Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മഹാവഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvagga-aṭṭhakathā |
രാജായതനകഥാ
Rājāyatanakathā
൬. മുചലിന്ദമൂലാതി മഹാബോധിതോ പാചീനകോണേ ഠിതമുചലിന്ദരുക്ഖമൂലാ. രാജായതനന്തി ദക്ഖിണദിസാഭാഗേ ഠിതം രാജായതനരുക്ഖം ഉപസങ്കമി . തേന ഖോ പന സമയേനാതി കതരേന സമയേന. ഭഗവതോ കിര രാജായതനമൂലേ സത്താഹം ഏകപല്ലങ്കേന നിസിന്നസ്സ സമാധിതോ വുട്ഠാനദിവസേ അരുണുഗ്ഗമനവേലായമേവ ‘‘ഭോജനകിച്ചേന ഭവിതബ്ബ’’ന്തി ഞത്വാ സക്കോ ദേവരാജാ ഓസധഹരീതകം ഉപനേസി. ഭഗവാ തം പരിഭുഞ്ജി, പരിഭുത്തമത്തസ്സേവ സരീരകിച്ചം അഹോസി. സക്കോ മുഖോദകം അദാസി. ഭഗവാ മുഖം ധോവിത്വാ തസ്മിംയേവ രുക്ഖമൂലേ നിസീദി. ഏവം ഉഗ്ഗതേ അരുണമ്ഹി നിസിന്നേ ഭഗവതി.
6.Mucalindamūlāti mahābodhito pācīnakoṇe ṭhitamucalindarukkhamūlā. Rājāyatananti dakkhiṇadisābhāge ṭhitaṃ rājāyatanarukkhaṃ upasaṅkami . Tena kho pana samayenāti katarena samayena. Bhagavato kira rājāyatanamūle sattāhaṃ ekapallaṅkena nisinnassa samādhito vuṭṭhānadivase aruṇuggamanavelāyameva ‘‘bhojanakiccena bhavitabba’’nti ñatvā sakko devarājā osadhaharītakaṃ upanesi. Bhagavā taṃ paribhuñji, paribhuttamattasseva sarīrakiccaṃ ahosi. Sakko mukhodakaṃ adāsi. Bhagavā mukhaṃ dhovitvā tasmiṃyeva rukkhamūle nisīdi. Evaṃ uggate aruṇamhi nisinne bhagavati.
തേന ഖോ പന സമയേന തപുസ്സഭല്ലികാ വാണിജാതി തപുസ്സോ ച ഭല്ലികോ ചാതി ദ്വേ ഭാതരോ വാണിജാ. ഉക്കലാതി ഉക്കലജനപദതോ. തം ദേസന്തി യസ്മിം ദേസേ ഭഗവാ വിഹരതി. കതരസ്മിഞ്ച ദേസേ ഭഗവാ വിഹരതി? മജ്ഝിമദേസേ. തസ്മാ മജ്ഝിമദേസം ഗന്തും അദ്ധാനമഗ്ഗപ്പടിപന്നാ ഹോന്തീതി അയമേത്ഥ അത്ഥോ. ഞാതിസാലോഹിതാ ദേവതാതി തേസം ഞാതിഭൂതപുബ്ബാ ദേവതാ. ഏതദവോചാതി സാ കിര നേസം സബ്ബസകടാനി അപ്പവത്തീനി അകാസി. തതോ തേ കിം ഇദന്തി മഗ്ഗദേവതാനം ബലിം അകംസു. തേസം ബലികമ്മകാലേ സാ ദേവതാ ദിസ്സമാനേനേവ കായേന ഏതം അവോച. മന്ഥേന ച മധുപിണ്ഡികായ ചാതി അബദ്ധസത്തുനാ ച സപ്പിമധുഫാണിതാദീഹി യോജേത്വാ ബദ്ധസത്തുനാ ച. പതിമാനേഥാതി ഉപട്ഠഹഥ. തം വോതി തം പതിമാനനം തുമ്ഹാകം ഭവിസ്സതി ദീഘരത്തം ഹിതായ സുഖായ. യം അമ്ഹാകന്തി യം പടിഗ്ഗഹണം അമ്ഹാകം അസ്സ ദീഘരത്തം ഹിതായ സുഖായ. ഭഗവതോ ഏതദഹോസീതി യോ കിരസ്സ പധാനാനുയോഗകാലേ പത്തോ അഹോസി, സോ സുജാതായ പായാസം ദാതും ആഗച്ഛന്തിയാ ഏവ അന്തരധായി. തേനസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘പത്തോ മേ നത്ഥി, പുരിമകാപി ച ന ഖോ തഥാഗതാ ഹത്ഥേസു പടിഗ്ഗണ്ഹന്തി, കിമ്ഹി നു ഖോ അഹം പടിഗ്ഗണ്ഹേയ്യം മന്ഥഞ്ച മധുപിണ്ഡകഞ്ചാ’’തി.
Tena kho pana samayena tapussabhallikā vāṇijāti tapusso ca bhalliko cāti dve bhātaro vāṇijā. Ukkalāti ukkalajanapadato. Taṃ desanti yasmiṃ dese bhagavā viharati. Katarasmiñca dese bhagavā viharati? Majjhimadese. Tasmā majjhimadesaṃ gantuṃ addhānamaggappaṭipannā hontīti ayamettha attho. Ñātisālohitā devatāti tesaṃ ñātibhūtapubbā devatā. Etadavocāti sā kira nesaṃ sabbasakaṭāni appavattīni akāsi. Tato te kiṃ idanti maggadevatānaṃ baliṃ akaṃsu. Tesaṃ balikammakāle sā devatā dissamāneneva kāyena etaṃ avoca. Manthena ca madhupiṇḍikāya cāti abaddhasattunā ca sappimadhuphāṇitādīhi yojetvā baddhasattunā ca. Patimānethāti upaṭṭhahatha. Taṃ voti taṃ patimānanaṃ tumhākaṃ bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāya. Yaṃ amhākanti yaṃ paṭiggahaṇaṃ amhākaṃ assa dīgharattaṃ hitāya sukhāya. Bhagavato etadahosīti yo kirassa padhānānuyogakāle patto ahosi, so sujātāya pāyāsaṃ dātuṃ āgacchantiyā eva antaradhāyi. Tenassa etadahosi – ‘‘patto me natthi, purimakāpi ca na kho tathāgatā hatthesu paṭiggaṇhanti, kimhi nu kho ahaṃ paṭiggaṇheyyaṃ manthañca madhupiṇḍakañcā’’ti.
പരിവിതക്കമഞ്ഞായാതി ഇതോ പുബ്ബേവ ഭഗവതോ സുജാതായ ദിന്നഭോജനംയേവ ഓജാനുപ്പബന്ധനവസേന അട്ഠാസി, ഏത്തകം കാലം നേവ ജിഘച്ഛാ ന പിപാസാ ന കായദുബ്ബല്യം അഹോസി. ഇദാനി പനസ്സ ആഹാരം പടിഗ്ഗഹേതുകാമതായ ‘‘ന ഖോ തഥാഗതാ’’തിആദിനാ നയേന പരിവിതക്കോ ഉദപാദി . തം ഏവം ഉപ്പന്നം അത്തനോ ചേതസാ ഭഗവതോ ചേതോപരിവിതക്കമഞ്ഞായ. ചതുദ്ദിസാതി ചതൂഹി ദിസാഹി. സേലമയേ പത്തേതി മുഗ്ഗവണ്ണസേലമയേ പത്തേ. ഇദംയേവ ഭഗവാ പടിഗ്ഗഹേസി, തേയേവ സന്ധായ വുത്തം. ചത്താരോ പന മഹാരാജാനോ പഠമം ഇന്ദനീലമണിമയേ പത്തേ ഉപനാമേസും, ന തേ ഭഗവാ അഗ്ഗഹേസി. തതോ ഇമേ ചത്താരോപി മുഗ്ഗവണ്ണസിലാമയേ പത്തേ ഉപനാമേസും, ഭഗവാ ചത്താരോപി പത്തേ അഗ്ഗഹേസി തേസം പസാദാനുരക്ഖണത്ഥായ, നോ മഹിച്ഛതായ. ഗഹേത്വാ ച പന ചത്താരോപി യഥാ ഏകോവ പത്തോ ഹോതി തഥാ അധിട്ഠഹി, ചതുന്നമ്പി ഏകസദിസോ പുഞ്ഞവിപാകോ അഹോസി. ഏവം ഏകം കത്വാ അധിട്ഠിതേ പടിഗ്ഗഹേസി ഭഗവാ പച്ചഗ്ഘേ സേലമയേ പത്തേ മന്ഥഞ്ച മധുപിണ്ഡികഞ്ച. പച്ചഗ്ഘേതി പച്ചഗ്ഘസ്മിം; പാടേക്കം മഹഗ്ഘസ്മിന്തി അത്ഥോ. അഥ വാ പച്ചഗ്ഘേതി അഭിനവേ അബ്ഭുണ്ഹേ; തങ്ഖണേ നിബ്ബത്തസ്മിന്തി അത്ഥോ. ദ്വേ വാചാ ഏതേസം അഹേസുന്തി ദ്വേവാചികാ. അഥ വാ ദ്വീഹി വാചാഹി ഉപാസകഭാവം പത്താതി അത്ഥോ . തേ ഏവം ഉപാസകഭാവം പടിവേദേത്വാ ഭഗവന്തം ആഹംസു – ‘‘കസ്സ ദാനി ഭന്തേ അമ്ഹേഹി അജ്ജ പട്ഠായ അഭിവാദനപച്ചുട്ഠാനം കാതബ്ബ’’ന്തി? അഥ ഭഗവാ സീസം പരാമസി, കേസാ ഹത്ഥേ ലഗ്ഗിംസു. തേ തേസം അദാസി ‘‘ഇമേ തുമ്ഹേ പരിഹരഥാ’’തി. തേ കേസധാതുയോ ലഭിത്വാ അമതേനേവ അഭിസിത്താ ഹട്ഠതുട്ഠാ ഭഗവന്തം വന്ദിത്വാ പക്കമിംസു.
Parivitakkamaññāyāti ito pubbeva bhagavato sujātāya dinnabhojanaṃyeva ojānuppabandhanavasena aṭṭhāsi, ettakaṃ kālaṃ neva jighacchā na pipāsā na kāyadubbalyaṃ ahosi. Idāni panassa āhāraṃ paṭiggahetukāmatāya ‘‘na kho tathāgatā’’tiādinā nayena parivitakko udapādi . Taṃ evaṃ uppannaṃ attano cetasā bhagavato cetoparivitakkamaññāya. Catuddisāti catūhi disāhi. Selamaye patteti muggavaṇṇaselamaye patte. Idaṃyeva bhagavā paṭiggahesi, teyeva sandhāya vuttaṃ. Cattāro pana mahārājāno paṭhamaṃ indanīlamaṇimaye patte upanāmesuṃ, na te bhagavā aggahesi. Tato ime cattāropi muggavaṇṇasilāmaye patte upanāmesuṃ, bhagavā cattāropi patte aggahesi tesaṃ pasādānurakkhaṇatthāya, no mahicchatāya. Gahetvā ca pana cattāropi yathā ekova patto hoti tathā adhiṭṭhahi, catunnampi ekasadiso puññavipāko ahosi. Evaṃ ekaṃ katvā adhiṭṭhite paṭiggahesi bhagavā paccagghe selamaye patte manthañca madhupiṇḍikañca. Paccaggheti paccagghasmiṃ; pāṭekkaṃ mahagghasminti attho. Atha vā paccaggheti abhinave abbhuṇhe; taṅkhaṇe nibbattasminti attho. Dve vācā etesaṃ ahesunti dvevācikā. Atha vā dvīhi vācāhi upāsakabhāvaṃ pattāti attho . Te evaṃ upāsakabhāvaṃ paṭivedetvā bhagavantaṃ āhaṃsu – ‘‘kassa dāni bhante amhehi ajja paṭṭhāya abhivādanapaccuṭṭhānaṃ kātabba’’nti? Atha bhagavā sīsaṃ parāmasi, kesā hatthe laggiṃsu. Te tesaṃ adāsi ‘‘ime tumhe pariharathā’’ti. Te kesadhātuyo labhitvā amateneva abhisittā haṭṭhatuṭṭhā bhagavantaṃ vanditvā pakkamiṃsu.
രാജായതനകഥാ നിട്ഠിതാ.
Rājāyatanakathā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവഗ്ഗപാളി • Mahāvaggapāḷi / ൪. രാജായതനകഥാ • 4. Rājāyatanakathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / രാജായതനകഥാവണ്ണനാ • Rājāyatanakathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / രാജായതനകഥാവണ്ണനാ • Rājāyatanakathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / രാജായതനകഥാവണ്ണനാ • Rājāyatanakathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi / ൪. രാജായതനകഥാ • 4. Rājāyatanakathā