Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / པཱཙིཏྱཱདིཡོཛནཱཔཱལི༹ • Pācityādiyojanāpāḷi

    ༤. རཱཛཱཡཏནཀཐཱ

    4. Rājāyatanakathā

    . པཱཙཱིནཀོཎེཏི པུརཏྠིམཨསྶེ, པུབྦདཀྑིཎདིསཱབྷཱགེཏི ཨཏྠོ། རཱཛཱཡཏནརུཀྑནྟི ཁཱིརིཀཱརུཀྑཾ། ཏེན ཁོ པན སམཡེནཱཏི ཨེཏྠ ཏསདྡསྶ ཝིསཡཾ པུཙྪིཏྭཱ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཀཏརེན སམཡེནཱ’’ཏི། ནིསིནྣསྶ བྷགཝཏོཏི ཡོཛནཱ། དེཝརཱཛསདྡསྶ ཨཉྙེ པཛཱཔཏིཨཱདཡོ དེཝརཱཛཱནོ ནིཝཏྟེཏུཾ ‘‘སཀྐོ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ནྟི ཧརཱིཏཀཾ། པརིབྷུཏྟམཏྟསྶེཝ བྷགཝཏོཏི སམྦནྡྷོ། ནིསིནྣེ བྷགཝཏི།

    6.Pācīnakoṇeti puratthimaasse, pubbadakkhiṇadisābhāgeti attho. Rājāyatanarukkhanti khīrikārukkhaṃ. Tena kho pana samayenāti ettha tasaddassa visayaṃ pucchitvā dassento āha ‘‘katarena samayenā’’ti. Nisinnassa bhagavatoti yojanā. Devarājasaddassa aññe pajāpatiādayo devarājāno nivattetuṃ ‘‘sakko’’ti vuttaṃ. Tanti harītakaṃ. Paribhuttamattasseva bhagavatoti sambandho. Nisinne bhagavati.

    ‘‘ཏེན ཁོ པན སམཡེནཱ’’ཏི ཨིམིནཱ ཡེན སམཡེན བྷགཝཱ རཱཛཱཡཏནམཱུལེ ནིསཱིདི, ཏེན ཁོ པན སམཡེནཱཏི ཨཏྠཾ དསྶེཏི། ཨུཀྐལཛནཔདཏོཏི ཨུཀྐལནཱམཀཱ ཛནཔདམྷཱ། ཡསྨིཾ དེསེ བྷགཝཱ ཝིཧརཏི, ཏཾ དེསནྟི ཡོཛནཱ། ཨེཏྠཱཏི ‘‘ཏཾ དེསཾ ཨདྡྷཱནམགྒཔྤཊིཔནྣཱ’’ཏིཔདེ། ཏེསནྟི ཝཱཎིཛཱནཾ། ཉཱཏིསཱལོཧིཏསདྡཱནཾ ཨཉྙམཉྙཝེཝཙནཏྟཱ ‘‘ཉཱཏཱི’’ཏི ཝུཏྟེ སཱལོཧིཏསདྡསྶ ཨཏྠོ སིདྡྷོཏི དསྶེཏུཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ཉཱཏིབྷཱུཏཔུབྦཱ དེཝཏཱ’’ཏི། སཱཏི དེཝཏཱ། ནེསནྟི ཝཱཎིཛཱནཾ། ཏཏོཏི ཨཔཝཏྟནཀཱརཎཱ། ཏེཏི ཝཱཎིཛཱ ། ཨིདནྟི ཨཔཝཏྟནཾ། བལིནྟི ཨུཔཧཱརཾ། ཏེསནྟི ཝཱཎིཛཱནཾ། ‘‘སབྦིམདྷུཕཱཎིཏཱདཱིཧི ཡོཛེཏྭཱ’’ཏི པདཾ པུབྦཱཔརཱཔེཀྑཾ, ཏསྨཱ མཛ྄ཛྷེ ཝུཏྟཾ། པཏིམཱནེཐཱཏི ཨེཏྠ མཱན པཱུཛཱཡཾ པེམནེཏི དྷཱཏུཔཱཋེསུ (སདྡནཱིཏིདྷཱཏུམཱལཱཡཾ ༡༨ ནཀཱརནྟདྷཱཏུ) ཝུཏྟཏྟཱ པཱུཛནཔེམནཾ ནཱམ ཨཏྠཏོ ཨུཔཊྛཧནནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨུཔཊྛཧཐཱ’’ཏི། ཏཾ ཝོཏི ཨེཏྠ ཏཾསདྡོ པཏིམཱནནཝིསཡོ, ཝོསདྡོ ཏཱིསུ ཝོསདྡེསུ ཏུམྷསདྡསྶ ཀཱརིཡོ ཝོསདྡོ, སོ ཙ ཙཏུཏྠྱཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘ཏཾ པཏིམཱནཾ ཏུམྷཱཀ’’ནྟི། ཝོཀཱརོ ཧི ཏིཝིདྷོ ཏུམྷསདྡསྶ ཀཱརིཡོ, ཡོཝཙནསྶ ཀཱརིཡོ, པདཔཱུརཎོཏི། ཏཏྠ ཏུམྷསདྡསྶ ཀཱརིཡོ པཉྩཝིདྷོ པཙྩཏྟཨུཔཡོགཀརཎསམྤདཱནསཱམིཝཙནཝསེནཱཏི། ཏཏྠ ཏུམྷསདྡཀཱརིཡོ སམྤདཱནཝཙནོ ཨིདྷཱདྷིཔྤེཏོ། ཏེནཱཧ ‘‘ཏུམྷཱཀ’’ནྟི། ‘‘ཡ’’ནྟིསདྡསྶ ཝིསཡོ པཊིགྒཧཎཏྠོཏི ཨཱཧ ‘‘ཡཾ པཊིགྒཧཎ’’ནྟི། ཨསྶཱཏི བྷཝེཡྻ། ཡོ པཏྟོ ཨཧོསཱིཏི ཡོཛནཱ། ཨསྶཱཏི བྷགཝཏོ། སོཏི པཏྟོ། སུཛཱཏཱཡ ཨཱགཙྪནྟིཡཱ ཨེཝཱཏི སམྦནྡྷོ། ཨནཱདརེ ཙེཏཾ སཱམིཝཙནཾ། ཏེནཱཏི ཨནྟརདྷཱཡཧེཏུནཱ། ཨསྶཱཏི བྷགཝཏོ། ཧཏྠེསཱུཏི ཀརཎཏྠེ ཙེཏཾ བྷུམྨཝཙནཾ། ཧཏྠེཧཱིཏི ཧི ཨཏྠོ། ཀིམྷཱིཏི ཀེན།

    ‘‘Tena kho pana samayenā’’ti iminā yena samayena bhagavā rājāyatanamūle nisīdi, tena kho pana samayenāti atthaṃ dasseti. Ukkalajanapadatoti ukkalanāmakā janapadamhā. Yasmiṃ dese bhagavā viharati, taṃ desanti yojanā. Etthāti ‘‘taṃ desaṃ addhānamaggappaṭipannā’’tipade. Tesanti vāṇijānaṃ. Ñātisālohitasaddānaṃ aññamaññavevacanattā ‘‘ñātī’’ti vutte sālohitasaddassa attho siddhoti dassetuṃ vuttaṃ ‘‘ñātibhūtapubbā devatā’’ti. ti devatā. Nesanti vāṇijānaṃ. Tatoti apavattanakāraṇā. Teti vāṇijā . Idanti apavattanaṃ. Balinti upahāraṃ. Tesanti vāṇijānaṃ. ‘‘Sabbimadhuphāṇitādīhi yojetvā’’ti padaṃ pubbāparāpekkhaṃ, tasmā majjhe vuttaṃ. Patimānethāti ettha māna pūjāyaṃ pemaneti dhātupāṭhesu (saddanītidhātumālāyaṃ 18 nakārantadhātu) vuttattā pūjanapemanaṃ nāma atthato upaṭṭhahananti āha ‘‘upaṭṭhahathā’’ti. Taṃ voti ettha taṃsaddo patimānanavisayo, vosaddo tīsu vosaddesu tumhasaddassa kāriyo vosaddo, so ca catutthyatthoti āha ‘‘taṃ patimānaṃ tumhāka’’nti. Vokāro hi tividho tumhasaddassa kāriyo, yovacanassa kāriyo, padapūraṇoti. Tattha tumhasaddassa kāriyo pañcavidho paccattaupayogakaraṇasampadānasāmivacanavasenāti. Tattha tumhasaddakāriyo sampadānavacano idhādhippeto. Tenāha ‘‘tumhāka’’nti. ‘‘Ya’’ntisaddassa visayo paṭiggahaṇatthoti āha ‘‘yaṃ paṭiggahaṇa’’nti. Assāti bhaveyya. Yo patto ahosīti yojanā. Assāti bhagavato. Soti patto. Sujātāya āgacchantiyā evāti sambandho. Anādare cetaṃ sāmivacanaṃ. Tenāti antaradhāyahetunā. Assāti bhagavato. Hatthesūti karaṇatthe cetaṃ bhummavacanaṃ. Hatthehīti hi attho. Kimhīti kena.

    ཨིཏོཏི ཨཱསལ༹ྷཱིམཱསཛུཎྷཔཀྑཔཉྩམིཏོ། ཨེཏྟཀཾ ཀཱལནྟི ཨེཏཾ པམཱཎཾ ཨེཀཱུནཔཉྙཱསདིཝསཀཱལཾ། ཛིགྷཙྪཱཏི གྷསིཏུམིཙྪཱ། པིཔཱསཱཏི པཱཏུམིཙྪཱ། ཨསྶཱཏི བྷགཝཏོ། ཙེཏསཱ-ཙེཏོསདྡཱནཾ སམྦནྡྷཱཔེཀྑཏྟཱ ཏེསཾ སམྦནྡྷཾ དསྶེཏུཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཏྟནོ’’ཏི ཙ ‘‘བྷགཝཏོ’’ཏི ཙ། ཨིམེཧི སམྦནྡྷིསདྡཱནམསདིསཏྟཱ སམྦནྡྷོཔི ཨསདིསོཏི དསྶེཏི། ཨཏྟནོཏི ཙཏུནྣཾ མཧཱརཱཛཱནཾ། སམཱསོཡེཝ ཨཝཡཝཱིཔདྷཱནོ ཧོཏི, ཝཱཀྱཾ པན ཨཝཡཝཔདྷཱནོཡེཝཱཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘ཙཏཱུཧི དིསཱཧཱི’’ཏི། པཱལི༹ཡཾ ‘‘ཨཱགནྟྭཱ’’ཏི པཱཋསེསོ ཡོཛེཏབྦོ། ‘‘སིལཱམཡེ’’ཏི ཨིམིནཱ སིལཱམཡམེཝ སེལཱམཡནྟི ཨཏྠཾ དསྶེཏི། ཨིདནྟི ‘‘སེལཱམཡེ པཏྟེ’’ཏི ཝཙནཾ། ཡེཏི མུགྒཝཎྞསིལཱམཡེ པཏྟེ། ཏཏོཏི ཨིནྡནཱིལམཎིམཡཔཏྟཨུཔནཱམནཏོ, པརནྟི སམྦནྡྷོ། ཏེསནྟི ཙཏུནྣཾ མཧཱརཱཛཱནཾ། ཙཏྟཱརོཔི ཨདྷིཊྛཧཱིཏི སམྦནྡྷོ ། ཡཐཱཏི ཡེནཱཀཱརེན, ཨདྷིཊྛིཡམཱནེཏི ཡོཛནཱ། ཨེཀསདིསོཏི ཨེཀཾསེན སདིསོ། ཨདྷིཊྛིཏེ པཏྟེཏི སམྦནྡྷོ། པཏྟེཏི ཙ ཀརཎཏྠེ བྷུམྨཝཙནཾ། པཏྟེན པཊིགྒཧེསཱིཏི ཧི ཨཏྠོ། པཙྩགྒྷེཏི ཨེཏྠ ཨེཀཱརོ སྨིཾཝཙནསྶ ཀཱརིཡོཏི ཨཱཧ ‘‘པཙྩགྒྷསྨི’’ནྟི། པཊི ཨགྒྷནྟི པདཝིབྷཱགཾ ཀཏྭཱ པཊིསདྡོ པཱཊེཀྐཏྠོ, ‘‘ཨགྒྷ’’ནྟི སཱམཉྙཏོ ཝུཏྟེཔི མཧགྒྷཏྠོཏི དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘པཱཊེཀྐཾ མཧགྒྷསྨི’’ནྟི། ཨིམིནཱ ཙཏྟཱརོ ཨེཀཏོ ཧུཏྭཱ ན མཧགྒྷཱ ཧོནྟི, པཱཊེཀྐཾ པན མཧགྒྷཱ ཧོནྟཱིཏི དསྶེཏི། ཨཐ ཝཱ སཨུཔསགྒོ པཙྩགྒྷསདྡོ ཨབྷིནཝཔརིཡཱཡོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨབྷིནཝེ’’ཏི། ཨབྷིནཝོཏི ཙ ཨཙིརཏནཝཏྠུསྶ ནཱམཾ། ཨཙིརཏནཝཏྠུ ཨཙིརཏནཏྟཱ ཨབྦྷུཎྷཾ ཝིཡ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཝུཏྟཾ ‘‘ཨབྦྷུཎྷེ’’ཏི། ‘‘ཏངྑཎེ ནིབྦཏྟསྨི’’ནྟི ཨིམིནཱ ཏམེཝཏྠཾ ཝིབྷཱཝེཏི། དྭེཝཱཙིཀཱཏིཔདསྶ སམཱསཝསེན ཙ ཏདྡྷིཏཝསེན ཙ ནིཔྥནྣབྷཱཝཾ དསྶེནྟོ ཨཱཧ ‘‘དྭེ ཝཱཙཱ’’ཏིཨཱདི། པཏྟཱཏི ཨེཏྠ ཨེཀོ ཨིཏིསདྡོ ལུཏྟནིདྡིཊྛོ། ཨིཏི ཏསྨཱ དྭེཝཱཙིཀཱཨིཏི ཨཏྠོཏི ཡོཛནཱ། ཏེཏི ཝཱཎིཛཱ། ཨཐཱཏི ཏསྨིཾ ཀཱལེ། ཏེཏི ཀེསེ། ཏེསནྟི ཝཱཎིཛཱནཾ། པརིཧརཐཱཏི ཨཏྟནོ ཨབྷིཝཱདནཔཙྩུཊྛཱནཊྛཱནནྟི པཊིགྒཧེཏྭཱ, པརིཙྪིནྡིཏྭཱ ཝཱ ཧརཐཱཏི ཨཏྠོ། ཏེཏི ཝཱཎིཛཱ། ཨམཏེནེཝཱཏི ཨམཏེན ཨིཝ, ཨབྷིསིཏྟཱ ཨིཝཱཏི ཡོཛནཱ།

    Itoti āsaḷhīmāsajuṇhapakkhapañcamito. Ettakaṃ kālanti etaṃ pamāṇaṃ ekūnapaññāsadivasakālaṃ. Jighacchāti ghasitumicchā. Pipāsāti pātumicchā. Assāti bhagavato. Cetasā-cetosaddānaṃ sambandhāpekkhattā tesaṃ sambandhaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘attano’’ti ca ‘‘bhagavato’’ti ca. Imehi sambandhisaddānamasadisattā sambandhopi asadisoti dasseti. Attanoti catunnaṃ mahārājānaṃ. Samāsoyeva avayavīpadhāno hoti, vākyaṃ pana avayavapadhānoyevāti dassento āha ‘‘catūhi disāhī’’ti. Pāḷiyaṃ ‘‘āgantvā’’ti pāṭhaseso yojetabbo. ‘‘Silāmaye’’ti iminā silāmayameva selāmayanti atthaṃ dasseti. Idanti ‘‘selāmaye patte’’ti vacanaṃ. Yeti muggavaṇṇasilāmaye patte. Tatoti indanīlamaṇimayapattaupanāmanato, paranti sambandho. Tesanti catunnaṃ mahārājānaṃ. Cattāropi adhiṭṭhahīti sambandho . Yathāti yenākārena, adhiṭṭhiyamāneti yojanā. Ekasadisoti ekaṃsena sadiso. Adhiṭṭhite patteti sambandho. Patteti ca karaṇatthe bhummavacanaṃ. Pattena paṭiggahesīti hi attho. Paccaggheti ettha ekāro smiṃvacanassa kāriyoti āha ‘‘paccagghasmi’’nti. Paṭi agghanti padavibhāgaṃ katvā paṭisaddo pāṭekkattho, ‘‘aggha’’nti sāmaññato vuttepi mahagghatthoti dassento āha ‘‘pāṭekkaṃ mahagghasmi’’nti. Iminā cattāro ekato hutvā na mahagghā honti, pāṭekkaṃ pana mahagghā hontīti dasseti. Atha vā saupasaggo paccagghasaddo abhinavapariyāyoti āha ‘‘abhinave’’ti. Abhinavoti ca aciratanavatthussa nāmaṃ. Aciratanavatthu aciratanattā abbhuṇhaṃ viya hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘abbhuṇhe’’ti. ‘‘Taṅkhaṇe nibbattasmi’’nti iminā tamevatthaṃ vibhāveti. Dvevācikātipadassa samāsavasena ca taddhitavasena ca nipphannabhāvaṃ dassento āha ‘‘dve vācā’’tiādi. Pattāti ettha eko itisaddo luttaniddiṭṭho. Iti tasmā dvevācikāiti atthoti yojanā. Teti vāṇijā. Athāti tasmiṃ kāle. Teti kese. Tesanti vāṇijānaṃ. Pariharathāti attano abhivādanapaccuṭṭhānaṭṭhānanti paṭiggahetvā, paricchinditvā vā harathāti attho. Teti vāṇijā. Amatenevāti amatena iva, abhisittā ivāti yojanā.







    Related texts:



    ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / ཝིནཡཔིཊཀ • Vinayapiṭaka / མཧཱཝགྒཔཱལི༹ • Mahāvaggapāḷi / ༤. རཱཛཱཡཏནཀཐཱ • 4. Rājāyatanakathā

    ཨཊྛཀཐཱ • Aṭṭhakathā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཨཊྛཀཐཱ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / མཧཱཝགྒ-ཨཊྛཀཐཱ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / རཱཛཱཡཏནཀཐཱ • Rājāyatanakathā

    ཊཱིཀཱ • Tīkā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / སཱརཏྠདཱིཔནཱི-ཊཱིཀཱ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / རཱཛཱཡཏནཀཐཱཝཎྞནཱ • Rājāyatanakathāvaṇṇanā

    ཊཱིཀཱ • Tīkā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ཝཛིརབུདྡྷི-ཊཱིཀཱ • Vajirabuddhi-ṭīkā / རཱཛཱཡཏནཀཐཱཝཎྞནཱ • Rājāyatanakathāvaṇṇanā

    ཊཱིཀཱ • Tīkā / ཝིནཡཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ཝིམཏིཝིནོདནཱི-ཊཱིཀཱ • Vimativinodanī-ṭīkā / རཱཛཱཡཏནཀཐཱཝཎྞནཱ • Rājāyatanakathāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact