| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पेतवत्थु-अट्ठकथा • Petavatthu-aṭṭhakathā |
७. राजपुत्तपेतवत्थुवण्णना
7. Rājaputtapetavatthuvaṇṇanā
पुब्बे कतानं कम्मानन्ति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो राजपुत्तपेतं आरब्भ कथेसि। तत्थ यो सो अतीते कितवस्स नाम रञ्ञो पुत्तो अतीते पच्चेकबुद्धे अपरज्झित्वा बहूनि वस्ससहस्सानि निरये पच्चित्वा तस्सेव कम्मस्स विपाकावसेसेन पेतेसु उप्पन्नो। सो इध ‘‘राजपुत्तपेतो’’ति अधिप्पेतो। तस्स वत्थु हेट्ठा साणवासिपेतवत्थुम्हि वित्थारतो आगतमेव, तस्मा तत्थ वुत्तनयेनेव गहेतब्बं। सत्था हि तदा थेरेन अत्तनो ञातिपेतानं पवत्तिया कथिताय ‘‘न केवलं तव ञातकायेव, अथ खो त्वम्पि इतो अनन्तरातीते अत्तभावे पेतो हुत्वा महादुक्खं अनुभवी’’ति वत्वा तेन याचितो –
Pubbekatānaṃ kammānanti idaṃ satthā jetavane viharanto rājaputtapetaṃ ārabbha kathesi. Tattha yo so atīte kitavassa nāma rañño putto atīte paccekabuddhe aparajjhitvā bahūni vassasahassāni niraye paccitvā tasseva kammassa vipākāvasesena petesu uppanno. So idha ‘‘rājaputtapeto’’ti adhippeto. Tassa vatthu heṭṭhā sāṇavāsipetavatthumhi vitthārato āgatameva, tasmā tattha vuttanayeneva gahetabbaṃ. Satthā hi tadā therena attano ñātipetānaṃ pavattiyā kathitāya ‘‘na kevalaṃ tava ñātakāyeva, atha kho tvampi ito anantarātīte attabhāve peto hutvā mahādukkhaṃ anubhavī’’ti vatvā tena yācito –
७५३.
753.
‘‘पुब्बे कतानं कम्मानं, विपाको मथये मनं।
‘‘Pubbe katānaṃ kammānaṃ, vipāko mathaye manaṃ;
रूपे सद्दे रसे गन्धे, फोट्ठब्बे च मनोरमे॥
Rūpe sadde rase gandhe, phoṭṭhabbe ca manorame.
७५४.
754.
‘‘इच्चं गीतं रतिं खिड्डं, अनुभुत्वा अनप्पकं।
‘‘Iccaṃ gītaṃ ratiṃ khiḍḍaṃ, anubhutvā anappakaṃ;
उय्याने परिचरित्वा, पविसन्तो गिरिब्बजं॥
Uyyāne paricaritvā, pavisanto giribbajaṃ.
७५५.
755.
‘‘इसिं सुनेत्तमद्दक्खि, अत्तदन्तं समाहितं।
‘‘Isiṃ sunettamaddakkhi, attadantaṃ samāhitaṃ;
अप्पिच्छं हिरिसम्पन्नं, उञ्छे पत्तगते रतं॥
Appicchaṃ hirisampannaṃ, uñche pattagate rataṃ.
७५६.
756.
‘‘हत्थिक्खन्धतो ओरुय्ह, लद्धा भन्तेति चाब्रवि।
‘‘Hatthikkhandhato oruyha, laddhā bhanteti cābravi;
तस्स पत्तं गहेत्वान, उच्चं पग्गय्ह खत्तियो॥
Tassa pattaṃ gahetvāna, uccaṃ paggayha khattiyo.
७५७.
757.
‘‘थण्डिले पत्तं भिन्दित्वा, हसमानो अपक्कमि।
‘‘Thaṇḍile pattaṃ bhinditvā, hasamāno apakkami;
रञ्ञो कितवस्साहं पुत्तो, किं मं भिक्खु करिस्ससि॥
Rañño kitavassāhaṃ putto, kiṃ maṃ bhikkhu karissasi.
७५८.
758.
‘‘तस्स कम्मस्स फरुसस्स, विपाको कटुको अहु।
‘‘Tassa kammassa pharusassa, vipāko kaṭuko ahu;
यं राजपुत्तो वेदेसि, निरयम्हि समप्पितो॥
Yaṃ rājaputto vedesi, nirayamhi samappito.
७५९.
759.
‘‘छळेव चतुरासीति, वस्सानि नहुतानि च।
‘‘Chaḷeva caturāsīti, vassāni nahutāni ca;
भुसं दुक्खं निगच्छित्थो, निरये कतकिब्बिसो॥
Bhusaṃ dukkhaṃ nigacchittho, niraye katakibbiso.
७६०.
760.
‘‘उत्तानोपि च पच्चित्थ, निकुज्जो वामदक्खिणो।
‘‘Uttānopi ca paccittha, nikujjo vāmadakkhiṇo;
उद्धंपादो ठितो चेव, चिरं बालो अपच्चथ॥
Uddhaṃpādo ṭhito ceva, ciraṃ bālo apaccatha.
७६१.
761.
‘‘बहूनि वस्ससहस्सानि, पूगानि नहुतानि च।
‘‘Bahūni vassasahassāni, pūgāni nahutāni ca;
भुसं दुक्खं निगच्छित्थो, निरये कतकिब्बिसो॥
Bhusaṃ dukkhaṃ nigacchittho, niraye katakibbiso.
७६२.
762.
‘‘एतादिसं खो कटुकं, अप्पदुट्ठप्पदोसिनं।
‘‘Etādisaṃ kho kaṭukaṃ, appaduṭṭhappadosinaṃ;
पच्चन्ति पापकम्मन्ता, इसिमासज्ज सुब्बतं॥
Paccanti pāpakammantā, isimāsajja subbataṃ.
७६३.
763.
‘‘सो तत्थ बहुवस्सानि, वेदयित्वा बहुं दुखं।
‘‘So tattha bahuvassāni, vedayitvā bahuṃ dukhaṃ;
खुप्पिपासहतो नाम, पेतो आसि ततो चुतो॥
Khuppipāsahato nāma, peto āsi tato cuto.
७६४.
764.
‘‘एतमादीनवं ञत्वा, इस्सरमदसम्भवं।
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, issaramadasambhavaṃ;
पहाय इस्सरमदं, निवातमनुवत्तये॥
Pahāya issaramadaṃ, nivātamanuvattaye.
७६५.
765.
‘‘दिट्ठेव धम्मे पासंसो, यो बुद्धेसु सगारवो।
‘‘Diṭṭheva dhamme pāsaṃso, yo buddhesu sagāravo;
कायस्स भेदा सप्पञ्ञो, सग्गं सो उपपज्जती’’ति॥ –
Kāyassa bhedā sappañño, saggaṃ so upapajjatī’’ti. –
इदं पेतवत्थुं कथेसि।
Idaṃ petavatthuṃ kathesi.
७५३. तत्थ पुब्बे कतानं कम्मानं, विपाको मथये मनन्ति पुरिमासु जातीसु कतानं अकुसलकम्मानं फलं उळारं हुत्वा उप्पज्जमानं अन्धबालानं चित्तं मथयेय्य अभिभवेय्य, परेसं अनत्थकरणमुखेन अत्तनो अत्थं उप्पादेय्याति अधिप्पायो।
753. Tattha pubbe katānaṃ kammānaṃ, vipāko mathaye mananti purimāsu jātīsu katānaṃ akusalakammānaṃ phalaṃ uḷāraṃ hutvā uppajjamānaṃ andhabālānaṃ cittaṃ mathayeyya abhibhaveyya, paresaṃ anatthakaraṇamukhena attano atthaṃ uppādeyyāti adhippāyo.
इदानि तं चित्तमथनं विसयेन सद्धिं दस्सेतुं ‘‘रूपे सद्दे’’तिआदि वुत्तं। तत्थ रूपेति रूपहेतु, यथिच्छितस्स मनापियस्स रूपारम्मणस्स पटिलाभनिमित्तन्ति अत्थो। सद्देतिआदीसुपि एसेव नयो।
Idāni taṃ cittamathanaṃ visayena saddhiṃ dassetuṃ ‘‘rūpe sadde’’tiādi vuttaṃ. Tattha rūpeti rūpahetu, yathicchitassa manāpiyassa rūpārammaṇassa paṭilābhanimittanti attho. Saddetiādīsupi eseva nayo.
७५४. एवं साधारणतो वुत्तमत्थं असाधारणतो नियमेत्वा दस्सेन्तो ‘‘नच्चं गीत’’न्तिआदिमाह। तत्थ रतिन्ति कामरतिं। खिड्डन्ति सहायकादीहि केळिं। गिरिब्बजन्ति राजगहं।
754. Evaṃ sādhāraṇato vuttamatthaṃ asādhāraṇato niyametvā dassento ‘‘naccaṃ gīta’’ntiādimāha. Tattha ratinti kāmaratiṃ. Khiḍḍanti sahāyakādīhi keḷiṃ. Giribbajanti rājagahaṃ.
७५५. इसिन्ति असेक्खानं सीलक्खन्धादीनं एसनट्ठेन इसिं। सुनेत्तन्ति एवंनामकं पच्चेकबुद्धं। अत्तदन्तन्ति उत्तमेन दमथेन दमितचित्तं। समाहितन्ति अरहत्तफलसमाधिना समाहितं। उञ्छे पत्तगते रतन्ति उञ्छेन भिक्खाचारेन लद्धे पत्तगते पत्तपरियापन्ने आहारे रतं सन्तुट्ठं।
755.Isinti asekkhānaṃ sīlakkhandhādīnaṃ esanaṭṭhena isiṃ. Sunettanti evaṃnāmakaṃ paccekabuddhaṃ. Attadantanti uttamena damathena damitacittaṃ. Samāhitanti arahattaphalasamādhinā samāhitaṃ. Uñche pattagate ratanti uñchena bhikkhācārena laddhe pattagate pattapariyāpanne āhāre rataṃ santuṭṭhaṃ.
७५६. लद्धा, भन्तेति चाब्रवीति ‘‘अपि, भन्ते, भिक्खा लद्धा’’ति विस्सासजननत्थं कथेसि। उच्चं पग्गय्हाति उच्चतरं कत्वा पत्तं उक्खिपित्वा।
756.Laddhā, bhanteti cābravīti ‘‘api, bhante, bhikkhā laddhā’’ti vissāsajananatthaṃ kathesi. Uccaṃ paggayhāti uccataraṃ katvā pattaṃ ukkhipitvā.
७५७. थण्डिले पत्तं भिन्दित्वाति खरकठिने भूमिप्पदेसे खिपन्तो पत्तं भिन्दित्वा। अपक्कमीति थोकं अपसक्कि। अपसक्कन्तो च ‘‘अकारणेनेव अन्धबालो महन्तं अनत्थं अत्तनो अकासी’’ति करुणायनवसेन ओलोकेन्तं पच्चेकबुद्धं राजपुत्तो आह ‘‘रञ्ञो कितवस्साहं पुत्तो, किं मं भिक्खु करिस्ससी’’ति।
757.Thaṇḍile pattaṃ bhinditvāti kharakaṭhine bhūmippadese khipanto pattaṃ bhinditvā. Apakkamīti thokaṃ apasakki. Apasakkanto ca ‘‘akāraṇeneva andhabālo mahantaṃ anatthaṃ attano akāsī’’ti karuṇāyanavasena olokentaṃ paccekabuddhaṃ rājaputto āha ‘‘rañño kitavassāhaṃ putto, kiṃ maṃ bhikkhu karissasī’’ti.
७५८. फरुसस्साति दारुणस्स। कटुकोति अनिट्ठो। यन्ति यं विपाकं। समप्पितोति अल्लीनो।
758.Pharusassāti dāruṇassa. Kaṭukoti aniṭṭho. Yanti yaṃ vipākaṃ. Samappitoti allīno.
७५९. छळेव चतुरासीति, वस्सानि नहुतानि चाति उत्तानो निपन्नो चतुरासीतिवस्ससहस्सानि, निकुज्जो, वामपस्सेन, दक्खिणपस्सेन, उद्धंपादो, ओलम्बिको, यथाठितो चाति एवं छ चतुरासीतिसहस्सानि वस्सानि होन्ति। तेनाह –
759.Chaḷeva caturāsīti, vassāni nahutāni cāti uttāno nipanno caturāsītivassasahassāni, nikujjo, vāmapassena, dakkhiṇapassena, uddhaṃpādo, olambiko, yathāṭhito cāti evaṃ cha caturāsītisahassāni vassāni honti. Tenāha –
७६०.
760.
‘‘उत्तानोपि च पच्चित्थ, निकुज्जो वामदक्खिणो।
‘‘Uttānopi ca paccittha, nikujjo vāmadakkhiṇo;
उद्धंपादो ठितो चेव, चिरं बालो अपच्चथा’’ति॥
Uddhaṃpādo ṭhito ceva, ciraṃ bālo apaccathā’’ti.
तानि पन वस्सानि यस्मा अनेकानि नहुतानि होन्ति, तस्मा वुत्तं ‘‘नहुतानी’’ति। भुसं दुक्खं निगच्छित्थोति अतिविय दुक्खं पापुणि।
Tāni pana vassāni yasmā anekāni nahutāni honti, tasmā vuttaṃ ‘‘nahutānī’’ti. Bhusaṃ dukkhaṃ nigacchitthoti ativiya dukkhaṃ pāpuṇi.
७६१. पूगानीति वस्ससमूहे, इध पुरिमगाथाय च अच्चन्तसंयोगे उपयोगवचनं दट्ठब्बं।
761.Pūgānīti vassasamūhe, idha purimagāthāya ca accantasaṃyoge upayogavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
७६२. एतादिसन्ति एवरूपं। कटुकन्ति अतिदुक्खं, भावनपंसकनिद्देसोयं ‘‘एकमन्तं निसीदी’’तिआदीसु विय। अप्पदुट्ठप्पदोसिनं इसिं सुब्बतं आसज्ज आसादेत्वा पापकम्मन्ता पुग्गला एवरूपं कटुकं अतिविय दुक्खं पच्चन्तीति योजना।
762.Etādisanti evarūpaṃ. Kaṭukanti atidukkhaṃ, bhāvanapaṃsakaniddesoyaṃ ‘‘ekamantaṃ nisīdī’’tiādīsu viya. Appaduṭṭhappadosinaṃ isiṃ subbataṃ āsajja āsādetvā pāpakammantā puggalā evarūpaṃ kaṭukaṃ ativiya dukkhaṃ paccantīti yojanā.
७६३. सोति सो राजपुत्तपेतो। तत्थाति निरये। वेदयित्वाति अनुभवित्वा। नामाति ब्यत्तपाकटभावेन। ततो चुतोति निरयतो चुतो। सेसं वुत्तनयमेव।
763.Soti so rājaputtapeto. Tatthāti niraye. Vedayitvāti anubhavitvā. Nāmāti byattapākaṭabhāvena. Tato cutoti nirayato cuto. Sesaṃ vuttanayameva.
एवं भगवा राजपुत्तपेतकथाय तत्थ सन्निपतितं महाजनं संवेजेत्वा उपरि सच्चानि पकासेसि। सच्चपरियोसाने बहू सोतापत्तिफलादीनि सम्पापुणिंसूति।
Evaṃ bhagavā rājaputtapetakathāya tattha sannipatitaṃ mahājanaṃ saṃvejetvā upari saccāni pakāsesi. Saccapariyosāne bahū sotāpattiphalādīni sampāpuṇiṃsūti.
राजपुत्तपेतवत्थुवण्णना निट्ठिता।
Rājaputtapetavatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / पेतवत्थुपाळि • Petavatthupāḷi / ७. राजपुत्तपेतवत्थु • 7. Rājaputtapetavatthu
