| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಉದಾನ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Udāna-aṭṭhakathā |
೨. ರಾಜಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
2. Rājasuttavaṇṇanā
೧೨. ದುತಿಯೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾನನ್ತಿ ವಿನಯಪರಿಯಾಯೇನ ತಯೋ ಜನಾ ‘‘ಸಮ್ಬಹುಲಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ತತೋ ಪರಂ ಸಙ್ಘೋ। ಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯಾಯೇನ ಪನ ತಯೋ ತಯೋ ಏವ, ತತೋ ಉದ್ಧಂ ಸಮ್ಬಹುಲಾ। ತಸ್ಮಾ ಇಧಾಪಿ ಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯಾಯೇನ ಸಮ್ಬಹುಲಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾಯನ್ತಿ ಧಮ್ಮಸಭಾಮಣ್ಡಪೇ। ಸಾ ಹಿ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತುಂ ಆಗತಸ್ಸ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಉಪಟ್ಠಾನಕರಣಟ್ಠಾನನ್ತಿ ‘‘ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಥ ವಾ ಯತ್ಥ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿನಯಂ ವಿನಿಚ್ಛಿನನ್ತಿ, ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತಿ, ಸಾಕಚ್ಛಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಸನ್ನಿಪತನವಸೇನ ಪಕತಿಯಾ ಉಪತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಸಾ ಸಾಲಾಪಿ ಮಣ್ಡಪೋಪಿ ‘‘ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾ’’ತ್ವೇವ ವುಚ್ಚತಿ। ತತ್ಥಾಪಿ ಹಿ ಬುದ್ಧಾಸನಂ ನಿಚ್ಚಂ ಪಞ್ಞತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ। ಇದಞ್ಹಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಧರಮಾನಕಾಲೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಚಾರಿತ್ತಂ। ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾನನ್ತಿ ನಿಸಜ್ಜನವಸೇನ ಸಙ್ಗಮ್ಮ ನಿಸಿನ್ನಾನಂ। ಸನ್ನಿಪತಿತಾನನ್ತಿ ತತೋ ತತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸನ್ನಿಪತನವಸೇನ ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ। ಅಥ ವಾ ಬುದ್ಧಾಸನಂ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸಮ್ಮುಖೇ ವಿಯ ಆದರುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ನಿಸೀದನವಸೇನ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾನಂ, ಸಮಾನಜ್ಝಾಸಯತ್ತಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಅಜ್ಝಾಸಯೇನ ಸುಟ್ಠು ಸಮ್ಮಾ ಚ ನಿಪತನವಸೇನ ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ। ಅಯನ್ತಿ ಇದಾನಿ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ನಿದ್ದಿಸತಿ। ಅನ್ತರಾಕಥಾತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮನಸಿಕಾರಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾದೀನಂ ಅನ್ತರಾ ಅಞ್ಞಾ ಏಕಾ ಕಥಾ, ಅಥ ವಾ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ಲದ್ಧಸ್ಸ ಸುಗತೋವಾದಸ್ಸ, ಸಾಯಂ ಲಭಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಸ್ಸ ಚ ಅನ್ತರಾ ಪವತ್ತತ್ತಾ ಅನ್ತರಾಕಥಾ, ಸಮಣಸಮಾಚಾರಸ್ಸೇವ ವಾ ಅನ್ತರಾ ಪವತ್ತಾ ಅಞ್ಞಾ ಏಕಾ ಕಥಾತಿ ಅನ್ತರಾಕಥಾ। ಉದಪಾದೀತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ।
12. Dutiye sambahulānanti vinayapariyāyena tayo janā ‘‘sambahulā’’ti vuccanti, tato paraṃ saṅgho. Suttantapariyāyena pana tayo tayo eva, tato uddhaṃ sambahulā. Tasmā idhāpi suttantapariyāyena sambahulāti veditabbā. Upaṭṭhānasālāyanti dhammasabhāmaṇḍape. Sā hi dhammaṃ desetuṃ āgatassa tathāgatassa bhikkhūnaṃ upaṭṭhānakaraṇaṭṭhānanti ‘‘upaṭṭhānasālā’’ti vuccati. Atha vā yattha bhikkhū vinayaṃ vinicchinanti, dhammaṃ kathenti, sākacchaṃ samāpajjanti, sannipatanavasena pakatiyā upatiṭṭhanti, sā sālāpi maṇḍapopi ‘‘upaṭṭhānasālā’’tveva vuccati. Tatthāpi hi buddhāsanaṃ niccaṃ paññattameva hoti. Idañhi buddhānaṃ dharamānakāle bhikkhūnaṃ cārittaṃ. Sannisinnānanti nisajjanavasena saṅgamma nisinnānaṃ. Sannipatitānanti tato tato āgantvā sannipatanavasena sannipatitānaṃ. Atha vā buddhāsanaṃ purato katvā satthu sammukhe viya ādaruppattiyā sakkaccaṃ nisīdanavasena sannisinnānaṃ, samānajjhāsayattā aññamaññasmiṃ ajjhāsayena suṭṭhu sammā ca nipatanavasena sannipatitānaṃ. Ayanti idāni vuccamānaṃ niddisati. Antarākathāti kammaṭṭhānamanasikārauddesaparipucchādīnaṃ antarā aññā ekā kathā, atha vā majjhanhike laddhassa sugatovādassa, sāyaṃ labhitabbassa dhammassavanassa ca antarā pavattattā antarākathā, samaṇasamācārasseva vā antarā pavattā aññā ekā kathāti antarākathā. Udapādīti uppannā.
ಇಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ರಾಜೂನನ್ತಿ ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಸಾಮಿವಚನಂ। ಮಹದ್ಧನತರೋ ವಾತಿಆದೀಸು ಪಥವಿಯಂ ನಿಖಣಿತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಸತ್ತರತನನಿಚಯಸಙ್ಖಾತಂ ಮಹನ್ತಂ ಧನಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮಹದ್ಧನೋ, ದ್ವೀಸು ಅಯಂ ಅತಿಸಯೇನ ಮಹದ್ಧನೋತಿ ಮಹದ್ಧನತರೋ। ವಾಸದ್ದೋ ವಿಕಪ್ಪತ್ಥೋ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ನಿಚ್ಚಪರಿಬ್ಬಯವಸೇನ ಮಹನ್ತೋ ಭೋಗೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮಹಾಭೋಗೋ। ದೇವಸಿಕಂ ಪವಿಸನಆಯಭೂತೋ ಮಹನ್ತೋ ಕೋಸೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮಹಾಕೋಸೋ। ಅಪರೇ ಪನ ‘‘ದೇವಸಿಕಂ ಪವಿಸನಆಯಭೂತಂ ಮಣಿಸಾರಫೇಗ್ಗುಗುಮ್ಬಾದಿಭೇದಭಿನ್ನಂ ಪರಿಗ್ಗಹವತ್ಥು ಧನಂ, ತದೇವ ಸಾರಗಬ್ಭಾದೀಸು ನಿಹಿತಂ ಕೋಸೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ವಜಿರೋ, ಮಹಾನೀಲೋ, ಇನ್ದನೀಲೋ, ಮರಕತೋ, ವೇಳುರಿಯೋ, ಪದುಮರಾಗೋ, ಫುಸ್ಸರಾಗೋ, ಕಕ್ಕೇತನೋ, ಪುಲಾಕೋ, ವಿಮಲೋ, ಲೋಹಿತಙ್ಕೋ , ಫಲಿಕೋ, ಪವಾಳೋ, ಜೋತಿರಸೋ, ಗೋಮುತ್ತಕೋ, ಗೋಮೇದಕೋ, ಸೋಗನ್ಧಿಕೋ, ಮುತ್ತಾ, ಸಙ್ಖೋ, ಅಞ್ಜನಮೂಲೋ, ರಾಜಪಟ್ಟೋ, ಅಮತಂಸಕೋ, ಪಿಯಕೋ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಚಾತಿ ಚತುಬ್ಬೀಸತಿ ಮಣಿ ನಾಮ। ಸತ್ತ ಲೋಹಾನಿ ಕಹಾಪಣೋ ಚ ಸಾರೋ ನಾಮ। ಸಯನಚ್ಛಾದನಪಾವುರಣಗಜದನ್ತಸಿಲಾದೀನಿ ಫೇಗ್ಗು ನಾಮ। ಚನ್ದನಾಗರುಕುಙ್ಕುಮತಗರಕಪ್ಪೂರಾದಿ ಗುಮ್ಬಾ ನಾಮ। ತತ್ಥ ಪುರಿಮೇನ ಆದಿಸದ್ದೇನ ಸಾಲಿವೀಹಿಆದಿಮುಗ್ಗಮಾಸಾದಿಪುಬ್ಬಣ್ಣಾಪರಣ್ಣಭೇದಂ ಧಞ್ಞವಿಕತಿಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಂ ಸತ್ತಾನಂ ಉಪಭೋಗಪರಿಭೋಗಭೂತಂ ವತ್ಥು, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಗಯ್ಹತಿ। ಮಹನ್ತಂ ವಿಜಿತಂ ರಟ್ಠಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮಹಾವಿಜಿತೋ। ಮಹನ್ತೋ ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಿವಾಹನೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮಹಾವಾಹನೋ। ಮಹನ್ತಂ ಸೇನಾಬಲಞ್ಚೇವ ಥಾಮಬಲಞ್ಚ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮಹಬ್ಬಲೋ। ಇಚ್ಛಿತನಿಬ್ಬತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಾ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮನಿಪ್ಫನ್ನಾ ಮಹತೀ ಇದ್ಧಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ। ತೇಜಸಙ್ಖಾತೋ ಉಸ್ಸಾಹಮನ್ತಪಭುಸತ್ತಿಸಙ್ಖಾತೋ ವಾ ಮಹನ್ತೋ ಆನುಭಾವೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮಹಾನುಭಾವೋ।
Imesaṃ dvinnaṃ rājūnanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ. Mahaddhanataro vātiādīsu pathaviyaṃ nikhaṇitvā ṭhapitaṃ sattaratananicayasaṅkhātaṃ mahantaṃ dhanaṃ etassāti mahaddhano, dvīsu ayaṃ atisayena mahaddhanoti mahaddhanataro. Vāsaddo vikappattho. Sesapadesupi eseva nayo. Ayaṃ pana viseso – niccaparibbayavasena mahanto bhogo etassāti mahābhogo. Devasikaṃ pavisanaāyabhūto mahanto koso etassāti mahākoso. Apare pana ‘‘devasikaṃ pavisanaāyabhūtaṃ maṇisārapheggugumbādibhedabhinnaṃ pariggahavatthu dhanaṃ, tadeva sāragabbhādīsu nihitaṃ koso’’ti vadanti. Vajiro, mahānīlo, indanīlo, marakato, veḷuriyo, padumarāgo, phussarāgo, kakketano, pulāko, vimalo, lohitaṅko , phaliko, pavāḷo, jotiraso, gomuttako, gomedako, sogandhiko, muttā, saṅkho, añjanamūlo, rājapaṭṭo, amataṃsako, piyako, brāhmaṇī cāti catubbīsati maṇi nāma. Satta lohāni kahāpaṇo ca sāro nāma. Sayanacchādanapāvuraṇagajadantasilādīni pheggu nāma. Candanāgarukuṅkumatagarakappūrādi gumbā nāma. Tattha purimena ādisaddena sālivīhiādimuggamāsādipubbaṇṇāparaṇṇabhedaṃ dhaññavikatiṃ ādiṃ katvā yaṃ sattānaṃ upabhogaparibhogabhūtaṃ vatthu, taṃ sabbaṃ saṅgayhati. Mahantaṃ vijitaṃ raṭṭhaṃ etassāti mahāvijito. Mahanto hatthiassādivāhano etassāti mahāvāhano. Mahantaṃ senābalañceva thāmabalañca etassāti mahabbalo. Icchitanibbattisaṅkhātā puññakammanipphannā mahatī iddhi etassāti mahiddhiko. Tejasaṅkhāto ussāhamantapabhusattisaṅkhāto vā mahanto ānubhāvo etassāti mahānubhāvo.
ಏತ್ಥ ಚ ಪಠಮೇನ ಆಯಸಮ್ಪದಾ, ದುತಿಯೇನ ವಿತ್ತೂಪಕರಣಸಮ್ಪದಾ, ತತಿಯೇನ ವಿಭವಸಮ್ಪದಾ, ಚತುತ್ಥೇನ ಜನಪದಸಮ್ಪದಾ, ಪಞ್ಚಮೇನ ಯಾನಸಮ್ಪದಾ, ಛಟ್ಠೇನ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಅತ್ತಸಮ್ಪದಾ, ಸತ್ತಮೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಸಮ್ಪದಾ, ಅಟ್ಠಮೇನ ಪಭಾವಸಮ್ಪದಾ ತೇಸಂ ರಾಜೂನಂ ಪಕಾಸಿತಾ ಹೋತಿ। ತೇನ ಯಾ ಸಾ ಸಾಮಿಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಅಮಚ್ಚಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಸೇನಾಸಮ್ಪತ್ತಿ, ರಟ್ಠಸಮ್ಪತ್ತಿ, ವಿಭವಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಮಿತ್ತಸಮ್ಪತ್ತಿ, ದುಗ್ಗಸಮ್ಪತ್ತೀತಿ ಸತ್ತ ಪಕತಿಸಮ್ಪದಾ ರಾಜೂನಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ। ತಾ ಸಬ್ಬಾ ಯಥಾರಹಂ ಪರಿದೀಪಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Ettha ca paṭhamena āyasampadā, dutiyena vittūpakaraṇasampadā, tatiyena vibhavasampadā, catutthena janapadasampadā, pañcamena yānasampadā, chaṭṭhena parivārasampadāya saddhiṃ attasampadā, sattamena puññakammasampadā, aṭṭhamena pabhāvasampadā tesaṃ rājūnaṃ pakāsitā hoti. Tena yā sā sāmisampatti, amaccasampatti, senāsampatti, raṭṭhasampatti, vibhavasampatti, mittasampatti, duggasampattīti satta pakatisampadā rājūnaṃ icchitabbā. Tā sabbā yathārahaṃ paridīpitāti veditabbā.
ದಾನಾದೀಹಿ ಚತೂಹಿ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥೂಹಿ ಪರಿಸಂ ರಞ್ಜೇತೀತಿ ರಾಜಾ। ಮಗಧಾನಂ ಇಸ್ಸರೋತಿ ಮಾಗಧೋ। ಮಹತಿಯಾ ಸೇನಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಸೇನಿಯಗೋತ್ತತ್ತಾ ವಾ ಸೇನಿಯೋ। ಬಿಮ್ಬಿ ವುಚ್ಚತಿ ಸುವಣ್ಣಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಾರಬಿಮ್ಬಿವಣ್ಣತಾಯ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ನಾಮಮೇವೇತಂ ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಂ ಪರಸೇನಂ ಜಿನಾತೀತಿ ಪಸೇನದಿ। ಕೋಸಲರಟ್ಠಸ್ಸ ಅಧಿಪತೀತಿ ಕೋಸಲೋ। ಅಯಞ್ಚರಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಚರಹೀತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ವಿಪ್ಪಕತಾತಿ ಅಪರಿಯೋಸಿತಾ। ಅಯಂ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನ್ತರಾಕಥಾ ಅನಿಟ್ಠಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Dānādīhi catūhi saṅgahavatthūhi parisaṃ rañjetīti rājā. Magadhānaṃ issaroti māgadho. Mahatiyā senāya samannāgatattā seniyagottattā vā seniyo. Bimbi vuccati suvaṇṇaṃ, tasmā sārabimbivaṇṇatāya bimbisāro. Keci pana ‘‘nāmamevetaṃ tassa rañño’’ti vadanti. Paccāmittaṃ parasenaṃ jinātīti pasenadi. Kosalaraṭṭhassa adhipatīti kosalo. Ayañcarahīti ettha carahīti nipātamattaṃ. Vippakatāti apariyositā. Ayaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ antarākathā aniṭṭhitāti attho.
ಸಾಯನ್ಹಸಮಯನ್ತಿ ಸಾಯನ್ಹೇ ಏಕಂ ಸಮಯಂ। ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾ ವುಟ್ಠಿತೋತಿ ತತೋ ತತೋ ರೂಪಾದಿಆರಮ್ಮಣತೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಸಂಹರಣತೋ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಸಙ್ಖಾತಾಯ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ಯಥಾಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದಂ ವುಟ್ಠಿತೋ। ಭಗವಾ ಹಿ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸುಲಭಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಕತ್ವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಾವತ್ಥಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಪ್ಪಮುಖೇ ಠತ್ವಾ ವತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಠಿತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಯಥಾಸಮುಟ್ಠಿತಂ ಸುಗತೋವಾದಂ ದತ್ವಾ ತೇಸು ಅರಞ್ಞರುಕ್ಖಮೂಲಾದಿದಿವಾಟ್ಠಾನಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಗತೇಸು ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖೇನ ದಿವಸಭಾಗಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಯಥಾಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ, ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಉಪಗಮನಂ ಆಗಮಯಮಾನಾ ಚತಸ್ಸೋ ಪರಿಸಾ ಸಕಲವಿಹಾರಂ ಪರಿಪೂರೇನ್ತಿಯೋ ನಿಸಿನ್ನಾ, ಇದಾನಿ ಮೇ ಧಮ್ಮದೇಸನತ್ಥಂ ಧಮ್ಮಸಭಾಮಣ್ಡಲಂ ಉಪಗನ್ತುಂ ಕಾಲೋ’’ತಿ ಆಸನತೋ ವುಟ್ಠಾಯ, ಕೇಸರಸೀಹೋ ವಿಯ ಕಞ್ಚನಗುಹಾಯ ಸುರಭಿಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಯೂಥಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೋ ಮತ್ತವರವಾರಣೋ ವಿಯ ಅಕಾಯಚಾಪಲ್ಲೇನ ಚಾರುವಿಕ್ಕನ್ತಗಮನೋ ಅಸೀತಿಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಪ್ಪಟಿಮಣ್ಡಿತಬಾತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಸಮುಜ್ಜಲಾಯ ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾಯ ಪರಿಕ್ಖೇಪವಿಲಾಸಸಮ್ಪನ್ನಾಯ ಪಭಸ್ಸರಕೇತುಮಾಲಾಲಙ್ಕತಾಯ ನೀಲಪೀತಲೋಹಿತೋದಾತಮಞ್ಜಿಟ್ಠಪಭಸ್ಸರಾನಂ ವಸೇನ ಛಬ್ಬಣ್ಣಬುದ್ಧರಂಸಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಿಯಾ ಅಚಿನ್ತೇಯ್ಯಾನುಭಾವಾಯ ಅನುಪಮಾಯ ಬುದ್ಧಲೀಲಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಾಯ ರೂಪಕಾಯಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಕಲವಿಹಾರಂ ಏಕಾಲೋಕಂ ಕುರುಮಾನೋ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ…ಪೇ॰… ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀ’’ತಿ।
Sāyanhasamayanti sāyanhe ekaṃ samayaṃ. Paṭisallānā vuṭṭhitoti tato tato rūpādiārammaṇato cittassa paṭisaṃharaṇato paṭisallānasaṅkhātāya phalasamāpattito yathākālaparicchedaṃ vuṭṭhito. Bhagavā hi pubbaṇhasamayaṃ bhikkhusaṅghaparivuto sāvatthiṃ pavisitvā bhikkhūnaṃ sulabhapiṇḍapātaṃ katvā katabhattakicco bhikkhūhi saddhiṃ sāvatthito nikkhamitvā vihāraṃ pavisitvā gandhakuṭippamukhe ṭhatvā vattaṃ dassetvā ṭhitānaṃ bhikkhūnaṃ yathāsamuṭṭhitaṃ sugatovādaṃ datvā tesu araññarukkhamūlādidivāṭṭhānaṃ uddissa gatesu gandhakuṭiṃ pavisitvā phalasamāpattisukhena divasabhāgaṃ vītināmetvā yathākālaparicchede samāpattito vuṭṭhāya, ‘‘mayhaṃ upagamanaṃ āgamayamānā catasso parisā sakalavihāraṃ paripūrentiyo nisinnā, idāni me dhammadesanatthaṃ dhammasabhāmaṇḍalaṃ upagantuṃ kālo’’ti āsanato vuṭṭhāya, kesarasīho viya kañcanaguhāya surabhigandhakuṭito nikkhamitvā yūthaṃ upasaṅkamanto mattavaravāraṇo viya akāyacāpallena cāruvikkantagamano asītianubyañjanappaṭimaṇḍitabāttiṃsamahāpurisalakkhaṇasamujjalāya byāmappabhāya parikkhepavilāsasampannāya pabhassaraketumālālaṅkatāya nīlapītalohitodātamañjiṭṭhapabhassarānaṃ vasena chabbaṇṇabuddharaṃsiyo vissajjentiyā acinteyyānubhāvāya anupamāya buddhalīlāya samannāgatāya rūpakāyasampattiyā sakalavihāraṃ ekālokaṃ kurumāno upaṭṭhānasālaṃ upasaṅkami. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho bhagavā…pe… tenupasaṅkamī’’ti.
ಏವಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ತುಣ್ಹೀಭೂತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಮಯಿ ಅಕಥೇನ್ತೇ ಇಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಬುದ್ಧಗಾರವೇನ ಕಪ್ಪಮ್ಪಿ ನ ಕಥೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಕಥಾಸಮುಟ್ಠಾಪನತ್ಥಂ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕಾಯ ನುತ್ಥಾತಿ ಕತಮಾಯ ನು ಭವಥ। ‘‘ಕಾಯ ನೋತ್ಥಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಳಿ, ಸೋ ಏವತ್ಥೋ, ‘‘ಕಾಯ ನ್ವೇತ್ಥಾ’’ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಕತಮಾಯ ನು ಏತ್ಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ರಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕತಮಾಯ ನಾಮ ಕಥಾಯ ಇಧ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ ಭವಥ, ಕತಮಾ ಚ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕಥಾ ಮಮಾಗಮನಪಚ್ಚಯಾ ಅನಿಟ್ಠಿತಾ, ತಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏವಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಪವಾರಣಾಯ ಪವಾರೇಸಿ।
Evaṃ upasaṅkamitvā vattaṃ dassetvā nisinne te bhikkhū tuṇhībhūte disvā ‘‘mayi akathente ime bhikkhū buddhagāravena kappampi na kathessantī’’ti kathāsamuṭṭhāpanatthaṃ ‘‘kāya nuttha, bhikkhave’’tiādimāha. Tattha kāya nutthāti katamāya nu bhavatha. ‘‘Kāya notthā’’tipi pāḷi, so evattho, ‘‘kāya nvetthā’’tipi paṭhanti, tassa katamāya nu etthāti attho. Tatrāyaṃ saṅkhepattho – bhikkhave, katamāya nāma kathāya idha sannisinnā bhavatha, katamā ca tumhākaṃ kathā mamāgamanapaccayā aniṭṭhitā, taṃ niṭṭhāpessāmīti evaṃ sabbaññupavāraṇāya pavāresi.
ನ ಖ್ವೇತನ್ತಿ ನ ಖೋ ಏತಂ, ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ‘‘ನ ಖೋತ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ, ನ ಖೋ ಏತಂ ಇಚ್ಚೇವ ಪದವಿಭಾಗೋ। ಕುಲಪುತ್ತಾನನ್ತಿ ಜಾತಿಆಚಾರಕುಲಪುತ್ತಾನಂ। ಸದ್ಧಾತಿ ಸದ್ಧಾಯ, ಕಮ್ಮಫಲಸದ್ಧಾಯ ರತನತ್ತಯಸದ್ಧಾಯ ಚ। ಅಗಾರಸ್ಮಾತಿ ಘರತೋ, ಗಹಟ್ಠಭಾವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನಗಾರಿಯನ್ತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ। ಪಬ್ಬಜಿತಾನನ್ತಿ ಉಪಗತಾನಂ । ಯನ್ತಿ ಕಿರಿಯಾಪರಾಮಸನಂ। ತತ್ಥಾಯಂ ಪದಯೋಜನಾ – ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹೇ ನೇವ ರಾಜಾಭಿನೀತಾ ನ ಚೋರಾಭಿನೀತಾ ನ ಇಣಟ್ಟಾ ನ ಜೀವಿತಪಕತಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ಅಥ ಖೋ ಸದ್ಧಾಯ ಅಗಾರತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಮಮ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ತುಮ್ಹೇ ಏತರಹಿ ಏವರೂಪಿಂ ರಾಜಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಂ ಕಥೇಯ್ಯಾಥ, ಯಂ ಏವರೂಪಾಯ ಕಥಾಯ ಕಥನಂ, ಏತಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ನ ಖೋ ಪತಿರೂಪಂ ನ ಯುತ್ತಮೇವಾ’’ತಿ।
Na khvetanti na kho etaṃ, ayameva vā pāṭho. ‘‘Na khota’’ntipi paṭhanti, na kho etaṃ icceva padavibhāgo. Kulaputtānanti jātiācārakulaputtānaṃ. Saddhāti saddhāya, kammaphalasaddhāya ratanattayasaddhāya ca. Agārasmāti gharato, gahaṭṭhabhāvāti attho. Anagāriyanti pabbajjaṃ. Pabbajitānanti upagatānaṃ . Yanti kiriyāparāmasanaṃ. Tatthāyaṃ padayojanā – ‘‘bhikkhave, tumhe neva rājābhinītā na corābhinītā na iṇaṭṭā na jīvitapakatā pabbajitā, atha kho saddhāya agārato nikkhamitvā mama sāsane pabbajitā, tumhe etarahi evarūpiṃ rājappaṭisaṃyuttaṃ tiracchānakathaṃ katheyyātha, yaṃ evarūpāya kathāya kathanaṃ, etaṃ tumhākaṃ na kho patirūpaṃ na yuttamevā’’ti.
ಏವಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಅಪ್ಪತಿರೂಪಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ನೇಸಂ ಪತಿರೂಪಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಅನುಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ ವೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದ್ವಯಂ ಕರಣೀಯಂ ಧಮ್ಮೀ ವಾ ಕಥಾ ಅರಿಯೋ ವಾ ತುಣ್ಹೀಭಾವೋ’’ತಿ ಆಹ। ತತ್ಥ ವೋತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ। ಕರಣೀಯನ್ತಿ ಹಿ ಪದಂ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಕತ್ತರಿ ಸಾಮಿವಚನಮೇತಂ, ತಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ದ್ವಯಂ ಕರಣೀಯನ್ತಿ ದ್ವೇ ಕಾತಬ್ಬಾ। ಧಮ್ಮೀ ಕಥಾತಿ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮತೋ ಅನಪೇತಾ ಕಥಾ, ಪವತ್ತಿನಿವತ್ತಿಪರಿದೀಪಿನೀ ಧಮ್ಮದೇಸನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಸಕಥಾವತ್ಥುಸಙ್ಖಾತಾಪಿ ಹಿ ಧಮ್ಮಕಥಾ ತದೇಕದೇಸಾ ಏವಾತಿ। ಅರಿಯೋತಿ ಏಕನ್ತಹಿತಾವಹತ್ತಾ ಅರಿಯೋ, ವಿಸುದ್ಧೋ ಉತ್ತಮೋತಿ ವಾ ಅರಿಯೋ। ತುಣ್ಹೀಭಾವೋತಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾಭೂತಂ ಅಕಥನಂ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ವಚೀಸಙ್ಖಾರಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವತೋ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಂ ಅರಿಯೋ ತುಣ್ಹೀಭಾವೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಅಪರೇ ‘‘ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಅರಿಯೋ ತುಣ್ಹೀಭಾವೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚಿತ್ತವಿವೇಕಸ್ಸ ಪರಿಬ್ರೂಹನತ್ಥಂ ವಿವೇಕಟ್ಠಕಾಯಾ ಸುಞ್ಞಾಗಾರೇ ವಿಹರನ್ತಾ ಸಚೇ ಕದಾಚಿ ಸನ್ನಿಪತಥ, ಏವಂ ಸನ್ನಿಪತಿತೇಹಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ‘ಅಸ್ಸುತಂ ಸಾವೇತಿ ಸುತಂ ವಾ ಪರಿಯೋದಪೇತೀ’ತಿ ವುತ್ತನಯೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸೂಪಕಾರಾಯ ಖನ್ಧಾದೀನಂ ಅನಿಚ್ಚತಾದಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಕಥಾ ವಾ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬಾ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಬ್ಯಾಬಾಧನತ್ಥಂ ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವಾ ವಿಹರಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ।
Evaṃ sannipatitānaṃ pabbajitānaṃ appatirūpaṃ paṭikkhipitvā idāni nesaṃ patirūpaṃ paṭipattiṃ anujānanto ‘‘sannipatitānaṃ vo, bhikkhave, dvayaṃ karaṇīyaṃ dhammī vā kathā ariyo vā tuṇhībhāvo’’ti āha. Tattha voti tumhākaṃ. Karaṇīyanti hi padaṃ apekkhitvā kattari sāmivacanametaṃ, tasmā tumhehīti attho. Dvayaṃ karaṇīyanti dve kātabbā. Dhammī kathāti catusaccadhammato anapetā kathā, pavattinivattiparidīpinī dhammadesanāti attho. Dasakathāvatthusaṅkhātāpi hi dhammakathā tadekadesā evāti. Ariyoti ekantahitāvahattā ariyo, visuddho uttamoti vā ariyo. Tuṇhībhāvoti samathavipassanābhāvanābhūtaṃ akathanaṃ. Keci pana ‘‘vacīsaṅkhārapaṭipakkhabhāvato dutiyajjhānaṃ ariyo tuṇhībhāvo’’ti vadanti. Apare ‘‘catutthajjhānaṃ ariyo tuṇhībhāvo’’ti vadanti. Ayaṃ panettha attho – ‘‘bhikkhave, cittavivekassa paribrūhanatthaṃ vivekaṭṭhakāyā suññāgāre viharantā sace kadāci sannipatatha, evaṃ sannipatitehi tumhehi ‘assutaṃ sāveti sutaṃ vā pariyodapetī’ti vuttanayena aññamaññassūpakārāya khandhādīnaṃ aniccatādipaṭisaṃyuttā dhammakathā vā pavattetabbā, aññamaññaṃ abyābādhanatthaṃ jhānasamāpattiyā vā viharitabba’’nti.
ತತ್ಥ ಪುರಿಮೇನ ಕರಣೀಯವಚನೇನ ಅನೋತಿಣ್ಣಾನಂ ಸಾಸನೇ ಓತರಣೂಪಾಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಪಚ್ಛಿಮೇನ ಓತಿಣ್ಣಾನಂ ಸಂಸಾರತೋ ನಿಸ್ಸರಣೂಪಾಯಂ। ಪುರಿಮೇನ ವಾ ಆಗಮವೇಯ್ಯತ್ತಿಯೇ ನಿಯೋಜೇತಿ, ಪಚ್ಛಿಮೇನ ಅಧಿಗಮವೇಯ್ಯತ್ತಿಯೇ। ಅಥ ವಾ ಪುರಿಮೇನ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಪಠಮಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಹೇತುಂ ದೀಪೇತಿ, ದುತಿಯೇನ ದುತಿಯಂ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –
Tattha purimena karaṇīyavacanena anotiṇṇānaṃ sāsane otaraṇūpāyaṃ dasseti, pacchimena otiṇṇānaṃ saṃsārato nissaraṇūpāyaṃ. Purimena vā āgamaveyyattiye niyojeti, pacchimena adhigamaveyyattiye. Atha vā purimena sammādiṭṭhiyā paṭhamaṃ uppattihetuṃ dīpeti, dutiyena dutiyaṃ. Vuttañhetaṃ –
‘‘ದ್ವೇಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಹೇತೂ ದ್ವೇ ಪಚ್ಚಯಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಉಪ್ಪಾದಾಯ ಪರತೋ ಚ ಘೋಸೋ, ಪಚ್ಚತ್ತಞ್ಚ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೨.೧೨೭)।
‘‘Dveme, bhikkhave, hetū dve paccayā sammādiṭṭhiyā uppādāya parato ca ghoso, paccattañca yoniso manasikāro’’ti (a. ni. 2.127).
ಪುರಿಮೇನ ವಾ ಲೋಕಿಯಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಮೂಲಕಾರಣಂ ವಿಭಾವೇತಿ, ಪಚ್ಛಿಮೇನ ಲೋಕುತ್ತರಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಮೂಲಕಾರಣನ್ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ಏತ್ಥ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Purimena vā lokiyasammādiṭṭhiyā mūlakāraṇaṃ vibhāveti, pacchimena lokuttarasammādiṭṭhiyā mūlakāraṇanti evamādinā ettha yojanā veditabbā.
ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾತಿ ತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಕಿತ್ತಿತಕಾಮಸಮ್ಪತ್ತಿತೋ ಝಾನಾದಿಸಮ್ಪತ್ತಿ ಸನ್ತತರಾ ಚೇವ ಪಣೀತತರಾ ಚಾತಿ ಏತಮತ್ಥಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರತೋ ವಿದಿತ್ವಾ। ಇಮಂ ಉದಾನನ್ತಿ ಇಮಂ ಅರಿಯವಿಹಾರಸುಖಾನುಭಾವದೀಪಕಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ।
Etamatthaṃ viditvāti tehi bhikkhūhi kittitakāmasampattito jhānādisampatti santatarā ceva paṇītatarā cāti etamatthaṃ sabbākārato viditvā. Imaṃ udānanti imaṃ ariyavihārasukhānubhāvadīpakaṃ udānaṃ udānesi.
ತತ್ಥ ಯಞ್ಚ ಕಾಮಸುಖಂ ಲೋಕೇತಿ ಲೋಕಸದ್ದೋ ‘‘ಖನ್ಧಲೋಕೋ ಆಯತನಲೋಕೋ ಧಾತುಲೋಕೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಮಹಾನಿ॰ ೩, ೭; ಚೂಳನಿ॰ ಅಜಿತಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೨) ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಆಗತೋ।
Tattha yañca kāmasukhaṃ loketi lokasaddo ‘‘khandhaloko āyatanaloko dhātuloko’’tiādīsu (mahāni. 3, 7; cūḷani. ajitamāṇavapucchāniddesa 2) saṅkhāresu āgato.
‘‘ಯಾವತಾ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ಪರಿಹರನ್ತಿ,
‘‘Yāvatā candimasūriyā pariharanti,
ದಿಸಾ ಭನ್ತಿ ವಿರೋಚನಾ।
Disā bhanti virocanā;
ತಾವ ಸಹಸ್ಸಧಾ ಲೋಕೋ,
Tāva sahassadhā loko,
ಏತ್ಥ ತೇ ವತ್ತತೀ ವಸೋ’’ತಿ॥ –
Ettha te vattatī vaso’’ti. –
ಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೫೦೩) ಓಕಾಸೇ ಆಗತೋ। ‘‘ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಭಗವಾ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಮಹಾವ॰ ೯; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೮೩) ಸತ್ತೇಸು। ಇಧ ಪನ ಸತ್ತಲೋಕೇ ಓಕಾಸಲೋಕೇ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತಸ್ಮಾ ಅವೀಚಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪರಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಏತಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಯಂ ವತ್ಥುಕಾಮೇ ಪಟಿಚ್ಚ ಕಿಲೇಸಕಾಮವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಕಾಮಸಹಗತಂ ಸುಖಂ। ಯಞ್ಚಿದಂ ದಿವಿಯಂ ಸುಖನ್ತಿ ಯಞ್ಚ ಇದಂ ದಿವಿ ಭವಂ ದಿಬ್ಬವಿಹಾರವಸೇನ ಚ ಲದ್ಧಬ್ಬಂ ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಮನುಸ್ಸಾನಞ್ಚ ರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖಂ। ತಣ್ಹಕ್ಖಯಸುಖಸ್ಸಾತಿ ಯಂ ಆಗಮ್ಮ ತಣ್ಹಾ ಖೀಯತಿ, ತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ತಣ್ಹಾಯ ಚ ಪಟಿಪಸ್ಸಮ್ಭನವಸೇನ ಪವತ್ತಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖಂ ತಣ್ಹಕ್ಖಯಸುಖಂ ನಾಮ, ತಸ್ಸ ತಣ್ಹಕ್ಖಯಸುಖಸ್ಸ। ಏತೇತಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ನಿದ್ದೇಸೋ, ಏತಾನಿ ಸುಖಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೇಚಿ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಸುಖಸಾಮಞ್ಞೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಏತ’’ನ್ತಿ ಪಠನ್ತಿ, ತೇಸಂ ‘‘ಕಲಂ ನಾಗ್ಘತೀ’’ತಿ ಪಾಠೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ।
Ādīsu (ma. ni. 1.503) okāse āgato. ‘‘Addasā kho bhagavā buddhacakkhunā lokaṃ volokento’’tiādīsu (mahāva. 9; ma. ni. 1.283) sattesu. Idha pana sattaloke okāsaloke ca veditabbo. Tasmā avīcito paṭṭhāya upari brahmalokato heṭṭhā etasmiṃ loke yaṃ vatthukāme paṭicca kilesakāmavasena uppajjanato kāmasahagataṃ sukhaṃ. Yañcidaṃ diviyaṃ sukhanti yañca idaṃ divi bhavaṃ dibbavihāravasena ca laddhabbaṃ brahmānaṃ manussānañca rūpasamāpattisukhaṃ. Taṇhakkhayasukhassāti yaṃ āgamma taṇhā khīyati, taṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā taṇhāya ca paṭipassambhanavasena pavattaphalasamāpattisukhaṃ taṇhakkhayasukhaṃ nāma, tassa taṇhakkhayasukhassa. Eteti liṅgavipallāsena niddeso, etāni sukhānīti attho. Keci ubhayampi sukhasāmaññena gahetvā ‘‘eta’’nti paṭhanti, tesaṃ ‘‘kalaṃ nāgghatī’’ti pāṭhena bhavitabbaṃ.
ಸೋಳಸಿನ್ತಿ ಸೋಳಸನ್ನಂ ಪೂರಣಿಂ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸುಖಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ಮನುಸ್ಸಸುಖಂ, ನಾಗಸುಪಣ್ಣಾದಿಲೋಕೇ ನಾಗಾದೀಹಿ ಅನುಭವಿತಬ್ಬಂ ಸುಖಂ, ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾದಿದೇವಲೋಕೇ ಛಬ್ಬಿಧಂ ಕಾಮಸುಖನ್ತಿ ಯಂ ಏಕಾದಸವಿಧೇ ಕಾಮಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಂ ಕಾಮಸುಖಂ, ಯಞ್ಚ ಇದಂ ರೂಪಾರೂಪದೇವೇಸು ದಿಬ್ಬವಿಹಾರಭೂತೇಸು ರೂಪಾರೂಪಜ್ಝಾನೇಸು ಚ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ‘‘ದಿವಿಯ’’ನ್ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಂ ಲೋಕಿಯಜ್ಝಾನಸುಖಂ, ಸಕಲಮ್ಪಿ ತದುಭಯಂ ತಣ್ಹಕ್ಖಯಸುಖಸಙ್ಖಾತಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖಂ ಸೋಳಸ ಭಾಗೇ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಏಕಭಾಗಂ ಸೋಳಸಭಾಗಗುಣೇ ಲದ್ಧಂ ಏಕಭಾಗಸಙ್ಖಾತಂ ಕಲಂ ನ ಅಗ್ಘತೀತಿ।
Soḷasinti soḷasannaṃ pūraṇiṃ. Ayañhettha saṅkhepattho – cakkavattisukhaṃ ādiṃ katvā sabbasmiṃ manussaloke manussasukhaṃ, nāgasupaṇṇādiloke nāgādīhi anubhavitabbaṃ sukhaṃ, cātumahārājikādidevaloke chabbidhaṃ kāmasukhanti yaṃ ekādasavidhe kāmaloke uppajjantaṃ kāmasukhaṃ, yañca idaṃ rūpārūpadevesu dibbavihārabhūtesu rūpārūpajjhānesu ca uppannattā ‘‘diviya’’nti laddhanāmaṃ lokiyajjhānasukhaṃ, sakalampi tadubhayaṃ taṇhakkhayasukhasaṅkhātaṃ phalasamāpattisukhaṃ soḷasa bhāge katvā tato ekabhāgaṃ soḷasabhāgaguṇe laddhaṃ ekabhāgasaṅkhātaṃ kalaṃ na agghatīti.
ಅಯಞ್ಚ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸಾಮಞ್ಞೇನ ವುತ್ತಾ। ಪಾಳಿಯಂ ಅವಿಸೇಸೇನ ತಣ್ಹಕ್ಖಯಸ್ಸ ಆಗತತ್ತಾ ಪಠಮಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖಸ್ಸಾಪಿ ಕಲಂ ಲೋಕಿಯಂ ನ ಅಗ್ಘತಿ ಏವ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ –
Ayañca atthavaṇṇanā phalasamāpattisāmaññena vuttā. Pāḷiyaṃ avisesena taṇhakkhayassa āgatattā paṭhamaphalasamāpattisukhassāpi kalaṃ lokiyaṃ na agghati eva. Tathā hi vuttaṃ –
‘‘ಪಥಬ್ಯಾ ಏಕರಜ್ಜೇನ, ಸಗ್ಗಸ್ಸ ಗಮನೇನ ವಾ।
‘‘Pathabyā ekarajjena, saggassa gamanena vā;
ಸಬ್ಬಲೋಕಾಧಿಪಚ್ಚೇನ, ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ವರ’’ನ್ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೭೮)।
Sabbalokādhipaccena, sotāpattiphalaṃ vara’’nti. (dha. pa. 178);
ಸೋತಾಪತ್ತಿಸಂಯುತ್ತೇಪಿ ವುತ್ತಂ –
Sotāpattisaṃyuttepi vuttaṃ –
‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರಾಜಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಚತುನ್ನಂ ದೀಪಾನಂ ಇಸ್ಸರಿಯಾಧಿಪಚ್ಚಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಸುಗತಿಂ ಸಗ್ಗಂ ಲೋಕಂ ಉಪಪಜ್ಜತಿ ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಸಹಬ್ಯತಂ, ಸೋ ತತ್ಥ ನನ್ದನೇ ವನೇ ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ದಿಬ್ಬೇಹಿ ಚ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಸಮಪ್ಪಿತೋ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತೋ ಪರಿಚಾರೇತಿ, ಸೋ ಚತೂಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಅಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಅಪರಿಮುತ್ತೋವ ನಿರಯಾ, ಅಪರಿಮುತ್ತೋ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಾ, ಅಪರಿಮುತ್ತೋ ಪೇತ್ತಿವಿಸಯಾ, ಅಪರಿಮುತ್ತೋ ಅಪಾಯದುಗ್ಗತಿವಿನಿಪಾತಾ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಪಿಣ್ಡಿಯಾಲೋಪೇನ ಯಾಪೇತಿ, ನನ್ತಕಾನಿ ಚ ಧಾರೇತಿ, ಸೋ ಚತೂಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಪರಿಮುತ್ತೋ ನಿರಯಾ, ಪರಿಮುತ್ತೋ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಾ, ಪರಿಮುತ್ತೋ ಪೇತ್ತಿವಿಸಯಾ, ಪರಿಮುತ್ತೋ ಅಪಾಯದುಗ್ಗತಿವಿನಿಪಾತಾ।
‘‘Kiñcāpi, bhikkhave, rājā cakkavattī catunnaṃ dīpānaṃ issariyādhipaccaṃ rajjaṃ kāretvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati devānaṃ tāvatiṃsānaṃ sahabyataṃ, so tattha nandane vane accharāsaṅghaparivuto dibbehi ca pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti, so catūhi dhammehi asamannāgato. Atha kho so aparimuttova nirayā, aparimutto tiracchānayoniyā, aparimutto pettivisayā, aparimutto apāyaduggativinipātā. Kiñcāpi, bhikkhave, ariyasāvako piṇḍiyālopena yāpeti, nantakāni ca dhāreti, so catūhi dhammehi samannāgato, atha kho so parimutto nirayā, parimutto tiracchānayoniyā, parimutto pettivisayā, parimutto apāyaduggativinipātā.
‘‘ಕತಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಬುದ್ಧೇ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸಾದೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ ‘ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ…ಪೇ॰.. ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ’ತಿ। ಧಮ್ಮೇ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸಾದೇನ…ಪೇ॰… ವಿಞ್ಞೂಹೀ’ತಿ। ಸಙ್ಘೇ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸಾದೇನ…ಪೇ॰… ಪುಞ್ಞಕ್ಖೇತ್ತಂ ಲೋಕಸ್ಸಾ’ತಿ। ಅರಿಯಕನ್ತೇಹಿ ಸೀಲೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ ಅಖಣ್ಡೇಹಿ…ಪೇ॰… ಸಮಾಧಿಸಂವತ್ತನಿಕೇಹಿ। ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ। ಯೋ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚತುನ್ನಂ ದೀಪಾನಂ ಪಟಿಲಾಭೋ, ಯೋ ಚತುನ್ನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಟಿಲಾಭೋ, ಚತುನ್ನಂ ದೀಪಾನಂ ಪಟಿಲಾಭೋ ಚತುನ್ನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಟಿಲಾಭಸ್ಸ ಕಲಂ ನಾಗ್ಘತಿ ಸೋಳಸಿ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೯೯೭)।
‘‘Katamehi catūhi? Idha, bhikkhave, ariyasāvako buddhe aveccappasādena samannāgato hoti ‘itipi so bhagavā arahaṃ…pe... buddho bhagavā’ti. Dhamme aveccappasādena…pe… viññūhī’ti. Saṅghe aveccappasādena…pe… puññakkhettaṃ lokassā’ti. Ariyakantehi sīlehi samannāgato hoti akhaṇḍehi…pe… samādhisaṃvattanikehi. Imehi catūhi dhammehi samannāgato hoti. Yo ca, bhikkhave, catunnaṃ dīpānaṃ paṭilābho, yo catunnaṃ dhammānaṃ paṭilābho, catunnaṃ dīpānaṃ paṭilābho catunnaṃ dhammānaṃ paṭilābhassa kalaṃ nāgghati soḷasi’’nti (saṃ. ni. 5.997).
ಏವಂ ಭಗವಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಲೋಕಿಯಸುಖಂ ಸಉತ್ತರಂ ಸಾತಿಸಯಂ, ಲೋಕುತ್ತರಸುಖಮೇವ ಅನುತ್ತರನ್ತಿ ಅತಿಸಯನ್ತಿ ಭಾಜೇಸೀತಿ।
Evaṃ bhagavā sabbattha lokiyasukhaṃ sauttaraṃ sātisayaṃ, lokuttarasukhameva anuttaranti atisayanti bhājesīti.
ದುತಿಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dutiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಉದಾನಪಾಳಿ • Udānapāḷi / ೨. ರಾಜಸುತ್ತಂ • 2. Rājasuttaṃ
