| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमानवत्थु-अट्ठकथा • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
१२. रज्जुमालाविमानवण्णना
12. Rajjumālāvimānavaṇṇanā
अभिक्कन्तेन वण्णेनाति रज्जुमालाविमानं। तस्स का उप्पत्ति? भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने। तेन समयेन गयागामके अञ्ञतरस्स ब्राह्मणस्स धीता तस्मिंयेव गामे एकस्स ब्राह्मणकुमारस्स दिन्ना पतिकुलं गता, तस्मिं गेहे इस्सरियं वत्तेन्ती तिट्ठति। सा तस्मिं गेहे दासिया धीतरं दिस्वा न सहति। दिट्ठकालतो पट्ठाय कोधेन तटतटायमाना अक्कोसति परिभासति, खटकञ्चस्सा देति। यदा पन सा वयप्पत्तिया किच्चसमत्था जाता, तदा नं जण्णुकप्परमुट्ठीहि पहरतेव यथा तं पुरिमजातीसु बद्धाघाता।
Abhikkantenavaṇṇenāti rajjumālāvimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane. Tena samayena gayāgāmake aññatarassa brāhmaṇassa dhītā tasmiṃyeva gāme ekassa brāhmaṇakumārassa dinnā patikulaṃ gatā, tasmiṃ gehe issariyaṃ vattentī tiṭṭhati. Sā tasmiṃ gehe dāsiyā dhītaraṃ disvā na sahati. Diṭṭhakālato paṭṭhāya kodhena taṭataṭāyamānā akkosati paribhāsati, khaṭakañcassā deti. Yadā pana sā vayappattiyā kiccasamatthā jātā, tadā naṃ jaṇṇukapparamuṭṭhīhi paharateva yathā taṃ purimajātīsu baddhāghātā.
सा किर दासी कस्सपदसबलस्स काले तस्सा सामिनी अहोसि, इतरा दासी। सा तं लेड्डुदण्डादीहि मुट्ठिआदीहि च अभिण्हं अभिहनति। सा तेन निब्बिन्ना यथाबलं दानादीनि पुञ्ञानि कत्वा ‘‘अनागते अहं सामिनी हुत्वा इमिस्सा उपरि इस्सरियं वत्तेय्य’’न्ति पत्थनं ठपेसि। अथ सा दासी ततो चुता अपरापरं संसरन्ती इमस्मिं बुद्धुप्पादे वुत्तनयेन गयागामके ब्राह्मणकुले निब्बत्तित्वा पतिकुलं गता, इतरापि तस्सा दासी अहोसि। एवं बद्धाघातताय सा तं विहेठेति।
Sā kira dāsī kassapadasabalassa kāle tassā sāminī ahosi, itarā dāsī. Sā taṃ leḍḍudaṇḍādīhi muṭṭhiādīhi ca abhiṇhaṃ abhihanati. Sā tena nibbinnā yathābalaṃ dānādīni puññāni katvā ‘‘anāgate ahaṃ sāminī hutvā imissā upari issariyaṃ vatteyya’’nti patthanaṃ ṭhapesi. Atha sā dāsī tato cutā aparāparaṃ saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde vuttanayena gayāgāmake brāhmaṇakule nibbattitvā patikulaṃ gatā, itarāpi tassā dāsī ahosi. Evaṃ baddhāghātatāya sā taṃ viheṭheti.
एवं विहेठेन्ती अकारणेनेव केसेसु गहेत्वा हत्थेहि च पादेहि च सुहतं हनि। सा न्हापितसालं गन्त्वा खुरमुण्डं कारेत्वा अगमासि। सामिनी ‘‘किं जे दुट्ठदासि मुण्डनमत्तेन तव विप्पमोक्खो’’ति रज्जुं सीसे बन्धित्वा तत्थ नं गहेत्वा ओणमेत्वा घातेति, तस्सा तञ्च रज्जुं अपनेतुं न देति। ततो पट्ठाय दासिया ‘‘रज्जुमाला’’ति नामं अहोसि।
Evaṃ viheṭhentī akāraṇeneva kesesu gahetvā hatthehi ca pādehi ca suhataṃ hani. Sā nhāpitasālaṃ gantvā khuramuṇḍaṃ kāretvā agamāsi. Sāminī ‘‘kiṃ je duṭṭhadāsi muṇḍanamattena tava vippamokkho’’ti rajjuṃ sīse bandhitvā tattha naṃ gahetvā oṇametvā ghāteti, tassā tañca rajjuṃ apanetuṃ na deti. Tato paṭṭhāya dāsiyā ‘‘rajjumālā’’ti nāmaṃ ahosi.
अथेकदिवसं सत्था पच्चूससमये महाकरुणासमापत्तितो वुट्ठाय लोकं वोलोकेन्तो रज्जुमालाय सोतापत्तिफलूपनिस्सयं, तस्सा च ब्राह्मणिया सरणेसु सीलेसु च पतिट्ठानं दिस्वा अरञ्ञं पविसित्वा अञ्ञतरस्मिं रुक्खमूले निसीदि छब्बण्णा बुद्धरस्मियो विस्सज्जेन्तो। रज्जुमालापि खो दिवसे दिवसे ताय तथा विहेठियमाना ‘‘किं मे इमिना दुज्जीवितेना’’ति निब्बिन्नरूपा जीविते मरितुकामा घटं गहेत्वा उदकतित्थं गच्छन्ती विय गेहतो निक्खन्ता अनुक्कमेन वनं पविसित्वा भगवतो निसिन्नरुक्खस्स अविदूरे अञ्ञतरस्स रुक्खस्स साखाय रज्जुं बन्धित्वा पासं कत्वा उब्बन्धितुकामा इतो चितो च ओलोकेन्ती अद्दस भगवन्तं तत्थ निसिन्नं पासादिकं पसादनीयं उत्तमदमथसमथमनुप्पत्तं छब्बण्णबुद्धरस्मियो विस्सज्जेन्तं। दिस्वा बुद्धगारवेन आकड्ढियमानहदया ‘‘किं नु खो भगवा मादिसानम्पि धम्मं देसेति, यमहं सुत्वा इतो दुज्जीविततो मुच्चेय्य’’न्ति चिन्तेसि।
Athekadivasaṃ satthā paccūsasamaye mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya lokaṃ volokento rajjumālāya sotāpattiphalūpanissayaṃ, tassā ca brāhmaṇiyā saraṇesu sīlesu ca patiṭṭhānaṃ disvā araññaṃ pavisitvā aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi chabbaṇṇā buddharasmiyo vissajjento. Rajjumālāpi kho divase divase tāya tathā viheṭhiyamānā ‘‘kiṃ me iminā dujjīvitenā’’ti nibbinnarūpā jīvite maritukāmā ghaṭaṃ gahetvā udakatitthaṃ gacchantī viya gehato nikkhantā anukkamena vanaṃ pavisitvā bhagavato nisinnarukkhassa avidūre aññatarassa rukkhassa sākhāya rajjuṃ bandhitvā pāsaṃ katvā ubbandhitukāmā ito cito ca olokentī addasa bhagavantaṃ tattha nisinnaṃ pāsādikaṃ pasādanīyaṃ uttamadamathasamathamanuppattaṃ chabbaṇṇabuddharasmiyo vissajjentaṃ. Disvā buddhagāravena ākaḍḍhiyamānahadayā ‘‘kiṃ nu kho bhagavā mādisānampi dhammaṃ deseti, yamahaṃ sutvā ito dujjīvitato mucceyya’’nti cintesi.
अथ भगवा तस्सा चित्ताचारं ओलोकेत्वा ‘‘रज्जुमाले’’ति आह। सा तं सुत्वा अमतेन विय अभिसित्ता पीतिया निरन्तरं फुट्ठा भगवन्तं उपसङ्कमित्वा वन्दित्वा एकमन्तं अट्ठासि। तस्सा भगवा अनुपुब्बिकथानुपुब्बकं चतुसच्चकथं कथेसि, सा सोतापत्तिफले पतिट्ठहि। सत्था ‘‘वट्टति एत्तको रज्जुमालाय अनुग्गहो, इदानेसा केनचि अप्पधंसिया जाता’’ति अरञ्ञतो निक्खमित्वा गामस्स अविदूरे अञ्ञतरस्मिं रुक्खमूले निसीदि। रज्जुमालापि अत्तानं विनिपातेतुं अभब्बताय खन्तिमेत्तानुद्दयसम्पन्नताय च ‘‘ब्राह्मणी मं हनतु वा विहेठेतु वा यं वा तं वा करोतू’’ति घटेन उदकं गहेत्वा गेहं अगमासि। सामिको गेहद्वारे ठितो तं दिस्वा ‘‘त्वं अज्ज उदकतित्थं गता चिरायित्वा आगता, मुखवण्णो च ते अतिविय विप्पसन्नो, त्वञ्च अञ्ञेन आकारेन उपट्ठासि, किं एत’’न्ति पुच्छि। सा तस्स तं पवत्तिं आचिक्खि।
Atha bhagavā tassā cittācāraṃ oloketvā ‘‘rajjumāle’’ti āha. Sā taṃ sutvā amatena viya abhisittā pītiyā nirantaraṃ phuṭṭhā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Tassā bhagavā anupubbikathānupubbakaṃ catusaccakathaṃ kathesi, sā sotāpattiphale patiṭṭhahi. Satthā ‘‘vaṭṭati ettako rajjumālāya anuggaho, idānesā kenaci appadhaṃsiyā jātā’’ti araññato nikkhamitvā gāmassa avidūre aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi. Rajjumālāpi attānaṃ vinipātetuṃ abhabbatāya khantimettānuddayasampannatāya ca ‘‘brāhmaṇī maṃ hanatu vā viheṭhetu vā yaṃ vā taṃ vā karotū’’ti ghaṭena udakaṃ gahetvā gehaṃ agamāsi. Sāmiko gehadvāre ṭhito taṃ disvā ‘‘tvaṃ ajja udakatitthaṃ gatā cirāyitvā āgatā, mukhavaṇṇo ca te ativiya vippasanno, tvañca aññena ākārena upaṭṭhāsi, kiṃ eta’’nti pucchi. Sā tassa taṃ pavattiṃ ācikkhi.
ब्राह्मणो तस्सा वचनं सुत्वा तुस्सित्वा गेहं गन्त्वा रज्जुमालाय उपरि ‘‘तया न किञ्चि कातब्ब’’न्ति सुणिसाय वत्वा तुट्ठमानसो सीघतरं सत्थु सन्तिकं गन्त्वा वन्दित्वा सादरेन कतपटिसन्थारो सत्थारं निमन्तेत्वा अत्तनो गेहं आनेत्वा पणीतेन खादनीयेन भोजनीयेन परिविसित्वा भगवन्तं भुत्ताविं ओनीतपत्तपाणिं उपसङ्कमित्वा एकमन्तं निसीदि, सुणिसापिस्स उपसङ्कमित्वा वन्दित्वा एकमन्तं निसीदि। गयागामवासिनोपि ब्राह्मणगहपतिका तं पवत्तिं सुत्वा भगवन्तं उपसङ्कमित्वा अप्पेकच्चे अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदिंसु, अप्पेकच्चे सम्मोदनीयं कत्वा एकमन्तं निसीदिंसु।
Brāhmaṇo tassā vacanaṃ sutvā tussitvā gehaṃ gantvā rajjumālāya upari ‘‘tayā na kiñci kātabba’’nti suṇisāya vatvā tuṭṭhamānaso sīghataraṃ satthu santikaṃ gantvā vanditvā sādarena katapaṭisanthāro satthāraṃ nimantetvā attano gehaṃ ānetvā paṇītena khādanīyena bhojanīyena parivisitvā bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ upasaṅkamitvā ekamantaṃ nisīdi, suṇisāpissa upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Gayāgāmavāsinopi brāhmaṇagahapatikā taṃ pavattiṃ sutvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā appekacce abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu, appekacce sammodanīyaṃ katvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
सत्था रज्जुमालाय तस्सा च ब्राह्मणिया पुरिमजातीसु कतकम्मं वित्थारतो कथेत्वा सम्पत्तपरिसाय अनुरूपं धम्मं देसेसि । तं सुत्वा ब्राह्मणी च महाजनो च तत्थ सन्निपतितो सरणेसु च सीलेसु च पतिट्ठहि। सत्था आसना उट्ठहित्वा सावत्थिमेव अगमासि। ब्राह्मणो रज्जुमालं धीतुट्ठाने ठपेसि। तस्स सुणिसा रज्जुमालं पियचक्खूहि ओलोकेन्ती यावजीवं मनापेनेव सिनेहेन परिहरि। रज्जुमाला अपरभागे कालं कत्वा तावतिंसेसु निब्बत्ति, अच्छरासहस्सञ्चस्सा परिवारो अहोसि। सा सट्ठिसकटभारप्पमाणेहि दिब्बाभरणेहि पटिमण्डितत्तभावा अच्छरासहस्सपरिवुत्ता नन्दनवनादीसु महतिं दिब्बसम्पत्तिं अनुभवमाना पमुदितमना विचरति। अथायस्मा महामोग्गल्लानो देवचारिकं गतो तं महन्तेन दिब्बानुभावेन महतिया देविद्धिया विज्जोतमानं दिस्वा ताय कतकम्मं इमाहि गाथाहि पुच्छि।
Satthā rajjumālāya tassā ca brāhmaṇiyā purimajātīsu katakammaṃ vitthārato kathetvā sampattaparisāya anurūpaṃ dhammaṃ desesi . Taṃ sutvā brāhmaṇī ca mahājano ca tattha sannipatito saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhahi. Satthā āsanā uṭṭhahitvā sāvatthimeva agamāsi. Brāhmaṇo rajjumālaṃ dhītuṭṭhāne ṭhapesi. Tassa suṇisā rajjumālaṃ piyacakkhūhi olokentī yāvajīvaṃ manāpeneva sinehena parihari. Rajjumālā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsesu nibbatti, accharāsahassañcassā parivāro ahosi. Sā saṭṭhisakaṭabhārappamāṇehi dibbābharaṇehi paṭimaṇḍitattabhāvā accharāsahassaparivuttā nandanavanādīsu mahatiṃ dibbasampattiṃ anubhavamānā pamuditamanā vicarati. Athāyasmā mahāmoggallāno devacārikaṃ gato taṃ mahantena dibbānubhāvena mahatiyā deviddhiyā vijjotamānaṃ disvā tāya katakammaṃ imāhi gāthāhi pucchi.
८२६.
826.
‘‘अभिक्कन्तेन वण्णेन, या त्वं तिट्ठसि देवते।
‘‘Abhikkantena vaṇṇena, yā tvaṃ tiṭṭhasi devate;
हत्थे पादे च विग्गय्ह, नच्चसि सुप्पवादिते॥
Hatthe pāde ca viggayha, naccasi suppavādite.
८२७.
827.
‘‘तस्सा ते नच्चमानाय, अङ्गमङ्गेहि सब्बसो।
‘‘Tassā te naccamānāya, aṅgamaṅgehi sabbaso;
दिब्बा सद्दा निच्छरन्ति, सवनीया मनोरमा॥
Dibbā saddā niccharanti, savanīyā manoramā.
८२८.
828.
‘‘तस्सा ते नच्चमानाय, अङ्गमङ्गेहि सब्बसो।
‘‘Tassā te naccamānāya, aṅgamaṅgehi sabbaso;
दिब्बा गन्धा पवायन्ति, सुचिगन्धा मनोरमा॥
Dibbā gandhā pavāyanti, sucigandhā manoramā.
८२९.
829.
‘‘विवत्तमाना कायेन, या वेणीसु पिळन्धना।
‘‘Vivattamānā kāyena, yā veṇīsu piḷandhanā;
तेसं सुय्यति निग्घोसो, तूरिये पञ्चङ्गिके यथा॥
Tesaṃ suyyati nigghoso, tūriye pañcaṅgike yathā.
८३०.
830.
‘‘वटंसका वातधुता, वातेन सम्पकम्पिता।
‘‘Vaṭaṃsakā vātadhutā, vātena sampakampitā;
तेसं सुय्यति निग्घोसो, तूरिये पञ्चङ्गिके यथा॥
Tesaṃ suyyati nigghoso, tūriye pañcaṅgike yathā.
८३१.
831.
‘‘यापि ते सिरस्मिं माला, सुचिगन्धा मनोरमा।
‘‘Yāpi te sirasmiṃ mālā, sucigandhā manoramā;
वाति गन्धो दिसा सब्बा, रुक्खो मञ्जूसको यथा॥
Vāti gandho disā sabbā, rukkho mañjūsako yathā.
८३२.
832.
‘‘घायसे तं सुचिगन्धं, रूपं पस्ससि अमानुसं।
‘‘Ghāyase taṃ sucigandhaṃ, rūpaṃ passasi amānusaṃ;
देवते पुच्छिताचिक्ख, किस्स कम्मस्सिदं फल’’न्ति॥
Devate pucchitācikkha, kissa kammassidaṃ phala’’nti.
८२६. तत्थ हत्थे पादे च विग्गय्हाति हत्थे च पादे च विविधेहि आकारेहि गहेत्वा, पुप्फमुट्ठिपुप्फञ्जलिआदिभेदस्स साखाभिनयस्स दस्सनवसेन विविधेहि आकारेहि हत्थे, च, समपादादीनम्पि ठानविसेसानं दस्सनवसेन विविधेहि आकारेहि पादे च उपादियित्वाति अत्थो। च-सद्देन साखाभिनयं सङ्गण्हाति। नच्चसीति नटसि। या त्वन्ति या वुत्तनयवसेन नच्चं करोसीति अत्थो। सुप्पवादितेति सुन्दरे पवज्जने सति तव नच्चस्स अनुरूपवसेन वीणावंसमुदिङ्गताळादिके वादियमाने, पञ्चङ्गिके तूरिये पग्गय्हमानेति अत्थो। सेसं हेट्ठाविमाने वुत्तनयमेव।
826. Tattha hatthe pāde ca viggayhāti hatthe ca pāde ca vividhehi ākārehi gahetvā, pupphamuṭṭhipupphañjaliādibhedassa sākhābhinayassa dassanavasena vividhehi ākārehi hatthe, ca, samapādādīnampi ṭhānavisesānaṃ dassanavasena vividhehi ākārehi pāde ca upādiyitvāti attho. Ca-saddena sākhābhinayaṃ saṅgaṇhāti. Naccasīti naṭasi. Yā tvanti yā vuttanayavasena naccaṃ karosīti attho. Suppavāditeti sundare pavajjane sati tava naccassa anurūpavasena vīṇāvaṃsamudiṅgatāḷādike vādiyamāne, pañcaṅgike tūriye paggayhamāneti attho. Sesaṃ heṭṭhāvimāne vuttanayameva.
एवं थेरेन पुच्छिता सा देवता अत्तनो पुरिमजातिआदिं इमाहि गाथाहि ब्याकासि –
Evaṃ therena pucchitā sā devatā attano purimajātiādiṃ imāhi gāthāhi byākāsi –
८३३.
833.
‘‘दासी अहं पुरे आसिं, गयायं ब्राह्मणस्सहं।
‘‘Dāsī ahaṃ pure āsiṃ, gayāyaṃ brāhmaṇassahaṃ;
अप्पपुञ्ञा अलक्खिका, रज्जुमालाति मं विदुं॥
Appapuññā alakkhikā, rajjumālāti maṃ viduṃ.
८३४.
834.
‘‘अक्कोसानं वधानञ्च, तज्जनाय च उग्गता।
‘‘Akkosānaṃ vadhānañca, tajjanāya ca uggatā;
कुटं गहेत्वा निक्खम्म, अगञ्छिं उदहारिया॥
Kuṭaṃ gahetvā nikkhamma, agañchiṃ udahāriyā.
८३५.
835.
‘‘विपथे कुटं निक्खिपित्वा, वनसण्डं उपागमिं।
‘‘Vipathe kuṭaṃ nikkhipitvā, vanasaṇḍaṃ upāgamiṃ;
‘इधेवाहं मरिस्सामि, को अत्थो जीवितेन मे’॥
‘Idhevāhaṃ marissāmi, ko attho jīvitena me’.
८३६.
836.
‘‘दळ्हं पासं करित्वान, आसुम्भित्वान पादपे।
‘‘Daḷhaṃ pāsaṃ karitvāna, āsumbhitvāna pādape;
ततो दिसा विलोकेसिं, ‘को नु खो वनमस्सितो’॥
Tato disā vilokesiṃ, ‘ko nu kho vanamassito’.
८३७.
837.
‘‘तत्थद्दसासिं सम्बुद्धं, सब्बलोकहितं मुनिं।
‘‘Tatthaddasāsiṃ sambuddhaṃ, sabbalokahitaṃ muniṃ;
निसिन्नं रुक्खमूलस्मिं, झायन्तं अकुतोभयं॥
Nisinnaṃ rukkhamūlasmiṃ, jhāyantaṃ akutobhayaṃ.
८३८.
838.
‘‘तस्सा मे अहु संवेगो, अब्भुतो लोमहंसनो।
‘‘Tassā me ahu saṃvego, abbhuto lomahaṃsano;
‘को नु खो वनमस्सितो, मनुस्सो उदाहु देवता’॥
‘Ko nu kho vanamassito, manusso udāhu devatā’.
८३९.
839.
‘‘पासादिकं पसादनीयं, वना निब्बनमागतं।
‘‘Pāsādikaṃ pasādanīyaṃ, vanā nibbanamāgataṃ;
दिस्वा मनो मे पसीदि, नायं यादिसकीदिसो॥
Disvā mano me pasīdi, nāyaṃ yādisakīdiso.
८४०.
840.
‘‘गुत्तिन्द्रियो झानरतो, अबहिग्गतमानसो।
‘‘Guttindriyo jhānarato, abahiggatamānaso;
हितो सब्बस्स लोकस्स, बुद्धो अयं भविस्सति॥
Hito sabbassa lokassa, buddho ayaṃ bhavissati.
८४१.
841.
‘‘भयभेरवो दुरासदो, सीहोव गुहमस्सितो।
‘‘Bhayabheravo durāsado, sīhova guhamassito;
दुल्लभायं दस्सनाय, पुप्फं ओदुम्बरं यथा॥
Dullabhāyaṃ dassanāya, pupphaṃ odumbaraṃ yathā.
८४२.
842.
‘‘सो मं मुदूहि वाचाहि, आलपित्वा तथागतो।
‘‘So maṃ mudūhi vācāhi, ālapitvā tathāgato;
रज्जुमालेति मंवोच, सरणं गच्छ तथागतं॥
Rajjumāleti maṃvoca, saraṇaṃ gaccha tathāgataṃ.
८४३.
843.
‘‘ताहं गिरं सुणित्वान, नेलं अत्थवतिं सुचिं।
‘‘Tāhaṃ giraṃ suṇitvāna, nelaṃ atthavatiṃ suciṃ;
सण्हं मुदुञ्च वग्गुञ्च, सब्बसोकापनूदनं॥
Saṇhaṃ muduñca vagguñca, sabbasokāpanūdanaṃ.
८४४.
844.
‘‘कल्लचित्तञ्च मं ञत्वा, पसन्नं सुद्धमानसं।
‘‘Kallacittañca maṃ ñatvā, pasannaṃ suddhamānasaṃ;
हितो सब्बस्स लोकस्स, अनुसासि तथागतो॥
Hito sabbassa lokassa, anusāsi tathāgato.
८४५.
845.
‘‘इदं दुक्खन्ति मंवोच, अयं दुक्खस्स सम्भवो।
‘‘Idaṃ dukkhanti maṃvoca, ayaṃ dukkhassa sambhavo;
दुक्खनिरोधो मग्गो च, अञ्जसो अमतोगधो॥
Dukkhanirodho maggo ca, añjaso amatogadho.
८४६.
846.
‘‘अनुकम्पकस्स कुसलस्स, ओवादम्हि अहं ठिता।
‘‘Anukampakassa kusalassa, ovādamhi ahaṃ ṭhitā;
अज्झगा अमतं सन्तिं, निब्बानं पदमच्चुतं॥
Ajjhagā amataṃ santiṃ, nibbānaṃ padamaccutaṃ.
८४७.
847.
‘‘साहं अवट्ठितापेमा, दस्सने अविकम्पिनी।
‘‘Sāhaṃ avaṭṭhitāpemā, dassane avikampinī;
मूलजाताय सद्धाय, धीता बुद्धस्स ओरसा॥
Mūlajātāya saddhāya, dhītā buddhassa orasā.
८४८.
848.
‘‘साहं रमामि कीळामि, मोदामि अकुतोभया।
‘‘Sāhaṃ ramāmi kīḷāmi, modāmi akutobhayā;
दिब्बमालं धारयामि, पिवामि मधुमद्दवं॥
Dibbamālaṃ dhārayāmi, pivāmi madhumaddavaṃ.
८४९.
849.
‘‘सट्ठितूरियसहस्सानि, पटिबोधं करोन्ति मे।
‘‘Saṭṭhitūriyasahassāni, paṭibodhaṃ karonti me;
आळम्बो गग्गरो भीमो, साधुवादी च संसयो॥
Āḷambo gaggaro bhīmo, sādhuvādī ca saṃsayo.
८५०.
850.
‘‘पोक्खरो च सुफस्सो च, विणामोक्खा च नारियो।
‘‘Pokkharo ca suphasso ca, viṇāmokkhā ca nāriyo;
नन्दा चेव सुनन्दा च, सोणदिन्ना सुचिम्हिता॥
Nandā ceva sunandā ca, soṇadinnā sucimhitā.
८५१.
851.
‘‘अलम्बुसा मिस्सकेसी च, पुण्डरीकातिदारुणी।
‘‘Alambusā missakesī ca, puṇḍarīkātidāruṇī;
एणीफस्सा सुफस्सा च, सुभद्दा मुदुवादिनी॥
Eṇīphassā suphassā ca, subhaddā muduvādinī.
८५२.
852.
‘‘एता चञ्ञा च सेय्यासे, अच्छरानं पबोधिका।
‘‘Etā caññā ca seyyāse, accharānaṃ pabodhikā;
ता मं कालेनुपागन्त्वा, अभिभासन्ति देवता॥
Tā maṃ kālenupāgantvā, abhibhāsanti devatā.
८५३.
853.
‘‘हन्द नच्चाम गायाम, हन्द तं रमयामसे।
‘‘Handa naccāma gāyāma, handa taṃ ramayāmase;
नयिदं अकतपुञ्ञानं, कतपुञ्ञानमेविदं॥
Nayidaṃ akatapuññānaṃ, katapuññānamevidaṃ.
८५४.
854.
‘‘असोकं नन्दनं रम्मं, तिदसानं महावनं।
‘‘Asokaṃ nandanaṃ rammaṃ, tidasānaṃ mahāvanaṃ;
सुखं अकतपुञ्ञानं, इध नत्थि परत्थ च॥
Sukhaṃ akatapuññānaṃ, idha natthi parattha ca.
८५५.
855.
‘‘सुखञ्च कतपुञ्ञानं, इध चेव परत्थ च।
‘‘Sukhañca katapuññānaṃ, idha ceva parattha ca;
तेसं सहब्यकामानं, कत्तब्बं कुसलं बहुं।
Tesaṃ sahabyakāmānaṃ, kattabbaṃ kusalaṃ bahuṃ;
कतपुञ्ञा हि मोदन्ति, सग्गे भोगसमङ्गिनो॥
Katapuññā hi modanti, sagge bhogasamaṅgino.
८५६.
856.
‘‘बहूनं वत अत्थाय, उप्पज्जन्ति तथागता।
‘‘Bahūnaṃ vata atthāya, uppajjanti tathāgatā;
दक्खिणेय्या मनुस्सानं, पुञ्ञक्खेत्तानमाकरा।
Dakkhiṇeyyā manussānaṃ, puññakkhettānamākarā;
यत्थ कारं करित्वान, सग्गे मोदन्ति दायका’’ति॥
Yattha kāraṃ karitvāna, sagge modanti dāyakā’’ti.
८३३. तत्थ दासी अहं पुरे आसिन्ति पुरे पुरिमजातियं अहं अन्तोजाता दासी अहोसिं। तत्थ कस्साति आह ‘‘गयायं ब्राह्मणस्सह’’न्ति, गयानामके गामे अञ्ञतरस्स ब्राह्मणस्स। हन्ति निपातमत्तं। अप्पपुञ्ञाति मन्दभाग्या अपुञ्ञा। अलक्खिकाति निस्सिरिका कालकण्णी। रज्जुमालाति मं विदुन्ति, केसे गहेत्वा आकड्ढनपरिकड्ढनदुक्खेन मुण्डके कते पुनपि तदत्थमेव सीसे दळ्हं बन्धित्वा ठपितरज्जुकुण्डलकवसेन ‘‘रज्जुमाला’’ति मं मनुस्सा जानिंसु।
833. Tattha dāsī ahaṃ pure āsinti pure purimajātiyaṃ ahaṃ antojātā dāsī ahosiṃ. Tattha kassāti āha ‘‘gayāyaṃ brāhmaṇassaha’’nti, gayānāmake gāme aññatarassa brāhmaṇassa. Hanti nipātamattaṃ. Appapuññāti mandabhāgyā apuññā. Alakkhikāti nissirikā kālakaṇṇī. Rajjumālāti maṃ vidunti, kese gahetvā ākaḍḍhanaparikaḍḍhanadukkhena muṇḍake kate punapi tadatthameva sīse daḷhaṃ bandhitvā ṭhapitarajjukuṇḍalakavasena ‘‘rajjumālā’’ti maṃ manussā jāniṃsu.
८३४. वधानन्ति ताळनानं। तज्जनायाति भयसंतज्जनेन। उग्गताति उग्गताय दोमनस्सुप्पत्तिया। उदहारियाति उदकहारिका, उदकं आहरन्ती विय हुत्वाति अधिप्पायो।
834.Vadhānanti tāḷanānaṃ. Tajjanāyāti bhayasaṃtajjanena. Uggatāti uggatāya domanassuppattiyā. Udahāriyāti udakahārikā, udakaṃ āharantī viya hutvāti adhippāyo.
८३५. विपथेति अपथे, मग्गतो अपक्कमित्वाति अत्थो। क्वत्थोति को अत्थो। सोयेव वा पाठो।
835.Vipatheti apathe, maggato apakkamitvāti attho. Kvatthoti ko attho. Soyeva vā pāṭho.
८३६. दळ्हं पासं करित्वानाति बन्धनपासं थिरं अच्छिज्जनकं कत्वा। आसुम्भित्वान पादपेति विटपे लग्गनवसेन पादपे रुक्खे खिपित्वा। ततो दिसा विलोकेसिं, को नु खो वनमस्सितोति इमं वनं पविसनवसेन अस्सितो नु खो कोचि अत्थि, यतो मे मरणन्तरायो सियाति अधिप्पायो।
836.Daḷhaṃ pāsaṃ karitvānāti bandhanapāsaṃ thiraṃ acchijjanakaṃ katvā. Āsumbhitvāna pādapeti viṭape lagganavasena pādape rukkhe khipitvā. Tato disā vilokesiṃ, ko nu kho vanamassitoti imaṃ vanaṃ pavisanavasena assito nu kho koci atthi, yato me maraṇantarāyo siyāti adhippāyo.
८३७. सम्बुद्धन्तिआदि तदा तस्सा तादिसे निच्छये असतिपि सभाववसेन वुत्तं। तस्सत्थो – सयमेव सम्मदेव च सब्बस्सापि बुज्झितब्बस्स बुद्धत्ता सम्बुद्धं, महाकरुणायोगेन हीनादिभेदभिन्नस्स सब्बस्सापि लोकस्स एकन्तहितत्ता सब्बलोकहितं, उभयलोकं मुननतो मुनिं, निसज्जावसेन किलेसाभिसङ्खारेहि ठाना चावनाभावेन च निसिन्नं, आरम्मणूपनिज्झानेन लक्खणूपनिज्झानेन च झायन्तं, बोधिमूलेयेव भयहेतूनं समुच्छिन्नत्ता कुतोचिपि भयाभावतो अकुतोभयन्ति वेदितब्बं।
837.Sambuddhantiādi tadā tassā tādise nicchaye asatipi sabhāvavasena vuttaṃ. Tassattho – sayameva sammadeva ca sabbassāpi bujjhitabbassa buddhattā sambuddhaṃ, mahākaruṇāyogena hīnādibhedabhinnassa sabbassāpi lokassa ekantahitattā sabbalokahitaṃ, ubhayalokaṃ munanato muniṃ, nisajjāvasena kilesābhisaṅkhārehi ṭhānā cāvanābhāvena ca nisinnaṃ, ārammaṇūpanijjhānena lakkhaṇūpanijjhānena ca jhāyantaṃ, bodhimūleyeva bhayahetūnaṃ samucchinnattā kutocipi bhayābhāvato akutobhayanti veditabbaṃ.
८३८. संवेगो नाम सहोत्तप्पं ञाणं, सो तस्सा भगवतो दस्सनेन उप्पज्जि। तेनाह ‘‘तस्सा मे अहु संवेगो’’ति।
838.Saṃvego nāma sahottappaṃ ñāṇaṃ, so tassā bhagavato dassanena uppajji. Tenāha ‘‘tassā me ahu saṃvego’’ti.
८३९. पासादिकन्ति पसादावहं, द्वत्तिंसमहापुरिसलक्खणअसीतिअनुब्यञ्जनब्यामप्पभाकेतुमालालङ्कताय समन्तपासादिकाय अत्तनो सरीरसोभासम्पत्तिया रूपकायदस्सनब्यावटस्स जनस्स साधुभावतो पसादसंवड्ढनन्ति अत्थो। पसादनीयन्ति दसबल-चतुवेसारज्जछअसाधारणञाण-अट्ठारसावेणिक-बुद्धधम्मपभुतिअपरिमाणगुणसमन्नागताय धम्मकायसम्पत्तिया सरिक्खकजनस्स पसीदितब्बयुत्तं, पासादिकन्ति अत्थो। वनाति किलेसवनतो अपक्कमित्वा। निब्बनमागतन्ति नित्तण्हभावं निब्बानमेव उपगतं अधिगतं। यादिसकीदिसोति यो वा सो वा, पचुरजनोति अत्थो।
839.Pāsādikanti pasādāvahaṃ, dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇaasītianubyañjanabyāmappabhāketumālālaṅkatāya samantapāsādikāya attano sarīrasobhāsampattiyā rūpakāyadassanabyāvaṭassa janassa sādhubhāvato pasādasaṃvaḍḍhananti attho. Pasādanīyanti dasabala-catuvesārajjachaasādhāraṇañāṇa-aṭṭhārasāveṇika-buddhadhammapabhutiaparimāṇaguṇasamannāgatāya dhammakāyasampattiyā sarikkhakajanassa pasīditabbayuttaṃ, pāsādikanti attho. Vanāti kilesavanato apakkamitvā. Nibbanamāgatanti nittaṇhabhāvaṃ nibbānameva upagataṃ adhigataṃ. Yādisakīdisoti yo vā so vā, pacurajanoti attho.
८४०-४१. मनच्छट्ठानं इन्द्रियानं अग्गमग्गगोपनाय गोपितत्ता गुत्तिन्द्रियो। अग्गफलज्झानाभिरतिया झानरतो। ततो एव बहिभूतेहि रूपादिआरम्मणेहि अपक्कमित्वा विसयज्झत्ते निब्बाने च ओगाळ्हचित्तताय अबहिग्गतमानसो। मिच्छागाहमोचनभयेन विपल्लासवन्तेहि मिच्छादिट्ठिकेहि भायितब्बतो तेसञ्च भयजननतो भयभेरवो। पयोगासयविपन्नेहि अनुपगमनीयतो च केनचिपि अनासादनीयतो च दुरासदो। दुल्लभायन्ति दुल्लभो अयं। दस्सनायाति दट्ठुम्पि। पुप्फं ओदुम्बरं यथाति यथा नाम उदुम्बरे भवं पुप्फं दुल्लभदस्सनं, कदाचिदेव भवेय्य, न वा भवेय्य, एवं ईदिसस्स उत्तमपुग्गलस्साति अत्थो।
840-41. Manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ aggamaggagopanāya gopitattā guttindriyo. Aggaphalajjhānābhiratiyā jhānarato. Tato eva bahibhūtehi rūpādiārammaṇehi apakkamitvā visayajjhatte nibbāne ca ogāḷhacittatāya abahiggatamānaso. Micchāgāhamocanabhayena vipallāsavantehi micchādiṭṭhikehi bhāyitabbato tesañca bhayajananato bhayabheravo. Payogāsayavipannehi anupagamanīyato ca kenacipi anāsādanīyato ca durāsado. Dullabhāyanti dullabho ayaṃ. Dassanāyāti daṭṭhumpi. Pupphaṃ odumbaraṃ yathāti yathā nāma udumbare bhavaṃ pupphaṃ dullabhadassanaṃ, kadācideva bhaveyya, na vā bhaveyya, evaṃ īdisassa uttamapuggalassāti attho.
८४२. सो तथागतो मुदूहि वाचाहि सण्हाय वाचाय ‘‘रज्जुमाले’’ति मं आलपित्वा आमन्तेत्वा सरणं गच्छ तथागतन्ति ‘‘तथा आगतो’’तिआदिना तथागतं सम्मासम्बुद्धं सरणं गच्छाति मं अवोच अभासीति योजना।
842.Sotathāgato mudūhi vācāhi saṇhāya vācāya ‘‘rajjumāle’’timaṃ ālapitvā āmantetvā saraṇaṃ gaccha tathāgatanti ‘‘tathā āgato’’tiādinā tathāgataṃ sammāsambuddhaṃ saraṇaṃ gacchāti maṃ avoca abhāsīti yojanā.
८४३-४. ताहन्ति तं अहं। गिरन्ति वाचं। नेलन्ति निद्दोसं। अत्थवतिन्ति अत्थयुत्तं सात्थं , एकन्तहितं वा। वचीसोचेय्यताय सुचिं। अकक्खळताय सण्हं। वेनेय्यानं मुदुभावकरत्ता मुदु। सवनीयभावेन वग्गुं। सब्बसोकापनूदनन्ति ञातिब्यसनादिवसेन उप्पज्जनकस्स सब्बस्सापि सोकस्स विनोदनं गिरं सुत्वान पसन्नचित्ता अहोसिन्ति सम्बन्धो। सब्बमेतं दानकथं आदिं कत्वा उस्सक्कित्वा नेक्खम्मे आनिसंसं विभावनवसेन पवत्तितं भगवतो अनुपुब्बिकथं सन्धाय वदति। तेनेवाह ‘‘कल्लचित्तञ्च मं ञत्वा’’तिआदि।
843-4.Tāhanti taṃ ahaṃ. Giranti vācaṃ. Nelanti niddosaṃ. Atthavatinti atthayuttaṃ sātthaṃ , ekantahitaṃ vā. Vacīsoceyyatāya suciṃ. Akakkhaḷatāya saṇhaṃ. Veneyyānaṃ mudubhāvakarattā mudu. Savanīyabhāvena vagguṃ. Sabbasokāpanūdananti ñātibyasanādivasena uppajjanakassa sabbassāpi sokassa vinodanaṃ giraṃ sutvāna pasannacittā ahosinti sambandho. Sabbametaṃ dānakathaṃ ādiṃ katvā ussakkitvā nekkhamme ānisaṃsaṃ vibhāvanavasena pavattitaṃ bhagavato anupubbikathaṃ sandhāya vadati. Tenevāha ‘‘kallacittañca maṃ ñatvā’’tiādi.
तत्थ कल्लचित्तन्ति कम्मनियचित्तं, हेट्ठा पवत्तितदेसनाय अस्सद्धियादीनं चित्तदोसानं विगतत्ता उपरिदेसनाय भाजनभावूपगमनेन कम्मक्खमचित्तं, भावनाकम्मस्स योग्गचित्तन्ति अत्थो। तेनेवाह ‘‘पसन्नं सुद्धमानस’’न्ति। तत्थ ‘‘पसन्न’’न्ति इमिना अस्सद्धियापगममाह, ‘‘सुद्धमानस’’न्ति इमिना कामच्छन्दादिअपगमनेन मुदुचित्ततं उदग्गचित्ततञ्च दस्सेति। अनुसासीति ओवदि, सामुक्कंसिकाय धम्मदेसनाय सह उपायेन पवत्तिनिवत्तियो उपदिसीति अत्थो। तेनेवाह ‘‘इदं दुक्ख’’न्तिआदि। अनुसासिताकारदस्सनञ्हेतं।
Tattha kallacittanti kammaniyacittaṃ, heṭṭhā pavattitadesanāya assaddhiyādīnaṃ cittadosānaṃ vigatattā uparidesanāya bhājanabhāvūpagamanena kammakkhamacittaṃ, bhāvanākammassa yoggacittanti attho. Tenevāha ‘‘pasannaṃ suddhamānasa’’nti. Tattha ‘‘pasanna’’nti iminā assaddhiyāpagamamāha, ‘‘suddhamānasa’’nti iminā kāmacchandādiapagamanena muducittataṃ udaggacittatañca dasseti. Anusāsīti ovadi, sāmukkaṃsikāya dhammadesanāya saha upāyena pavattinivattiyo upadisīti attho. Tenevāha ‘‘idaṃ dukkha’’ntiādi. Anusāsitākāradassanañhetaṃ.
८४५. तत्थ इदं दुक्खन्ति मंवोचाति इदं तण्हावज्जं तेभूमकं धम्मजातं बाधकसभावत्ता कुच्छिकं हुत्वा तुच्छसभावत्ता तथत्ता च दुक्खं अरियसच्चन्ति मय्हं अभासि। अयं दुक्खस्स सम्भवोति अयं आमतण्हादिभेदा तण्हा यथावुत्तस्स दुक्खस्स सम्भवो पभवो उप्पत्ति हेतु समुदयो अरियसच्चन्ति। दुक्खनिरोधोति दुक्खस्स सन्तिभावो असङ्खतधातु निरोधो अरियसच्चन्ति। अन्तद्वयस्स परिवज्जनतो अञ्जसो निब्बानगामिनिपटिपदाभावतो अमतोगधो मग्गो अरियसच्चन्ति मं अवोचाति सम्बन्धो।
845. Tattha idaṃ dukkhanti maṃvocāti idaṃ taṇhāvajjaṃ tebhūmakaṃ dhammajātaṃ bādhakasabhāvattā kucchikaṃ hutvā tucchasabhāvattā tathattā ca dukkhaṃ ariyasaccanti mayhaṃ abhāsi. Ayaṃ dukkhassa sambhavoti ayaṃ āmataṇhādibhedā taṇhā yathāvuttassa dukkhassa sambhavo pabhavo uppatti hetu samudayo ariyasaccanti. Dukkhanirodhoti dukkhassa santibhāvo asaṅkhatadhātu nirodho ariyasaccanti. Antadvayassa parivajjanato añjaso nibbānagāminipaṭipadābhāvato amatogadho maggo ariyasaccanti maṃ avocāti sambandho.
८४६. कुसलस्साति ओवाददाने वेनेय्यदमने छेकस्स, अप्पमादपटिपत्तिया वा मत्थकप्पत्तिया अनवज्जस्स। ओवादम्हि अहं ठिताति यथावुत्ते ओवादे अनुसिट्ठियं सिक्खात्तयपारिपूरिया सच्चपटिवेधेन अहं पतिट्ठिता। तेनाह ‘‘अज्झगा अमतं सन्तिं, निब्बानं पदमच्चुत’’न्ति, इदं ओवादे पतिट्ठानस्स कारणवचनं। या निच्चताय मरणाभावतो अमतं, सब्बदुक्खवूपसमताय सन्तिं, अधिगतानं अचवनहेतुताय अच्चुतं निब्बानं पदं अज्झगा अधिगञ्छि, सा एकंसेन सत्थु ओवादे पतिट्ठिता नामाति।
846.Kusalassāti ovādadāne veneyyadamane chekassa, appamādapaṭipattiyā vā matthakappattiyā anavajjassa. Ovādamhi ahaṃ ṭhitāti yathāvutte ovāde anusiṭṭhiyaṃ sikkhāttayapāripūriyā saccapaṭivedhena ahaṃ patiṭṭhitā. Tenāha ‘‘ajjhagā amataṃ santiṃ, nibbānaṃ padamaccuta’’nti, idaṃ ovāde patiṭṭhānassa kāraṇavacanaṃ. Yā niccatāya maraṇābhāvato amataṃ, sabbadukkhavūpasamatāya santiṃ, adhigatānaṃ acavanahetutāya accutaṃ nibbānaṃ padaṃ ajjhagā adhigañchi, sā ekaṃsena satthu ovāde patiṭṭhitā nāmāti.
८४७. अवट्ठितापेमाति दळ्हभत्ती रतनत्तये निच्चलपसादसिनेहा। कस्मा? यस्मा दस्सने अविकम्पिनी, ‘‘सम्मासम्बुद्धो भगवा, स्वाक्खातो धम्मो, सुप्पटिपन्नो सङ्घो’’ति एतस्मिं सम्मादस्सने अचला केनचि अचालनीया। केन पनेतं अविकम्पनन्ति आह ‘‘मूलजाताय सद्धाया’’ति। अयं ‘‘इतिपि सो भगवा अरह’’न्तिआदिना (म॰ नि॰ १.७४; सं॰ नि॰ ५.९९७; अ॰ नि॰ ९.२७) सम्मासम्बुद्धे, ‘‘स्वाक्खातो भगवता धम्मा’तिआदिना तस्स धम्मे, ‘‘सुप्पटिपन्नो भगवतो सावकसङ्घो’’तिआदिना तस्स सङ्घे च सच्चाभिसमयसङ्खातेन मूलेन जातमूला सद्धा, ताय अहं अविकम्पिनीति दस्सेति। ततो एव धीता बुद्धस्स ओरसाति सम्मासम्बुद्धस्स उरे वायामजनिताभिजातिताय ओरसपुत्ती।
847.Avaṭṭhitāpemāti daḷhabhattī ratanattaye niccalapasādasinehā. Kasmā? Yasmā dassane avikampinī, ‘‘sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti etasmiṃ sammādassane acalā kenaci acālanīyā. Kena panetaṃ avikampananti āha ‘‘mūlajātāyasaddhāyā’’ti. Ayaṃ ‘‘itipi so bhagavā araha’’ntiādinā (ma. ni. 1.74; saṃ. ni. 5.997; a. ni. 9.27) sammāsambuddhe, ‘‘svākkhāto bhagavatā dhammā’tiādinā tassa dhamme, ‘‘suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’’tiādinā tassa saṅghe ca saccābhisamayasaṅkhātena mūlena jātamūlā saddhā, tāya ahaṃ avikampinīti dasseti. Tato eva dhītā buddhassa orasāti sammāsambuddhassa ure vāyāmajanitābhijātitāya orasaputtī.
८४८. साहं रमामीति सा अहं तदा अरियाय जातिया इदानि देवूपपत्तिया आगता मग्गरतिया फलरतिया च रमामि, कामगुणरतिया कीळामि, उभयेनापि मोदामि। अत्तानुवादभयादीनं अपगतत्ता अकुतोभया। मधुमद्दवन्ति मधुसङ्खातं मद्दवकरं, नच्चनगायनकालेसु सरीरस्स सरस्स च मुदुभावावहं गन्धपानं सन्धाय वदति।‘‘मधुमादव’’न्तिपि पठन्ति, आदवं यावदवं यावदेव दवत्थं मधुरं पिवामीति अत्थो।
848.Sāhaṃ ramāmīti sā ahaṃ tadā ariyāya jātiyā idāni devūpapattiyā āgatā maggaratiyā phalaratiyā ca ramāmi, kāmaguṇaratiyā kīḷāmi, ubhayenāpi modāmi. Attānuvādabhayādīnaṃ apagatattā akutobhayā. Madhumaddavanti madhusaṅkhātaṃ maddavakaraṃ, naccanagāyanakālesu sarīrassa sarassa ca mudubhāvāvahaṃ gandhapānaṃ sandhāya vadati.‘‘Madhumādava’’ntipi paṭhanti, ādavaṃ yāvadavaṃ yāvadeva davatthaṃ madhuraṃ pivāmīti attho.
८४९. पुञ्ञक्खेत्तानमाकराति सदेवकस्स लोकस्स पुञ्ञक्खेत्तभूतानं अरियानं मग्गफलट्ठानं अरियसङ्घस्स आकरा उप्पत्तिट्ठानं तथागता। यथाति यस्मिं पुञ्ञक्खेत्ते। सेसं वुत्तनयमेव।
849.Puññakkhettānamākarāti sadevakassa lokassa puññakkhettabhūtānaṃ ariyānaṃ maggaphalaṭṭhānaṃ ariyasaṅghassa ākarā uppattiṭṭhānaṃ tathāgatā. Yathāti yasmiṃ puññakkhette. Sesaṃ vuttanayameva.
अथायस्मा महामोग्गल्लानो अत्तना च देवताय च पवत्तितं इमं कथासल्लापं मनुस्सलोकं आगन्त्वा भगवतो आरोचेसि। भगवा तमत्थं अट्ठुप्पत्तिं कत्वा सम्पत्तपरिसाय धम्मं देसेसि। सा देसना महाजनस्स सात्थिका अहोसीति।
Athāyasmā mahāmoggallāno attanā ca devatāya ca pavattitaṃ imaṃ kathāsallāpaṃ manussalokaṃ āgantvā bhagavato ārocesi. Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi. Sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.
रज्जुमालाविमानवण्णना निट्ठिता।
Rajjumālāvimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
इति परमत्थदीपनिया खुद्दक-अट्ठकथाय विमानवत्थुस्मिं
Iti paramatthadīpaniyā khuddaka-aṭṭhakathāya vimānavatthusmiṃ
द्वादसवत्थुपटिमण्डितस्स चतुत्थस्स मञ्जिट्ठकवग्गस्स
Dvādasavatthupaṭimaṇḍitassa catutthassa mañjiṭṭhakavaggassa
अत्थवण्णना निट्ठिता।
Atthavaṇṇanā niṭṭhitā.
निट्ठिता च इत्थिविमानवण्णना।
Niṭṭhitā ca itthivimānavaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / विमानवत्थुपाळि • Vimānavatthupāḷi / १२. रज्जुमालाविमानवत्थु • 12. Rajjumālāvimānavatthu
