Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā

    [౩౩౪] ౪. రాజోవాదజాతకవణ్ణనా

    [334] 4. Rājovādajātakavaṇṇanā

    గవం చే తరమానానన్తి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో రాజోవాదం ఆరబ్భ కథేసి. వత్థు తేసకుణజాతకే (జా॰ ౨.౧౭.౧ ఆదయో) ఆవి భవిస్సతి. ఇధ పన సత్థా ‘‘మహారాజ, పోరాణకరాజానోపి పణ్డితానం కథం సుత్వా ధమ్మేన సమేన రజ్జం కారేన్తా సగ్గపురం పూరయమానా గమింసూ’’తి వత్వా రఞ్ఞా యాచితో అతీతం ఆహరి.

    Gavaṃce taramānānanti idaṃ satthā jetavane viharanto rājovādaṃ ārabbha kathesi. Vatthu tesakuṇajātake (jā. 2.17.1 ādayo) āvi bhavissati. Idha pana satthā ‘‘mahārāja, porāṇakarājānopi paṇḍitānaṃ kathaṃ sutvā dhammena samena rajjaṃ kārentā saggapuraṃ pūrayamānā gamiṃsū’’ti vatvā raññā yācito atītaṃ āhari.

    అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తో సిక్ఖితసబ్బసిప్పో ఇసిపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా అభిఞ్ఞా చ సమాపత్తియో చ నిబ్బత్తేత్వా రమణీయే హిమవన్తపదేసే వనమూలఫలాహారో విహాసి. అథ రాజా అగుణపరియేసకో హుత్వా ‘‘అత్థి ను ఖో మే కోచి అగుణం కథేన్తో’’తి పరియేసన్తో అన్తోజనే చ బహిజనే చ అన్తోనగరే చ బహినగరే చ కఞ్చి అత్తనో అవణ్ణవాదిం అదిస్వా ‘‘జనపదే ను ఖో కథ’’న్తి అఞ్ఞాతకవేసేన జనపదం చరి. తత్రాపి అవణ్ణవాదిం అపస్సన్తో అత్తనో గుణకథమేవ సుత్వా ‘‘హిమవన్తపదేసే ను ఖో కథ’’న్తి అరఞ్ఞం పవిసిత్వా విచరన్తో బోధిసత్తస్స అస్సమం పత్వా తం అభివాదేత్వా కతపటిసన్థారో ఏకమన్తం నిసీది.

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto sikkhitasabbasippo isipabbajjaṃ pabbajitvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā ramaṇīye himavantapadese vanamūlaphalāhāro vihāsi. Atha rājā aguṇapariyesako hutvā ‘‘atthi nu kho me koci aguṇaṃ kathento’’ti pariyesanto antojane ca bahijane ca antonagare ca bahinagare ca kañci attano avaṇṇavādiṃ adisvā ‘‘janapade nu kho katha’’nti aññātakavesena janapadaṃ cari. Tatrāpi avaṇṇavādiṃ apassanto attano guṇakathameva sutvā ‘‘himavantapadese nu kho katha’’nti araññaṃ pavisitvā vicaranto bodhisattassa assamaṃ patvā taṃ abhivādetvā katapaṭisanthāro ekamantaṃ nisīdi.

    తదా బోధిసత్తో అరఞ్ఞతో పరిపక్కాని నిగ్రోధఫలాని ఆహరిత్వా పరిభుఞ్జి, తాని హోన్తి మధురాని ఓజవన్తాని సక్ఖరచుణ్ణసమరసాని. సో రాజానమ్పి ఆమన్తేత్వా ‘‘ఇమం మహాపుఞ్ఞ, నిగ్రోధపక్కఫలం ఖాదిత్వా పానీయం పివా’’తి ఆహ. రాజా తథా కత్వా బోధిసత్తం పుచ్ఛి ‘‘కిం ను ఖో, భన్తే, ఇమం నిగ్రోధపక్కం అతి వియ మధుర’’న్తి? ‘‘మహాపుఞ్ఞ, నూన రాజా ధమ్మేన సమేన రజ్జం కారేతి, తేనేతం మధురన్తి. రఞ్ఞో అధమ్మికకాలే అమధురం ను ఖో, భన్తే, హోతీ’’తి. ‘‘ఆమ, మహాపుఞ్ఞ, రాజూసు అధమ్మికేసు తేలమధుఫాణితాదీనిపి వనమూలఫలానిపి అమధురాని హోన్తి నిరోజాని, న కేవలం ఏతాని, సకలమ్పి రట్ఠం నిరోజం కసటం హోతి. తేసు పన ధమ్మికేసు సబ్బాని తాని మధురాని హోన్తి ఓజవన్తాని, సకలమ్పి రట్ఠం ఓజవన్తమేవ హోతీ’’తి. రాజా ‘‘ఏవం భవిస్సతి, భన్తే’’తి అత్తనో రాజభావం అజానాపేత్వావ బోధిసత్తం వన్దిత్వా బారాణసిం గన్త్వా ‘‘తాపసస్స వచనం వీమంసిస్సామీ’’తి అధమ్మేన రజ్జం కారేత్వా ‘‘ఇదాని జానిస్సామీ’’తి కిఞ్చి కాలం వీతినామేత్వా పున తత్థ గన్త్వా తం వన్దిత్వా ఏకమన్తం నిసీది.

    Tadā bodhisatto araññato paripakkāni nigrodhaphalāni āharitvā paribhuñji, tāni honti madhurāni ojavantāni sakkharacuṇṇasamarasāni. So rājānampi āmantetvā ‘‘imaṃ mahāpuñña, nigrodhapakkaphalaṃ khāditvā pānīyaṃ pivā’’ti āha. Rājā tathā katvā bodhisattaṃ pucchi ‘‘kiṃ nu kho, bhante, imaṃ nigrodhapakkaṃ ati viya madhura’’nti? ‘‘Mahāpuñña, nūna rājā dhammena samena rajjaṃ kāreti, tenetaṃ madhuranti. Rañño adhammikakāle amadhuraṃ nu kho, bhante, hotī’’ti. ‘‘Āma, mahāpuñña, rājūsu adhammikesu telamadhuphāṇitādīnipi vanamūlaphalānipi amadhurāni honti nirojāni, na kevalaṃ etāni, sakalampi raṭṭhaṃ nirojaṃ kasaṭaṃ hoti. Tesu pana dhammikesu sabbāni tāni madhurāni honti ojavantāni, sakalampi raṭṭhaṃ ojavantameva hotī’’ti. Rājā ‘‘evaṃ bhavissati, bhante’’ti attano rājabhāvaṃ ajānāpetvāva bodhisattaṃ vanditvā bārāṇasiṃ gantvā ‘‘tāpasassa vacanaṃ vīmaṃsissāmī’’ti adhammena rajjaṃ kāretvā ‘‘idāni jānissāmī’’ti kiñci kālaṃ vītināmetvā puna tattha gantvā taṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi.

    బోధిసత్తోపిస్స తథేవ వత్వా నిగ్రోధపక్కం అదాసి, తం తస్స తిత్తకరసం అహోసి. రాజా ‘‘అమధురం నిరస’’న్తి సహ ఖేళేన ఛడ్డేత్వా ‘‘తిత్తకం, భన్తే’’తి ఆహ. బోధిసత్తో ‘‘మహాపుఞ్ఞ, నూన రాజా అధమ్మికో భవిస్సతి. రాజూనఞ్హి అధమ్మికకాలే అరఞ్ఞే ఫలాఫలం ఆదిం కత్వా సబ్బం అమధురం నిరోజం జాత’’న్తి వత్వా ఇమా గాథా అభాసి –

    Bodhisattopissa tatheva vatvā nigrodhapakkaṃ adāsi, taṃ tassa tittakarasaṃ ahosi. Rājā ‘‘amadhuraṃ nirasa’’nti saha kheḷena chaḍḍetvā ‘‘tittakaṃ, bhante’’ti āha. Bodhisatto ‘‘mahāpuñña, nūna rājā adhammiko bhavissati. Rājūnañhi adhammikakāle araññe phalāphalaṃ ādiṃ katvā sabbaṃ amadhuraṃ nirojaṃ jāta’’nti vatvā imā gāthā abhāsi –

    ౧౩౩.

    133.

    ‘‘గవే చే తరమానానం, జిమ్హం గచ్ఛతి పుఙ్గవో;

    ‘‘Gave ce taramānānaṃ, jimhaṃ gacchati puṅgavo;

    సబ్బా తా జిమ్హం గచ్ఛన్తి, నేత్తే జిమ్హం గతే సతి.

    Sabbā tā jimhaṃ gacchanti, nette jimhaṃ gate sati.

    ౧౩౪.

    134.

    ‘‘ఏవమేవ మనుస్సేసు, యో హోతి సేట్ఠసమ్మతో;

    ‘‘Evameva manussesu, yo hoti seṭṭhasammato;

    సో చే అధమ్మం చరతి, పగేవ ఇతరా పజా;

    So ce adhammaṃ carati, pageva itarā pajā;

    సబ్బం రట్ఠం దుఖం సేతి, రాజా చే హోతి అధమ్మికో.

    Sabbaṃ raṭṭhaṃ dukhaṃ seti, rājā ce hoti adhammiko.

    ౧౩౫.

    135.

    ‘‘గవం చే తరమానానం, ఉజుం గచ్ఛతి పుఙ్గవో;

    ‘‘Gavaṃ ce taramānānaṃ, ujuṃ gacchati puṅgavo;

    సబ్బా గావీ ఉజుం యన్తి, నేత్తే ఉజుం గతే సతి.

    Sabbā gāvī ujuṃ yanti, nette ujuṃ gate sati.

    ౧౩౬.

    136.

    ‘‘ఏవమేవ మనుస్సేసు, యో హోతి సేట్ఠసమ్మతో;

    ‘‘Evameva manussesu, yo hoti seṭṭhasammato;

    సో సచే ధమ్మం చరతి, పగేవ ఇతరా పజా;

    So sace dhammaṃ carati, pageva itarā pajā;

    సబ్బం రట్ఠం సుఖం సేతి, రాజా చే హోతి ధమ్మికో’’తి.

    Sabbaṃ raṭṭhaṃ sukhaṃ seti, rājā ce hoti dhammiko’’ti.

    తత్థ గవన్తి గున్నం. తరమానానన్తి నదిం ఓతరన్తానం. జిమ్హన్తి కుటిలం వఙ్కం. నేత్తేతి నాయకే గహేత్వా గచ్ఛన్తే గవజేట్ఠకే ఉసభే పుఙ్గవే. పగేవ ఇతరా పజాతి ఇతరే సత్తా పురేతరమేవ అధమ్మం చరన్తీతి అత్థో. దుఖం సేతీతి న కేవలం సేతి, చతూసుపి ఇరియాపథేసు దుక్ఖమేవ విన్దతి. అధమ్మికోతి యది రాజా ఛన్దాదిఅగతిగమనవసేన అధమ్మికో హోతి. సుఖం సేతీతి సచే రాజా అగతిగమనం పహాయ ధమ్మికో హోతి, సబ్బం రట్ఠం చతూసు ఇరియాపథేసు సుఖప్పత్తమేవ హోతీతి.

    Tattha gavanti gunnaṃ. Taramānānanti nadiṃ otarantānaṃ. Jimhanti kuṭilaṃ vaṅkaṃ. Netteti nāyake gahetvā gacchante gavajeṭṭhake usabhe puṅgave. Pageva itarā pajāti itare sattā puretarameva adhammaṃ carantīti attho. Dukhaṃ setīti na kevalaṃ seti, catūsupi iriyāpathesu dukkhameva vindati. Adhammikoti yadi rājā chandādiagatigamanavasena adhammiko hoti. Sukhaṃ setīti sace rājā agatigamanaṃ pahāya dhammiko hoti, sabbaṃ raṭṭhaṃ catūsu iriyāpathesu sukhappattameva hotīti.

    రాజా బోధిసత్తస్స ధమ్మం సుత్వా అత్తనో రాజభావం జానాపేత్వా ‘‘భన్తే, పుబ్బే నిగ్రోధపక్కం అహమేవ మధురం కత్వా తిత్తకం అకాసిం, ఇదాని పున మధురం కరిస్సామీ’’తి బోధిసత్తం వన్దిత్వా నగరం గన్త్వా ధమ్మేన రజ్జం కారేన్తో సబ్బం పటిపాకతికం అకాసి.

    Rājā bodhisattassa dhammaṃ sutvā attano rājabhāvaṃ jānāpetvā ‘‘bhante, pubbe nigrodhapakkaṃ ahameva madhuraṃ katvā tittakaṃ akāsiṃ, idāni puna madhuraṃ karissāmī’’ti bodhisattaṃ vanditvā nagaraṃ gantvā dhammena rajjaṃ kārento sabbaṃ paṭipākatikaṃ akāsi.

    సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా రాజా ఆనన్దో అహోసి, తాపసో పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā rājā ānando ahosi, tāpaso pana ahameva ahosi’’nti.

    రాజోవాదజాతకవణ్ణనా చతుత్థా.

    Rājovādajātakavaṇṇanā catutthā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౩౩౪. రాజోవాదజాతకం • 334. Rājovādajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact