Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఉదాన-అట్ఠకథా • Udāna-aṭṭhakathā

    ౨. రాజసుత్తవణ్ణనా

    2. Rājasuttavaṇṇanā

    ౧౨. దుతియే సమ్బహులానన్తి వినయపరియాయేన తయో జనా ‘‘సమ్బహులా’’తి వుచ్చన్తి, తతో పరం సఙ్ఘో. సుత్తన్తపరియాయేన పన తయో తయో ఏవ, తతో ఉద్ధం సమ్బహులా. తస్మా ఇధాపి సుత్తన్తపరియాయేన సమ్బహులాతి వేదితబ్బా. ఉపట్ఠానసాలాయన్తి ధమ్మసభామణ్డపే. సా హి ధమ్మం దేసేతుం ఆగతస్స తథాగతస్స భిక్ఖూనం ఉపట్ఠానకరణట్ఠానన్తి ‘‘ఉపట్ఠానసాలా’’తి వుచ్చతి. అథ వా యత్థ భిక్ఖూ వినయం వినిచ్ఛినన్తి, ధమ్మం కథేన్తి, సాకచ్ఛం సమాపజ్జన్తి, సన్నిపతనవసేన పకతియా ఉపతిట్ఠన్తి, సా సాలాపి మణ్డపోపి ‘‘ఉపట్ఠానసాలా’’త్వేవ వుచ్చతి. తత్థాపి హి బుద్ధాసనం నిచ్చం పఞ్ఞత్తమేవ హోతి. ఇదఞ్హి బుద్ధానం ధరమానకాలే భిక్ఖూనం చారిత్తం. సన్నిసిన్నానన్తి నిసజ్జనవసేన సఙ్గమ్మ నిసిన్నానం. సన్నిపతితానన్తి తతో తతో ఆగన్త్వా సన్నిపతనవసేన సన్నిపతితానం. అథ వా బుద్ధాసనం పురతో కత్వా సత్థు సమ్ముఖే వియ ఆదరుప్పత్తియా సక్కచ్చం నిసీదనవసేన సన్నిసిన్నానం, సమానజ్ఝాసయత్తా అఞ్ఞమఞ్ఞస్మిం అజ్ఝాసయేన సుట్ఠు సమ్మా చ నిపతనవసేన సన్నిపతితానం. అయన్తి ఇదాని వుచ్చమానం నిద్దిసతి. అన్తరాకథాతి కమ్మట్ఠానమనసికారఉద్దేసపరిపుచ్ఛాదీనం అన్తరా అఞ్ఞా ఏకా కథా, అథ వా మజ్ఝన్హికే లద్ధస్స సుగతోవాదస్స, సాయం లభితబ్బస్స ధమ్మస్సవనస్స చ అన్తరా పవత్తత్తా అన్తరాకథా, సమణసమాచారస్సేవ వా అన్తరా పవత్తా అఞ్ఞా ఏకా కథాతి అన్తరాకథా. ఉదపాదీతి ఉప్పన్నా.

    12. Dutiye sambahulānanti vinayapariyāyena tayo janā ‘‘sambahulā’’ti vuccanti, tato paraṃ saṅgho. Suttantapariyāyena pana tayo tayo eva, tato uddhaṃ sambahulā. Tasmā idhāpi suttantapariyāyena sambahulāti veditabbā. Upaṭṭhānasālāyanti dhammasabhāmaṇḍape. Sā hi dhammaṃ desetuṃ āgatassa tathāgatassa bhikkhūnaṃ upaṭṭhānakaraṇaṭṭhānanti ‘‘upaṭṭhānasālā’’ti vuccati. Atha vā yattha bhikkhū vinayaṃ vinicchinanti, dhammaṃ kathenti, sākacchaṃ samāpajjanti, sannipatanavasena pakatiyā upatiṭṭhanti, sā sālāpi maṇḍapopi ‘‘upaṭṭhānasālā’’tveva vuccati. Tatthāpi hi buddhāsanaṃ niccaṃ paññattameva hoti. Idañhi buddhānaṃ dharamānakāle bhikkhūnaṃ cārittaṃ. Sannisinnānanti nisajjanavasena saṅgamma nisinnānaṃ. Sannipatitānanti tato tato āgantvā sannipatanavasena sannipatitānaṃ. Atha vā buddhāsanaṃ purato katvā satthu sammukhe viya ādaruppattiyā sakkaccaṃ nisīdanavasena sannisinnānaṃ, samānajjhāsayattā aññamaññasmiṃ ajjhāsayena suṭṭhu sammā ca nipatanavasena sannipatitānaṃ. Ayanti idāni vuccamānaṃ niddisati. Antarākathāti kammaṭṭhānamanasikārauddesaparipucchādīnaṃ antarā aññā ekā kathā, atha vā majjhanhike laddhassa sugatovādassa, sāyaṃ labhitabbassa dhammassavanassa ca antarā pavattattā antarākathā, samaṇasamācārasseva vā antarā pavattā aññā ekā kathāti antarākathā. Udapādīti uppannā.

    ఇమేసం ద్విన్నం రాజూనన్తి నిద్ధారణే సామివచనం. మహద్ధనతరో వాతిఆదీసు పథవియం నిఖణిత్వా ఠపితం సత్తరతననిచయసఙ్ఖాతం మహన్తం ధనం ఏతస్సాతి మహద్ధనో, ద్వీసు అయం అతిసయేన మహద్ధనోతి మహద్ధనతరో. వాసద్దో వికప్పత్థో. సేసపదేసుపి ఏసేవ నయో. అయం పన విసేసో – నిచ్చపరిబ్బయవసేన మహన్తో భోగో ఏతస్సాతి మహాభోగో. దేవసికం పవిసనఆయభూతో మహన్తో కోసో ఏతస్సాతి మహాకోసో. అపరే పన ‘‘దేవసికం పవిసనఆయభూతం మణిసారఫేగ్గుగుమ్బాదిభేదభిన్నం పరిగ్గహవత్థు ధనం, తదేవ సారగబ్భాదీసు నిహితం కోసో’’తి వదన్తి. వజిరో, మహానీలో, ఇన్దనీలో, మరకతో, వేళురియో, పదుమరాగో, ఫుస్సరాగో, కక్కేతనో, పులాకో, విమలో, లోహితఙ్కో , ఫలికో, పవాళో, జోతిరసో, గోముత్తకో, గోమేదకో, సోగన్ధికో, ముత్తా, సఙ్ఖో, అఞ్జనమూలో, రాజపట్టో, అమతంసకో, పియకో, బ్రాహ్మణీ చాతి చతుబ్బీసతి మణి నామ. సత్త లోహాని కహాపణో చ సారో నామ. సయనచ్ఛాదనపావురణగజదన్తసిలాదీని ఫేగ్గు నామ. చన్దనాగరుకుఙ్కుమతగరకప్పూరాది గుమ్బా నామ. తత్థ పురిమేన ఆదిసద్దేన సాలివీహిఆదిముగ్గమాసాదిపుబ్బణ్ణాపరణ్ణభేదం ధఞ్ఞవికతిం ఆదిం కత్వా యం సత్తానం ఉపభోగపరిభోగభూతం వత్థు, తం సబ్బం సఙ్గయ్హతి. మహన్తం విజితం రట్ఠం ఏతస్సాతి మహావిజితో. మహన్తో హత్థిఅస్సాదివాహనో ఏతస్సాతి మహావాహనో. మహన్తం సేనాబలఞ్చేవ థామబలఞ్చ ఏతస్సాతి మహబ్బలో. ఇచ్ఛితనిబ్బత్తిసఙ్ఖాతా పుఞ్ఞకమ్మనిప్ఫన్నా మహతీ ఇద్ధి ఏతస్సాతి మహిద్ధికో. తేజసఙ్ఖాతో ఉస్సాహమన్తపభుసత్తిసఙ్ఖాతో వా మహన్తో ఆనుభావో ఏతస్సాతి మహానుభావో.

    Imesaṃ dvinnaṃ rājūnanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ. Mahaddhanataro vātiādīsu pathaviyaṃ nikhaṇitvā ṭhapitaṃ sattaratananicayasaṅkhātaṃ mahantaṃ dhanaṃ etassāti mahaddhano, dvīsu ayaṃ atisayena mahaddhanoti mahaddhanataro. Vāsaddo vikappattho. Sesapadesupi eseva nayo. Ayaṃ pana viseso – niccaparibbayavasena mahanto bhogo etassāti mahābhogo. Devasikaṃ pavisanaāyabhūto mahanto koso etassāti mahākoso. Apare pana ‘‘devasikaṃ pavisanaāyabhūtaṃ maṇisārapheggugumbādibhedabhinnaṃ pariggahavatthu dhanaṃ, tadeva sāragabbhādīsu nihitaṃ koso’’ti vadanti. Vajiro, mahānīlo, indanīlo, marakato, veḷuriyo, padumarāgo, phussarāgo, kakketano, pulāko, vimalo, lohitaṅko , phaliko, pavāḷo, jotiraso, gomuttako, gomedako, sogandhiko, muttā, saṅkho, añjanamūlo, rājapaṭṭo, amataṃsako, piyako, brāhmaṇī cāti catubbīsati maṇi nāma. Satta lohāni kahāpaṇo ca sāro nāma. Sayanacchādanapāvuraṇagajadantasilādīni pheggu nāma. Candanāgarukuṅkumatagarakappūrādi gumbā nāma. Tattha purimena ādisaddena sālivīhiādimuggamāsādipubbaṇṇāparaṇṇabhedaṃ dhaññavikatiṃ ādiṃ katvā yaṃ sattānaṃ upabhogaparibhogabhūtaṃ vatthu, taṃ sabbaṃ saṅgayhati. Mahantaṃ vijitaṃ raṭṭhaṃ etassāti mahāvijito. Mahanto hatthiassādivāhano etassāti mahāvāhano. Mahantaṃ senābalañceva thāmabalañca etassāti mahabbalo. Icchitanibbattisaṅkhātā puññakammanipphannā mahatī iddhi etassāti mahiddhiko. Tejasaṅkhāto ussāhamantapabhusattisaṅkhāto vā mahanto ānubhāvo etassāti mahānubhāvo.

    ఏత్థ చ పఠమేన ఆయసమ్పదా, దుతియేన విత్తూపకరణసమ్పదా, తతియేన విభవసమ్పదా, చతుత్థేన జనపదసమ్పదా, పఞ్చమేన యానసమ్పదా, ఛట్ఠేన పరివారసమ్పదాయ సద్ధిం అత్తసమ్పదా, సత్తమేన పుఞ్ఞకమ్మసమ్పదా, అట్ఠమేన పభావసమ్పదా తేసం రాజూనం పకాసితా హోతి. తేన యా సా సామిసమ్పత్తి, అమచ్చసమ్పత్తి, సేనాసమ్పత్తి, రట్ఠసమ్పత్తి, విభవసమ్పత్తి, మిత్తసమ్పత్తి, దుగ్గసమ్పత్తీతి సత్త పకతిసమ్పదా రాజూనం ఇచ్ఛితబ్బా. తా సబ్బా యథారహం పరిదీపితాతి వేదితబ్బా.

    Ettha ca paṭhamena āyasampadā, dutiyena vittūpakaraṇasampadā, tatiyena vibhavasampadā, catutthena janapadasampadā, pañcamena yānasampadā, chaṭṭhena parivārasampadāya saddhiṃ attasampadā, sattamena puññakammasampadā, aṭṭhamena pabhāvasampadā tesaṃ rājūnaṃ pakāsitā hoti. Tena yā sā sāmisampatti, amaccasampatti, senāsampatti, raṭṭhasampatti, vibhavasampatti, mittasampatti, duggasampattīti satta pakatisampadā rājūnaṃ icchitabbā. Tā sabbā yathārahaṃ paridīpitāti veditabbā.

    దానాదీహి చతూహి సఙ్గహవత్థూహి పరిసం రఞ్జేతీతి రాజా. మగధానం ఇస్సరోతి మాగధో. మహతియా సేనాయ సమన్నాగతత్తా సేనియగోత్తత్తా వా సేనియో. బిమ్బి వుచ్చతి సువణ్ణం, తస్మా సారబిమ్బివణ్ణతాయ బిమ్బిసారో. కేచి పన ‘‘నామమేవేతం తస్స రఞ్ఞో’’తి వదన్తి. పచ్చామిత్తం పరసేనం జినాతీతి పసేనది. కోసలరట్ఠస్స అధిపతీతి కోసలో. అయఞ్చరహీతి ఏత్థ చరహీతి నిపాతమత్తం. విప్పకతాతి అపరియోసితా. అయం తేసం భిక్ఖూనం అన్తరాకథా అనిట్ఠితాతి అత్థో.

    Dānādīhi catūhi saṅgahavatthūhi parisaṃ rañjetīti rājā. Magadhānaṃ issaroti māgadho. Mahatiyā senāya samannāgatattā seniyagottattā vā seniyo. Bimbi vuccati suvaṇṇaṃ, tasmā sārabimbivaṇṇatāya bimbisāro. Keci pana ‘‘nāmamevetaṃ tassa rañño’’ti vadanti. Paccāmittaṃ parasenaṃ jinātīti pasenadi. Kosalaraṭṭhassa adhipatīti kosalo. Ayañcarahīti ettha carahīti nipātamattaṃ. Vippakatāti apariyositā. Ayaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ antarākathā aniṭṭhitāti attho.

    సాయన్హసమయన్తి సాయన్హే ఏకం సమయం. పటిసల్లానా వుట్ఠితోతి తతో తతో రూపాదిఆరమ్మణతో చిత్తస్స పటిసంహరణతో పటిసల్లానసఙ్ఖాతాయ ఫలసమాపత్తితో యథాకాలపరిచ్ఛేదం వుట్ఠితో. భగవా హి పుబ్బణ్హసమయం భిక్ఖుసఙ్ఘపరివుతో సావత్థిం పవిసిత్వా భిక్ఖూనం సులభపిణ్డపాతం కత్వా కతభత్తకిచ్చో భిక్ఖూహి సద్ధిం సావత్థితో నిక్ఖమిత్వా విహారం పవిసిత్వా గన్ధకుటిప్పముఖే ఠత్వా వత్తం దస్సేత్వా ఠితానం భిక్ఖూనం యథాసముట్ఠితం సుగతోవాదం దత్వా తేసు అరఞ్ఞరుక్ఖమూలాదిదివాట్ఠానం ఉద్దిస్స గతేసు గన్ధకుటిం పవిసిత్వా ఫలసమాపత్తిసుఖేన దివసభాగం వీతినామేత్వా యథాకాలపరిచ్ఛేదే సమాపత్తితో వుట్ఠాయ, ‘‘మయ్హం ఉపగమనం ఆగమయమానా చతస్సో పరిసా సకలవిహారం పరిపూరేన్తియో నిసిన్నా, ఇదాని మే ధమ్మదేసనత్థం ధమ్మసభామణ్డలం ఉపగన్తుం కాలో’’తి ఆసనతో వుట్ఠాయ, కేసరసీహో వియ కఞ్చనగుహాయ సురభిగన్ధకుటితో నిక్ఖమిత్వా యూథం ఉపసఙ్కమన్తో మత్తవరవారణో వియ అకాయచాపల్లేన చారువిక్కన్తగమనో అసీతిఅనుబ్యఞ్జనప్పటిమణ్డితబాత్తింసమహాపురిసలక్ఖణసముజ్జలాయ బ్యామప్పభాయ పరిక్ఖేపవిలాససమ్పన్నాయ పభస్సరకేతుమాలాలఙ్కతాయ నీలపీతలోహితోదాతమఞ్జిట్ఠపభస్సరానం వసేన ఛబ్బణ్ణబుద్ధరంసియో విస్సజ్జేన్తియా అచిన్తేయ్యానుభావాయ అనుపమాయ బుద్ధలీలాయ సమన్నాగతాయ రూపకాయసమ్పత్తియా సకలవిహారం ఏకాలోకం కురుమానో ఉపట్ఠానసాలం ఉపసఙ్కమి. తేన వుత్తం – ‘‘అథ ఖో భగవా…పే॰… తేనుపసఙ్కమీ’’తి.

    Sāyanhasamayanti sāyanhe ekaṃ samayaṃ. Paṭisallānā vuṭṭhitoti tato tato rūpādiārammaṇato cittassa paṭisaṃharaṇato paṭisallānasaṅkhātāya phalasamāpattito yathākālaparicchedaṃ vuṭṭhito. Bhagavā hi pubbaṇhasamayaṃ bhikkhusaṅghaparivuto sāvatthiṃ pavisitvā bhikkhūnaṃ sulabhapiṇḍapātaṃ katvā katabhattakicco bhikkhūhi saddhiṃ sāvatthito nikkhamitvā vihāraṃ pavisitvā gandhakuṭippamukhe ṭhatvā vattaṃ dassetvā ṭhitānaṃ bhikkhūnaṃ yathāsamuṭṭhitaṃ sugatovādaṃ datvā tesu araññarukkhamūlādidivāṭṭhānaṃ uddissa gatesu gandhakuṭiṃ pavisitvā phalasamāpattisukhena divasabhāgaṃ vītināmetvā yathākālaparicchede samāpattito vuṭṭhāya, ‘‘mayhaṃ upagamanaṃ āgamayamānā catasso parisā sakalavihāraṃ paripūrentiyo nisinnā, idāni me dhammadesanatthaṃ dhammasabhāmaṇḍalaṃ upagantuṃ kālo’’ti āsanato vuṭṭhāya, kesarasīho viya kañcanaguhāya surabhigandhakuṭito nikkhamitvā yūthaṃ upasaṅkamanto mattavaravāraṇo viya akāyacāpallena cāruvikkantagamano asītianubyañjanappaṭimaṇḍitabāttiṃsamahāpurisalakkhaṇasamujjalāya byāmappabhāya parikkhepavilāsasampannāya pabhassaraketumālālaṅkatāya nīlapītalohitodātamañjiṭṭhapabhassarānaṃ vasena chabbaṇṇabuddharaṃsiyo vissajjentiyā acinteyyānubhāvāya anupamāya buddhalīlāya samannāgatāya rūpakāyasampattiyā sakalavihāraṃ ekālokaṃ kurumāno upaṭṭhānasālaṃ upasaṅkami. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho bhagavā…pe… tenupasaṅkamī’’ti.

    ఏవం ఉపసఙ్కమిత్వా వత్తం దస్సేత్వా నిసిన్నే తే భిక్ఖూ తుణ్హీభూతే దిస్వా ‘‘మయి అకథేన్తే ఇమే భిక్ఖూ బుద్ధగారవేన కప్పమ్పి న కథేస్సన్తీ’’తి కథాసముట్ఠాపనత్థం ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే’’తిఆదిమాహ. తత్థ కాయ నుత్థాతి కతమాయ ను భవథ. ‘‘కాయ నోత్థా’’తిపి పాళి, సో ఏవత్థో, ‘‘కాయ న్వేత్థా’’తిపి పఠన్తి, తస్స కతమాయ ను ఏత్థాతి అత్థో. తత్రాయం సఙ్ఖేపత్థో – భిక్ఖవే, కతమాయ నామ కథాయ ఇధ సన్నిసిన్నా భవథ, కతమా చ తుమ్హాకం కథా మమాగమనపచ్చయా అనిట్ఠితా, తం నిట్ఠాపేస్సామీతి ఏవం సబ్బఞ్ఞుపవారణాయ పవారేసి.

    Evaṃ upasaṅkamitvā vattaṃ dassetvā nisinne te bhikkhū tuṇhībhūte disvā ‘‘mayi akathente ime bhikkhū buddhagāravena kappampi na kathessantī’’ti kathāsamuṭṭhāpanatthaṃ ‘‘kāya nuttha, bhikkhave’’tiādimāha. Tattha kāya nutthāti katamāya nu bhavatha. ‘‘Kāya notthā’’tipi pāḷi, so evattho, ‘‘kāya nvetthā’’tipi paṭhanti, tassa katamāya nu etthāti attho. Tatrāyaṃ saṅkhepattho – bhikkhave, katamāya nāma kathāya idha sannisinnā bhavatha, katamā ca tumhākaṃ kathā mamāgamanapaccayā aniṭṭhitā, taṃ niṭṭhāpessāmīti evaṃ sabbaññupavāraṇāya pavāresi.

    న ఖ్వేతన్తి న ఖో ఏతం, అయమేవ వా పాఠో. ‘‘న ఖోత’’న్తిపి పఠన్తి, న ఖో ఏతం ఇచ్చేవ పదవిభాగో. కులపుత్తానన్తి జాతిఆచారకులపుత్తానం. సద్ధాతి సద్ధాయ, కమ్మఫలసద్ధాయ రతనత్తయసద్ధాయ చ. అగారస్మాతి ఘరతో, గహట్ఠభావాతి అత్థో. అనగారియన్తి పబ్బజ్జం. పబ్బజితానన్తి ఉపగతానం . న్తి కిరియాపరామసనం. తత్థాయం పదయోజనా – ‘‘భిక్ఖవే, తుమ్హే నేవ రాజాభినీతా న చోరాభినీతా న ఇణట్టా న జీవితపకతా పబ్బజితా, అథ ఖో సద్ధాయ అగారతో నిక్ఖమిత్వా మమ సాసనే పబ్బజితా, తుమ్హే ఏతరహి ఏవరూపిం రాజప్పటిసంయుత్తం తిరచ్ఛానకథం కథేయ్యాథ, యం ఏవరూపాయ కథాయ కథనం, ఏతం తుమ్హాకం న ఖో పతిరూపం న యుత్తమేవా’’తి.

    Na khvetanti na kho etaṃ, ayameva vā pāṭho. ‘‘Na khota’’ntipi paṭhanti, na kho etaṃ icceva padavibhāgo. Kulaputtānanti jātiācārakulaputtānaṃ. Saddhāti saddhāya, kammaphalasaddhāya ratanattayasaddhāya ca. Agārasmāti gharato, gahaṭṭhabhāvāti attho. Anagāriyanti pabbajjaṃ. Pabbajitānanti upagatānaṃ . Yanti kiriyāparāmasanaṃ. Tatthāyaṃ padayojanā – ‘‘bhikkhave, tumhe neva rājābhinītā na corābhinītā na iṇaṭṭā na jīvitapakatā pabbajitā, atha kho saddhāya agārato nikkhamitvā mama sāsane pabbajitā, tumhe etarahi evarūpiṃ rājappaṭisaṃyuttaṃ tiracchānakathaṃ katheyyātha, yaṃ evarūpāya kathāya kathanaṃ, etaṃ tumhākaṃ na kho patirūpaṃ na yuttamevā’’ti.

    ఏవం సన్నిపతితానం పబ్బజితానం అప్పతిరూపం పటిక్ఖిపిత్వా ఇదాని నేసం పతిరూపం పటిపత్తిం అనుజానన్తో ‘‘సన్నిపతితానం వో, భిక్ఖవే, ద్వయం కరణీయం ధమ్మీ వా కథా అరియో వా తుణ్హీభావో’’తి ఆహ. తత్థ వోతి తుమ్హాకం. కరణీయన్తి హి పదం అపేక్ఖిత్వా కత్తరి సామివచనమేతం, తస్మా తుమ్హేహీతి అత్థో. ద్వయం కరణీయన్తి ద్వే కాతబ్బా. ధమ్మీ కథాతి చతుసచ్చధమ్మతో అనపేతా కథా, పవత్తినివత్తిపరిదీపినీ ధమ్మదేసనాతి అత్థో. దసకథావత్థుసఙ్ఖాతాపి హి ధమ్మకథా తదేకదేసా ఏవాతి. అరియోతి ఏకన్తహితావహత్తా అరియో, విసుద్ధో ఉత్తమోతి వా అరియో. తుణ్హీభావోతి సమథవిపస్సనాభావనాభూతం అకథనం. కేచి పన ‘‘వచీసఙ్ఖారపటిపక్ఖభావతో దుతియజ్ఝానం అరియో తుణ్హీభావో’’తి వదన్తి. అపరే ‘‘చతుత్థజ్ఝానం అరియో తుణ్హీభావో’’తి వదన్తి. అయం పనేత్థ అత్థో – ‘‘భిక్ఖవే, చిత్తవివేకస్స పరిబ్రూహనత్థం వివేకట్ఠకాయా సుఞ్ఞాగారే విహరన్తా సచే కదాచి సన్నిపతథ, ఏవం సన్నిపతితేహి తుమ్హేహి ‘అస్సుతం సావేతి సుతం వా పరియోదపేతీ’తి వుత్తనయేన అఞ్ఞమఞ్ఞస్సూపకారాయ ఖన్ధాదీనం అనిచ్చతాదిపటిసంయుత్తా ధమ్మకథా వా పవత్తేతబ్బా, అఞ్ఞమఞ్ఞం అబ్యాబాధనత్థం ఝానసమాపత్తియా వా విహరితబ్బ’’న్తి.

    Evaṃ sannipatitānaṃ pabbajitānaṃ appatirūpaṃ paṭikkhipitvā idāni nesaṃ patirūpaṃ paṭipattiṃ anujānanto ‘‘sannipatitānaṃ vo, bhikkhave, dvayaṃ karaṇīyaṃ dhammī vā kathā ariyo vā tuṇhībhāvo’’ti āha. Tattha voti tumhākaṃ. Karaṇīyanti hi padaṃ apekkhitvā kattari sāmivacanametaṃ, tasmā tumhehīti attho. Dvayaṃ karaṇīyanti dve kātabbā. Dhammī kathāti catusaccadhammato anapetā kathā, pavattinivattiparidīpinī dhammadesanāti attho. Dasakathāvatthusaṅkhātāpi hi dhammakathā tadekadesā evāti. Ariyoti ekantahitāvahattā ariyo, visuddho uttamoti vā ariyo. Tuṇhībhāvoti samathavipassanābhāvanābhūtaṃ akathanaṃ. Keci pana ‘‘vacīsaṅkhārapaṭipakkhabhāvato dutiyajjhānaṃ ariyo tuṇhībhāvo’’ti vadanti. Apare ‘‘catutthajjhānaṃ ariyo tuṇhībhāvo’’ti vadanti. Ayaṃ panettha attho – ‘‘bhikkhave, cittavivekassa paribrūhanatthaṃ vivekaṭṭhakāyā suññāgāre viharantā sace kadāci sannipatatha, evaṃ sannipatitehi tumhehi ‘assutaṃ sāveti sutaṃ vā pariyodapetī’ti vuttanayena aññamaññassūpakārāya khandhādīnaṃ aniccatādipaṭisaṃyuttā dhammakathā vā pavattetabbā, aññamaññaṃ abyābādhanatthaṃ jhānasamāpattiyā vā viharitabba’’nti.

    తత్థ పురిమేన కరణీయవచనేన అనోతిణ్ణానం సాసనే ఓతరణూపాయం దస్సేతి, పచ్ఛిమేన ఓతిణ్ణానం సంసారతో నిస్సరణూపాయం. పురిమేన వా ఆగమవేయ్యత్తియే నియోజేతి, పచ్ఛిమేన అధిగమవేయ్యత్తియే. అథ వా పురిమేన సమ్మాదిట్ఠియా పఠమం ఉప్పత్తిహేతుం దీపేతి, దుతియేన దుతియం. వుత్తఞ్హేతం –

    Tattha purimena karaṇīyavacanena anotiṇṇānaṃ sāsane otaraṇūpāyaṃ dasseti, pacchimena otiṇṇānaṃ saṃsārato nissaraṇūpāyaṃ. Purimena vā āgamaveyyattiye niyojeti, pacchimena adhigamaveyyattiye. Atha vā purimena sammādiṭṭhiyā paṭhamaṃ uppattihetuṃ dīpeti, dutiyena dutiyaṃ. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ద్వేమే, భిక్ఖవే, హేతూ ద్వే పచ్చయా సమ్మాదిట్ఠియా ఉప్పాదాయ పరతో చ ఘోసో, పచ్చత్తఞ్చ యోనిసో మనసికారో’’తి (అ॰ ని॰ ౨.౧౨౭).

    ‘‘Dveme, bhikkhave, hetū dve paccayā sammādiṭṭhiyā uppādāya parato ca ghoso, paccattañca yoniso manasikāro’’ti (a. ni. 2.127).

    పురిమేన వా లోకియసమ్మాదిట్ఠియా మూలకారణం విభావేతి, పచ్ఛిమేన లోకుత్తరసమ్మాదిట్ఠియా మూలకారణన్తి ఏవమాదినా ఏత్థ యోజనా వేదితబ్బా.

    Purimena vā lokiyasammādiṭṭhiyā mūlakāraṇaṃ vibhāveti, pacchimena lokuttarasammādiṭṭhiyā mūlakāraṇanti evamādinā ettha yojanā veditabbā.

    ఏతమత్థం విదిత్వాతి తేహి భిక్ఖూహి కిత్తితకామసమ్పత్తితో ఝానాదిసమ్పత్తి సన్తతరా చేవ పణీతతరా చాతి ఏతమత్థం సబ్బాకారతో విదిత్వా. ఇమం ఉదానన్తి ఇమం అరియవిహారసుఖానుభావదీపకం ఉదానం ఉదానేసి.

    Etamatthaṃ viditvāti tehi bhikkhūhi kittitakāmasampattito jhānādisampatti santatarā ceva paṇītatarā cāti etamatthaṃ sabbākārato viditvā. Imaṃ udānanti imaṃ ariyavihārasukhānubhāvadīpakaṃ udānaṃ udānesi.

    తత్థ యఞ్చ కామసుఖం లోకేతి లోకసద్దో ‘‘ఖన్ధలోకో ఆయతనలోకో ధాతులోకో’’తిఆదీసు (మహాని॰ ౩, ౭; చూళని॰ అజితమాణవపుచ్ఛానిద్దేస ౨) సఙ్ఖారేసు ఆగతో.

    Tattha yañca kāmasukhaṃ loketi lokasaddo ‘‘khandhaloko āyatanaloko dhātuloko’’tiādīsu (mahāni. 3, 7; cūḷani. ajitamāṇavapucchāniddesa 2) saṅkhāresu āgato.

    ‘‘యావతా చన్దిమసూరియా పరిహరన్తి,

    ‘‘Yāvatā candimasūriyā pariharanti,

    దిసా భన్తి విరోచనా;

    Disā bhanti virocanā;

    తావ సహస్సధా లోకో,

    Tāva sahassadhā loko,

    ఏత్థ తే వత్తతీ వసో’’తి. –

    Ettha te vattatī vaso’’ti. –

    ఆదీసు (మ॰ ని॰ ౧.౫౦౩) ఓకాసే ఆగతో. ‘‘అద్దసా ఖో భగవా బుద్ధచక్ఖునా లోకం వోలోకేన్తో’’తిఆదీసు (మహావ॰ ౯; మ॰ ని॰ ౧.౨౮౩) సత్తేసు. ఇధ పన సత్తలోకే ఓకాసలోకే చ వేదితబ్బో. తస్మా అవీచితో పట్ఠాయ ఉపరి బ్రహ్మలోకతో హేట్ఠా ఏతస్మిం లోకే యం వత్థుకామే పటిచ్చ కిలేసకామవసేన ఉప్పజ్జనతో కామసహగతం సుఖం. యఞ్చిదం దివియం సుఖన్తి యఞ్చ ఇదం దివి భవం దిబ్బవిహారవసేన చ లద్ధబ్బం బ్రహ్మానం మనుస్సానఞ్చ రూపసమాపత్తిసుఖం. తణ్హక్ఖయసుఖస్సాతి యం ఆగమ్మ తణ్హా ఖీయతి, తం నిబ్బానం ఆరమ్మణం కత్వా తణ్హాయ చ పటిపస్సమ్భనవసేన పవత్తఫలసమాపత్తిసుఖం తణ్హక్ఖయసుఖం నామ, తస్స తణ్హక్ఖయసుఖస్స. ఏతేతి లిఙ్గవిపల్లాసేన నిద్దేసో, ఏతాని సుఖానీతి అత్థో. కేచి ఉభయమ్పి సుఖసామఞ్ఞేన గహేత్వా ‘‘ఏత’’న్తి పఠన్తి, తేసం ‘‘కలం నాగ్ఘతీ’’తి పాఠేన భవితబ్బం.

    Ādīsu (ma. ni. 1.503) okāse āgato. ‘‘Addasā kho bhagavā buddhacakkhunā lokaṃ volokento’’tiādīsu (mahāva. 9; ma. ni. 1.283) sattesu. Idha pana sattaloke okāsaloke ca veditabbo. Tasmā avīcito paṭṭhāya upari brahmalokato heṭṭhā etasmiṃ loke yaṃ vatthukāme paṭicca kilesakāmavasena uppajjanato kāmasahagataṃ sukhaṃ. Yañcidaṃ diviyaṃ sukhanti yañca idaṃ divi bhavaṃ dibbavihāravasena ca laddhabbaṃ brahmānaṃ manussānañca rūpasamāpattisukhaṃ. Taṇhakkhayasukhassāti yaṃ āgamma taṇhā khīyati, taṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā taṇhāya ca paṭipassambhanavasena pavattaphalasamāpattisukhaṃ taṇhakkhayasukhaṃ nāma, tassa taṇhakkhayasukhassa. Eteti liṅgavipallāsena niddeso, etāni sukhānīti attho. Keci ubhayampi sukhasāmaññena gahetvā ‘‘eta’’nti paṭhanti, tesaṃ ‘‘kalaṃ nāgghatī’’ti pāṭhena bhavitabbaṃ.

    సోళసిన్తి సోళసన్నం పూరణిం. అయఞ్హేత్థ సఙ్ఖేపత్థో – చక్కవత్తిసుఖం ఆదిం కత్వా సబ్బస్మిం మనుస్సలోకే మనుస్ససుఖం, నాగసుపణ్ణాదిలోకే నాగాదీహి అనుభవితబ్బం సుఖం, చాతుమహారాజికాదిదేవలోకే ఛబ్బిధం కామసుఖన్తి యం ఏకాదసవిధే కామలోకే ఉప్పజ్జన్తం కామసుఖం, యఞ్చ ఇదం రూపారూపదేవేసు దిబ్బవిహారభూతేసు రూపారూపజ్ఝానేసు చ ఉప్పన్నత్తా ‘‘దివియ’’న్తి లద్ధనామం లోకియజ్ఝానసుఖం, సకలమ్పి తదుభయం తణ్హక్ఖయసుఖసఙ్ఖాతం ఫలసమాపత్తిసుఖం సోళస భాగే కత్వా తతో ఏకభాగం సోళసభాగగుణే లద్ధం ఏకభాగసఙ్ఖాతం కలం న అగ్ఘతీతి.

    Soḷasinti soḷasannaṃ pūraṇiṃ. Ayañhettha saṅkhepattho – cakkavattisukhaṃ ādiṃ katvā sabbasmiṃ manussaloke manussasukhaṃ, nāgasupaṇṇādiloke nāgādīhi anubhavitabbaṃ sukhaṃ, cātumahārājikādidevaloke chabbidhaṃ kāmasukhanti yaṃ ekādasavidhe kāmaloke uppajjantaṃ kāmasukhaṃ, yañca idaṃ rūpārūpadevesu dibbavihārabhūtesu rūpārūpajjhānesu ca uppannattā ‘‘diviya’’nti laddhanāmaṃ lokiyajjhānasukhaṃ, sakalampi tadubhayaṃ taṇhakkhayasukhasaṅkhātaṃ phalasamāpattisukhaṃ soḷasa bhāge katvā tato ekabhāgaṃ soḷasabhāgaguṇe laddhaṃ ekabhāgasaṅkhātaṃ kalaṃ na agghatīti.

    అయఞ్చ అత్థవణ్ణనా ఫలసమాపత్తిసామఞ్ఞేన వుత్తా. పాళియం అవిసేసేన తణ్హక్ఖయస్స ఆగతత్తా పఠమఫలసమాపత్తిసుఖస్సాపి కలం లోకియం న అగ్ఘతి ఏవ. తథా హి వుత్తం –

    Ayañca atthavaṇṇanā phalasamāpattisāmaññena vuttā. Pāḷiyaṃ avisesena taṇhakkhayassa āgatattā paṭhamaphalasamāpattisukhassāpi kalaṃ lokiyaṃ na agghati eva. Tathā hi vuttaṃ –

    ‘‘పథబ్యా ఏకరజ్జేన, సగ్గస్స గమనేన వా;

    ‘‘Pathabyā ekarajjena, saggassa gamanena vā;

    సబ్బలోకాధిపచ్చేన, సోతాపత్తిఫలం వర’’న్తి. (ధ॰ ప॰ ౧౭౮);

    Sabbalokādhipaccena, sotāpattiphalaṃ vara’’nti. (dha. pa. 178);

    సోతాపత్తిసంయుత్తేపి వుత్తం –

    Sotāpattisaṃyuttepi vuttaṃ –

    ‘‘కిఞ్చాపి, భిక్ఖవే, రాజా చక్కవత్తీ చతున్నం దీపానం ఇస్సరియాధిపచ్చం రజ్జం కారేత్వా కాయస్స భేదా పరం మరణా సుగతిం సగ్గం లోకం ఉపపజ్జతి దేవానం తావతింసానం సహబ్యతం, సో తత్థ నన్దనే వనే అచ్ఛరాసఙ్ఘపరివుతో దిబ్బేహి చ పఞ్చహి కామగుణేహి సమప్పితో సమఙ్గీభూతో పరిచారేతి, సో చతూహి ధమ్మేహి అసమన్నాగతో. అథ ఖో సో అపరిముత్తోవ నిరయా, అపరిముత్తో తిరచ్ఛానయోనియా, అపరిముత్తో పేత్తివిసయా, అపరిముత్తో అపాయదుగ్గతివినిపాతా. కిఞ్చాపి, భిక్ఖవే, అరియసావకో పిణ్డియాలోపేన యాపేతి, నన్తకాని చ ధారేతి, సో చతూహి ధమ్మేహి సమన్నాగతో, అథ ఖో సో పరిముత్తో నిరయా, పరిముత్తో తిరచ్ఛానయోనియా, పరిముత్తో పేత్తివిసయా, పరిముత్తో అపాయదుగ్గతివినిపాతా.

    ‘‘Kiñcāpi, bhikkhave, rājā cakkavattī catunnaṃ dīpānaṃ issariyādhipaccaṃ rajjaṃ kāretvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ, so tattha nandane vane accharāsaṅghaparivuto dibbehi ca pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti, so catūhi dhammehi asamannāgato. Atha kho so aparimuttova nirayā, aparimutto tiracchānayoniyā, aparimutto pettivisayā, aparimutto apāyaduggativinipātā. Kiñcāpi, bhikkhave, ariyasāvako piṇḍiyālopena yāpeti, nantakāni ca dhāreti, so catūhi dhammehi samannāgato, atha kho so parimutto nirayā, parimutto tiracchānayoniyā, parimutto pettivisayā, parimutto apāyaduggativinipātā.

    ‘‘కతమేహి చతూహి? ఇధ, భిక్ఖవే, అరియసావకో బుద్ధే అవేచ్చప్పసాదేన సమన్నాగతో హోతి ‘ఇతిపి సో భగవా అరహం…పే॰.. బుద్ధో భగవా’తి. ధమ్మే అవేచ్చప్పసాదేన…పే॰… విఞ్ఞూహీ’తి. సఙ్ఘే అవేచ్చప్పసాదేన…పే॰… పుఞ్ఞక్ఖేత్తం లోకస్సా’తి. అరియకన్తేహి సీలేహి సమన్నాగతో హోతి అఖణ్డేహి…పే॰… సమాధిసంవత్తనికేహి. ఇమేహి చతూహి ధమ్మేహి సమన్నాగతో హోతి. యో చ, భిక్ఖవే, చతున్నం దీపానం పటిలాభో, యో చతున్నం ధమ్మానం పటిలాభో, చతున్నం దీపానం పటిలాభో చతున్నం ధమ్మానం పటిలాభస్స కలం నాగ్ఘతి సోళసి’’న్తి (సం॰ ని॰ ౫.౯౯౭).

    ‘‘Katamehi catūhi? Idha, bhikkhave, ariyasāvako buddhe aveccappasādena samannāgato hoti ‘itipi so bhagavā arahaṃ…pe... buddho bhagavā’ti. Dhamme aveccappasādena…pe… viññūhī’ti. Saṅghe aveccappasādena…pe… puññakkhettaṃ lokassā’ti. Ariyakantehi sīlehi samannāgato hoti akhaṇḍehi…pe… samādhisaṃvattanikehi. Imehi catūhi dhammehi samannāgato hoti. Yo ca, bhikkhave, catunnaṃ dīpānaṃ paṭilābho, yo catunnaṃ dhammānaṃ paṭilābho, catunnaṃ dīpānaṃ paṭilābho catunnaṃ dhammānaṃ paṭilābhassa kalaṃ nāgghati soḷasi’’nti (saṃ. ni. 5.997).

    ఏవం భగవా సబ్బత్థ లోకియసుఖం సఉత్తరం సాతిసయం, లోకుత్తరసుఖమేవ అనుత్తరన్తి అతిసయన్తి భాజేసీతి.

    Evaṃ bhagavā sabbattha lokiyasukhaṃ sauttaraṃ sātisayaṃ, lokuttarasukhameva anuttaranti atisayanti bhājesīti.

    దుతియసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Dutiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఉదానపాళి • Udānapāḷi / ౨. రాజసుత్తం • 2. Rājasuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact