Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā

    [၃၄၅] ၅. ရာဇကုမ္ဘဇာတကဝဏ္ဏနာ

    [345] 5. Rājakumbhajātakavaṇṇanā

    ဝနံ ယဒဂ္ဂိ ဒဟတီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ အလသဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ သာဝတ္ထိဝာသီ ကုလပုတ္တော သာသနေ ဥရံ ဒတ္ဝာ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာပိ အလသော အဟောသိ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာယောနိသောမနသိကာရဝတ္တပဋိဝတ္တာဒီဟိ ပရိဗာဟိရော နီဝရဏာဘိဘူတော။ နိသိန္နဋ္ဌာနာဒီသု ဣရိယာပထေသု တထာ ဧဝ ဟောတိ။ တသ္သ တံ အာလသိယဘာဝံ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော, အသုကော နာမ ဘိက္ခု ဧဝရူပေ နိယ္ယာနိကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အာလသိယော ကုသီတော နီဝရဏာဘိဘူတော ဝိဟရတီ’’တိ ။ သတ္ထာ အာဂန္တ္ဝာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ, ဘိက္ခဝေ, ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဣဒာနေဝ, ပုဗ္ဗေပေသ အာလသိယောယေဝာ’’တိ ဝတ္ဝာ အတီတံ အာဟရိ။

    Vanaṃ yadaggi dahatīti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ alasabhikkhuṃ ārabbha kathesi. So kira sāvatthivāsī kulaputto sāsane uraṃ datvā pabbajitvāpi alaso ahosi uddesaparipucchāyonisomanasikāravattapaṭivattādīhi paribāhiro nīvaraṇābhibhūto. Nisinnaṭṭhānādīsu iriyāpathesu tathā eva hoti. Tassa taṃ ālasiyabhāvaṃ ārabbha bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, asuko nāma bhikkhu evarūpe niyyānikasāsane pabbajitvā ālasiyo kusīto nīvaraṇābhibhūto viharatī’’ti . Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepesa ālasiyoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗ္ရဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တသ္သ အမစ္စရတနံ အဟောသိ, ဗာရာဏသိရာဇာ အာလသိယဇာတိကော အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ရာဇာနံ ပဗောဓေသ္သာမီ’’တိ ဧကံ ဥပမံ ဥပဓာရေန္တော ဝိစရတိ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ဥယ္ယာနံ ဂန္တ္ဝာ အမစ္စဂဏပရိဝုတော တတ္ထ ဝိစရန္တော ဧကံ ရာဇကုမ္ဘံ နာမ အာလသိယံ ပသ္သိ။ တထာရူပာ ကိရ အာလသိယာ သကလဒိဝသံ ဂစ္ဆန္တာပိ ဧကဒ္ဝင္ဂုလမတ္တမေဝ ဂစ္ဆန္တိ။ ရာဇာ တံ ဒိသ္ဝာ ‘‘ဝယသ္သ ကော နာမ သော’’တိ ဗောဓိသတ္တံ ပုစ္ဆိ။ မဟာသတ္တော ‘‘ရာဇကုမ္ဘော နာမေသ, မဟာရာဇ, အာလသိယော။ ဧဝရူပော ဟိ သကလဒိဝသံ ဂစ္ဆန္တောပိ ဧကင္ဂုလဒ္ဝင္ဂုလမတ္တမေဝ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝတ္ဝာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ‘‘အမ္ဘော, ရာဇကုမ္ဘ, တုမ္ဟာကံ ဒန္ဓဂမနံ ဣမသ္မိံ အရညေ ဒာဝဂ္ဂိမ္ဟိ ဥဋ္ဌိတေ ကိံ ကရောထာ’’တိ ဝတ္ဝာ ပဌမံ ဂာထမာဟ –

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto tassa amaccaratanaṃ ahosi, bārāṇasirājā ālasiyajātiko ahosi. Bodhisatto ‘‘rājānaṃ pabodhessāmī’’ti ekaṃ upamaṃ upadhārento vicarati. Athekadivasaṃ rājā uyyānaṃ gantvā amaccagaṇaparivuto tattha vicaranto ekaṃ rājakumbhaṃ nāma ālasiyaṃ passi. Tathārūpā kira ālasiyā sakaladivasaṃ gacchantāpi ekadvaṅgulamattameva gacchanti. Rājā taṃ disvā ‘‘vayassa ko nāma so’’ti bodhisattaṃ pucchi. Mahāsatto ‘‘rājakumbho nāmesa, mahārāja, ālasiyo. Evarūpo hi sakaladivasaṃ gacchantopi ekaṅguladvaṅgulamattameva gacchatī’’ti vatvā tena saddhiṃ sallapanto ‘‘ambho, rājakumbha, tumhākaṃ dandhagamanaṃ imasmiṃ araññe dāvaggimhi uṭṭhite kiṃ karothā’’ti vatvā paṭhamaṃ gāthamāha –

    ၁၇၃.

    173.

    ‘‘ဝနံ ယဒဂ္ဂိ ဒဟတိ၊ ပာဝကော ကဏ္ဟဝတ္တနီ။

    ‘‘Vanaṃ yadaggi dahati, pāvako kaṇhavattanī;

    ကထံ ကရောသိ ပစလက၊ ဧဝံ ဒန္ဓပရက္ကမော’’တိ။

    Kathaṃ karosi pacalaka, evaṃ dandhaparakkamo’’ti.

    တတ္ထ ယဒဂ္ဂီတိ ယဒာ အဂ္ဂိ။ ပာဝကော ကဏ္ဟဝတ္တနီတိ အဂ္ဂိနော ဝေဝစနံ။ ပစလကာတိ တံ အာလပတိ။ သော ဟိ စလန္တော စလန္တော ဂစ္ဆတိ, နိစ္စံ ဝာ ပစလာယတိ, တသ္မာ ‘‘ပစလကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဒန္ဓပရက္ကမောတိ ဂရုဝီရိယော။

    Tattha yadaggīti yadā aggi. Pāvako kaṇhavattanīti aggino vevacanaṃ. Pacalakāti taṃ ālapati. So hi calanto calanto gacchati, niccaṃ vā pacalāyati, tasmā ‘‘pacalako’’ti vuccati. Dandhaparakkamoti garuvīriyo.

    တံ သုတ္ဝာ ရာဇကုမ္ဘော ဒုတိယံ ဂာထမာဟ –

    Taṃ sutvā rājakumbho dutiyaṃ gāthamāha –

    ၁၇၄.

    174.

    ‘‘ဗဟူနိ ရုက္ခဆိဒ္ဒာနိ၊ ပထဗ္ယာ ဝိဝရာနိ စ။

    ‘‘Bahūni rukkhachiddāni, pathabyā vivarāni ca;

    တာနိ စေ နာဘိသမ္ဘောမ၊ ဟောတိ နော ကာလပရိယာယော’’တိ။

    Tāni ce nābhisambhoma, hoti no kālapariyāyo’’ti.

    တသ္သတ္ထော – ပဏ္ဍိတ, အမ္ဟာကံ ဣတော ဥတ္တရိဂမနံ နာမ နတ္ထိ။ ဣမသ္မိံ ပန အရညေ ရုက္ခဆိဒ္ဒာနိ ပထဝိယံ ဝိဝရာနိ စ ဗဟူနိ။ ယဒိ တာနိ န ပာပုဏာမ, ဟောတိ နော ကာလပရိယာယောတိ မရဏမေဝ နော ဟောတီတိ။

    Tassattho – paṇḍita, amhākaṃ ito uttarigamanaṃ nāma natthi. Imasmiṃ pana araññe rukkhachiddāni pathaviyaṃ vivarāni ca bahūni. Yadi tāni na pāpuṇāma, hoti no kālapariyāyoti maraṇameva no hotīti.

    တံ သုတ္ဝာ ဗောဓိသတ္တော ဣတရာ ဒ္ဝေ ဂာထာ အဘာသိ –

    Taṃ sutvā bodhisatto itarā dve gāthā abhāsi –

    ၁၇၅.

    175.

    ‘‘ယော ဒန္ဓကာလေ တရတိ၊ တရဏီယေ စ ဒန္ဓတိ။

    ‘‘Yo dandhakāle tarati, taraṇīye ca dandhati;

    သုက္ခပဏ္ဏံဝ အက္ကမ္မ၊ အတ္ထံ ဘဉ္ဇတိ အတ္တနော။

    Sukkhapaṇṇaṃva akkamma, atthaṃ bhañjati attano.

    ၁၇၆.

    176.

    ‘‘ယော ဒန္ဓကာလေ ဒန္ဓေတိ၊ တရဏီယေ စ တာရယိ။

    ‘‘Yo dandhakāle dandheti, taraṇīye ca tārayi;

    သသီဝ ရတ္တိံ ဝိဘဇံ၊ တသ္သတ္ထော ပရိပူရတီ’’တိ။

    Sasīva rattiṃ vibhajaṃ, tassattho paripūratī’’ti.

    တတ္ထ ဒန္ဓကာလေတိ တေသံ တေသံ ကမ္မာနံ သဏိကံ ကတ္တဗ္ဗကာလေ။ တရတီတိ တုရိတတုရိတော ဝေဂေန တာနိ ကမ္မာနိ ကရောတိ။ သုက္ခပဏ္ဏံဝာတိ ယထာ ဝာတာတပသုက္ခံ တာလပဏ္ဏံ ဗလဝာ ပုရိသော အက္ကမိတ္ဝာ ဘဉ္ဇေယ္ယ, တတ္ထေဝ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကရေယ္ယ, ဧဝံ သော အတ္တနော အတ္ထံ ဝုဒ္ဓိံ ဘဉ္ဇတိ။ ဒန္ဓေတီတိ ဒန္ဓယတိ ဒန္ဓကာတဗ္ဗာနိ ကမ္မာနိ ဒန္ဓမေဝ ကရောတိ။ တာရယီတိ တုရိတကာတဗ္ဗာနိ ကမ္မာနိ တုရိတောဝ ကရောတိ။ သသီဝ ရတ္တိံ ဝိဘဇန္တိ ယထာ စန္ဒော ဇုဏ္ဟပက္ခံ ရတ္တိံ ဇောတယမာနော ကာဠပက္ခရတ္တိတော ရတ္တိံ ဝိဘဇန္တော ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပရိပူရတိ, ဧဝံ တသ္သ ပုရိသသ္သ အတ္ထော ပရိပူရတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    Tattha dandhakāleti tesaṃ tesaṃ kammānaṃ saṇikaṃ kattabbakāle. Taratīti turitaturito vegena tāni kammāni karoti. Sukkhapaṇṇaṃvāti yathā vātātapasukkhaṃ tālapaṇṇaṃ balavā puriso akkamitvā bhañjeyya, tattheva cuṇṇavicuṇṇaṃ kareyya, evaṃ so attano atthaṃ vuddhiṃ bhañjati. Dandhetīti dandhayati dandhakātabbāni kammāni dandhameva karoti. Tārayīti turitakātabbāni kammāni turitova karoti. Sasīva rattiṃ vibhajanti yathā cando juṇhapakkhaṃ rattiṃ jotayamāno kāḷapakkharattito rattiṃ vibhajanto divase divase paripūrati, evaṃ tassa purisassa attho paripūratīti vuttaṃ hoti.

    ရာဇာ ဗောဓိသတ္တသ္သ ဝစနံ သုတ္ဝာ တတော ပဋ္ဌာယ အနလသော ဇာတော။

    Rājā bodhisattassa vacanaṃ sutvā tato paṭṭhāya analaso jāto.

    သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတ္ဝာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒာ ရာဇကုမ္ဘော အာလသိယဘိက္ခု အဟောသိ, ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā rājakumbho ālasiyabhikkhu ahosi, paṇḍitāmacco pana ahameva ahosi’’nti.

    ရာဇကုမ္ဘဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

    Rājakumbhajātakavaṇṇanā pañcamā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi / ၃၄၅. ဂဇကုမ္ဘဇာတကံ • 345. Gajakumbhajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact