Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပေတဝတ္ထု-အဋ္ဌကထာ • Petavatthu-aṭṭhakathā |
၇. ရာဇပုတ္တပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ
7. Rājaputtapetavatthuvaṇṇanā
ပုဗ္ဗေ ကတာနံ ကမ္မာနန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ရာဇပုတ္တပေတံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တတ္ထ ယော သော အတီတေ ကိတဝသ္သ နာမ ရညော ပုတ္တော အတီတေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ အပရဇ္ဈိတ္ဝာ ဗဟူနိ ဝသ္သသဟသ္သာနိ နိရယေ ပစ္စိတ္ဝာ တသ္သေဝ ကမ္မသ္သ ဝိပာကာဝသေသေန ပေတေသု ဥပ္ပန္နော။ သော ဣဓ ‘‘ရာဇပုတ္တပေတော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ တသ္သ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ သာဏဝာသိပေတဝတ္ထုမ္ဟိ ဝိတ္ထာရတော အာဂတမေဝ, တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သတ္ထာ ဟိ တဒာ ထေရေန အတ္တနော ဉာတိပေတာနံ ပဝတ္တိယာ ကထိတာယ ‘‘န ကေဝလံ တဝ ဉာတကာယေဝ, အထ ခော တ္ဝမ္ပိ ဣတော အနန္တရာတီတေ အတ္တဘာဝေ ပေတော ဟုတ္ဝာ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝီ’’တိ ဝတ္ဝာ တေန ယာစိတော –
Pubbekatānaṃ kammānanti idaṃ satthā jetavane viharanto rājaputtapetaṃ ārabbha kathesi. Tattha yo so atīte kitavassa nāma rañño putto atīte paccekabuddhe aparajjhitvā bahūni vassasahassāni niraye paccitvā tasseva kammassa vipākāvasesena petesu uppanno. So idha ‘‘rājaputtapeto’’ti adhippeto. Tassa vatthu heṭṭhā sāṇavāsipetavatthumhi vitthārato āgatameva, tasmā tattha vuttanayeneva gahetabbaṃ. Satthā hi tadā therena attano ñātipetānaṃ pavattiyā kathitāya ‘‘na kevalaṃ tava ñātakāyeva, atha kho tvampi ito anantarātīte attabhāve peto hutvā mahādukkhaṃ anubhavī’’ti vatvā tena yācito –
၇၅၃.
753.
‘‘ပုဗ္ဗေ ကတာနံ ကမ္မာနံ၊ ဝိပာကော မထယေ မနံ။
‘‘Pubbe katānaṃ kammānaṃ, vipāko mathaye manaṃ;
ရူပေ သဒ္ဒေ ရသေ ဂန္ဓေ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ စ မနောရမေ။
Rūpe sadde rase gandhe, phoṭṭhabbe ca manorame.
၇၅၄.
754.
‘‘ဣစ္စံ ဂီတံ ရတိံ ခိဍ္ဍံ၊ အနုဘုတ္ဝာ အနပ္ပကံ။
‘‘Iccaṃ gītaṃ ratiṃ khiḍḍaṃ, anubhutvā anappakaṃ;
ဥယ္ယာနေ ပရိစရိတ္ဝာ၊ ပဝိသန္တော ဂိရိဗ္ဗဇံ။
Uyyāne paricaritvā, pavisanto giribbajaṃ.
၇၅၅.
755.
‘‘ဣသိံ သုနေတ္တမဒ္ဒက္ခိ၊ အတ္တဒန္တံ သမာဟိတံ။
‘‘Isiṃ sunettamaddakkhi, attadantaṃ samāhitaṃ;
အပ္ပိစ္ဆံ ဟိရိသမ္ပန္နံ၊ ဥဉ္ဆေ ပတ္တဂတေ ရတံ။
Appicchaṃ hirisampannaṃ, uñche pattagate rataṃ.
၇၅၆.
756.
‘‘ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော ဩရုယ္ဟ၊ လဒ္ဓာ ဘန္တေတိ စာဗ္ရဝိ။
‘‘Hatthikkhandhato oruyha, laddhā bhanteti cābravi;
တသ္သ ပတ္တံ ဂဟေတ္ဝာန၊ ဥစ္စံ ပဂ္ဂယ္ဟ ခတ္တိယော။
Tassa pattaṃ gahetvāna, uccaṃ paggayha khattiyo.
၇၅၇.
757.
‘‘ထဏ္ဍိလေ ပတ္တံ ဘိန္ဒိတ္ဝာ၊ ဟသမာနော အပက္ကမိ။
‘‘Thaṇḍile pattaṃ bhinditvā, hasamāno apakkami;
ရညော ကိတဝသ္သာဟံ ပုတ္တော၊ ကိံ မံ ဘိက္ခု ကရိသ္သသိ။
Rañño kitavassāhaṃ putto, kiṃ maṃ bhikkhu karissasi.
၇၅၈.
758.
‘‘တသ္သ ကမ္မသ္သ ဖရုသသ္သ၊ ဝိပာကော ကဋုကော အဟု။
‘‘Tassa kammassa pharusassa, vipāko kaṭuko ahu;
ယံ ရာဇပုတ္တော ဝေဒေသိ၊ နိရယမ္ဟိ သမပ္ပိတော။
Yaṃ rājaputto vedesi, nirayamhi samappito.
၇၅၉.
759.
‘‘ဆဠေဝ စတုရာသီတိ၊ ဝသ္သာနိ နဟုတာနိ စ။
‘‘Chaḷeva caturāsīti, vassāni nahutāni ca;
ဘုသံ ဒုက္ခံ နိဂစ္ဆိတ္ထော၊ နိရယေ ကတကိဗ္ဗိသော။
Bhusaṃ dukkhaṃ nigacchittho, niraye katakibbiso.
၇၆၀.
760.
‘‘ဥတ္တာနောပိ စ ပစ္စိတ္ထ၊ နိကုဇ္ဇော ဝာမဒက္ခိဏော။
‘‘Uttānopi ca paccittha, nikujjo vāmadakkhiṇo;
ဥဒ္ဓံပာဒော ဌိတော စေဝ၊ စိရံ ဗာလော အပစ္စထ။
Uddhaṃpādo ṭhito ceva, ciraṃ bālo apaccatha.
၇၆၁.
761.
‘‘ဗဟူနိ ဝသ္သသဟသ္သာနိ၊ ပူဂာနိ နဟုတာနိ စ။
‘‘Bahūni vassasahassāni, pūgāni nahutāni ca;
ဘုသံ ဒုက္ခံ နိဂစ္ဆိတ္ထော၊ နိရယေ ကတကိဗ္ဗိသော။
Bhusaṃ dukkhaṃ nigacchittho, niraye katakibbiso.
၇၆၂.
762.
‘‘ဧတာဒိသံ ခော ကဋုကံ၊ အပ္ပဒုဋ္ဌပ္ပဒောသိနံ။
‘‘Etādisaṃ kho kaṭukaṃ, appaduṭṭhappadosinaṃ;
ပစ္စန္တိ ပာပကမ္မန္တာ, ဣသိမာသဇ္ဇ သုဗ္ဗတံ။
Paccanti pāpakammantā, isimāsajja subbataṃ.
၇၆၃.
763.
‘‘သော တတ္ထ ဗဟုဝသ္သာနိ၊ ဝေဒယိတ္ဝာ ဗဟုံ ဒုခံ။
‘‘So tattha bahuvassāni, vedayitvā bahuṃ dukhaṃ;
ခုပ္ပိပာသဟတော နာမ၊ ပေတော အာသိ တတော စုတော။
Khuppipāsahato nāma, peto āsi tato cuto.
၇၆၄.
764.
‘‘ဧတမာဒီနဝံ ဉတ္ဝာ၊ ဣသ္သရမဒသမ္ဘဝံ။
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, issaramadasambhavaṃ;
ပဟာယ ဣသ္သရမဒံ၊ နိဝာတမနုဝတ္တယေ။
Pahāya issaramadaṃ, nivātamanuvattaye.
၇၆၅.
765.
‘‘ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပာသံသော၊ ယော ဗုဒ္ဓေသု သဂာရဝော။
‘‘Diṭṭheva dhamme pāsaṃso, yo buddhesu sagāravo;
ကာယသ္သ ဘေဒာ သပ္ပညော၊ သဂ္ဂံ သော ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ။ –
Kāyassa bhedā sappañño, saggaṃ so upapajjatī’’ti. –
ဣဒံ ပေတဝတ္ထုံ ကထေသိ။
Idaṃ petavatthuṃ kathesi.
၇၅၃. တတ္ထ ပုဗ္ဗေ ကတာနံ ကမ္မာနံ, ဝိပာကော မထယေ မနန္တိ ပုရိမာသု ဇာတီသု ကတာနံ အကုသလကမ္မာနံ ဖလံ ဥဠာရံ ဟုတ္ဝာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ အန္ဓဗာလာနံ စိတ္တံ မထယေယ္ယ အဘိဘဝေယ္ယ, ပရေသံ အနတ္ထကရဏမုခေန အတ္တနော အတ္ထံ ဥပ္ပာဒေယ္ယာတိ အဓိပ္ပာယော။
753. Tattha pubbe katānaṃ kammānaṃ, vipāko mathaye mananti purimāsu jātīsu katānaṃ akusalakammānaṃ phalaṃ uḷāraṃ hutvā uppajjamānaṃ andhabālānaṃ cittaṃ mathayeyya abhibhaveyya, paresaṃ anatthakaraṇamukhena attano atthaṃ uppādeyyāti adhippāyo.
ဣဒာနိ တံ စိတ္တမထနံ ဝိသယေန သဒ္ဓိံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ရူပေ သဒ္ဒေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ရူပေတိ ရူပဟေတု, ယထိစ္ဆိတသ္သ မနာပိယသ္သ ရူပာရမ္မဏသ္သ ပဋိလာဘနိမိတ္တန္တိ အတ္ထော။ သဒ္ဒေတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
Idāni taṃ cittamathanaṃ visayena saddhiṃ dassetuṃ ‘‘rūpe sadde’’tiādi vuttaṃ. Tattha rūpeti rūpahetu, yathicchitassa manāpiyassa rūpārammaṇassa paṭilābhanimittanti attho. Saddetiādīsupi eseva nayo.
၇၅၄. ဧဝံ သာဓာရဏတော ဝုတ္တမတ္ထံ အသာဓာရဏတော နိယမေတ္ဝာ ဒသ္သေန္တော ‘‘နစ္စံ ဂီတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ရတိန္တိ ကာမရတိံ။ ခိဍ္ဍန္တိ သဟာယကာဒီဟိ ကေဠိံ။ ဂိရိဗ္ဗဇန္တိ ရာဇဂဟံ။
754. Evaṃ sādhāraṇato vuttamatthaṃ asādhāraṇato niyametvā dassento ‘‘naccaṃ gīta’’ntiādimāha. Tattha ratinti kāmaratiṃ. Khiḍḍanti sahāyakādīhi keḷiṃ. Giribbajanti rājagahaṃ.
၇၅၅. ဣသိန္တိ အသေက္ခာနံ သီလက္ခန္ဓာဒီနံ ဧသနဋ္ဌေန ဣသိံ။ သုနေတ္တန္တိ ဧဝံနာမကံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ။ အတ္တဒန္တန္တိ ဥတ္တမေန ဒမထေန ဒမိတစိတ္တံ။ သမာဟိတန္တိ အရဟတ္တဖလသမာဓိနာ သမာဟိတံ။ ဥဉ္ဆေ ပတ္တဂတေ ရတန္တိ ဥဉ္ဆေန ဘိက္ခာစာရေန လဒ္ဓေ ပတ္တဂတေ ပတ္တပရိယာပန္နေ အာဟာရေ ရတံ သန္တုဋ္ဌံ။
755.Isinti asekkhānaṃ sīlakkhandhādīnaṃ esanaṭṭhena isiṃ. Sunettanti evaṃnāmakaṃ paccekabuddhaṃ. Attadantanti uttamena damathena damitacittaṃ. Samāhitanti arahattaphalasamādhinā samāhitaṃ. Uñche pattagate ratanti uñchena bhikkhācārena laddhe pattagate pattapariyāpanne āhāre rataṃ santuṭṭhaṃ.
၇၅၆. လဒ္ဓာ, ဘန္တေတိ စာဗ္ရဝီတိ ‘‘အပိ, ဘန္တေ, ဘိက္ခာ လဒ္ဓာ’’တိ ဝိသ္သာသဇနနတ္ထံ ကထေသိ။ ဥစ္စံ ပဂ္ဂယ္ဟာတိ ဥစ္စတရံ ကတ္ဝာ ပတ္တံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ။
756.Laddhā, bhanteti cābravīti ‘‘api, bhante, bhikkhā laddhā’’ti vissāsajananatthaṃ kathesi. Uccaṃ paggayhāti uccataraṃ katvā pattaṃ ukkhipitvā.
၇၅၇. ထဏ္ဍိလေ ပတ္တံ ဘိန္ဒိတ္ဝာတိ ခရကဌိနေ ဘူမိပ္ပဒေသေ ခိပန္တော ပတ္တံ ဘိန္ဒိတ္ဝာ။ အပက္ကမီတိ ထောကံ အပသက္ကိ။ အပသက္ကန္တော စ ‘‘အကာရဏေနေဝ အန္ဓဗာလော မဟန္တံ အနတ္ထံ အတ္တနော အကာသီ’’တိ ကရုဏာယနဝသေန ဩလောကေန္တံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ရာဇပုတ္တော အာဟ ‘‘ရညော ကိတဝသ္သာဟံ ပုတ္တော, ကိံ မံ ဘိက္ခု ကရိသ္သသီ’’တိ။
757.Thaṇḍile pattaṃ bhinditvāti kharakaṭhine bhūmippadese khipanto pattaṃ bhinditvā. Apakkamīti thokaṃ apasakki. Apasakkanto ca ‘‘akāraṇeneva andhabālo mahantaṃ anatthaṃ attano akāsī’’ti karuṇāyanavasena olokentaṃ paccekabuddhaṃ rājaputto āha ‘‘rañño kitavassāhaṃ putto, kiṃ maṃ bhikkhu karissasī’’ti.
၇၅၈. ဖရုသသ္သာတိ ဒာရုဏသ္သ။ ကဋုကောတိ အနိဋ္ဌော။ ယန္တိ ယံ ဝိပာကံ။ သမပ္ပိတောတိ အလ္လီနော။
758.Pharusassāti dāruṇassa. Kaṭukoti aniṭṭho. Yanti yaṃ vipākaṃ. Samappitoti allīno.
၇၅၉. ဆဠေဝ စတုရာသီတိ, ဝသ္သာနိ နဟုတာနိ စာတိ ဥတ္တာနော နိပန္နော စတုရာသီတိဝသ္သသဟသ္သာနိ, နိကုဇ္ဇော, ဝာမပသ္သေန, ဒက္ခိဏပသ္သေန, ဥဒ္ဓံပာဒော, ဩလမ္ဗိကော, ယထာဌိတော စာတိ ဧဝံ ဆ စတုရာသီတိသဟသ္သာနိ ဝသ္သာနိ ဟောန္တိ။ တေနာဟ –
759.Chaḷeva caturāsīti, vassāni nahutāni cāti uttāno nipanno caturāsītivassasahassāni, nikujjo, vāmapassena, dakkhiṇapassena, uddhaṃpādo, olambiko, yathāṭhito cāti evaṃ cha caturāsītisahassāni vassāni honti. Tenāha –
၇၆၀.
760.
‘‘ဥတ္တာနောပိ စ ပစ္စိတ္ထ၊ နိကုဇ္ဇော ဝာမဒက္ခိဏော။
‘‘Uttānopi ca paccittha, nikujjo vāmadakkhiṇo;
ဥဒ္ဓံပာဒော ဌိတော စေဝ၊ စိရံ ဗာလော အပစ္စထာ’’တိ။
Uddhaṃpādo ṭhito ceva, ciraṃ bālo apaccathā’’ti.
တာနိ ပန ဝသ္သာနိ ယသ္မာ အနေကာနိ နဟုတာနိ ဟောန္တိ, တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘နဟုတာနီ’’တိ။ ဘုသံ ဒုက္ခံ နိဂစ္ဆိတ္ထောတိ အတိဝိယ ဒုက္ခံ ပာပုဏိ။
Tāni pana vassāni yasmā anekāni nahutāni honti, tasmā vuttaṃ ‘‘nahutānī’’ti. Bhusaṃ dukkhaṃ nigacchitthoti ativiya dukkhaṃ pāpuṇi.
၇၆၁. ပူဂာနီတိ ဝသ္သသမူဟေ, ဣဓ ပုရိမဂာထာယ စ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
761.Pūgānīti vassasamūhe, idha purimagāthāya ca accantasaṃyoge upayogavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
၇၆၂. ဧတာဒိသန္တိ ဧဝရူပံ။ ကဋုကန္တိ အတိဒုက္ခံ, ဘာဝနပံသကနိဒ္ဒေသောယံ ‘‘ဧကမန္တံ နိသီဒီ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ အပ္ပဒုဋ္ဌပ္ပဒောသိနံ ဣသိံ သုဗ္ဗတံ အာသဇ္ဇ အာသာဒေတ္ဝာ ပာပကမ္မန္တာ ပုဂ္ဂလာ ဧဝရူပံ ကဋုကံ အတိဝိယ ဒုက္ခံ ပစ္စန္တီတိ ယောဇနာ။
762.Etādisanti evarūpaṃ. Kaṭukanti atidukkhaṃ, bhāvanapaṃsakaniddesoyaṃ ‘‘ekamantaṃ nisīdī’’tiādīsu viya. Appaduṭṭhappadosinaṃ isiṃ subbataṃ āsajja āsādetvā pāpakammantā puggalā evarūpaṃ kaṭukaṃ ativiya dukkhaṃ paccantīti yojanā.
၇၆၃. သောတိ သော ရာဇပုတ္တပေတော။ တတ္ထာတိ နိရယေ။ ဝေဒယိတ္ဝာတိ အနုဘဝိတ္ဝာ။ နာမာတိ ဗ္ယတ္တပာကဋဘာဝေန။ တတော စုတောတိ နိရယတော စုတော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။
763.Soti so rājaputtapeto. Tatthāti niraye. Vedayitvāti anubhavitvā. Nāmāti byattapākaṭabhāvena. Tato cutoti nirayato cuto. Sesaṃ vuttanayameva.
ဧဝံ ဘဂဝာ ရာဇပုတ္တပေတကထာယ တတ္ထ သန္နိပတိတံ မဟာဇနံ သံဝေဇေတ္ဝာ ဥပရိ သစ္စာနိ ပကာသေသိ။ သစ္စပရိယောသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ သမ္ပာပုဏိံသူတိ။
Evaṃ bhagavā rājaputtapetakathāya tattha sannipatitaṃ mahājanaṃ saṃvejetvā upari saccāni pakāsesi. Saccapariyosāne bahū sotāpattiphalādīni sampāpuṇiṃsūti.
ရာဇပုတ္တပေတဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Rājaputtapetavatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ပေတဝတ္ထုပာဠိ • Petavatthupāḷi / ၇. ရာဇပုတ္တပေတဝတ္ထု • 7. Rājaputtapetavatthu