Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / కఙ్ఖావితరణీ-అభినవ-టీకా • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
౧౦. రాజసిక్ఖాపదవణ్ణనా
10. Rājasikkhāpadavaṇṇanā
రాజతో భోగ్గన్తి రాజతో లద్ధభోగ్గం. రాజభోగ్గోతి రాజామత్తో. రాజతో భోగోతి రఞ్ఞా దిన్నం ఇస్సరియం. ఇమినాతిఆదీతి ‘‘ఇమినా చీవరచేతాపన్నేన చీవరం చేతాపేత్వా ఇత్థన్నామం భిక్ఖుం చీవరేన అచ్ఛాదేహీ’’తి ఇదం. ఆగమనసుద్ధిన్తి మూలసుద్ధిం. యది హి ఇమినా కప్పియనీహారేన అపేసేత్వా ‘‘ఇదం ఇత్థన్నామస్స భిక్ఖునో దేహీ’’తి పేసేయ్య, సోపి దూతో తం భిక్ఖుం ఉపసఙ్కమిత్వా ఏవం వదేయ్య ‘‘ఇదం ఖో, భన్తే, ఆయస్మన్తం ఉద్దిస్స చీవరచేతాపన్నం ఆభతం, పటిగ్గణ్హాతు ఆయస్మా చీవరచేతాపన్న’’న్తి (పారా॰ ౫౩౮), తదా పటిక్ఖిపిత్వాపి కప్పియకారకం పుట్ఠేన తం నిద్దిసితుం న వట్టతి. తేనాహ ‘‘సచే హీ’’తిఆది. అకప్పియవత్థుం ఆరబ్భాతి హిరఞ్ఞాదిం ఆరబ్భ. ఈదిసేన దూతవచనేనాతి ‘‘పటిగ్గణ్హాతు ఆయస్మా చీవరచేతాపన్న’’న్తి ఏవరూపేన దూతవచనేన. తస్మాతి యస్మా సమ్పటిచ్ఛితుం అకప్పియం హోతి, తస్మా. సువణ్ణన్తి జాతరూపం. రజతన్తి రూపియం. కహాపణేనాతి సువణ్ణమయో వా రూపియమయో వా పాకతికో వా కహాపణో. మాసకోతి లోహమాసకో వా హోతు, దారుమాసకో వా హోతు, జతుమాసకో వా హోతు, యో యో యత్థ యత్థ జనపదే యదా యదా వోహారం గచ్ఛతి, అన్తమసో అట్ఠిమయోపి చమ్మమయోపి రుక్ఖఫలబీజమయోపి సముట్ఠాపితరూపోపి అసముట్ఠాపితరూపోపి సబ్బో ఇధ మాసకోతి వేదితబ్బో. ఏత్థ చ యం వత్తబ్బం, తం రూపియసిక్ఖాపదే వక్ఖామ.
Rājatobhogganti rājato laddhabhoggaṃ. Rājabhoggoti rājāmatto. Rājato bhogoti raññā dinnaṃ issariyaṃ. Iminātiādīti ‘‘iminā cīvaracetāpannena cīvaraṃ cetāpetvā itthannāmaṃ bhikkhuṃ cīvarena acchādehī’’ti idaṃ. Āgamanasuddhinti mūlasuddhiṃ. Yadi hi iminā kappiyanīhārena apesetvā ‘‘idaṃ itthannāmassa bhikkhuno dehī’’ti peseyya, sopi dūto taṃ bhikkhuṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadeyya ‘‘idaṃ kho, bhante, āyasmantaṃ uddissa cīvaracetāpannaṃ ābhataṃ, paṭiggaṇhātu āyasmā cīvaracetāpanna’’nti (pārā. 538), tadā paṭikkhipitvāpi kappiyakārakaṃ puṭṭhena taṃ niddisituṃ na vaṭṭati. Tenāha ‘‘sace hī’’tiādi. Akappiyavatthuṃ ārabbhāti hiraññādiṃ ārabbha. Īdisena dūtavacanenāti ‘‘paṭiggaṇhātu āyasmā cīvaracetāpanna’’nti evarūpena dūtavacanena. Tasmāti yasmā sampaṭicchituṃ akappiyaṃ hoti, tasmā. Suvaṇṇanti jātarūpaṃ. Rajatanti rūpiyaṃ. Kahāpaṇenāti suvaṇṇamayo vā rūpiyamayo vā pākatiko vā kahāpaṇo. Māsakoti lohamāsako vā hotu, dārumāsako vā hotu, jatumāsako vā hotu, yo yo yattha yattha janapade yadā yadā vohāraṃ gacchati, antamaso aṭṭhimayopi cammamayopi rukkhaphalabījamayopi samuṭṭhāpitarūpopi asamuṭṭhāpitarūpopi sabbo idha māsakoti veditabbo. Ettha ca yaṃ vattabbaṃ, taṃ rūpiyasikkhāpade vakkhāma.
ముత్తాతి హత్థికుమ్భజాదికా అట్ఠవిధా ముత్తా. తథా హి హత్థికుమ్భం వరాహదాఠం, భుజఙ్గసీసం, వలాహకం, వేళు, మచ్ఛసిరో, సఙ్ఖో, సిప్పీతి అట్ఠ ముత్తాయోనియో. తత్థ యా మచ్ఛసఙ్ఖసిప్పిజాతా, సా సాముద్దికా, భుజఙ్గజాపి కాచి సాముద్దికా హోతి. ఇతరా అసాముద్దికా. యస్మా పన బహులం సాముద్దికావ ముత్తా లోకే దిస్సన్తి, తత్థాపి సిప్పిజావ, ఇతరా కదాచి. తస్మా సమ్మోహవినోదనియం ‘‘ముత్తాతి సాముద్దికముత్తా’’తి (విభ॰ అట్ఠ॰ ౧౭౨) వుత్తం. మణీతి ఠపేత్వా వేళురియాదికే అన్తమసో జాతిఫలికం ఉపాదాయ సబ్బోపి నీలపీతాదివణ్ణభేదో మణీతి వేదితబ్బో, పచిత్వా కతో పన కాచమణియేవేకో పత్తాదిభణ్డమూలత్థం సమ్పటిచ్ఛితుం వట్టతి. వేళురియో నామ వంసవణ్ణమణి. సఙ్ఖోతి ధమనసఙ్ఖో ధోతవిద్ధో రతనమిస్సో, పానీయసఙ్ఖో పన రతనామిస్సకతో, సో చ అఞ్జనాదిభేసజ్జత్థాయ, భణ్డమూలత్థాయ చ సమ్పటిచ్ఛితుం వట్టతి. సిలాతి ధోతవిద్ధా రతనసంయుత్తా ముగ్గవణ్ణా సిలా. రతనేన పన అమిస్సా సత్థకనిసానాదిఅత్థాయ పటిగ్గణ్హితుం వట్టతి. ఏత్థ చ ‘‘రతనసంయుత్తాతి సువణ్ణేన సద్ధిం యోజేత్వా పచిత్వా కతా’’తి వదన్తి. పవాళన్తి ధోతమ్పి అధోతమ్పి సబ్బం పవాళం. లోహితఙ్కోతి రత్తమణి. మసారగల్లన్తి కబరమణి. యం ‘‘మరకత’’న్తిపి వుచ్చతి.
Muttāti hatthikumbhajādikā aṭṭhavidhā muttā. Tathā hi hatthikumbhaṃ varāhadāṭhaṃ, bhujaṅgasīsaṃ, valāhakaṃ, veḷu, macchasiro, saṅkho, sippīti aṭṭha muttāyoniyo. Tattha yā macchasaṅkhasippijātā, sā sāmuddikā, bhujaṅgajāpi kāci sāmuddikā hoti. Itarā asāmuddikā. Yasmā pana bahulaṃ sāmuddikāva muttā loke dissanti, tatthāpi sippijāva, itarā kadāci. Tasmā sammohavinodaniyaṃ ‘‘muttāti sāmuddikamuttā’’ti (vibha. aṭṭha. 172) vuttaṃ. Maṇīti ṭhapetvā veḷuriyādike antamaso jātiphalikaṃ upādāya sabbopi nīlapītādivaṇṇabhedo maṇīti veditabbo, pacitvā kato pana kācamaṇiyeveko pattādibhaṇḍamūlatthaṃ sampaṭicchituṃ vaṭṭati. Veḷuriyo nāma vaṃsavaṇṇamaṇi. Saṅkhoti dhamanasaṅkho dhotaviddho ratanamisso, pānīyasaṅkho pana ratanāmissakato, so ca añjanādibhesajjatthāya, bhaṇḍamūlatthāya ca sampaṭicchituṃ vaṭṭati. Silāti dhotaviddhā ratanasaṃyuttā muggavaṇṇā silā. Ratanena pana amissā satthakanisānādiatthāya paṭiggaṇhituṃ vaṭṭati. Ettha ca ‘‘ratanasaṃyuttāti suvaṇṇena saddhiṃ yojetvā pacitvā katā’’ti vadanti. Pavāḷanti dhotampi adhotampi sabbaṃ pavāḷaṃ. Lohitaṅkoti rattamaṇi. Masāragallanti kabaramaṇi. Yaṃ ‘‘marakata’’ntipi vuccati.
సత్త ధఞ్ఞానీతి సానులోమాని సాలిఆదీని సత్త ధఞ్ఞాని. నీవారాదిఉపధఞ్ఞస్స పన సాలిఆదిమూలధఞ్ఞన్తోగధత్తా ‘‘సత్త ధఞ్ఞానీ’’తి వుత్తం. దాసిదాసఖేత్తవత్థుపుప్ఫారామఫలారామాదయోతి ఏత్థ దాసీ నామ అన్తోజాతధనక్కీతకరమరానీతప్పభేదా. తథా దాసో. ఖేత్తం నామ యస్మిం పుబ్బణ్ణం రుహతి. వత్థు నామ యస్మిం అపరణ్ణం రుహతి. యత్థ వా ఉభయమ్పి రుహతి, తం ఖేత్తం. తదత్థాయ అకతభూమిభాగో వత్థు. ఖేత్తవత్థుసీసేన చేత్థ వాపితళాకాదీనిపి సఙ్గహితానేవ. వస్సికాదీనం పుప్ఫనకో పుప్ఫారామో. అమ్బఫలాదీనం ఫలనకో ఫలారామో. న కేవలఞ్చ అత్తనోయేవత్థాయ సమ్పటిచ్ఛితుం న వట్టతి, సచేపి కోచి జాతరూపరజతం ఆనేత్వా ‘‘ఇదం సఙ్ఘస్స దమ్మి, ఆరామం వా కరోథ, చేతియం వా భోజనసాలాదీనం వా అఞ్ఞతర’’న్తి వదతి, ఇదమ్పి సమ్పటిచ్ఛితుం న వట్టతి. ‘‘యస్స కస్సచి హి అఞ్ఞస్స అత్థాయ సమ్పటిచ్ఛన్తస్స దుక్కటం హోతీ’’తి (పారా॰ అట్ఠ॰ ౨.౫౩౮-౫౩౯) మహాపచ్చరియం వుత్తం. తేనాహ ‘‘చేతియసఙ్ఘగణపుగ్గలానం వా అత్థాయ సమ్పటిచ్ఛితుం న వట్టన్తీ’’తి.
Satta dhaññānīti sānulomāni sāliādīni satta dhaññāni. Nīvārādiupadhaññassa pana sāliādimūladhaññantogadhattā ‘‘satta dhaññānī’’ti vuttaṃ. Dāsidāsakhettavatthupupphārāmaphalārāmādayoti ettha dāsī nāma antojātadhanakkītakaramarānītappabhedā. Tathā dāso. Khettaṃ nāma yasmiṃ pubbaṇṇaṃ ruhati. Vatthu nāma yasmiṃ aparaṇṇaṃ ruhati. Yattha vā ubhayampi ruhati, taṃ khettaṃ. Tadatthāya akatabhūmibhāgo vatthu. Khettavatthusīsena cettha vāpitaḷākādīnipi saṅgahitāneva. Vassikādīnaṃ pupphanako pupphārāmo. Ambaphalādīnaṃ phalanako phalārāmo. Na kevalañca attanoyevatthāya sampaṭicchituṃ na vaṭṭati, sacepi koci jātarūparajataṃ ānetvā ‘‘idaṃ saṅghassa dammi, ārāmaṃ vā karotha, cetiyaṃ vā bhojanasālādīnaṃ vā aññatara’’nti vadati, idampi sampaṭicchituṃ na vaṭṭati. ‘‘Yassa kassaci hi aññassa atthāya sampaṭicchantassa dukkaṭaṃ hotī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.538-539) mahāpaccariyaṃ vuttaṃ. Tenāha ‘‘cetiyasaṅghagaṇapuggalānaṃ vā atthāya sampaṭicchituṃ na vaṭṭantī’’ti.
సచే పన సఙ్ఘం వా గణం వా పుగ్గలం వా అనామసిత్వా ‘‘ఇదం హిరఞ్ఞసువణ్ణం చేతియస్స దేమ, విహారస్స దేమ, నవకమ్మస్స దేమా’’తి వదన్తి, పటిక్ఖిపితుం న వట్టతి. ‘‘ఇమే ఇదం భణన్తీ’’తి కప్పియకారకానం ఆచిక్ఖితబ్బం. ‘‘చేతియాదీనం అత్థాయ తుమ్హే గహేత్వా ఠపేథా’’తి వుత్తే పన ‘‘అమ్హాకం గహేతుం న వట్టతీ’’తి పటిక్ఖిపితబ్బం.
Sace pana saṅghaṃ vā gaṇaṃ vā puggalaṃ vā anāmasitvā ‘‘idaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ cetiyassa dema, vihārassa dema, navakammassa demā’’ti vadanti, paṭikkhipituṃ na vaṭṭati. ‘‘Ime idaṃ bhaṇantī’’ti kappiyakārakānaṃ ācikkhitabbaṃ. ‘‘Cetiyādīnaṃ atthāya tumhe gahetvā ṭhapethā’’ti vutte pana ‘‘amhākaṃ gahetuṃ na vaṭṭatī’’ti paṭikkhipitabbaṃ.
వేయ్యావచ్చకరోతి కిచ్చకరో. ఇధ పన సబ్బో కిచ్చకరోవ ‘‘వేయ్యావచ్చకరో’’తి అధిప్పేతోతి ఆహ ‘‘కప్పియకారకో’’తి. ఏసో ఖోతి ‘‘అసుకవీథియం అసుకఘరే అసుకనామో’’తి పరమ్ముఖం వదతి. ఇతరమ్పీతి పరమ్ముఖానిద్దిట్ఠమ్పి. ‘‘అత్థో మే, ఆవుసో, చీవరేనా’’తి ఏతం చోదనాలక్ఖణనిదస్సనన్తి సమ్బన్ధో. తత్థ చోదనాలక్ఖణనిదస్సనన్తి వాచాయ చోదనాలక్ఖణనిదస్సనం. తేనాహ ‘‘సచే హీ’’తిఆది. ఇదం వా వచనం వత్తబ్బన్తి సమ్బన్ధో. ఏతస్స వా అత్థో యాయ కాయచి భాసాయ వత్తబ్బోతి సమ్బన్ధో. ‘‘దేహి మే చీవరం, ఆహర మే చీవరం, పరివత్తేహి మే చీవరం, చేతాపేహి మే చీవర’’న్తి ఏతాని పన వచనాని ఏతేసం వా అత్థో యాయ కాయచి భాసాయ న వత్తబ్బో. తేనాహ ‘‘దేహి మే’’తిఆది. సాధేయ్యాతి నిప్ఫాదేయ్య. ఇచ్చేతం కుసలన్తి ఏవం యావతతియం చోదనేన తస్స చీవరస్స యదేతం అభినిప్ఫాదనం, ఏతం కుసలం సాధు సుట్ఠూతి అత్థో. తేనాహ ‘‘ఏతం సున్దర’’న్తి.
Veyyāvaccakaroti kiccakaro. Idha pana sabbo kiccakarova ‘‘veyyāvaccakaro’’ti adhippetoti āha ‘‘kappiyakārako’’ti. Eso khoti ‘‘asukavīthiyaṃ asukaghare asukanāmo’’ti parammukhaṃ vadati. Itarampīti parammukhāniddiṭṭhampi. ‘‘Attho me, āvuso, cīvarenā’’ti etaṃ codanālakkhaṇanidassananti sambandho. Tattha codanālakkhaṇanidassananti vācāya codanālakkhaṇanidassanaṃ. Tenāha ‘‘sace hī’’tiādi. Idaṃ vā vacanaṃ vattabbanti sambandho. Etassa vā attho yāya kāyaci bhāsāya vattabboti sambandho. ‘‘Dehi me cīvaraṃ, āhara me cīvaraṃ, parivattehi me cīvaraṃ, cetāpehi me cīvara’’nti etāni pana vacanāni etesaṃ vā attho yāya kāyaci bhāsāya na vattabbo. Tenāha ‘‘dehi me’’tiādi. Sādheyyāti nipphādeyya. Iccetaṃ kusalanti evaṃ yāvatatiyaṃ codanena tassa cīvarassa yadetaṃ abhinipphādanaṃ, etaṃ kusalaṃ sādhu suṭṭhūti attho. Tenāha ‘‘etaṃ sundara’’nti.
ఛక్ఖత్తుం పరమో పరిచ్ఛేదో అస్సాతి ఛక్ఖత్తుపరమం. ఇదఞ్హి ‘‘ఠాతబ్బ’’న్తి ఇమిస్సా కిరియాయ విసేసనం, ఛక్ఖత్తుపరమం ఠానం కాతబ్బన్తి అత్థో. తేనాహ ‘‘భావనపుంసకవచనమేత’’న్తి, ఏతం భావే ఠాతబ్బన్తి వుత్తధాత్వత్థమత్తే సాధేతబ్బే నపుంసకలిఙ్గవచనన్తి అత్థో. న నిసీదితబ్బన్తి ‘‘ఇధ, భన్తే, నిసీదథా’’తి వుత్తేపి న నిసీదితబ్బం . న ఆమిసం పటిగ్గహేతబ్బన్తి యాగుఖజ్జకాదిభేదం కిఞ్చి ఆమిసం ‘‘గణ్హథ, భన్తే’’తి యాచియమానేనాపి న గణ్హితబ్బం. న ధమ్మో భాసితబ్బోతి (పారా॰ అట్ఠ॰ ౨.౫౩౮-౫౩౯) ‘‘మఙ్గలం వా అనుమోదనం వా భాసథా’’తి యాచియమానేనాపి న కిఞ్చి భాసితబ్బం. ఠానం భఞ్జతీతి ఠితిం వినాసేతి. ఠత్వా చీవరం గహేతుం ఆగతేన హి తం ఉద్దిస్స తుణ్హీభూతేన ఠాతబ్బమేవ, న నిసజ్జాదికం కాతబ్బం. ఇమినా పన తం కతన్తి ఠానం వినాసితం హోతి. తేనాహ ‘‘ఆగతకారణం వినాసేతీ’’తి. ‘‘ఆగతకారణం నామ ఠానమేవ, తస్మా ‘న కాతబ్బ’న్తి వారితస్స కతత్తా నిసజ్జాదీసు కతేసు ఛసు ఠానేసు ఏకం ఠానం భఞ్జతీ’’తి (సారత్థ॰ టీ॰ ౨.౫౩౭-౫౩౯) అయమేత్థ అధిప్పాయో. ఛక్ఖత్తుపరమం తుణ్హీభూతేన ఉద్దిస్స ఠాతబ్బం. ‘‘న అఞ్ఞం కిఞ్చి కాతబ్బ’’న్తి హి ఇదం ఠానలక్ఖణం. తేనేవాహ ‘‘ఇద’’న్తిఆది. తత్థ ఇదన్తి ‘‘చతుక్ఖత్తుం పఞ్చక్ఖత్తుం, ఛక్ఖత్తుపరమం తుణ్హీభూతేన ఉద్దిస్స ఠాతబ్బ’’న్తి వచనం. ఏత్థ చ ‘‘నిసీదనాదిమ్హి కతే పున చీవరం గహేతుం న లభతీ’’తి కేచి. ‘‘ద్వే ఠానాని పరిహాయన్తీ’’తి అఞ్ఞే. ‘‘ఏకం ఠానం పరిహాయతీ’’తి అపరే. ఉభయం కరోతీతి చోదేతిపి తిట్ఠతిపి.
Chakkhattuṃ paramo paricchedo assāti chakkhattuparamaṃ. Idañhi ‘‘ṭhātabba’’nti imissā kiriyāya visesanaṃ, chakkhattuparamaṃ ṭhānaṃ kātabbanti attho. Tenāha ‘‘bhāvanapuṃsakavacanameta’’nti, etaṃ bhāve ṭhātabbanti vuttadhātvatthamatte sādhetabbe napuṃsakaliṅgavacananti attho. Na nisīditabbanti ‘‘idha, bhante, nisīdathā’’ti vuttepi na nisīditabbaṃ . Na āmisaṃ paṭiggahetabbanti yāgukhajjakādibhedaṃ kiñci āmisaṃ ‘‘gaṇhatha, bhante’’ti yāciyamānenāpi na gaṇhitabbaṃ. Na dhammo bhāsitabboti (pārā. aṭṭha. 2.538-539) ‘‘maṅgalaṃ vā anumodanaṃ vā bhāsathā’’ti yāciyamānenāpi na kiñci bhāsitabbaṃ. Ṭhānaṃ bhañjatīti ṭhitiṃ vināseti. Ṭhatvā cīvaraṃ gahetuṃ āgatena hi taṃ uddissa tuṇhībhūtena ṭhātabbameva, na nisajjādikaṃ kātabbaṃ. Iminā pana taṃ katanti ṭhānaṃ vināsitaṃ hoti. Tenāha ‘‘āgatakāraṇaṃ vināsetī’’ti. ‘‘Āgatakāraṇaṃ nāma ṭhānameva, tasmā ‘na kātabba’nti vāritassa katattā nisajjādīsu katesu chasu ṭhānesu ekaṃ ṭhānaṃ bhañjatī’’ti (sārattha. ṭī. 2.537-539) ayamettha adhippāyo. Chakkhattuparamaṃ tuṇhībhūtena uddissa ṭhātabbaṃ. ‘‘Na aññaṃ kiñci kātabba’’nti hi idaṃ ṭhānalakkhaṇaṃ. Tenevāha ‘‘ida’’ntiādi. Tattha idanti ‘‘catukkhattuṃ pañcakkhattuṃ, chakkhattuparamaṃ tuṇhībhūtena uddissa ṭhātabba’’nti vacanaṃ. Ettha ca ‘‘nisīdanādimhi kate puna cīvaraṃ gahetuṃ na labhatī’’ti keci. ‘‘Dve ṭhānāni parihāyantī’’ti aññe. ‘‘Ekaṃ ṭhānaṃ parihāyatī’’ti apare. Ubhayaṃ karotīti codetipi tiṭṭhatipi.
‘‘తత్ర తత్ర ఠానే తిట్ఠతీ’’తి ఇదం చోదకస్స ఠితట్ఠితట్ఠానతో అపక్కమ్మ తత్ర తత్ర చీవరం ఉద్దిస్స ఠానంయేవ సన్ధాయ వుత్తం. ఏత్థాతి ఏతేసు ద్వీసు చోదనాట్ఠానేసు.
‘‘Tatra tatra ṭhāne tiṭṭhatī’’ti idaṃ codakassa ṭhitaṭṭhitaṭṭhānato apakkamma tatra tatra cīvaraṃ uddissa ṭhānaṃyeva sandhāya vuttaṃ. Etthāti etesu dvīsu codanāṭṭhānesu.
కిం పన సబ్బకప్పియకారకేసు (పారా॰ అట్ఠ॰ ౨.౫౩౮-౫౩౯; వి॰ సఙ్గ॰ అట్ఠ॰ ౬౫) ఏవం పటిపజ్జితబ్బన్తి? న పటిపజ్జితబ్బం. అయఞ్హి కప్పియకారకో నామ సఙ్ఖేపతో దువిధో నిద్దిట్ఠో చ అనిద్దిట్ఠో చ. తత్థ చ నిద్దిట్ఠో దువిధో భిక్ఖునా నిద్దిట్ఠో, దూతేన నిద్దిట్ఠోతి. అనిద్దిట్ఠోపి దువిధో ముఖవేవటికకప్పియకారకో, పరమ్ముఖకప్పియకారకోతి. తేసు భిక్ఖునా నిద్దిట్ఠో సమ్ముఖాసమ్ముఖవసేన చతుబ్బిధో హోతి, తథా దూతేన నిద్దిట్ఠోపి.
Kiṃ pana sabbakappiyakārakesu (pārā. aṭṭha. 2.538-539; vi. saṅga. aṭṭha. 65) evaṃ paṭipajjitabbanti? Na paṭipajjitabbaṃ. Ayañhi kappiyakārako nāma saṅkhepato duvidho niddiṭṭho ca aniddiṭṭho ca. Tattha ca niddiṭṭho duvidho bhikkhunā niddiṭṭho, dūtena niddiṭṭhoti. Aniddiṭṭhopi duvidho mukhavevaṭikakappiyakārako, parammukhakappiyakārakoti. Tesu bhikkhunā niddiṭṭho sammukhāsammukhavasena catubbidho hoti, tathā dūtena niddiṭṭhopi.
కథం? ఇధేకచ్చో భిక్ఖుస్స చీవరత్థాయ దూతేన అకప్పియవత్థుం పహిణతి, దూతో చ తం భిక్ఖుం ఉపసఙ్కమిత్వా ‘‘ఇదం, భన్తే, ఇత్థన్నామేన తుమ్హాకం చీవరత్థాయ పహితం, గణ్హథ న’’న్తి వదతి. భిక్ఖు ‘‘ఇదం న కప్పతీ’’తి పటిక్ఖిపతి. దూతో ‘‘అత్థి పన తే, భన్తే, వేయ్యావచ్చకరో’’తి పుచ్ఛతి, పుఞ్ఞత్థికేహి చ ఉపాసకేహి ‘‘భిక్ఖూనం వేయ్యావచ్చం కరోథా’’తి ఆణత్తా వా భిక్ఖూనం వా సన్దిట్ఠా సమ్భత్తా కేచి వేయ్యావచ్చకరా హోన్తి, తేసం అఞ్ఞతరో తస్మిం ఖణే భిక్ఖుస్స సన్తికే నిసిన్నో హోతి, భిక్ఖు తం నిద్దిసతి ‘‘అయం భిక్ఖూనం వేయ్యావచ్చకరో’’తి . దూతో తస్స హత్థే అకప్పియవత్థుం దత్వా ‘‘థేరస్స చీవరం కిణిత్వా దేహీ’’తి గచ్ఛతి, అయం భిక్ఖునా సమ్ముఖానిద్దిట్ఠో.
Kathaṃ? Idhekacco bhikkhussa cīvaratthāya dūtena akappiyavatthuṃ pahiṇati, dūto ca taṃ bhikkhuṃ upasaṅkamitvā ‘‘idaṃ, bhante, itthannāmena tumhākaṃ cīvaratthāya pahitaṃ, gaṇhatha na’’nti vadati. Bhikkhu ‘‘idaṃ na kappatī’’ti paṭikkhipati. Dūto ‘‘atthi pana te, bhante, veyyāvaccakaro’’ti pucchati, puññatthikehi ca upāsakehi ‘‘bhikkhūnaṃ veyyāvaccaṃ karothā’’ti āṇattā vā bhikkhūnaṃ vā sandiṭṭhā sambhattā keci veyyāvaccakarā honti, tesaṃ aññataro tasmiṃ khaṇe bhikkhussa santike nisinno hoti, bhikkhu taṃ niddisati ‘‘ayaṃ bhikkhūnaṃ veyyāvaccakaro’’ti . Dūto tassa hatthe akappiyavatthuṃ datvā ‘‘therassa cīvaraṃ kiṇitvā dehī’’ti gacchati, ayaṃ bhikkhunā sammukhāniddiṭṭho.
నో చే భిక్ఖుస్స (పారా॰ అట్ఠ॰ ౨.౫౩౭; వి॰ సఙ్గ॰ అట్ఠ॰ ౬౫) సన్తికే నిసిన్నో హోతి, అపిచ ఖో భిక్ఖు నిద్దిసతి ‘‘అసుకస్మిం నామ గామే ఇత్థన్నామో భిక్ఖూనం వేయ్యావచ్చకరో’’తి. సో గన్త్వా తస్స హత్థే అకప్పియవత్థుం దత్వా ‘‘థేరస్స చీవరం కిణిత్వా దదేయ్యాసీ’’తి ఆగన్త్వా భిక్ఖుస్స ఆరోచేత్వా గచ్ఛతి, అయమేకో భిక్ఖునా అసమ్ముఖానిద్దిట్ఠో.
No ce bhikkhussa (pārā. aṭṭha. 2.537; vi. saṅga. aṭṭha. 65) santike nisinno hoti, apica kho bhikkhu niddisati ‘‘asukasmiṃ nāma gāme itthannāmo bhikkhūnaṃ veyyāvaccakaro’’ti. So gantvā tassa hatthe akappiyavatthuṃ datvā ‘‘therassa cīvaraṃ kiṇitvā dadeyyāsī’’ti āgantvā bhikkhussa ārocetvā gacchati, ayameko bhikkhunā asammukhāniddiṭṭho.
న హేవ ఖో సో దూతో అత్తనా ఆగన్త్వా ఆరోచేతి, అపిచ ఖో అఞ్ఞం పహిణతి ‘‘దిన్నం మయా, భన్తే, తస్స హత్థే చీవరచేతాపన్నం, చీవరం గణ్హేయ్యాథా’’తి, అయం దుతియో భిక్ఖునా అసమ్ముఖానిద్దిట్ఠో.
Na heva kho so dūto attanā āgantvā āroceti, apica kho aññaṃ pahiṇati ‘‘dinnaṃ mayā, bhante, tassa hatthe cīvaracetāpannaṃ, cīvaraṃ gaṇheyyāthā’’ti, ayaṃ dutiyo bhikkhunā asammukhāniddiṭṭho.
న హేవ ఖో అఞ్ఞం పహిణతి, అపిచ ఖో గచ్ఛన్తోవ భిక్ఖుం వదతి ‘‘అహం తస్స హత్థే చీవరచేతాపన్నం దస్సామి, తుమ్హే చీవరం గణ్హేయ్యాథా’’తి, అయం తతియో భిక్ఖునా అసమ్ముఖానిద్దిట్ఠోతి ఏవం ఏకో సమ్ముఖానిద్దిట్ఠో తయో అసమ్ముఖానిద్దిట్ఠాతి ఇమే చత్తారో భిక్ఖునా నిద్దిట్ఠవేయ్యావచ్చకరా నామ. ఏతేసు ఇమస్మిం రాజసిక్ఖాపదే వుత్తనయేనేవ పటిపజ్జితబ్బం.
Na heva kho aññaṃ pahiṇati, apica kho gacchantova bhikkhuṃ vadati ‘‘ahaṃ tassa hatthe cīvaracetāpannaṃ dassāmi, tumhe cīvaraṃ gaṇheyyāthā’’ti, ayaṃ tatiyo bhikkhunā asammukhāniddiṭṭhoti evaṃ eko sammukhāniddiṭṭho tayo asammukhāniddiṭṭhāti ime cattāro bhikkhunā niddiṭṭhaveyyāvaccakarā nāma. Etesu imasmiṃ rājasikkhāpade vuttanayeneva paṭipajjitabbaṃ.
అపరో భిక్ఖు పురిమనయేనేవ దూతేన పుచ్ఛితో నత్థితాయ వా అవిచారేతుకామతాయ వా ‘‘నత్థమ్హాకం కప్పియకారకో’’తి వదతి, తస్మిఞ్చ ఖణే కోచి మనుస్సో ఆగచ్ఛతి, దూతో తస్స హత్థే అకప్పియవత్థుం దత్వా ‘‘ఇమస్స హత్థతో చీవరం గణ్హేయ్యాథా’’తి వత్వా గచ్ఛతి, అయం దూతేన సమ్ముఖానిద్దిట్ఠో.
Aparo bhikkhu purimanayeneva dūtena pucchito natthitāya vā avicāretukāmatāya vā ‘‘natthamhākaṃ kappiyakārako’’ti vadati, tasmiñca khaṇe koci manusso āgacchati, dūto tassa hatthe akappiyavatthuṃ datvā ‘‘imassa hatthato cīvaraṃ gaṇheyyāthā’’ti vatvā gacchati, ayaṃ dūtena sammukhāniddiṭṭho.
అపరో దూతో గామం పవిసిత్వా అత్తనా అభిరుచితస్స కస్సచి హత్థే అకప్పియవత్థుం దత్వా పురిమనయేనేవ ఆగన్త్వా వా ఆరోచేతి, అఞ్ఞం వా పహిణతి, ‘‘అహం అసుకస్స నామ హత్థే చీవరచేతాపన్నం దస్సామి, తుమ్హే చీవరం గణ్హేయ్యాథా’’తి వత్వా వా గచ్ఛతి, అయం తతియో దూతేన అసమ్ముఖానిద్దిట్ఠోతి ఏవం ఏకో సమ్ముఖానిద్దిట్ఠో, తయో అసమ్ముఖానిద్దిట్ఠాతి ఇమే చత్తారో దూతేన నిద్దిట్ఠవేయ్యావచ్చకరా నామ. ఏతేసు మేణ్డకసిక్ఖాపదే వుత్తనయేనేవ పటిపజ్జితబ్బం.
Aparo dūto gāmaṃ pavisitvā attanā abhirucitassa kassaci hatthe akappiyavatthuṃ datvā purimanayeneva āgantvā vā āroceti, aññaṃ vā pahiṇati, ‘‘ahaṃ asukassa nāma hatthe cīvaracetāpannaṃ dassāmi, tumhe cīvaraṃ gaṇheyyāthā’’ti vatvā vā gacchati, ayaṃ tatiyo dūtena asammukhāniddiṭṭhoti evaṃ eko sammukhāniddiṭṭho, tayo asammukhāniddiṭṭhāti ime cattāro dūtena niddiṭṭhaveyyāvaccakarā nāma. Etesu meṇḍakasikkhāpade vuttanayeneva paṭipajjitabbaṃ.
వుత్తఞ్హేతం –
Vuttañhetaṃ –
‘‘సన్తి, భిక్ఖవే, మనుస్సా సద్ధా పసన్నా, తే కప్పియకారకానం హత్థే హిరఞ్ఞం ఉపనిక్ఖిపన్తి ‘ఇమినా అయ్యస్స యం కప్పియం, తం దేథా’తి. అనుజానామి, భిక్ఖవే, యం తతో కప్పియం, తం సాదితుం, న త్వేవాహం, భిక్ఖవే, కేనచి పరియాయేన జాతరూపరజతం సాదితబ్బం పరియేసితబ్బన్తి వదామీ’’తి (మహావ॰ ౨౯౯).
‘‘Santi, bhikkhave, manussā saddhā pasannā, te kappiyakārakānaṃ hatthe hiraññaṃ upanikkhipanti ‘iminā ayyassa yaṃ kappiyaṃ, taṃ dethā’ti. Anujānāmi, bhikkhave, yaṃ tato kappiyaṃ, taṃ sādituṃ, na tvevāhaṃ, bhikkhave, kenaci pariyāyena jātarūparajataṃ sāditabbaṃ pariyesitabbanti vadāmī’’ti (mahāva. 299).
ఏత్థ చ చోదనాయ పరిమాణం నత్థి. మూలం అసాదియన్తేన సహస్సక్ఖత్తుమ్పి చోదనాయ వా ఠానేన వా కప్పియభణ్డం సాదితుం వట్టతి. నో చే దేతి, అఞ్ఞం కప్పియకారకం ఠపేత్వాపి ఆహరాపేతబ్బం. సచే ఇచ్ఛతి, మూలసామికానమ్పి కథేతబ్బం. నో చే ఇచ్ఛతి, న కథేతబ్బం.
Ettha ca codanāya parimāṇaṃ natthi. Mūlaṃ asādiyantena sahassakkhattumpi codanāya vā ṭhānena vā kappiyabhaṇḍaṃ sādituṃ vaṭṭati. No ce deti, aññaṃ kappiyakārakaṃ ṭhapetvāpi āharāpetabbaṃ. Sace icchati, mūlasāmikānampi kathetabbaṃ. No ce icchati, na kathetabbaṃ.
అపరో భిక్ఖు పురిమనయేనేవ దూతేన పుచ్ఛితో ‘‘నత్థమ్హాకం కప్పియకారకో’’తి వదతి, తదఞ్ఞో సమీపే ఠితో సుత్వా ‘‘ఆహర, భో, అహం అయ్యస్స చీవరం చేతాపేత్వా దస్సామీ’’తి వదతి. దూతో ‘‘హన్ద, భో, దదేయ్యాసీ’’తి తస్స హత్థే దత్వా భిక్ఖుస్స అనారోచేత్వావ గచ్ఛతి, అయం ముఖవేవటికకప్పియకారకో.
Aparo bhikkhu purimanayeneva dūtena pucchito ‘‘natthamhākaṃ kappiyakārako’’ti vadati, tadañño samīpe ṭhito sutvā ‘‘āhara, bho, ahaṃ ayyassa cīvaraṃ cetāpetvā dassāmī’’ti vadati. Dūto ‘‘handa, bho, dadeyyāsī’’ti tassa hatthe datvā bhikkhussa anārocetvāva gacchati, ayaṃ mukhavevaṭikakappiyakārako.
అపరో (పారా॰ అట్ఠ॰ ౨.౫౩౮-౫౩౯; వి॰ సఙ్గ॰ అట్ఠ॰ ౬౫) భిక్ఖునో ఉపట్ఠాకస్స వా అఞ్ఞస్స వా హత్థే అకప్పియవత్థుం దత్వా ‘‘థేరస్స చీవరం దదేయ్యాసీ’’తి ఏత్తోవ పక్కమతి, అయం పరమ్ముఖకప్పియకారకోతి ఇమే ద్వే అనిద్దిట్ఠకప్పియకారకా నామ. ఏతేసు అఞ్ఞాతకఅప్పవారితేసు వియ పటిపజ్జితబ్బం.
Aparo (pārā. aṭṭha. 2.538-539; vi. saṅga. aṭṭha. 65) bhikkhuno upaṭṭhākassa vā aññassa vā hatthe akappiyavatthuṃ datvā ‘‘therassa cīvaraṃ dadeyyāsī’’ti ettova pakkamati, ayaṃ parammukhakappiyakārakoti ime dve aniddiṭṭhakappiyakārakā nāma. Etesu aññātakaappavāritesu viya paṭipajjitabbaṃ.
సచే సయమేవ చీవరం ఆనేత్వా దేన్తి, గహేతబ్బం. నో చే, న కిఞ్చి వత్తబ్బా. తేనాహ ‘‘సచే’’తిఆది. కప్పియకారకేతి సమ్ముఖాసమ్ముఖవసేన చత్తారో కప్పియకారకేతి అత్థో. ‘‘దాయకో సయమేవా’’తి ఇమినా భిక్ఖుం పటిక్ఖిపతి, న దూతం. తస్మా దూతేన నిద్దిట్ఠోపి యథారుచి చోదేతుం వట్టతి. ముఖం వివరిత్వా సయమేవ కప్పియకారకత్తం ఉపగతోతి ముఖవేవటికకప్పియకారకో. ఏవన్తి ‘‘ఏసో ఖో’’తిఆదినా యథావుత్తేన ఆకారేన. దస్సితా హోన్తి సఙ్ఖేపతోతి అధిప్పాయో.
Sace sayameva cīvaraṃ ānetvā denti, gahetabbaṃ. No ce, na kiñci vattabbā. Tenāha ‘‘sace’’tiādi. Kappiyakāraketi sammukhāsammukhavasena cattāro kappiyakāraketi attho. ‘‘Dāyako sayamevā’’ti iminā bhikkhuṃ paṭikkhipati, na dūtaṃ. Tasmā dūtena niddiṭṭhopi yathāruci codetuṃ vaṭṭati. Mukhaṃ vivaritvā sayameva kappiyakārakattaṃ upagatoti mukhavevaṭikakappiyakārako. Evanti ‘‘eso kho’’tiādinā yathāvuttena ākārena. Dassitā honti saṅkhepatoti adhippāyo.
వుత్తచోదనాట్ఠానపరిమాణతోతి వుత్తచోదనాపరిమాణతో చ వుత్తట్ఠానపరిమాణతో చ. సన్తికన్తి సమీపం. తత్థాతి ఏత్థ కథమయమత్థో లబ్భతీతి ఆహ ‘‘సమీపత్థే హి ఇదం భుమ్మవచన’’న్తి . ఇదం వుత్తం హోతి – ‘‘గఙ్గాయం గోయూథాని చరన్తి, కూపే గగ్గకూల’’న్తిఆదీసు వియ యస్మా సమీపాధారే ఇదం సత్తమీవిభత్తివచనం, తస్మా అయమత్థో లబ్భతీతి. ఏవం అకరోన్తోతి సామం వా అగచ్ఛన్తో, దూతం వా అపాహేన్తో.
Vuttacodanāṭṭhānaparimāṇatoti vuttacodanāparimāṇato ca vuttaṭṭhānaparimāṇato ca. Santikanti samīpaṃ. Tatthāti ettha kathamayamattho labbhatīti āha ‘‘samīpatthe hi idaṃ bhummavacana’’nti . Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘gaṅgāyaṃ goyūthāni caranti, kūpe gaggakūla’’ntiādīsu viya yasmā samīpādhāre idaṃ sattamīvibhattivacanaṃ, tasmā ayamattho labbhatīti. Evaṃ akarontoti sāmaṃ vā agacchanto, dūtaṃ vā apāhento.
అజ్జణ్హో, భన్తే, ఆగమేహీతి, భన్తే, అజ్జ ఏకదివసం అమ్హాకం తిట్ఠ, అధివాసేహీతి అత్థో. తికపాచిత్తియన్తి అతిరేకేసు చోదనాట్ఠానేసు అతిరేకసఞ్ఞివేమతికఊనకసఞ్ఞీనం వసేన తీణి పాచిత్తియాని. తిక్ఖత్తుం చోదనాయ ఛక్ఖత్తుం ఠానేన, ఊనకతిక్ఖత్తుం చోదనాయ ఊనకచ్ఛక్ఖత్తుం ఠానేన లద్ధేపి అనాపత్తి. అప్పితతాతి పతిట్ఠాపితతా, ‘‘సఞ్ఞత్తో సో మయా’’తిఆదినా (పారా॰ ౫౩౮) కథితతాతి వుత్తం హోతి.
Ajjaṇho, bhante, āgamehīti, bhante, ajja ekadivasaṃ amhākaṃ tiṭṭha, adhivāsehīti attho. Tikapācittiyanti atirekesu codanāṭṭhānesu atirekasaññivematikaūnakasaññīnaṃ vasena tīṇi pācittiyāni. Tikkhattuṃ codanāya chakkhattuṃ ṭhānena, ūnakatikkhattuṃ codanāya ūnakacchakkhattuṃ ṭhānena laddhepi anāpatti. Appitatāti patiṭṭhāpitatā, ‘‘saññatto so mayā’’tiādinā (pārā. 538) kathitatāti vuttaṃ hoti.
రాజసిక్ఖాపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Rājasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
చీవరవగ్గో పఠమో.
Cīvaravaggo paṭhamo.