Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
౧౦. రాజసిక్ఖాపదవణ్ణనా
10. Rājasikkhāpadavaṇṇanā
౫౩౭-౫౩౯. రాజసిక్ఖాపదే పన ‘‘అజ్జణ్హో’’తి పాఠే ‘‘అజ్జుణ్హో’’తిపి పఠన్తి. భోగోతి భుఞ్జితబ్బో. యం వుత్తం మాతికాట్ఠకథాయం ‘‘ఇమినా చీవరచేతాపన్నేన చీవరం చేతాపేత్వా ఇత్థన్నామం భిక్ఖుం చీవరేన అచ్ఛాదేహీతి ఇదం ఆగమనసుద్ధిం దస్సేతుం వుత్తం. సచే హి ‘ఇదం ఇత్థన్నామస్స భిక్ఖునో దేహీ’తి పేసేయ్య, ఆగమనస్స అసుద్ధత్తా అకప్పియవత్థుం ఆరబ్భ భిక్ఖునా కప్పియకారకోపి నిద్దిసితబ్బో న భవేయ్యా’’తి, తత్థ ఆగమనస్స సుద్ధియా వా అసుద్ధియా వా విసేసప్పయోజనం న దిస్సతి. సతిపి హి ఆగమనస్స అసుద్ధభావే దూతో అత్తనో కుసలతాయ కప్పియవోహారేన వదతి, ‘‘కప్పియకారకో న నిద్దిసితబ్బో’’తి ఇదం నత్థి, న చ దూతేన కప్పియవోహారవసేన వుత్తే దాయకేన ఇదం కథం పేసితన్తి ఈదిసీ విచారణా ఉపలబ్భతి, అవిచారేత్వా చ తం న సక్కా జానితుం, యది పన ఆగమనస్స అసుద్ధత్తా కప్పియకారకో నిద్దిసితబ్బో న భవేయ్య, చీవరానం అత్థాయ దూతస్స హత్థే అకప్పియవత్థుస్మిం పేసితే సబ్బత్థ దాయకేన కథం పేసితన్తి పుచ్ఛిత్వావ కప్పియకారకో నిద్దిసితబ్బో భవేయ్య. తస్మా అసతిపి ఆగమనసుద్ధియం సచే సో దూతో అత్తనో కుసలతాయ కప్పియవోహారవసేన వదతి, దూతస్సేవ వచనం గహేతబ్బం. యది హి ఆగమనసుద్ధియేవేత్థ పమాణం, మూలసామికేన కప్పియవోహారవసేన పేసితస్స దూతస్స అకప్పియవోహారవసేన వదతోపి కప్పియకారకో నిద్దిసితబ్బో భవేయ్య, తస్మా సబ్బత్థ దూతవచనమేవ పమాణన్తి గహేతబ్బం.
537-539. Rājasikkhāpade pana ‘‘ajjaṇho’’ti pāṭhe ‘‘ajjuṇho’’tipi paṭhanti. Bhogoti bhuñjitabbo. Yaṃ vuttaṃ mātikāṭṭhakathāyaṃ ‘‘iminā cīvaracetāpannena cīvaraṃ cetāpetvā itthannāmaṃ bhikkhuṃ cīvarena acchādehīti idaṃ āgamanasuddhiṃ dassetuṃ vuttaṃ. Sace hi ‘idaṃ itthannāmassa bhikkhuno dehī’ti peseyya, āgamanassa asuddhattā akappiyavatthuṃ ārabbha bhikkhunā kappiyakārakopi niddisitabbo na bhaveyyā’’ti, tattha āgamanassa suddhiyā vā asuddhiyā vā visesappayojanaṃ na dissati. Satipi hi āgamanassa asuddhabhāve dūto attano kusalatāya kappiyavohārena vadati, ‘‘kappiyakārako na niddisitabbo’’ti idaṃ natthi, na ca dūtena kappiyavohāravasena vutte dāyakena idaṃ kathaṃ pesitanti īdisī vicāraṇā upalabbhati, avicāretvā ca taṃ na sakkā jānituṃ, yadi pana āgamanassa asuddhattā kappiyakārako niddisitabbo na bhaveyya, cīvarānaṃ atthāya dūtassa hatthe akappiyavatthusmiṃ pesite sabbattha dāyakena kathaṃ pesitanti pucchitvāva kappiyakārako niddisitabbo bhaveyya. Tasmā asatipi āgamanasuddhiyaṃ sace so dūto attano kusalatāya kappiyavohāravasena vadati, dūtasseva vacanaṃ gahetabbaṃ. Yadi hi āgamanasuddhiyevettha pamāṇaṃ, mūlasāmikena kappiyavohāravasena pesitassa dūtassa akappiyavohāravasena vadatopi kappiyakārako niddisitabbo bhaveyya, tasmā sabbattha dūtavacanameva pamāṇanti gahetabbaṃ.
ఇమినా చీవరచేతాపన్నేనాతిఆదినా పన ఇమమత్థం దస్సేతి – కప్పియ వసేన ఆగతమ్పి చీవరమూలం ఈదిసేన దూతవచనేన అకప్పియం హోతి, తస్మా తం పటిక్ఖిపితబ్బన్తి. తేనేవాహ – ‘‘తేన భిక్ఖునా సో దూతో ఏవమస్స వచనీయో’’తిఆది. సువణ్ణం, రజతం, కహాపణో, మాసకోతి ఇమాని హి చత్తారి నిస్సగ్గియవత్థూని, ముత్తా, మణి, వేళురియో, సఙ్ఖో, సిలా, పవాళం, లోహితఙ్కో, మసారగల్లం, సత్త ధఞ్ఞాని, దాసిదాసం, ఖేత్తం, వత్థు, పుప్ఫారామఫలారామాదయోతి ఇమాని దుక్కటవత్థూని చ అత్తనో వా చేతియసఙ్ఘగణపుగ్గలానం వా అత్థాయ సమ్పటిచ్ఛితుం న వట్టన్తి, తస్మా తం సాదితుం న వట్టతీతి దస్సనత్థం ‘‘న ఖో మయం, ఆవుసో, చీవరచేతాపన్నం పటిగ్గణ్హామా’’తి వుత్తం, ‘‘చీవరఞ్చ ఖో మయం పటిగ్గణ్హామా’’తి ఇదం పన అత్తానం ఉద్దిస్స ఆభతత్తా వత్తుం వట్టతి, తస్మా వుత్తం. ‘‘వేయ్యావచ్చకరో నిద్దిసితబ్బో’’తి ఇదం ‘‘అత్థి పనాయస్మతో కోచి వేయ్యావచ్చకరో’’తి కప్పియవచనేన వుత్తత్తా అనుఞ్ఞాతం. సచే పన దూతో ‘‘కో ఇమం గణ్హాతీ’’తి వా ‘‘కస్స దేమీ’’తి వా వదతి, న నిద్దిసితబ్బో. ‘‘ఆరామికో వా ఉపాసకో వా’’తి ఇదం సారుప్పతాయ వుత్తం, ఠపేత్వా పన పఞ్చ సహధమ్మికే యో కోచి కప్పియకారకో వట్టతి. ‘‘ఏసో ఖో, ఆవుసో, భిక్ఖూనం వేయ్యావచ్చకరో’’తి ఇదం భిక్ఖుస్స కప్పియవచనదస్సనత్థం వుత్తం. ఏవమేవ హి వత్తబ్బం, ‘‘ఏతస్స దేహీ’’తిఆది న వత్తబ్బం. సో వా చేతాపేస్సతి వాతి ఏత్థ ఏకో వా-సద్దో పదపూరణో, ‘‘సఞ్ఞత్తో సో మయా’’తిఆది పన దూతేన ఏవం ఆరోచితేయేవ తం చోదేతుం వట్టతి, నేవాస్స హత్థే దత్వా గతమత్తకారణేనాతి దస్సనత్థం వుత్తం.
Iminā cīvaracetāpannenātiādinā pana imamatthaṃ dasseti – kappiya vasena āgatampi cīvaramūlaṃ īdisena dūtavacanena akappiyaṃ hoti, tasmā taṃ paṭikkhipitabbanti. Tenevāha – ‘‘tena bhikkhunā so dūto evamassa vacanīyo’’tiādi. Suvaṇṇaṃ, rajataṃ, kahāpaṇo, māsakoti imāni hi cattāri nissaggiyavatthūni, muttā, maṇi, veḷuriyo, saṅkho, silā, pavāḷaṃ, lohitaṅko, masāragallaṃ, satta dhaññāni, dāsidāsaṃ, khettaṃ, vatthu, pupphārāmaphalārāmādayoti imāni dukkaṭavatthūni ca attano vā cetiyasaṅghagaṇapuggalānaṃ vā atthāya sampaṭicchituṃ na vaṭṭanti, tasmā taṃ sādituṃ na vaṭṭatīti dassanatthaṃ ‘‘na kho mayaṃ, āvuso, cīvaracetāpannaṃ paṭiggaṇhāmā’’ti vuttaṃ, ‘‘cīvarañca kho mayaṃ paṭiggaṇhāmā’’ti idaṃ pana attānaṃ uddissa ābhatattā vattuṃ vaṭṭati, tasmā vuttaṃ. ‘‘Veyyāvaccakaro niddisitabbo’’ti idaṃ ‘‘atthi panāyasmato koci veyyāvaccakaro’’ti kappiyavacanena vuttattā anuññātaṃ. Sace pana dūto ‘‘ko imaṃ gaṇhātī’’ti vā ‘‘kassa demī’’ti vā vadati, na niddisitabbo. ‘‘Ārāmiko vā upāsako vā’’ti idaṃ sāruppatāya vuttaṃ, ṭhapetvā pana pañca sahadhammike yo koci kappiyakārako vaṭṭati. ‘‘Eso kho, āvuso, bhikkhūnaṃ veyyāvaccakaro’’ti idaṃ bhikkhussa kappiyavacanadassanatthaṃ vuttaṃ. Evameva hi vattabbaṃ, ‘‘etassa dehī’’tiādi na vattabbaṃ. So vā cetāpessati vāti ettha eko vā-saddo padapūraṇo, ‘‘saññatto so mayā’’tiādi pana dūtena evaṃ ārociteyeva taṃ codetuṃ vaṭṭati, nevāssa hatthe datvā gatamattakāraṇenāti dassanatthaṃ vuttaṃ.
ఏతాని హి వచనాని…పే॰… న వత్తబ్బోతి ఏత్థ ‘‘ఏవం వదన్తో పటిక్ఖిత్తస్స కతత్తా వత్తభేదే దుక్కటం ఆపజ్జతి, చోదనా పన హోతియేవా’’తి మహాగణ్ఠిపదే మజ్ఝిమగణ్ఠిపదే చ వుత్తం. ఉద్దిట్ఠచోదనాపరిచ్ఛేదం దస్సేత్వాతి ‘‘దుతియమ్పి వత్తబ్బో’’తిఆదినా దస్సేత్వా. పుచ్ఛియమానోతి ఏత్థ పుచ్ఛియమానేనాతి అత్థో గహేతబ్బోతి ఆహ ‘‘కరణత్థే పచ్చత్తవచన’’న్తి. ఆగతకారణం భఞ్జతీతి ఆగతకారణం వినాసేతి.
Etānihi vacanāni…pe… na vattabboti ettha ‘‘evaṃ vadanto paṭikkhittassa katattā vattabhede dukkaṭaṃ āpajjati, codanā pana hotiyevā’’ti mahāgaṇṭhipade majjhimagaṇṭhipade ca vuttaṃ. Uddiṭṭhacodanāparicchedaṃ dassetvāti ‘‘dutiyampi vattabbo’’tiādinā dassetvā. Pucchiyamānoti ettha pucchiyamānenāti attho gahetabboti āha ‘‘karaṇatthe paccattavacana’’nti. Āgatakāraṇaṃ bhañjatīti āgatakāraṇaṃ vināseti.
ఏత్థ కేచి వదన్తి ‘‘ఆగతకారణం నామ చీవరగ్గహణం, తం భఞ్జతీతి వుత్తత్తా పున తం చీవరం యేన కేనచి ఆకారేన గహేతుం న వట్టతీ’’తి. కేచి పన ‘‘ఆగతకారణం నామ కాయవాచాహి చోదనా, తం భఞ్జతీతి వుత్తత్తా పున తం యేన కేనచి ఆకారేన చోదేతుం న లభతి. సచే సయమేవ దేతి, మూలసామికో వా దాపేతి, గహేతుం వట్టతీ’’తి వదన్తి. అపరే పన ‘‘ఆగతకారణం నామ ఠానం, తం భఞ్జతీతి వుత్తత్తా యథా ‘అత్థో మే, ఆవుసో, చీవరేనా’తి ఏకాయ చోదనాయ ద్వే ఠానాని భఞ్జతి, ఏవమిధాపి సచే ఆసనే నిసీదతి, ఏకాయ నిసజ్జాయ ద్వే ఠానాని భఞ్జతి. ఆమిసం చే పటిగ్గణ్హాతి, ఏకేన పటిగ్గహణేన ద్వే ఠానాని భఞ్జతి. ధమ్మం చే భాసతి, ధమ్మదేసనాసిక్ఖాపదే వుత్తపరిచ్ఛేదాయ ఏకాయ వాచాయ ద్వే ఠానాని భఞ్జతీ’’తి వదన్తి. ఇమేసం పన సబ్బేసమ్పి వాదం ‘‘అయుత్త’’న్తి పటిక్ఖిపిత్వా తీసుపి గణ్ఠిపదేసు ఇదం వుత్తం ‘‘ఆగతకారణం నామ ఠానమేవ, తస్మా ‘న కత్తబ్బ’న్తి వారితస్స కతత్తా నిసజ్జాదీసు కతేసు ఛసు ఠానేసు ఏకం ఠానం భఞ్జతీ’’తి.
Ettha keci vadanti ‘‘āgatakāraṇaṃ nāma cīvaraggahaṇaṃ, taṃ bhañjatīti vuttattā puna taṃ cīvaraṃ yena kenaci ākārena gahetuṃ na vaṭṭatī’’ti. Keci pana ‘‘āgatakāraṇaṃ nāma kāyavācāhi codanā, taṃ bhañjatīti vuttattā puna taṃ yena kenaci ākārena codetuṃ na labhati. Sace sayameva deti, mūlasāmiko vā dāpeti, gahetuṃ vaṭṭatī’’ti vadanti. Apare pana ‘‘āgatakāraṇaṃ nāma ṭhānaṃ, taṃ bhañjatīti vuttattā yathā ‘attho me, āvuso, cīvarenā’ti ekāya codanāya dve ṭhānāni bhañjati, evamidhāpi sace āsane nisīdati, ekāya nisajjāya dve ṭhānāni bhañjati. Āmisaṃ ce paṭiggaṇhāti, ekena paṭiggahaṇena dve ṭhānāni bhañjati. Dhammaṃ ce bhāsati, dhammadesanāsikkhāpade vuttaparicchedāya ekāya vācāya dve ṭhānāni bhañjatī’’ti vadanti. Imesaṃ pana sabbesampi vādaṃ ‘‘ayutta’’nti paṭikkhipitvā tīsupi gaṇṭhipadesu idaṃ vuttaṃ ‘‘āgatakāraṇaṃ nāma ṭhānameva, tasmā ‘na kattabba’nti vāritassa katattā nisajjādīsu katesu chasu ṭhānesu ekaṃ ṭhānaṃ bhañjatī’’ti.
తత్ర తత్ర ఠానే తిట్ఠతీతి ఇదం చోదకస్స ఠితట్ఠానతో అపక్కమ్మ తత్ర తత్ర ఉద్దిస్స ఠానంయేవ సన్ధాయ వుత్తం. ‘‘సామం వా గన్తబ్బం, దూతో వా పాహేతబ్బో’’తి ఇదం సభావతో చోదేతుం అనిచ్ఛన్తేనపి కాతబ్బమేవాతి వదన్తి. ముఖం వివరిత్వా సయమేవ కప్పియకారకత్తం ఉపగతోతి ముఖవేవటికకప్పియకారకో. అవిచారేతుకామతాయాతి ఇమస్మిం పక్ఖే ‘‘నత్థమ్హాకం కప్పియకారకో’’తి ఇదం ‘‘తాదిసం కరోన్తో కప్పియకారకో నత్థీ’’తి ఇమినా అధిప్పాయేన వుత్తం.
Tatratatra ṭhāne tiṭṭhatīti idaṃ codakassa ṭhitaṭṭhānato apakkamma tatra tatra uddissa ṭhānaṃyeva sandhāya vuttaṃ. ‘‘Sāmaṃ vā gantabbaṃ, dūto vā pāhetabbo’’ti idaṃ sabhāvato codetuṃ anicchantenapi kātabbamevāti vadanti. Mukhaṃ vivaritvā sayameva kappiyakārakattaṃ upagatoti mukhavevaṭikakappiyakārako. Avicāretukāmatāyāti imasmiṃ pakkhe ‘‘natthamhākaṃ kappiyakārako’’ti idaṃ ‘‘tādisaṃ karonto kappiyakārako natthī’’ti iminā adhippāyena vuttaṃ.
‘‘మేణ్డకసిక్ఖాపదే వుత్తనయేన పటిపజ్జితబ్బ’’న్తి వత్వా ఇదాని తం మేణ్డకసిక్ఖాపదం దస్సేన్తో ‘‘వుత్తఞ్హేత’’న్తిఆదిమాహ. ఇదమేవ హి ‘‘సన్తి, భిక్ఖవే, సద్ధా పసన్నా’’తిఆదివచనం భేసజ్జక్ఖన్ధకే మేణ్డకవత్థుస్మిం (మహావ॰ ౨౯౯) వుత్తత్తా ‘‘మేణ్డకసిక్ఖాపద’’న్తి వుత్తం. తత్థ హి మేణ్డకేన నామ సేట్ఠినా –
‘‘Meṇḍakasikkhāpade vuttanayena paṭipajjitabba’’nti vatvā idāni taṃ meṇḍakasikkhāpadaṃ dassento ‘‘vuttañheta’’ntiādimāha. Idameva hi ‘‘santi, bhikkhave, saddhā pasannā’’tiādivacanaṃ bhesajjakkhandhake meṇḍakavatthusmiṃ (mahāva. 299) vuttattā ‘‘meṇḍakasikkhāpada’’nti vuttaṃ. Tattha hi meṇḍakena nāma seṭṭhinā –
‘‘సన్తి , భన్తే, మగ్గా కన్తారా అప్పోదకా అప్పభక్ఖా, న సుకరా అపాథేయ్యేన గన్తుం, సాధు, భన్తే, భగవా భిక్ఖూనం పాథేయ్యం అనుజానాతూ’’తి –
‘‘Santi , bhante, maggā kantārā appodakā appabhakkhā, na sukarā apātheyyena gantuṃ, sādhu, bhante, bhagavā bhikkhūnaṃ pātheyyaṃ anujānātū’’ti –
యాచితేన భగవతా –
Yācitena bhagavatā –
‘‘అనుజానామి, భిక్ఖవే, పాథేయ్యం పరియేసితుం. తణ్డులో తణ్డులత్థికేన, ముగ్గో ముగ్గత్థికేన, మాసో మాసత్థికేన, లోణం లోణత్థికేన, గుళో గుళత్థికేన, తేలం తేలత్థికేన, సప్పి సప్పిత్థికేనా’’తి –
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pātheyyaṃ pariyesituṃ. Taṇḍulo taṇḍulatthikena, muggo muggatthikena, māso māsatthikena, loṇaṃ loṇatthikena, guḷo guḷatthikena, telaṃ telatthikena, sappi sappitthikenā’’ti –
వత్వా ఇదం వుత్తం –
Vatvā idaṃ vuttaṃ –
‘‘సన్తి, భిక్ఖవే, మనుస్సా సద్ధా పసన్నా, తే కప్పియకారకానం హత్థే హిరఞ్ఞం ఉపనిక్ఖిపన్తి ‘ఇమినా అయ్యస్స యం కప్పియం, తం దేథా’తి. అనుజానామి, భిక్ఖవే, యం తతో కప్పియం, తం సాదితుం, న త్వేవాహం భిక్ఖవే కేనచి పరియాయేన జాతరూపరజతం సాదితబ్బం పరియేసితబ్బన్తి వదామీ’’తి.
‘‘Santi, bhikkhave, manussā saddhā pasannā, te kappiyakārakānaṃ hatthe hiraññaṃ upanikkhipanti ‘iminā ayyassa yaṃ kappiyaṃ, taṃ dethā’ti. Anujānāmi, bhikkhave, yaṃ tato kappiyaṃ, taṃ sādituṃ, na tvevāhaṃ bhikkhave kenaci pariyāyena jātarūparajataṃ sāditabbaṃ pariyesitabbanti vadāmī’’ti.
హిరఞ్ఞం ఉపనిక్ఖిపన్తీతి ఏత్థాపి భిక్ఖుస్స ఆరోచనం అత్థియేవాతి గహేతబ్బం. అఞ్ఞథా అనిద్దిట్ఠకప్పియకారకత్తం భజతీతి న చోదేతబ్బో సియా. యది మూలం సన్ధాయ చోదేతి, తం సాదితమేవ సియాతి ఆహ ‘‘మూలం అసాదియన్తేనా’’తి.
Hiraññaṃupanikkhipantīti etthāpi bhikkhussa ārocanaṃ atthiyevāti gahetabbaṃ. Aññathā aniddiṭṭhakappiyakārakattaṃ bhajatīti na codetabbo siyā. Yadi mūlaṃ sandhāya codeti, taṃ sāditameva siyāti āha ‘‘mūlaṃ asādiyantenā’’ti.
‘‘అఞ్ఞాతకఅప్పవారితేసు వియ పటిపజ్జితబ్బన్తి ఇదం అత్తనా చోదనాఠానఞ్చ న కాతబ్బన్తి దస్సనత్థం వుత్తం. అఞ్ఞం పన కప్పియకారకం పేసేత్వా లోకచారిత్తవసేన అనుయుఞ్జిత్వాపి కప్పియవత్థుం ఆహరాపేతుం వట్టతి అత్తానం ఉద్దిస్స నిక్ఖిత్తస్స అత్తనో సన్తకత్తా’’తి కేచి వదన్తి, తం అట్ఠకథాయం ‘‘అఞ్ఞాతకఅప్పవారితేసు వియ పటిపజ్జితబ్బం. సచే సయమేవ చీవరం ఆనేత్వా దేన్తి, గహేతబ్బం. నో చే, కిఞ్చి న వత్తబ్బా’’తి దళ్హం కత్వా వుత్తత్తా న గహేతబ్బన్తి అమ్హాకం ఖన్తి. న హి అఞ్ఞాతకఅప్పవారితం సయం అవిఞ్ఞాపేత్వా అఞ్ఞేన విఞ్ఞాపేతుం వట్టతి, న చ యత్థ అఞ్ఞం పేసేత్వా ఆహరాపేతుం వట్టతి, తత్థ సయం గన్త్వా న ఆహరాపేతబ్బన్తి సక్కా వత్థుం. యది చేత్థ అఞ్ఞేన ఆహరాపేతుం వట్టతి, ‘‘అఞ్ఞాతకఅప్పవారితేసు వియ పటిపజ్జితబ్బ’’న్తిఆదివచనమేవ నిరత్థకం సియా. ‘‘దూతేనా’’తి ఇమస్స బ్యభిచారం దస్సేతి ‘‘సయం ఆహరిత్వాపీ’’తి. దదన్తేసూతి ఇమినా సమ్బన్ధో . పిణ్డపాతాదీనం అత్థాయాతి ఇమినా పన ‘‘చీవరచేతాపన్న’’న్తి ఇమస్స బ్యభిచారం దస్సేతి. ‘‘ఏసేవ నయో’’తి వుత్తత్తా పిణ్డపాతాదీనం అత్థాయ దిన్నేపి ఠానచోదనాది సబ్బం హేట్ఠా వుత్తనయేనేవ కాతబ్బం.
‘‘Aññātakaappavāritesu viya paṭipajjitabbanti idaṃ attanā codanāṭhānañca na kātabbanti dassanatthaṃ vuttaṃ. Aññaṃ pana kappiyakārakaṃ pesetvā lokacārittavasena anuyuñjitvāpi kappiyavatthuṃ āharāpetuṃ vaṭṭati attānaṃ uddissa nikkhittassa attano santakattā’’ti keci vadanti, taṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘aññātakaappavāritesu viya paṭipajjitabbaṃ. Sace sayameva cīvaraṃ ānetvā denti, gahetabbaṃ. No ce, kiñci na vattabbā’’ti daḷhaṃ katvā vuttattā na gahetabbanti amhākaṃ khanti. Na hi aññātakaappavāritaṃ sayaṃ aviññāpetvā aññena viññāpetuṃ vaṭṭati, na ca yattha aññaṃ pesetvā āharāpetuṃ vaṭṭati, tattha sayaṃ gantvā na āharāpetabbanti sakkā vatthuṃ. Yadi cettha aññena āharāpetuṃ vaṭṭati, ‘‘aññātakaappavāritesu viya paṭipajjitabba’’ntiādivacanameva niratthakaṃ siyā. ‘‘Dūtenā’’ti imassa byabhicāraṃ dasseti ‘‘sayaṃ āharitvāpī’’ti. Dadantesūti iminā sambandho . Piṇḍapātādīnaṃ atthāyāti iminā pana ‘‘cīvaracetāpanna’’nti imassa byabhicāraṃ dasseti. ‘‘Eseva nayo’’ti vuttattā piṇḍapātādīnaṃ atthāya dinnepi ṭhānacodanādi sabbaṃ heṭṭhā vuttanayeneva kātabbaṃ.
పటిగ్గహణేపి పరిభోగేపి ఆపత్తీతి పటిగ్గహణే పాచిత్తియం, పరిభోగే దుక్కటం. స్వేవ సాపత్తికోతి దుక్కటాపత్తిం సన్ధాయ వదతి. ఇదఞ్చ అట్ఠకథాపమాణేనేవ గహేతబ్బం. ‘‘పరస్స నిద్దోసభావదస్సనత్థం స్వేవ సాపత్తికో సదోసోతి వుత్తం హోతీ’’తిపి వదన్తి. ‘‘చోదేతీతి వుత్తత్తా పన ఆపత్తియా చోదేతీతి కత్వా స్వేవ సాపత్తికోతి ఇదం దుక్కటంయేవ సన్ధాయ వత్తుం యుత్త’’న్తి తీసుపి గణ్ఠిపదేసు వుత్తం. పటిగ్గహణేపి పరిభోగేపి ఆపత్తియేవాతి దుక్కటమేవ సన్ధాయ వుత్తం. తళాకస్సపి ఖేత్తసఙ్గహితత్తా తస్స పటిగ్గహణేపి ఆపత్తి వుత్తా. చత్తారో పచ్చయే సఙ్ఘో పరిభుఞ్జతూతి దేతీతి ఏత్థ ‘‘భిక్ఖుసఙ్ఘో చత్తారో పచ్చయే పరిభుఞ్చతు, తళాకం దమ్మీ’’తి వా ‘‘చతుపచ్చయపరిభోగత్థం తళాకం దమ్మీ’’తి వా వదతి, వట్టతియేవ. ‘‘ఇతో తళాకతో ఉప్పన్నే చత్తారో పచ్చయే దమ్మీ’’తి వుత్తే పన వత్తబ్బమేవ నత్థి.
Paṭiggahaṇepi paribhogepi āpattīti paṭiggahaṇe pācittiyaṃ, paribhoge dukkaṭaṃ. Sveva sāpattikoti dukkaṭāpattiṃ sandhāya vadati. Idañca aṭṭhakathāpamāṇeneva gahetabbaṃ. ‘‘Parassa niddosabhāvadassanatthaṃ sveva sāpattiko sadosoti vuttaṃ hotī’’tipi vadanti. ‘‘Codetīti vuttattā pana āpattiyā codetīti katvā sveva sāpattikoti idaṃ dukkaṭaṃyeva sandhāya vattuṃ yutta’’nti tīsupi gaṇṭhipadesu vuttaṃ. Paṭiggahaṇepi paribhogepi āpattiyevāti dukkaṭameva sandhāya vuttaṃ. Taḷākassapi khettasaṅgahitattā tassa paṭiggahaṇepi āpatti vuttā. Cattāro paccaye saṅgho paribhuñjatūti detīti ettha ‘‘bhikkhusaṅgho cattāro paccaye paribhuñcatu, taḷākaṃ dammī’’ti vā ‘‘catupaccayaparibhogatthaṃ taḷākaṃ dammī’’ti vā vadati, vaṭṭatiyeva. ‘‘Ito taḷākato uppanne cattāro paccaye dammī’’ti vutte pana vattabbameva natthi.
అమ్హాకం ఏకం కప్పియకారకం ఠపేథాతి వుత్తేతి ఇదం ఈదిసంయేవ సన్ధాయ వుత్తం. కప్పియక్కమేన సమ్పటిచ్ఛితేసు ఖేత్తతళాకాదీసు పన అవుత్తేపి కప్పియకారకం ఠపేతుం లబ్భతియేవ. యస్మా పరసన్తకం నాసేతుం భిక్ఖూనం న వట్టతి, తస్మా ‘‘న సస్సకాలే’’తి వుత్తం. ‘‘జనపదస్స సామికోతి ఇమినావ యో తం జనపదం విచారేతి, తేనపి అచ్ఛిన్దిత్వా దిన్నం వట్టతియేవా’’తి వదన్తి. ఉదకవాహకన్తి ఉదకమాతికం. కప్పియవోహారేపీతి ఏత్థ ‘‘విధానం వక్ఖామా’’తి పాఠసేసో. ఉదకవసేనాతి ఉదకపరిభోగత్థం. సుద్ధచిత్తానన్తి కేవలం ఉదకపరిభోగత్థమేవాతి అధిప్పాయో. అలజ్జినా కారాపితే వత్తబ్బమేవ నత్థీతి ఆహ ‘‘లజ్జీభిక్ఖునా’’తి. పకతిభాగో నామ ఇమస్మిం రట్ఠే చతుఅమ్బణమత్తం. అకట్ఠపుబ్బం నవసస్సం నామ. అపరిచ్ఛిన్నభాగేతి ‘‘ఏత్తకే భూమిభాగే ఏత్తకో భాగో దాతబ్బో’’తి ఏవం అపరిచ్ఛిన్నభాగే.
Amhākaṃ ekaṃ kappiyakārakaṃ ṭhapethāti vutteti idaṃ īdisaṃyeva sandhāya vuttaṃ. Kappiyakkamena sampaṭicchitesu khettataḷākādīsu pana avuttepi kappiyakārakaṃ ṭhapetuṃ labbhatiyeva. Yasmā parasantakaṃ nāsetuṃ bhikkhūnaṃ na vaṭṭati, tasmā ‘‘na sassakāle’’ti vuttaṃ. ‘‘Janapadassa sāmikoti imināva yo taṃ janapadaṃ vicāreti, tenapi acchinditvā dinnaṃ vaṭṭatiyevā’’ti vadanti. Udakavāhakanti udakamātikaṃ. Kappiyavohārepīti ettha ‘‘vidhānaṃ vakkhāmā’’ti pāṭhaseso. Udakavasenāti udakaparibhogatthaṃ. Suddhacittānanti kevalaṃ udakaparibhogatthamevāti adhippāyo. Alajjinā kārāpite vattabbameva natthīti āha ‘‘lajjībhikkhunā’’ti. Pakatibhāgo nāma imasmiṃ raṭṭhe catuambaṇamattaṃ. Akaṭṭhapubbaṃ navasassaṃ nāma. Aparicchinnabhāgeti ‘‘ettake bhūmibhāge ettako bhāgo dātabbo’’ti evaṃ aparicchinnabhāge.
రజ్జుయా వా దణ్డేన వాతి ఏత్థ ‘‘పాదేహిపి మినితుం న వట్టతీ’’తి వదన్తి. ఖలే వా ఠత్వా రక్ఖతీతి ఏత్థ పన థేనేత్వా గణ్హన్తే దిస్వా ‘‘మా గణ్హథా’’తి నివారేన్తో రక్ఖతి నామ. సచే పన అవిచారేత్వా కేవలం తుణ్హీభూతోవ రక్ఖణత్థాయ ఓలోకేన్తో తిట్ఠతి, వట్టతి. సచేపి తస్మిం తుణ్హీభూతే చోరికాయ హరన్తి, ‘‘మయం భిక్ఖుసఙ్ఘస్స ఆరోచేస్సామా’’తి ఏవం వత్తుం వట్టతీతి వదన్తి. నీహరాపేతి పటిసామేతీతి ఏత్థాపి ‘‘సచే పరియాయేన వదతి, వట్టతీ’’తి వదన్తి. అపుబ్బస్స అనుప్పాదితత్తా అఞ్ఞేసం వట్టతీతి ఆహ ‘‘తస్సేవ తం అకప్పియ’’న్తి.
Rajjuyā vā daṇḍena vāti ettha ‘‘pādehipi minituṃ na vaṭṭatī’’ti vadanti. Khale vā ṭhatvā rakkhatīti ettha pana thenetvā gaṇhante disvā ‘‘mā gaṇhathā’’ti nivārento rakkhati nāma. Sace pana avicāretvā kevalaṃ tuṇhībhūtova rakkhaṇatthāya olokento tiṭṭhati, vaṭṭati. Sacepi tasmiṃ tuṇhībhūte corikāya haranti, ‘‘mayaṃ bhikkhusaṅghassa ārocessāmā’’ti evaṃ vattuṃ vaṭṭatīti vadanti. Nīharāpeti paṭisāmetīti etthāpi ‘‘sace pariyāyena vadati, vaṭṭatī’’ti vadanti. Apubbassa anuppāditattā aññesaṃ vaṭṭatīti āha ‘‘tasseva taṃ akappiya’’nti.
నను చ దుబ్బిచారితమత్తేన తస్సేవ తం అకప్పియం, న సబ్బేసం రూపియసంవోహారే చతుత్థపత్తో వియ. వుత్తఞ్హి తత్థ (పారా॰ అట్ఠ॰ ౨.౫౮౯) ‘‘యో పన రూపియం అసమ్పటిచ్ఛిత్వా ‘థేరస్స పత్తం కిణిత్వా దేహీ’తి పహితకప్పియకారకేన సద్ధిం కమ్మారకులం గన్త్వా పత్తం దిస్వా ‘ఇమే కహాపణే గహేత్వా ఇమం దేహీ’తి కహాపణే దాపేత్వా గహితో, అయం పత్తో ఏతస్సేవ భిక్ఖునో న వట్టతి దుబ్బిచారితత్తా, అఞ్ఞేసం పన వట్టతి మూలస్స అసమ్పటిచ్ఛితత్తా’’తి. తస్మా యం తే ఆహరన్తి, సబ్బేసం అకప్పియం. కస్మా? కహాపణానం విచారితత్తాతి ఇదం కస్మా వుత్తన్తి? ఏత్థ కేచి వదన్తి ‘‘కహాపణే సాదియిత్వా విచారితం సన్ధాయ ఏవం వుత్త’’న్తి. సఙ్ఘికత్తా చ నిస్సజ్జితుం న సక్కా, తస్మా సబ్బేసం న కప్పతీతి తేసం అధిప్పాయో. కేచి పన ‘‘అసాదియిత్వాపి కహాపణానం విచారితత్తా రూపియసంవోహారో కతో హోతి, సఙ్ఘికత్తా చ నిస్సజ్జితుం న సక్కా, తస్మా సబ్బేసం న కప్పతీ’’తి వదన్తి. గణ్ఠిపదేసు పన తీసుపి ఇదం వుత్తం ‘‘చతుత్థపత్తో గిహిసన్తకానంయేవ కహాపణానం విచారితత్తా అఞ్ఞేసం కప్పతి, ఇధ పన సఙ్ఘికానం విచారితత్తా సబ్బేసం న కప్పతీ’’తి. సబ్బేసమ్పి వాదో తేన తేన పరియాయేన యుజ్జతియేవ.
Nanu ca dubbicāritamattena tasseva taṃ akappiyaṃ, na sabbesaṃ rūpiyasaṃvohāre catutthapatto viya. Vuttañhi tattha (pārā. aṭṭha. 2.589) ‘‘yo pana rūpiyaṃ asampaṭicchitvā ‘therassa pattaṃ kiṇitvā dehī’ti pahitakappiyakārakena saddhiṃ kammārakulaṃ gantvā pattaṃ disvā ‘ime kahāpaṇe gahetvā imaṃ dehī’ti kahāpaṇe dāpetvā gahito, ayaṃ patto etasseva bhikkhuno na vaṭṭati dubbicāritattā, aññesaṃ pana vaṭṭati mūlassa asampaṭicchitattā’’ti. Tasmā yaṃ te āharanti, sabbesaṃ akappiyaṃ. Kasmā? Kahāpaṇānaṃ vicāritattāti idaṃ kasmā vuttanti? Ettha keci vadanti ‘‘kahāpaṇe sādiyitvā vicāritaṃ sandhāya evaṃ vutta’’nti. Saṅghikattā ca nissajjituṃ na sakkā, tasmā sabbesaṃ na kappatīti tesaṃ adhippāyo. Keci pana ‘‘asādiyitvāpi kahāpaṇānaṃ vicāritattā rūpiyasaṃvohāro kato hoti, saṅghikattā ca nissajjituṃ na sakkā, tasmā sabbesaṃ na kappatī’’ti vadanti. Gaṇṭhipadesu pana tīsupi idaṃ vuttaṃ ‘‘catutthapatto gihisantakānaṃyeva kahāpaṇānaṃ vicāritattā aññesaṃ kappati, idha pana saṅghikānaṃ vicāritattā sabbesaṃ na kappatī’’ti. Sabbesampi vādo tena tena pariyāyena yujjatiyeva.
చతుసాలద్వారేతి భోజనసాలం సన్ధాయ వుత్తం. పరియాయేన కథితత్తాతి ‘‘గణ్హా’’తి అవత్వా ‘‘సీమా గతా’’తి పరియాయేన కథితత్తా. పకతిభూమికరణత్థం ‘‘హేట్ఠా గహితం పంసు’’న్తిఆది వుత్తం. దాసం దమ్మీతి ఏత్థ ‘‘మనుస్సం దమ్మీతి వుత్తే వట్టతీ’’తి వదన్తి. కుక్కుటసూకరా…పే॰… వట్టతీతి ఏత్థ కుక్కుటసూకరేసు దీయమానేసు ‘‘ఇమేహి అమ్హాకం అత్థో నత్థి, సుఖం జీవన్తు, అరఞ్ఞే విస్సజ్జేథా’’తి వత్తుం వట్టతి. ‘‘ఖేత్తవత్థుపటిగ్గహణా పటివిరతో హోతీ’’తిఆదివచనతో (దీ॰ ని॰ ౧.౧౦, ౧౯౪) ఖేత్తాదీనం పటిగ్గహణే అయం సబ్బో వినిచ్ఛయో వుత్తో. కప్పియకారకస్స భిక్ఖునా నిద్దిట్ఠభావో, దూతేన అప్పితతా, తతుత్తరి వాయామో, తేన వాయామేన పటిలాభోతి ఇమానేత్థ చత్తారి అఙ్గాని.
Catusāladvāreti bhojanasālaṃ sandhāya vuttaṃ. Pariyāyena kathitattāti ‘‘gaṇhā’’ti avatvā ‘‘sīmā gatā’’ti pariyāyena kathitattā. Pakatibhūmikaraṇatthaṃ ‘‘heṭṭhā gahitaṃ paṃsu’’ntiādi vuttaṃ. Dāsaṃ dammīti ettha ‘‘manussaṃ dammīti vutte vaṭṭatī’’ti vadanti. Kukkuṭasūkarā…pe… vaṭṭatīti ettha kukkuṭasūkaresu dīyamānesu ‘‘imehi amhākaṃ attho natthi, sukhaṃ jīvantu, araññe vissajjethā’’ti vattuṃ vaṭṭati. ‘‘Khettavatthupaṭiggahaṇā paṭivirato hotī’’tiādivacanato (dī. ni. 1.10, 194) khettādīnaṃ paṭiggahaṇe ayaṃ sabbo vinicchayo vutto. Kappiyakārakassa bhikkhunā niddiṭṭhabhāvo, dūtena appitatā, tatuttari vāyāmo, tena vāyāmena paṭilābhoti imānettha cattāri aṅgāni.
రాజసిక్ఖాపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Rājasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
నిట్ఠితో చీవరవగ్గో పఠమో.
Niṭṭhito cīvaravaggo paṭhamo.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / ౧౦. రాజసిక్ఖాపదం • 10. Rājasikkhāpadaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ౧౦. రాజసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 10. Rājasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā / ౧౦. రాజసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 10. Rājasikkhāpadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / ౧౦. రాజసిక్ఖాపదవణ్ణనా • 10. Rājasikkhāpadavaṇṇanā