| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
१०. राजसिक्खापदवण्णना
10. Rājasikkhāpadavaṇṇanā
५३७. ‘‘न खो मयं, आवुसो, चीवरचेतापन्नं पटिग्गण्हाम…पे॰… कालेन कप्पिय’’न्ति इतो पुब्बे एव रूपियपटिग्गहणसिक्खापदस्स पञ्ञत्तत्ता वुत्तं। अञ्ञथा आयस्मा उपनन्दो मंसस्स चेतापन्नं एकम्पि कहापणं हत्थेन पटिग्गण्हन्तो ततो महन्ततरं चीवरचेतापन्नं कथं न पटिग्गण्हिस्सति, एवं सन्तेपि चीवरपटिसंयुत्तत्ता चीवरवग्गे सङ्गायिंसूति।
537.‘‘Nakho mayaṃ, āvuso, cīvaracetāpannaṃ paṭiggaṇhāma…pe… kālena kappiya’’nti ito pubbe eva rūpiyapaṭiggahaṇasikkhāpadassa paññattattā vuttaṃ. Aññathā āyasmā upanando maṃsassa cetāpannaṃ ekampi kahāpaṇaṃ hatthena paṭiggaṇhanto tato mahantataraṃ cīvaracetāpannaṃ kathaṃ na paṭiggaṇhissati, evaṃ santepi cīvarapaṭisaṃyuttattā cīvaravagge saṅgāyiṃsūti.
५३८-९. ‘‘आगतकारणं भञ्जती’’ति वुत्तत्ता ननु पुन चोदेतुं न लभतीति एके। आगमनस्स सात्थकं न होति, चीवरं न लभिस्सति पटिसन्थारस्स कतत्ताति एके। चोदनालक्खणं न होतीति कत्वा वुत्तन्ति एके। ‘‘ठत्वा चोदेमी’’ति आगतो तं ठानं भञ्जति, करोति चेकं, तीणिपि चे करोति, एकमेव, एकवचनत्ताति एके। तीणि ठानानि भञ्जतीति एके। उपतिस्सत्थेरो ‘‘न चोदनादिं भञ्जति, चोदेतुकामो अकत्तब्बं अकासि, तेन वत्तभेदे दुक्कट’’न्ति वदति। धम्मसिरित्थेरो पन ‘‘आसने चे निसीदति, एकाय निसज्जाय द्वे ठानानि भञ्जति। आमिसं चे पटिग्गण्हाति, एकेन पटिग्गहेन द्वे ठानानि भञ्जति। धम्मं चे भासति, धम्मदेसनसिक्खापदे वुत्तपरिच्छेदाय एकाय वाचाय द्वे ठानानि भञ्जति, तं सन्धाय वुत्त’’न्ति वदति। ‘‘यत्था’’ति वुत्ते अत्तनो एव सन्तिकं गन्तब्बन्ति वुत्तं विय होति। तेन वुत्तं ‘‘ब्यञ्जनं पन न समेती’’ति। उपासकेहि आणत्ता तं। मूलं असादियन्तेनाति मूलस्स अकप्पियभावे सति असादियन्तेन। तञ्च खो चित्तेन , न मुखेन। सचे एवं वुत्ते अकप्पियं दस्सेतीति कत्वा चित्तेन अकप्पियं इच्छन्तोव मुखेन कप्पियं निद्दिसति ‘‘चीवरं मे देथा’’ति, न वट्टति। पटिलाभे रूपियपटिग्गहणसिक्खापदेन आपत्ति।
538-9. ‘‘Āgatakāraṇaṃ bhañjatī’’ti vuttattā nanu puna codetuṃ na labhatīti eke. Āgamanassa sātthakaṃ na hoti, cīvaraṃ na labhissati paṭisanthārassa katattāti eke. Codanālakkhaṇaṃ na hotīti katvā vuttanti eke. ‘‘Ṭhatvā codemī’’ti āgato taṃ ṭhānaṃ bhañjati, karoti cekaṃ, tīṇipi ce karoti, ekameva, ekavacanattāti eke. Tīṇi ṭhānāni bhañjatīti eke. Upatissatthero ‘‘na codanādiṃ bhañjati, codetukāmo akattabbaṃ akāsi, tena vattabhede dukkaṭa’’nti vadati. Dhammasiritthero pana ‘‘āsane ce nisīdati, ekāya nisajjāya dve ṭhānāni bhañjati. Āmisaṃ ce paṭiggaṇhāti, ekena paṭiggahena dve ṭhānāni bhañjati. Dhammaṃ ce bhāsati, dhammadesanasikkhāpade vuttaparicchedāya ekāya vācāya dve ṭhānāni bhañjati, taṃ sandhāya vutta’’nti vadati. ‘‘Yatthā’’ti vutte attano eva santikaṃ gantabbanti vuttaṃ viya hoti. Tena vuttaṃ ‘‘byañjanaṃ pana na sametī’’ti. Upāsakehi āṇattā taṃ. Mūlaṃ asādiyantenāti mūlassa akappiyabhāve sati asādiyantena. Tañca kho cittena , na mukhena. Sace evaṃ vutte akappiyaṃ dassetīti katvā cittena akappiyaṃ icchantova mukhena kappiyaṃ niddisati ‘‘cīvaraṃ me dethā’’ti, na vaṭṭati. Paṭilābhe rūpiyapaṭiggahaṇasikkhāpadena āpatti.
तत्रायं विचारणा – चित्तेन सादियन्तोपि मुखेन कप्पियवोहारेन चे वोहरति ‘‘कहापणारहेन, पादारहेन वा कप्पियभण्डेन इदञ्चिदञ्च आहरा’’ति। किञ्चापि रूपियं सन्धाय वदति, वट्टति एव। कस्मा? कञ्चि सस्सुट्ठानकं भूमिपदेसं सन्धाय ‘‘सीमं देमाति वदन्ति, वट्टती’’ति वचनतो, ‘‘विहारस्स देमा’’ति वुत्ते ‘‘पटिक्खिपितुं न वट्टती’’ति वचनतो च। अनुगण्ठिपदे पन वुत्तं ‘‘सङ्घं सन्धाय ‘विहारस्स देमा’ति दिन्नं गरुभण्डं न होति, दक्खिणोदकं सम्पटिच्छितुं, ‘साधू’ति च वत्तुं, अनुमोदेतुञ्च वट्टति। कस्मा? सङ्घस्स ‘विहारो’ति नामाभावतो, खेत्तस्सेव ‘सीमा’ति नामभावतो च, चित्तेन आरम्मणं कतं अप्पमाणं, कप्पियवोहारोव पमाणं। कप्पियमेवाचिक्खितत्ता ‘न त्वेवाहं, भिक्खवे, केनचि परियायेन जातरूपरजतं सादितब्बं परियेसितब्बन्ति वदामी’ति (महाव॰ २९९) वचनेनपि न विरुज्झति। कप्पियवचनपच्चया दायको सयमेव कत्तब्बयुत्तकं जानिस्सतीति अधिप्पायतो दायकेन एतस्स अधिप्पायं ञत्वा कप्पियकारकस्स हत्थे ठपितं भिक्खुस्स सन्तकमेव होती’’ति। इदं सब्बमयुत्तं, कस्मा? सीमाविहारवचनस्स दायकवचनत्ता। इध च भिक्खुनो वचनं पमाणं। तेनेवाह ‘‘अथापि ‘मम तळाकं वा पोक्खरणिं वा सङ्घस्स दम्मी’ति वुत्ते ‘साधु, उपासक, सङ्घो पानीयं पिविस्सती’तिआदीनि वत्वा परिभुञ्जितुं वट्टति एवा’’ति। अञ्ञथा खेत्तं सन्धाय भिक्खुनो खेत्तपटिबद्धवचनानि सीमावचनेन कप्पन्तीति आपज्जति। अविहारस्स च भिक्खुस्स रूपियं दस्सेत्वा ‘‘इदं विहारस्स दम्मी’’ति वुत्ते अत्तनो अत्थाय दिय्यमानं जानन्तेनापि तं अप्पटिक्खिपितब्बं। तथा कहापणारहादिनो अकप्पियभण्डभावं, कहापणादिभावमेव वा जानन्तमेव सन्धाय तथावोहरन्तस्स च अनापत्तीति आपज्जति। ‘‘न त्वेवाहं, भिक्खवे, केनचि परियायेना’’ति निप्पदेसतो वुत्तत्ता न सक्का लेसं ओड्डेतुन्ति नो तक्को, विचारेत्वा पन गहेतब्बं। ‘‘नो चे इच्छति, न कथेतब्ब’’न्ति वचनतो यथावुत्तसामिचिया अकरणे अनापत्ति दुक्कटस्साति दस्सेति।
Tatrāyaṃ vicāraṇā – cittena sādiyantopi mukhena kappiyavohārena ce voharati ‘‘kahāpaṇārahena, pādārahena vā kappiyabhaṇḍena idañcidañca āharā’’ti. Kiñcāpi rūpiyaṃ sandhāya vadati, vaṭṭati eva. Kasmā? Kañci sassuṭṭhānakaṃ bhūmipadesaṃ sandhāya ‘‘sīmaṃ demāti vadanti, vaṭṭatī’’ti vacanato, ‘‘vihārassa demā’’ti vutte ‘‘paṭikkhipituṃ na vaṭṭatī’’ti vacanato ca. Anugaṇṭhipade pana vuttaṃ ‘‘saṅghaṃ sandhāya ‘vihārassa demā’ti dinnaṃ garubhaṇḍaṃ na hoti, dakkhiṇodakaṃ sampaṭicchituṃ, ‘sādhū’ti ca vattuṃ, anumodetuñca vaṭṭati. Kasmā? Saṅghassa ‘vihāro’ti nāmābhāvato, khettasseva ‘sīmā’ti nāmabhāvato ca, cittena ārammaṇaṃ kataṃ appamāṇaṃ, kappiyavohārova pamāṇaṃ. Kappiyamevācikkhitattā ‘na tvevāhaṃ, bhikkhave, kenaci pariyāyena jātarūparajataṃ sāditabbaṃ pariyesitabbanti vadāmī’ti (mahāva. 299) vacanenapi na virujjhati. Kappiyavacanapaccayā dāyako sayameva kattabbayuttakaṃ jānissatīti adhippāyato dāyakena etassa adhippāyaṃ ñatvā kappiyakārakassa hatthe ṭhapitaṃ bhikkhussa santakameva hotī’’ti. Idaṃ sabbamayuttaṃ, kasmā? Sīmāvihāravacanassa dāyakavacanattā. Idha ca bhikkhuno vacanaṃ pamāṇaṃ. Tenevāha ‘‘athāpi ‘mama taḷākaṃ vā pokkharaṇiṃ vā saṅghassa dammī’ti vutte ‘sādhu, upāsaka, saṅgho pānīyaṃ pivissatī’tiādīni vatvā paribhuñjituṃ vaṭṭati evā’’ti. Aññathā khettaṃ sandhāya bhikkhuno khettapaṭibaddhavacanāni sīmāvacanena kappantīti āpajjati. Avihārassa ca bhikkhussa rūpiyaṃ dassetvā ‘‘idaṃ vihārassa dammī’’ti vutte attano atthāya diyyamānaṃ jānantenāpi taṃ appaṭikkhipitabbaṃ. Tathā kahāpaṇārahādino akappiyabhaṇḍabhāvaṃ, kahāpaṇādibhāvameva vā jānantameva sandhāya tathāvoharantassa ca anāpattīti āpajjati. ‘‘Na tvevāhaṃ, bhikkhave, kenaci pariyāyenā’’ti nippadesato vuttattā na sakkā lesaṃ oḍḍetunti no takko, vicāretvā pana gahetabbaṃ. ‘‘No ce icchati, na kathetabba’’nti vacanato yathāvuttasāmiciyā akaraṇe anāpatti dukkaṭassāti dasseti.
‘‘अञ्ञातकअप्पवारितेसु विय पटिपज्जितब्ब’’न्ति वचनतो यथावुत्तसामिचिम्पि न कत्वा चे निप्फादेति, अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदेन कारेतब्बोति दस्सेति। कप्पियकारका सयमेव चोदेत्वा देन्ति, वट्टति। ‘‘सयं करणमेव पटिक्खित्त’’न्ति च वदन्ति। पिण्डपातादीनं …पे॰… एसेव नयोति एत्थ ‘‘दुक्कट’’न्ति वदन्ति, तं न सुन्दरं, ददन्तेसुपीति अपि-सद्देन सङ्गहितत्ता निस्सग्गियपाचित्तियमेव। जातरूपरजतं ‘‘सङ्घे सादिते दुक्कट’’न्ति च विकप्पेन्ति। तं विसेसेत्वा नवुत्तत्ता पाचित्तियमेवाति दस्सेति। ‘‘निस्सग्गियमेवाति येवापनकसिक्खापदेसु सिया’’ति वदन्ति, उपपरिक्खितब्बं। ‘‘यस्स कस्सचि हि अञ्ञस्स…पे॰… महापच्चरियं वुत्त’’न्ति वचनतो अपब्बजितानं अन्तमसो मातापितूनम्पि अत्थाय सम्पटिच्छन्तस्स दुक्कटमेवाति दस्सेति।
‘‘Aññātakaappavāritesu viya paṭipajjitabba’’nti vacanato yathāvuttasāmicimpi na katvā ce nipphādeti, aññātakaviññattisikkhāpadena kāretabboti dasseti. Kappiyakārakā sayameva codetvā denti, vaṭṭati. ‘‘Sayaṃ karaṇameva paṭikkhitta’’nti ca vadanti. Piṇḍapātādīnaṃ…pe… eseva nayoti ettha ‘‘dukkaṭa’’nti vadanti, taṃ na sundaraṃ, dadantesupīti api-saddena saṅgahitattā nissaggiyapācittiyameva. Jātarūparajataṃ ‘‘saṅghe sādite dukkaṭa’’nti ca vikappenti. Taṃ visesetvā navuttattā pācittiyamevāti dasseti. ‘‘Nissaggiyamevāti yevāpanakasikkhāpadesu siyā’’ti vadanti, upaparikkhitabbaṃ. ‘‘Yassa kassaci hi aññassa…pe… mahāpaccariyaṃ vutta’’nti vacanato apabbajitānaṃ antamaso mātāpitūnampi atthāya sampaṭicchantassa dukkaṭamevāti dasseti.
सब्बत्थ सम्पटिच्छनं नाम ‘‘उग्गण्हेय्य वा उग्गण्हापेय्यवा उपनिक्खित्तं वा सादियेय्या’’ति एवं वुत्तलक्खणमेव। एवं सन्तेपि कत्थचि पटिक्खिपितब्बं, कत्थचि न पटिक्खिपितब्बं, कत्थचि पटिक्खित्तं सादितुं वट्टति, एवं अप्पटिक्खित्तं किञ्चि वट्टति, इदं सब्बम्पि दस्सेतुं ‘‘सचे पना’’ति वित्थारो आरद्धो। तत्थ ‘‘चेतियस्स…पे॰… न वट्टती’’ति वचनतो अप्पटिक्खित्तं विहारस्स दिन्नं सादितुं वट्टतीति सिद्धं। तथा थेरस्स ‘‘मातुया देमा’’तिआदिना वुत्तेपि पटिग्गहणे आपत्ति पाचित्तियमेव। सापत्तिको होतीति एत्थ काय आपत्तिया सापत्तिको होतीति? दुक्कटापत्तियाति एके। न याय कायचि, केवलं अट्ठाने चोदेतीति कत्वा ‘‘सापत्तिको’’ति वुत्तं। यथा कथन्ति? ‘‘पञ्चहि, भिक्खवे, अङ्गेहि समन्नागतो सद्धिविहारिको पणामेतब्बो…पे॰… पणामेन्तो अनतिसारो’’ति (महाव॰ ६८) एत्थ न सम्मावत्तन्तंयेव अपणामेन्तस्स दुक्कटं वुत्तं। यथाह – ‘‘न च, भिक्खवे, असम्मावत्तन्तो न पणामेतब्बो, यो न पणामेय्य, आपत्तिदुक्कटस्सा’’ति (महाव॰ ६८), तस्मा अधिमत्तपेमादिअभावेपि अपणामेन्तस्स अनापत्ति दिस्सति। अपिच ‘‘सातिसारो होती’’ति वुत्तं। एवंसम्पदमिदं दट्ठब्बं। अट्ठकथाय ‘‘सातिसारो होतीति सदोसो होति, आपत्तिं आपज्जती’’ति (महाव॰ अट्ठ॰ ६८) वुत्तत्ता न युत्तन्ति चे? न, तदनन्तरमेव तंमिच्छागाहनिवत्तनत्थं, तस्मा ‘‘न सम्मावत्तन्तो पणामेतब्बो’’ति वुत्तत्ता अनापत्तिका कताति। दुक्कटापत्ति होतीति आचरियो, वीमंसितब्बं। ‘‘कप्पियभण्डम्पि अकप्पियमेवाति तळाकतो निप्फन्नधञ्ञेन परिवत्तेत्वा लद्धं गोरसम्पि न वट्टती’’ति वुत्तं।
Sabbattha sampaṭicchanaṃ nāma ‘‘uggaṇheyya vā uggaṇhāpeyyavā upanikkhittaṃ vā sādiyeyyā’’ti evaṃ vuttalakkhaṇameva. Evaṃ santepi katthaci paṭikkhipitabbaṃ, katthaci na paṭikkhipitabbaṃ, katthaci paṭikkhittaṃ sādituṃ vaṭṭati, evaṃ appaṭikkhittaṃ kiñci vaṭṭati, idaṃ sabbampi dassetuṃ ‘‘sace panā’’ti vitthāro āraddho. Tattha ‘‘cetiyassa…pe… na vaṭṭatī’’ti vacanato appaṭikkhittaṃ vihārassa dinnaṃ sādituṃ vaṭṭatīti siddhaṃ. Tathā therassa ‘‘mātuyā demā’’tiādinā vuttepi paṭiggahaṇe āpatti pācittiyameva. Sāpattiko hotīti ettha kāya āpattiyā sāpattiko hotīti? Dukkaṭāpattiyāti eke. Na yāya kāyaci, kevalaṃ aṭṭhāne codetīti katvā ‘‘sāpattiko’’ti vuttaṃ. Yathā kathanti? ‘‘Pañcahi, bhikkhave, aṅgehi samannāgato saddhivihāriko paṇāmetabbo…pe… paṇāmento anatisāro’’ti (mahāva. 68) ettha na sammāvattantaṃyeva apaṇāmentassa dukkaṭaṃ vuttaṃ. Yathāha – ‘‘na ca, bhikkhave, asammāvattanto na paṇāmetabbo, yo na paṇāmeyya, āpattidukkaṭassā’’ti (mahāva. 68), tasmā adhimattapemādiabhāvepi apaṇāmentassa anāpatti dissati. Apica ‘‘sātisāro hotī’’ti vuttaṃ. Evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ. Aṭṭhakathāya ‘‘sātisāro hotīti sadoso hoti, āpattiṃ āpajjatī’’ti (mahāva. aṭṭha. 68) vuttattā na yuttanti ce? Na, tadanantarameva taṃmicchāgāhanivattanatthaṃ, tasmā ‘‘na sammāvattanto paṇāmetabbo’’ti vuttattā anāpattikā katāti. Dukkaṭāpatti hotīti ācariyo, vīmaṃsitabbaṃ. ‘‘Kappiyabhaṇḍampi akappiyamevāti taḷākato nipphannadhaññena parivattetvā laddhaṃ gorasampi na vaṭṭatī’’ti vuttaṃ.
कप्पियवोहारेपि विधानं वक्खाम, सेय्यथिदं – ‘‘उदकवसेना’’तिआदि। दुब्बिनिब्भोगं होतीति इदं परतो ‘‘तस्सेव अकप्पियं। कस्मा? धञ्ञस्स विचारितत्ता’’ति इमिना असदिसं, तस्मा सुवुत्तं। इदञ्हि भिक्खुस्स पयोगवसेन आदितो पट्ठाय उप्पन्नेन मिस्सन्ति। अकतपुब्बं नवसस्सं नाम। खले वा ठत्वा रक्खतीति ‘‘इदं वा एत्तकं वा मा गण्ह, इदं गहेतुं लब्भती’’ति वा ‘‘इतो अपनेहि, इध पुञ्जं करोही’’ति एवमादिना वा पयोगेन चे रक्खति, तं अकप्पियं। ‘‘सचे ‘मयिठिते रक्खितं होती’ति रक्खति, गण्हन्ते वा पस्सित्वा ‘किं करोथा’ति, भणति वट्टती’’ति वुत्तं, तं युत्तं। रूपियपटिग्गहणसिक्खापदे ‘‘द्वारं पिदहित्वा रक्खन्तेन वसितब्ब’’न्ति हि वुत्तं। तस्सेव तं अकप्पियं। कस्मा? अपुब्बस्स अनुप्पादितत्ता। हेट्ठा ‘‘सस्सं कत्वा आहरथा’’ति वत्तुं पन न वट्टतीति। पण्णेपि एसेव नयो। ‘‘पकतिया सयमेव करोन्तानं उस्साहजननतो’’ति वुत्तं। कस्मा? ‘‘कहापणानं विचारितत्ता’’ति वचनतो, पगेव उट्ठापितत्ताति सिद्धं होति। सचे दायका वा सङ्घस्स गामखेत्तारामादिं केणिया गहितमनुस्सा वा तत्थ कुटुम्बिनो ‘‘इमे सङ्घस्स कहापणा आहटा’’ति वदन्ति, ‘‘न कप्पती’’ति एत्तकमेव वत्तब्बं। कप्पियकारकाव चे वदन्ति, ‘‘सङ्घस्स कहापणा न कप्पन्ति, सप्पिआदीनि वट्टन्ती’’ति वत्तब्बं, तस्मा ‘‘सङ्घस्स कप्पियकारके वा गुत्तट्ठानं वा आचिक्खथा’’ति वत्वा तेहि सम्पादितं केनचि अकत्तब्बताय ‘‘इमिना सप्पिं आहराही’’ति विचारेति निट्ठापेत्वा इतरेसं कप्पियं परतो पत्तचतुक्के चतुत्थपत्तो विय। वुत्तञ्हि तत्थ ‘‘इमे कहापणे गहेत्वा इमं देही’ति कहापणे दापेत्वा गहितो, अयं पत्तो एतस्सेव भिक्खुनो न वट्टति, दुब्बिचारितत्ता, अञ्ञेसं पन वट्टति, मूलस्स असम्पटिच्छितत्ता’’तिआदि। यदि एवं सब्बेसं अकप्पियं। कस्मा? कहापणानं विचारितत्ताति। इदं दुवुत्तन्ति चे? न, मूलस्स सम्पटिच्छितट्ठानं सन्धाय इमस्स वुत्तत्ता पत्तचतुक्के दुतियततियपत्ता विय, तेनेव वुत्तं सयंकारिवारे ‘‘न कप्पती’’ति एत्तकमेव वत्तब्ब’न्ति। ततो परं मूलं सम्पटिच्छति नाम।
Kappiyavohārepi vidhānaṃ vakkhāma, seyyathidaṃ – ‘‘udakavasenā’’tiādi. Dubbinibbhogaṃ hotīti idaṃ parato ‘‘tasseva akappiyaṃ. Kasmā? Dhaññassa vicāritattā’’ti iminā asadisaṃ, tasmā suvuttaṃ. Idañhi bhikkhussa payogavasena ādito paṭṭhāya uppannena missanti. Akatapubbaṃ navasassaṃ nāma. Khale vā ṭhatvā rakkhatīti ‘‘idaṃ vā ettakaṃ vā mā gaṇha, idaṃ gahetuṃ labbhatī’’ti vā ‘‘ito apanehi, idha puñjaṃ karohī’’ti evamādinā vā payogena ce rakkhati, taṃ akappiyaṃ. ‘‘Sace ‘mayiṭhite rakkhitaṃ hotī’ti rakkhati, gaṇhante vā passitvā ‘kiṃ karothā’ti, bhaṇati vaṭṭatī’’ti vuttaṃ, taṃ yuttaṃ. Rūpiyapaṭiggahaṇasikkhāpade ‘‘dvāraṃ pidahitvā rakkhantena vasitabba’’nti hi vuttaṃ. Tasseva taṃ akappiyaṃ. Kasmā? Apubbassa anuppāditattā. Heṭṭhā ‘‘sassaṃ katvā āharathā’’ti vattuṃ pana na vaṭṭatīti. Paṇṇepi eseva nayo. ‘‘Pakatiyā sayameva karontānaṃ ussāhajananato’’ti vuttaṃ. Kasmā? ‘‘Kahāpaṇānaṃ vicāritattā’’ti vacanato, pageva uṭṭhāpitattāti siddhaṃ hoti. Sace dāyakā vā saṅghassa gāmakhettārāmādiṃ keṇiyā gahitamanussā vā tattha kuṭumbino ‘‘ime saṅghassa kahāpaṇā āhaṭā’’ti vadanti, ‘‘na kappatī’’ti ettakameva vattabbaṃ. Kappiyakārakāva ce vadanti, ‘‘saṅghassa kahāpaṇā na kappanti, sappiādīni vaṭṭantī’’ti vattabbaṃ, tasmā ‘‘saṅghassa kappiyakārake vā guttaṭṭhānaṃ vā ācikkhathā’’ti vatvā tehi sampāditaṃ kenaci akattabbatāya ‘‘iminā sappiṃ āharāhī’’ti vicāreti niṭṭhāpetvā itaresaṃ kappiyaṃ parato pattacatukke catutthapatto viya. Vuttañhi tattha ‘‘ime kahāpaṇe gahetvā imaṃ dehī’ti kahāpaṇe dāpetvā gahito, ayaṃ patto etasseva bhikkhuno na vaṭṭati, dubbicāritattā, aññesaṃ pana vaṭṭati, mūlassa asampaṭicchitattā’’tiādi. Yadi evaṃ sabbesaṃ akappiyaṃ. Kasmā? Kahāpaṇānaṃ vicāritattāti. Idaṃ duvuttanti ce? Na, mūlassa sampaṭicchitaṭṭhānaṃ sandhāya imassa vuttattā pattacatukke dutiyatatiyapattā viya, teneva vuttaṃ sayaṃkārivāre ‘‘na kappatī’’ti ettakameva vattabba’nti. Tato paraṃ mūlaṃ sampaṭicchati nāma.
महाविसयसिक्खत्ता, राजसिक्खापदं इदं।
Mahāvisayasikkhattā, rājasikkhāpadaṃ idaṃ;
रञ्ञो विय दुविञ्ञेय्यं, चित्ताधिप्पायतोपि वा॥
Rañño viya duviññeyyaṃ, cittādhippāyatopi vā.
राजसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Rājasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
निट्ठितो चीवरवग्गो पठमो।
Niṭṭhito cīvaravaggo paṭhamo.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / १०. राजसिक्खापदं • 10. Rājasikkhāpadaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / १०. राजसिक्खापदवण्णना • 10. Rājasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / १०. राजसिक्खापदवण्णना • 10. Rājasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / १०. राजसिक्खापदवण्णना • 10. Rājasikkhāpadavaṇṇanā
