Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පෙතවත්ථු-අට්ඨකථා • Petavatthu-aṭṭhakathā |
7. රාජපුත්තපෙතවත්ථුවණ්ණනා
7. Rājaputtapetavatthuvaṇṇanā
පුබ්බෙ කතානං කම්මානන්ති ඉදං සත්ථා ජෙතවනෙ විහරන්තො රාජපුත්තපෙතං ආරබ්භ කථෙසි. තත්ථ යො සො අතීතෙ කිතවස්ස නාම රඤ්ඤො පුත්තො අතීතෙ පච්චෙකබුද්ධෙ අපරජ්ඣිත්වා බහූනි වස්සසහස්සානි නිරයෙ පච්චිත්වා තස්සෙව කම්මස්ස විපාකාවසෙසෙන පෙතෙසු උප්පන්නො. සො ඉධ ‘‘රාජපුත්තපෙතො’’ති අධිප්පෙතො. තස්ස වත්ථු හෙට්ඨා සාණවාසිපෙතවත්ථුම්හි විත්ථාරතො ආගතමෙව, තස්මා තත්ථ වුත්තනයෙනෙව ගහෙතබ්බං. සත්ථා හි තදා ථෙරෙන අත්තනො ඤාතිපෙතානං පවත්තියා කථිතාය ‘‘න කෙවලං තව ඤාතකායෙව, අථ ඛො ත්වම්පි ඉතො අනන්තරාතීතෙ අත්තභාවෙ පෙතො හුත්වා මහාදුක්ඛං අනුභවී’’ති වත්වා තෙන යාචිතො –
Pubbekatānaṃ kammānanti idaṃ satthā jetavane viharanto rājaputtapetaṃ ārabbha kathesi. Tattha yo so atīte kitavassa nāma rañño putto atīte paccekabuddhe aparajjhitvā bahūni vassasahassāni niraye paccitvā tasseva kammassa vipākāvasesena petesu uppanno. So idha ‘‘rājaputtapeto’’ti adhippeto. Tassa vatthu heṭṭhā sāṇavāsipetavatthumhi vitthārato āgatameva, tasmā tattha vuttanayeneva gahetabbaṃ. Satthā hi tadā therena attano ñātipetānaṃ pavattiyā kathitāya ‘‘na kevalaṃ tava ñātakāyeva, atha kho tvampi ito anantarātīte attabhāve peto hutvā mahādukkhaṃ anubhavī’’ti vatvā tena yācito –
753.
753.
‘‘පුබ්බෙ කතානං කම්මානං, විපාකො මථයෙ මනං;
‘‘Pubbe katānaṃ kammānaṃ, vipāko mathaye manaṃ;
රූපෙ සද්දෙ රසෙ ගන්ධෙ, ඵොට්ඨබ්බෙ ච මනොරමෙ.
Rūpe sadde rase gandhe, phoṭṭhabbe ca manorame.
754.
754.
‘‘ඉච්චං ගීතං රතිං ඛිඩ්ඩං, අනුභුත්වා අනප්පකං;
‘‘Iccaṃ gītaṃ ratiṃ khiḍḍaṃ, anubhutvā anappakaṃ;
උය්යානෙ පරිචරිත්වා, පවිසන්තො ගිරිබ්බජං.
Uyyāne paricaritvā, pavisanto giribbajaṃ.
755.
755.
‘‘ඉසිං සුනෙත්තමද්දක්ඛි, අත්තදන්තං සමාහිතං;
‘‘Isiṃ sunettamaddakkhi, attadantaṃ samāhitaṃ;
අප්පිච්ඡං හිරිසම්පන්නං, උඤ්ඡෙ පත්තගතෙ රතං.
Appicchaṃ hirisampannaṃ, uñche pattagate rataṃ.
756.
756.
‘‘හත්ථික්ඛන්ධතො ඔරුය්හ, ලද්ධා භන්තෙති චාබ්රවි;
‘‘Hatthikkhandhato oruyha, laddhā bhanteti cābravi;
තස්ස පත්තං ගහෙත්වාන, උච්චං පග්ගය්හ ඛත්තියො.
Tassa pattaṃ gahetvāna, uccaṃ paggayha khattiyo.
757.
757.
‘‘ථණ්ඩිලෙ පත්තං භින්දිත්වා, හසමානො අපක්කමි;
‘‘Thaṇḍile pattaṃ bhinditvā, hasamāno apakkami;
රඤ්ඤො කිතවස්සාහං පුත්තො, කිං මං භික්ඛු කරිස්සසි.
Rañño kitavassāhaṃ putto, kiṃ maṃ bhikkhu karissasi.
758.
758.
‘‘තස්ස කම්මස්ස ඵරුසස්ස, විපාකො කටුකො අහු;
‘‘Tassa kammassa pharusassa, vipāko kaṭuko ahu;
යං රාජපුත්තො වෙදෙසි, නිරයම්හි සමප්පිතො.
Yaṃ rājaputto vedesi, nirayamhi samappito.
759.
759.
‘‘ඡළෙව චතුරාසීති, වස්සානි නහුතානි ච;
‘‘Chaḷeva caturāsīti, vassāni nahutāni ca;
භුසං දුක්ඛං නිගච්ඡිත්ථො, නිරයෙ කතකිබ්බිසො.
Bhusaṃ dukkhaṃ nigacchittho, niraye katakibbiso.
760.
760.
‘‘උත්තානොපි ච පච්චිත්ථ, නිකුජ්ජො වාමදක්ඛිණො;
‘‘Uttānopi ca paccittha, nikujjo vāmadakkhiṇo;
උද්ධංපාදො ඨිතො චෙව, චිරං බාලො අපච්චථ.
Uddhaṃpādo ṭhito ceva, ciraṃ bālo apaccatha.
761.
761.
‘‘බහූනි වස්සසහස්සානි, පූගානි නහුතානි ච;
‘‘Bahūni vassasahassāni, pūgāni nahutāni ca;
භුසං දුක්ඛං නිගච්ඡිත්ථො, නිරයෙ කතකිබ්බිසො.
Bhusaṃ dukkhaṃ nigacchittho, niraye katakibbiso.
762.
762.
‘‘එතාදිසං ඛො කටුකං, අප්පදුට්ඨප්පදොසිනං;
‘‘Etādisaṃ kho kaṭukaṃ, appaduṭṭhappadosinaṃ;
පච්චන්ති පාපකම්මන්තා, ඉසිමාසජ්ජ සුබ්බතං.
Paccanti pāpakammantā, isimāsajja subbataṃ.
763.
763.
‘‘සො තත්ථ බහුවස්සානි, වෙදයිත්වා බහුං දුඛං;
‘‘So tattha bahuvassāni, vedayitvā bahuṃ dukhaṃ;
ඛුප්පිපාසහතො නාම, පෙතො ආසි තතො චුතො.
Khuppipāsahato nāma, peto āsi tato cuto.
764.
764.
‘‘එතමාදීනවං ඤත්වා, ඉස්සරමදසම්භවං;
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, issaramadasambhavaṃ;
පහාය ඉස්සරමදං, නිවාතමනුවත්තයෙ.
Pahāya issaramadaṃ, nivātamanuvattaye.
765.
765.
‘‘දිට්ඨෙව ධම්මෙ පාසංසො, යො බුද්ධෙසු සගාරවො;
‘‘Diṭṭheva dhamme pāsaṃso, yo buddhesu sagāravo;
කායස්ස භෙදා සප්පඤ්ඤො, සග්ගං සො උපපජ්ජතී’’ති. –
Kāyassa bhedā sappañño, saggaṃ so upapajjatī’’ti. –
ඉදං පෙතවත්ථුං කථෙසි.
Idaṃ petavatthuṃ kathesi.
753. තත්ථ පුබ්බෙ කතානං කම්මානං, විපාකො මථයෙ මනන්ති පුරිමාසු ජාතීසු කතානං අකුසලකම්මානං ඵලං උළාරං හුත්වා උප්පජ්ජමානං අන්ධබාලානං චිත්තං මථයෙය්ය අභිභවෙය්ය, පරෙසං අනත්ථකරණමුඛෙන අත්තනො අත්ථං උප්පාදෙය්යාති අධිප්පායො.
753. Tattha pubbe katānaṃ kammānaṃ, vipāko mathaye mananti purimāsu jātīsu katānaṃ akusalakammānaṃ phalaṃ uḷāraṃ hutvā uppajjamānaṃ andhabālānaṃ cittaṃ mathayeyya abhibhaveyya, paresaṃ anatthakaraṇamukhena attano atthaṃ uppādeyyāti adhippāyo.
ඉදානි තං චිත්තමථනං විසයෙන සද්ධිං දස්සෙතුං ‘‘රූපෙ සද්දෙ’’තිආදි වුත්තං. තත්ථ රූපෙති රූපහෙතු, යථිච්ඡිතස්ස මනාපියස්ස රූපාරම්මණස්ස පටිලාභනිමිත්තන්ති අත්ථො. සද්දෙතිආදීසුපි එසෙව නයො.
Idāni taṃ cittamathanaṃ visayena saddhiṃ dassetuṃ ‘‘rūpe sadde’’tiādi vuttaṃ. Tattha rūpeti rūpahetu, yathicchitassa manāpiyassa rūpārammaṇassa paṭilābhanimittanti attho. Saddetiādīsupi eseva nayo.
754. එවං සාධාරණතො වුත්තමත්ථං අසාධාරණතො නියමෙත්වා දස්සෙන්තො ‘‘නච්චං ගීත’’න්තිආදිමාහ. තත්ථ රතින්ති කාමරතිං. ඛිඩ්ඩන්ති සහායකාදීහි කෙළිං. ගිරිබ්බජන්ති රාජගහං.
754. Evaṃ sādhāraṇato vuttamatthaṃ asādhāraṇato niyametvā dassento ‘‘naccaṃ gīta’’ntiādimāha. Tattha ratinti kāmaratiṃ. Khiḍḍanti sahāyakādīhi keḷiṃ. Giribbajanti rājagahaṃ.
755. ඉසින්ති අසෙක්ඛානං සීලක්ඛන්ධාදීනං එසනට්ඨෙන ඉසිං. සුනෙත්තන්ති එවංනාමකං පච්චෙකබුද්ධං. අත්තදන්තන්ති උත්තමෙන දමථෙන දමිතචිත්තං. සමාහිතන්ති අරහත්තඵලසමාධිනා සමාහිතං. උඤ්ඡෙ පත්තගතෙ රතන්ති උඤ්ඡෙන භික්ඛාචාරෙන ලද්ධෙ පත්තගතෙ පත්තපරියාපන්නෙ ආහාරෙ රතං සන්තුට්ඨං.
755.Isinti asekkhānaṃ sīlakkhandhādīnaṃ esanaṭṭhena isiṃ. Sunettanti evaṃnāmakaṃ paccekabuddhaṃ. Attadantanti uttamena damathena damitacittaṃ. Samāhitanti arahattaphalasamādhinā samāhitaṃ. Uñche pattagate ratanti uñchena bhikkhācārena laddhe pattagate pattapariyāpanne āhāre rataṃ santuṭṭhaṃ.
756. ලද්ධා, භන්තෙති චාබ්රවීති ‘‘අපි, භන්තෙ, භික්ඛා ලද්ධා’’ති විස්සාසජනනත්ථං කථෙසි. උච්චං පග්ගය්හාති උච්චතරං කත්වා පත්තං උක්ඛිපිත්වා.
756.Laddhā, bhanteti cābravīti ‘‘api, bhante, bhikkhā laddhā’’ti vissāsajananatthaṃ kathesi. Uccaṃ paggayhāti uccataraṃ katvā pattaṃ ukkhipitvā.
757. ථණ්ඩිලෙ පත්තං භින්දිත්වාති ඛරකඨිනෙ භූමිප්පදෙසෙ ඛිපන්තො පත්තං භින්දිත්වා. අපක්කමීති ථොකං අපසක්කි. අපසක්කන්තො ච ‘‘අකාරණෙනෙව අන්ධබාලො මහන්තං අනත්ථං අත්තනො අකාසී’’ති කරුණායනවසෙන ඔලොකෙන්තං පච්චෙකබුද්ධං රාජපුත්තො ආහ ‘‘රඤ්ඤො කිතවස්සාහං පුත්තො, කිං මං භික්ඛු කරිස්සසී’’ති.
757.Thaṇḍile pattaṃ bhinditvāti kharakaṭhine bhūmippadese khipanto pattaṃ bhinditvā. Apakkamīti thokaṃ apasakki. Apasakkanto ca ‘‘akāraṇeneva andhabālo mahantaṃ anatthaṃ attano akāsī’’ti karuṇāyanavasena olokentaṃ paccekabuddhaṃ rājaputto āha ‘‘rañño kitavassāhaṃ putto, kiṃ maṃ bhikkhu karissasī’’ti.
758. ඵරුසස්සාති දාරුණස්ස. කටුකොති අනිට්ඨො. යන්ති යං විපාකං. සමප්පිතොති අල්ලීනො.
758.Pharusassāti dāruṇassa. Kaṭukoti aniṭṭho. Yanti yaṃ vipākaṃ. Samappitoti allīno.
759. ඡළෙව චතුරාසීති, වස්සානි නහුතානි චාති උත්තානො නිපන්නො චතුරාසීතිවස්සසහස්සානි, නිකුජ්ජො, වාමපස්සෙන, දක්ඛිණපස්සෙන, උද්ධංපාදො, ඔලම්බිකො, යථාඨිතො චාති එවං ඡ චතුරාසීතිසහස්සානි වස්සානි හොන්ති. තෙනාහ –
759.Chaḷeva caturāsīti, vassāni nahutāni cāti uttāno nipanno caturāsītivassasahassāni, nikujjo, vāmapassena, dakkhiṇapassena, uddhaṃpādo, olambiko, yathāṭhito cāti evaṃ cha caturāsītisahassāni vassāni honti. Tenāha –
760.
760.
‘‘උත්තානොපි ච පච්චිත්ථ, නිකුජ්ජො වාමදක්ඛිණො;
‘‘Uttānopi ca paccittha, nikujjo vāmadakkhiṇo;
උද්ධංපාදො ඨිතො චෙව, චිරං බාලො අපච්චථා’’ති.
Uddhaṃpādo ṭhito ceva, ciraṃ bālo apaccathā’’ti.
තානි පන වස්සානි යස්මා අනෙකානි නහුතානි හොන්ති, තස්මා වුත්තං ‘‘නහුතානී’’ති. භුසං දුක්ඛං නිගච්ඡිත්ථොති අතිවිය දුක්ඛං පාපුණි.
Tāni pana vassāni yasmā anekāni nahutāni honti, tasmā vuttaṃ ‘‘nahutānī’’ti. Bhusaṃ dukkhaṃ nigacchitthoti ativiya dukkhaṃ pāpuṇi.
761. පූගානීති වස්සසමූහෙ, ඉධ පුරිමගාථාය ච අච්චන්තසංයොගෙ උපයොගවචනං දට්ඨබ්බං.
761.Pūgānīti vassasamūhe, idha purimagāthāya ca accantasaṃyoge upayogavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.
762. එතාදිසන්ති එවරූපං. කටුකන්ති අතිදුක්ඛං, භාවනපංසකනිද්දෙසොයං ‘‘එකමන්තං නිසීදී’’තිආදීසු විය. අප්පදුට්ඨප්පදොසිනං ඉසිං සුබ්බතං ආසජ්ජ ආසාදෙත්වා පාපකම්මන්තා පුග්ගලා එවරූපං කටුකං අතිවිය දුක්ඛං පච්චන්තීති යොජනා.
762.Etādisanti evarūpaṃ. Kaṭukanti atidukkhaṃ, bhāvanapaṃsakaniddesoyaṃ ‘‘ekamantaṃ nisīdī’’tiādīsu viya. Appaduṭṭhappadosinaṃ isiṃ subbataṃ āsajja āsādetvā pāpakammantā puggalā evarūpaṃ kaṭukaṃ ativiya dukkhaṃ paccantīti yojanā.
763. සොති සො රාජපුත්තපෙතො. තත්ථාති නිරයෙ. වෙදයිත්වාති අනුභවිත්වා. නාමාති බ්යත්තපාකටභාවෙන. තතො චුතොති නිරයතො චුතො. සෙසං වුත්තනයමෙව.
763.Soti so rājaputtapeto. Tatthāti niraye. Vedayitvāti anubhavitvā. Nāmāti byattapākaṭabhāvena. Tato cutoti nirayato cuto. Sesaṃ vuttanayameva.
එවං භගවා රාජපුත්තපෙතකථාය තත්ථ සන්නිපතිතං මහාජනං සංවෙජෙත්වා උපරි සච්චානි පකාසෙසි. සච්චපරියොසානෙ බහූ සොතාපත්තිඵලාදීනි සම්පාපුණිංසූති.
Evaṃ bhagavā rājaputtapetakathāya tattha sannipatitaṃ mahājanaṃ saṃvejetvā upari saccāni pakāsesi. Saccapariyosāne bahū sotāpattiphalādīni sampāpuṇiṃsūti.
රාජපුත්තපෙතවත්ථුවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Rājaputtapetavatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / පෙතවත්ථුපාළි • Petavatthupāḷi / 7. රාජපුත්තපෙතවත්ථු • 7. Rājaputtapetavatthu