംസു അരോഗം കാതും. ബഹും ഹിരഞ്ഞം ആദായ അഗമംസു. അപി ച, വേജ്ജേഹി പച്ചക്ഖാതോ ഹോതി. ഏകച്ചേ വേജ്ജാ ഏവമാഹംസു – ‘‘പഞ്ചമം ദിവസം സേട്ഠി ഗഹപതി കാലം കരിസ്സതീ’’തി. ഏകച്ചേ വേജ്ജാ ഏവമാഹംസു – ‘‘സത്തമം ദിവസം സേട്ഠി ഗഹപതി കാലം കരിസ്സതീ’’തി. അഥ ഖോ രാജഗഹകസ്സ നേഗമസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘അയം ഖോ സേട്ഠി ഗഹപതി ബഹൂപകാരോ രഞ്ഞോ ചേവ നേഗമസ്സ ച. അപി ച, വേജ്ജേഹി പച്ചക്ഖാതോ. ഏകച്ചേ വേജ്ജാ ഏവമാഹംസു – ‘പഞ്ചമം ദിവസം സേട്ഠി ഗഹപതി കാലം കരിസ്സതീ’തി. ഏകച്ചേ വേജ്ജാ ഏവമാഹംസു – ‘സത്തമം ദിവസം സേട്ഠി ഗഹപതി കാലം കരിസ്സതീ’തി. അയഞ്ച രഞ്ഞോ ജീവകോ വേജ്ജോ തരുണോ ഭദ്രകോ. യംനൂന മയം രാജാനം ജീവകം വേജ്ജം യാചേയ്യാമ സേട്ഠിം ഗഹപതിം തികിച്ഛിതു’’ന്തി. അഥ ഖോ രാജഗഹകോ നേഗമോ യേന രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ രാജാനം മാഗധം സേനിയം ബിമ്ബിസാരം ഏതദവോച – ‘‘അയം, ദേവ, സേട്ഠി ഗഹപതി ബഹൂപകാരോ ദേവസ്സ ചേവ നേഗമസ്സ ച; അപി ച, വേജ്ജേഹി പച്ചക്ഖാതോ. ഏകച്ചേ വേജ്ജാ ഏവമാഹംസു – പഞ്ചമം ദിവസം സേട്ഠി ഗഹപതി കാലം കരിസ്സതീതി. ഏകച്ചേ വേജ്ജാ ഏവമാഹംസു – സത്തമം ദിവസം സേട്ഠി ഗഹപതി കാലം കരിസ്സതീതി. സാധു ദേവോ ജീവകം വേജ്ജം ആണാപേതു സേട്ഠിം ഗഹപതിം തികിച്ഛിതു’’ന്തി .
332. Tena kho pana samayena rājagahakassa seṭṭhissa sattavassiko sīsābādho hoti. Bahū mahantā mahantā disāpāmokkhā vejjā āgantvā nāsakkhiṃsu arogaṃ kātuṃ. Bahuṃ hiraññaṃ ādāya agamaṃsu. Api ca, vejjehi paccakkhāto hoti. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – ‘‘pañcamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatī’’ti. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – ‘‘sattamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatī’’ti. Atha kho rājagahakassa negamassa etadahosi – ‘‘ayaṃ kho seṭṭhi gahapati bahūpakāro rañño ceva negamassa ca. Api ca, vejjehi paccakkhāto. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – ‘pañcamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatī’ti. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – ‘sattamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatī’ti. Ayañca rañño jīvako vejjo taruṇo bhadrako. Yaṃnūna mayaṃ rājānaṃ jīvakaṃ vejjaṃ yāceyyāma seṭṭhiṃ gahapatiṃ tikicchitu’’nti. Atha kho rājagahako negamo yena rājā māgadho seniyo bimbisāro tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā rājānaṃ māgadhaṃ seniyaṃ bimbisāraṃ etadavoca – ‘‘ayaṃ, deva, seṭṭhi gahapati bahūpakāro devassa ceva negamassa ca; api ca, vejjehi paccakkhāto. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – pañcamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatīti. Ekacce vejjā evamāhaṃsu – sattamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatīti. Sādhu devo jīvakaṃ vejjaṃ āṇāpetu seṭṭhiṃ gahapatiṃ tikicchitu’’nti .
അഥ ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ ജീവകം കോമാരഭച്ചം ആണാപേസി – ‘‘ഗച്ഛ, ഭണേ ജീവക, സേട്ഠിം ഗഹപതിം തികിച്ഛാഹീ’’തി. ‘‘ഏവം, ദേവാ’’തി ഖോ ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ രഞ്ഞോ മാഗധസ്സ സേനിയസ്സ ബിമ്ബിസാരസ്സ പടിസ്സുത്വാ യേന സേട്ഠി ഗഹപതി തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ സേട്ഠിസ്സ ഗഹപതിസ്സ വികാരം സല്ലക്ഖേത്വാ സേട്ഠിം ഗഹപതിം ഏതദവോച – ‘‘സചേ ത്വം, ഗഹപതി, അരോഗോ ഭവേയ്യാസി 1 കിം മേ അസ്സ ദേയ്യധമ്മോ’’തി? ‘‘സബ്ബം സാപതേയ്യഞ്ച തേ, ആചരിയ, ഹോതു, അഹഞ്ച തേ ദാസോ’’തി. ‘‘സക്ഖിസ്സസി പന ത്വം, ഗഹപതി, ഏകേന പസ്സേന സത്തമാസേ നിപജ്ജിതു’’ന്തി? ‘‘സക്കോമഹം, ആചരിയ, ഏകേന പസ്സേന സത്തമാസേ നിപജ്ജിതു’’ന്തി. ‘‘സക്ഖിസ്സസി പന ത്വം, ഗഹപതി, ദുതിയേന പസ്സേന സത്തമാസേ നിപജ്ജിതു’’ന്തി? ‘‘സക്കോമഹം, ആചരിയ, ദുതിയേന പസ്സേന സത്തമാസേ നിപജ്ജിതു’’ന്തി . ‘‘സക്ഖിസ്സസി പന ത്വം, ഗഹപതി, ഉത്താനോ സത്തമാസേ നിപജ്ജിതു’’ന്തി? ‘‘സക്കോമഹം, ആചരിയ, ഉത്താനോ സത്തമാസേ നിപജ്ജിതു’’ന്തി.
Atha kho rājā māgadho seniyo bimbisāro jīvakaṃ komārabhaccaṃ āṇāpesi – ‘‘gaccha, bhaṇe jīvaka, seṭṭhiṃ gahapatiṃ tikicchāhī’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho jīvako komārabhacco rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa paṭissutvā yena seṭṭhi gahapati tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā seṭṭhissa gahapatissa vikāraṃ sallakkhetvā seṭṭhiṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘sace tvaṃ, gahapati, arogo bhaveyyāsi 2 kiṃ me assa deyyadhammo’’ti? ‘‘Sabbaṃ sāpateyyañca te, ācariya, hotu, ahañca te dāso’’ti. ‘‘Sakkhissasi pana tvaṃ, gahapati, ekena passena sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Sakkomahaṃ, ācariya, ekena passena sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Sakkhissasi pana tvaṃ, gahapati, dutiyena passena sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Sakkomahaṃ, ācariya, dutiyena passena sattamāse nipajjitu’’nti . ‘‘Sakkhissasi pana tvaṃ, gahapati, uttāno sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Sakkomahaṃ, ācariya, uttāno sattamāse nipajjitu’’nti.
അഥ ഖോ ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ സേട്ഠിം ഗഹപതിം മഞ്ചകേ നിപാതേത്വാ 3 മഞ്ചകേ 4 സമ്ബന്ധിത്വാ സീസച്ഛവിം ഉപ്പാടേത്വാ 5 സിബ്ബിനിം വിനാമേത്വാ ദ്വേ പാണകേ നീഹരിത്വാ മഹാജനസ്സ ദസ്സേസി – ‘‘പസ്സഥയ്യേ 6, ഇമേ ദ്വേ പാണകേ, ഏകം ഖുദ്ദകം ഏകം മഹല്ലകം. യേ തേ ആചരിയാ ഏവമാഹംസു – പഞ്ചമം ദിവസം സേട്ഠി ഗഹപതി കാലം കരിസ്സതീതി – തേഹായം മഹല്ലകോ പാണകോ ദിട്ഠോ. പഞ്ചമം ദിവസം സേട്ഠിസ്സ ഗഹപതിസ്സ മത്ഥലുങ്ഗം പരിയാദിയിസ്സതി. മത്ഥലുങ്ഗസ്സ പരിയാദാനാ സേട്ഠി ഗഹപതി കാലം കരിസ്സതി. സുദിട്ഠോ തേഹി ആചരിയേഹി. യേ തേ ആചരിയാ ഏവമാഹംസു – സത്തമം ദിവസം സേട്ഠി ഗഹപതി കാലം കരിസ്സതീതി – തേഹായം ഖുദ്ദകോ പാണകോ ദിട്ഠോ. സത്തമം ദിവസം സേട്ഠിസ്സ ഗഹപതിസ്സ മത്ഥലുങ്ഗം പരിയാദിയിസ്സതി. മത്ഥലുങ്ഗസ്സ പരിയാദാനാ സേട്ഠി ഗഹപതി കാലം കരിസ്സതി. സുദിട്ഠോ തേഹി ആചരിയേഹീ’’തി. സിബ്ബിനിം സമ്പടിപാടേത്വാ സീസച്ഛവിം സിബ്ബിത്വാ ആലേപം അദാസി. അഥ ഖോ സേട്ഠി ഗഹപതി സത്താഹസ്സ അച്ചയേന ജീവകം കോമാരഭച്ചം ഏതദവോച – ‘‘നാഹം, ആചരിയ, സക്കോമി ഏകേന പസ്സേന സത്തമാസേ നിപജ്ജിതു’’ന്തി. ‘‘നനു മേ ത്വം, ഗഹപതി, പടിസ്സുണി – സക്കോമഹം, ആചരിയ, ഏകേന പസ്സേന സത്തമാസേ നിപജ്ജിതു’’ന്തി? ‘‘സച്ചാഹം, ആചരിയ, പടിസ്സുണിം, അപാഹം മരിസ്സാമി, നാഹം സക്കോമി ഏകേന പസ്സേന സത്തമാസേ നിപജ്ജിതു’’ന്തി. ‘‘തേന ഹി ത്വം, ഗഹപതി, ദുതിയേന പസ്സേന സത്തമാസേ നിപജ്ജാഹീ’’തി. അഥ ഖോ സേട്ഠി ഗഹപതി സത്താഹസ്സ അച്ചയേന ജീവകം കോമാരഭച്ചം ഏതദവോച – ‘‘നാഹം, ആചരിയ, സക്കോമി ദുതിയേന പസ്സേന സത്തമാസേ നിപജ്ജിതു’’ന്തി. ‘‘നനു മേ ത്വം, ഗഹപതി, പടിസ്സുണി – സക്കോമഹം, ആചരിയ, ദുതിയേന പസ്സേന സത്തമാസേ നിപജ്ജിതു’’ന്തി? ‘‘സച്ചാഹം, ആചരിയ, പടിസ്സുണിം, അപാഹം മരിസ്സാമി, നാഹം, ആചരിയ, സക്കോമി ദുതിയേന പസ്സേന സത്തമാസേ നിപജ്ജിതു’’ന്തി. ‘‘തേന ഹി ത്വം, ഗഹപതി, ഉത്താനോ സത്തമാസേ നിപജ്ജാഹീ’’തി. അഥ ഖോ സേട്ഠി ഗഹപതി സത്താഹസ്സ അച്ചയേന ജീവകം കോമാരഭച്ചം ഏതദവോച – ‘‘നാഹം, ആചരിയ, സക്കോമി ഉത്താനോ സത്തമാസേ നിപജ്ജിതു’’ന്തി. ‘‘നനു മേ ത്വം, ഗഹപതി, പടിസ്സുണി – സക്കോമഹം, ആചരിയ, ഉത്താനോ സത്തമാസേ നിപജ്ജിതു’’ന്തി? ‘‘സച്ചാഹം, ആചരിയ, പടിസ്സുണിം, അപാഹം മരിസ്സാമി, നാഹം സക്കോമി ഉത്താനോ സത്തമാസേ നിപജ്ജിതു’’ന്തി. ‘‘അഹം ചേ തം, ഗഹപതി, ന വദേയ്യം, ഏത്തകമ്പി ത്വം ന നിപജ്ജേയ്യാസി, അപി ച പടികച്ചേവ മയാ ഞാതോ – തീഹി സത്താഹേഹി സേട്ഠി ഗഹപതി അരോഗോ ഭവിസ്സതീതി. ഉട്ഠേഹി , ഗഹപതി, അരോഗോസി. ജാനാസി കിം മേ ദേയ്യധമ്മോ’’തി? ‘‘സബ്ബം സാപതേയ്യഞ്ച തേ, ആചരിയ, ഹോതു, അഹഞ്ച തേ ദാസോ’’തി. ‘‘അലം, ഗഹപതി, മാ മേ ത്വം സബ്ബം സാപതേയ്യം അദാസി, മാ ച മേ ദാസോ. രഞ്ഞോ സതസഹസ്സം ദേഹി, മയ്ഹം സതസഹസ്സ’’ന്തി. അഥ ഖോ സേട്ഠി ഗഹപതി അരോഗോ സമാനോ രഞ്ഞോ സതസഹസ്സം അദാസി, ജീവകസ്സ കോമാരഭച്ചസ്സ സതസഹസ്സം.
Atha kho jīvako komārabhacco seṭṭhiṃ gahapatiṃ mañcake nipātetvā 7 mañcake 8 sambandhitvā sīsacchaviṃ uppāṭetvā 9 sibbiniṃ vināmetvā dve pāṇake nīharitvā mahājanassa dassesi – ‘‘passathayye 10, ime dve pāṇake, ekaṃ khuddakaṃ ekaṃ mahallakaṃ. Ye te ācariyā evamāhaṃsu – pañcamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatīti – tehāyaṃ mahallako pāṇako diṭṭho. Pañcamaṃ divasaṃ seṭṭhissa gahapatissa matthaluṅgaṃ pariyādiyissati. Matthaluṅgassa pariyādānā seṭṭhi gahapati kālaṃ karissati. Sudiṭṭho tehi ācariyehi. Ye te ācariyā evamāhaṃsu – sattamaṃ divasaṃ seṭṭhi gahapati kālaṃ karissatīti – tehāyaṃ khuddako pāṇako diṭṭho. Sattamaṃ divasaṃ seṭṭhissa gahapatissa matthaluṅgaṃ pariyādiyissati. Matthaluṅgassa pariyādānā seṭṭhi gahapati kālaṃ karissati. Sudiṭṭho tehi ācariyehī’’ti. Sibbiniṃ sampaṭipāṭetvā sīsacchaviṃ sibbitvā ālepaṃ adāsi. Atha kho seṭṭhi gahapati sattāhassa accayena jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘nāhaṃ, ācariya, sakkomi ekena passena sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Nanu me tvaṃ, gahapati, paṭissuṇi – sakkomahaṃ, ācariya, ekena passena sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Saccāhaṃ, ācariya, paṭissuṇiṃ, apāhaṃ marissāmi, nāhaṃ sakkomi ekena passena sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Tena hi tvaṃ, gahapati, dutiyena passena sattamāse nipajjāhī’’ti. Atha kho seṭṭhi gahapati sattāhassa accayena jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘nāhaṃ, ācariya, sakkomi dutiyena passena sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Nanu me tvaṃ, gahapati, paṭissuṇi – sakkomahaṃ, ācariya, dutiyena passena sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Saccāhaṃ, ācariya, paṭissuṇiṃ, apāhaṃ marissāmi, nāhaṃ, ācariya, sakkomi dutiyena passena sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Tena hi tvaṃ, gahapati, uttāno sattamāse nipajjāhī’’ti. Atha kho seṭṭhi gahapati sattāhassa accayena jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘nāhaṃ, ācariya, sakkomi uttāno sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Nanu me tvaṃ, gahapati, paṭissuṇi – sakkomahaṃ, ācariya, uttāno sattamāse nipajjitu’’nti? ‘‘Saccāhaṃ, ācariya, paṭissuṇiṃ, apāhaṃ marissāmi, nāhaṃ sakkomi uttāno sattamāse nipajjitu’’nti. ‘‘Ahaṃ ce taṃ, gahapati, na vadeyyaṃ, ettakampi tvaṃ na nipajjeyyāsi, api ca paṭikacceva mayā ñāto – tīhi sattāhehi seṭṭhi gahapati arogo bhavissatīti. Uṭṭhehi , gahapati, arogosi. Jānāsi kiṃ me deyyadhammo’’ti? ‘‘Sabbaṃ sāpateyyañca te, ācariya, hotu, ahañca te dāso’’ti. ‘‘Alaṃ, gahapati, mā me tvaṃ sabbaṃ sāpateyyaṃ adāsi, mā ca me dāso. Rañño satasahassaṃ dehi, mayhaṃ satasahassa’’nti. Atha kho seṭṭhi gahapati arogo samāno rañño satasahassaṃ adāsi, jīvakassa komārabhaccassa satasahassaṃ.
രാജഗഹസേട്ഠിവത്ഥു നിട്ഠിതം.
Rājagahaseṭṭhivatthu niṭṭhitaṃ.
Footnotes:
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / രാജഗഹസേട്ഠിവത്ഥുകഥാ • Rājagahaseṭṭhivatthukathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi / ൨൦൫. രാജഗഹസേട്ഠിവത്ഥുകഥാ • 205. Rājagahaseṭṭhivatthukathā