Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā |
။ နမော တသ္သ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ။
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ဇာတက-အဋ္ဌကထာ
Jātaka-aṭṭhakathā
(ဒုတိယော ဘာဂော)
(Dutiyo bhāgo)
၂. ဒုကနိပာတော
2. Dukanipāto
၁. ဒဠ္ဟဝဂ္ဂော
1. Daḷhavaggo
[၁၅၁] ၁. ရာဇောဝာဒဇာတကဝဏ္ဏနာ
[151] 1. Rājovādajātakavaṇṇanā
ဒဠ္ဟံ ဒဠ္ဟသ္သ ခိပတီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ရာဇောဝာဒံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော တေသကုဏဇာတကေ (ဇာ. ၂.၁၇.၁ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိသ္သတိ။ ဧကသ္မိံ ပန ဒိဝသေ ကောသလရာဇာ ဧကံ အဂတိဂတံ ဒုဗ္ဗိနိစ္ဆယံ အဍ္ဍံ ဝိနိစ္ဆိနိတ္ဝာ ဘုတ္တပာတရာသော အလ္လဟတ္ထောဝ အလင္ကတရထံ အဘိရုယ္ဟ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ဖုလ္လပဒုမသသ္သိရိကေသု ပာဒေသု နိပတိတ္ဝာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အထ နံ သတ္ထာ ဧတဒဝောစ – ‘‘ဟန္ဒ ကုတော နု တ္ဝံ, မဟာရာဇ, အာဂစ္ဆသိ ဒိဝာ ဒိဝသ္သာ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ, အဇ္ဇ ဧကံ အဂတိဂတံ ဒုဗ္ဗိနိစ္ဆယံ အဍ္ဍံ ဝိနိစ္ဆိနန္တော ဩကာသံ အလဘိတ္ဝာ ဣဒာနိ တံ တီရေတ္ဝာ ဘုဉ္ဇိတ္ဝာ အလ္လဟတ္ထောဝ တုမ္ဟာကံ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂတောမ္ဟီ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘မဟာရာဇ, ဓမ္မေန သမေန အဍ္ဍဝိနိစ္ဆယံ နာမ ကုသလံ, သဂ္ဂမဂ္ဂော ဧသ။ အနစ္ဆရိယံ ခော ပနေတံ, ယံ တုမ္ဟေ မာဒိသသ္သ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓသ္သ သန္တိကာ ဩဝာဒံ လဘမာနာ ဓမ္မေန သမေန အဍ္ဍံ ဝိနိစ္ဆိနေယ္ယာထ။ ဧတဒေဝ အစ္ဆရိယံ, ယံ ပုဗ္ဗေ ရာဇာနော အသဗ္ဗညူနမ္ပိ ပဏ္ဍိတာနံ ဝစနံ သုတ္ဝာ ဓမ္မေန သမေန အဍ္ဍံ ဝိနိစ္ဆိနန္တာ စတ္တာရိ အဂတိဂမနာနိ ဝဇ္ဇေတ္ဝာ ဒသ ရာဇဓမ္မေ အကောပေတ္ဝာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတ္ဝာ သဂ္ဂပုရံ ပူရယမာနာ အဂမိံသူ’’တိ ဝတ္ဝာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။
Daḷhaṃdaḷhassa khipatīti idaṃ satthā jetavane viharanto rājovādaṃ ārabbha kathesi. So tesakuṇajātake (jā. 2.17.1 ādayo) āvi bhavissati. Ekasmiṃ pana divase kosalarājā ekaṃ agatigataṃ dubbinicchayaṃ aḍḍaṃ vinicchinitvā bhuttapātarāso allahatthova alaṅkatarathaṃ abhiruyha satthu santikaṃ gantvā phullapadumasassirikesu pādesu nipatitvā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Atha naṃ satthā etadavoca – ‘‘handa kuto nu tvaṃ, mahārāja, āgacchasi divā divassā’’ti. ‘‘Bhante, ajja ekaṃ agatigataṃ dubbinicchayaṃ aḍḍaṃ vinicchinanto okāsaṃ alabhitvā idāni taṃ tīretvā bhuñjitvā allahatthova tumhākaṃ upaṭṭhānaṃ āgatomhī’’ti. Satthā ‘‘mahārāja, dhammena samena aḍḍavinicchayaṃ nāma kusalaṃ, saggamaggo esa. Anacchariyaṃ kho panetaṃ, yaṃ tumhe mādisassa sabbaññubuddhassa santikā ovādaṃ labhamānā dhammena samena aḍḍaṃ vinicchineyyātha. Etadeva acchariyaṃ, yaṃ pubbe rājāno asabbaññūnampi paṇḍitānaṃ vacanaṃ sutvā dhammena samena aḍḍaṃ vinicchinantā cattāri agatigamanāni vajjetvā dasa rājadhamme akopetvā dhammena rajjaṃ kāretvā saggapuraṃ pūrayamānā agamiṃsū’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗ္ရဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တသ္သ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတ္ဝာ လဒ္ဓဂဗ္ဘပရိဟာရော သောတ္ထိနာ မာတုကုစ္ဆိမ္ဟာ နိက္ခမိ။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ပနသ္သ ‘‘ဗ္ရဟ္မဒတ္တကုမာရော’’တ္ဝေဝ နာမံ အကံသု။ သော အနုပုဗ္ဗေန ဝယပ္ပတ္တော သောဠသဝသ္သကာလေ တက္ကသိလံ ဂန္တ္ဝာ သဗ္ဗသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ပတ္ဝာ ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာယ ဓမ္မေန သမေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ, ဆန္ဒာဒိဝသေန အဂန္တ္ဝာ ဝိနိစ္ဆယံ အနုသာသိ။ တသ္မိံ ဧဝံ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ အမစ္စာပိ ဓမ္မေနေဝ ဝောဟာရံ ဝိနိစ္ဆိနိံသု။ ဝောဟာရေသု ဓမ္မေန ဝိနိစ္ဆယမာနေသု ကူဋဍ္ဍကာရကာ နာမ နာဟေသုံ, တေသံ အဘာဝာ အဍ္ဍတ္ထာယ ရာဇင္ဂဏေ ဥပရဝော ပစ္ဆိဇ္ဇိ။ အမစ္စာ ဒိဝသမ္ပိ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ နိသီဒိတ္ဝာ ကဉ္စိ ဝိနိစ္ဆယတ္ထာယ အာဂစ္ဆန္တံ အဒိသ္ဝာ ဥဋ္ဌာယ ပက္ကမန္တိ, ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနံ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗဘာဝံ ပာပုဏိ။
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto tassa aggamahesiyā kucchismiṃ paṭisandhiṃ gahetvā laddhagabbhaparihāro sotthinā mātukucchimhā nikkhami. Nāmaggahaṇadivase panassa ‘‘brahmadattakumāro’’tveva nāmaṃ akaṃsu. So anupubbena vayappatto soḷasavassakāle takkasilaṃ gantvā sabbasippesu nipphattiṃ patvā pitu accayena rajje patiṭṭhāya dhammena samena rajjaṃ kāresi, chandādivasena agantvā vinicchayaṃ anusāsi. Tasmiṃ evaṃ dhammena rajjaṃ kārente amaccāpi dhammeneva vohāraṃ vinicchiniṃsu. Vohāresu dhammena vinicchayamānesu kūṭaḍḍakārakā nāma nāhesuṃ, tesaṃ abhāvā aḍḍatthāya rājaṅgaṇe uparavo pacchijji. Amaccā divasampi vinicchayaṭṭhāne nisīditvā kañci vinicchayatthāya āgacchantaṃ adisvā uṭṭhāya pakkamanti, vinicchayaṭṭhānaṃ chaḍḍetabbabhāvaṃ pāpuṇi.
ဗောဓိသတ္တော စိန္တေသိ – ‘‘မယိ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တာ နာမ နတ္ထိ, ဥပရဝော ပစ္ဆိဇ္ဇိ, ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနံ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗဘာဝံ ပတ္တံ, ဣဒာနိ မယာ အတ္တနော အဂုဏံ ပရိယေသိတုံ ဝဋ္ဋတိ ‘အယံ နာမ မေ အဂုဏော’တိ သုတ္ဝာ တံ ပဟာယ ဂုဏေသုယေဝ ဝတ္တိသ္သာမီ’’တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ‘‘အတ္ထိ နု ခော မေ ကောစိ အဂုဏဝာဒီ’’တိ ပရိဂ္ဂဏ္ဟန္တော အန္တောဝဠဉ္ဇကာနံ အန္တရေ ကဉ္စိ အဂုဏဝာဒိံ အဒိသ္ဝာ အတ္တနော ဂုဏကထမေဝ သုတ္ဝာ ‘‘ဧတေ မယ္ဟံ ဘယေနာပိ အဂုဏံ အဝတ္ဝာ ဂုဏမေဝ ဝဒေယ္ယု’’န္တိ ဗဟိဝဠဉ္ဇနကေ ပရိဂ္ဂဏ္ဟန္တော တတ္ထာပိ အဒိသ္ဝာ အန္တောနဂရေ ပရိဂ္ဂဏ္ဟိ။ ဗဟိနဂရေ စတူသု ဒ္ဝာရေသု စတုဂာမကေ ပရိဂ္ဂဏ္ဟိ။ တတ္ထာပိ ကဉ္စိ အဂုဏဝာဒိံ အဒိသ္ဝာ အတ္တနော ဂုဏကထမေဝ သုတ္ဝာ ‘‘ဇနပဒံ ပရိဂ္ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ အမစ္စေ ရဇ္ဇံ ပဋိစ္ဆာပေတ္ဝာ ရထံ အာရုယ္ဟ သာရထိမေဝ ဂဟေတ္ဝာ အညာတကဝေသေန နဂရာ နိက္ခမိတ္ဝာ ဇနပဒံ ပရိဂ္ဂဏ္ဟမာနော ယာဝ ပစ္စန္တဘူမိံ ဂန္တ္ဝာ ကဉ္စိ အဂုဏဝာဒိံ အဒိသ္ဝာ အတ္တနော ဂုဏကထမေဝ သုတ္ဝာ ပစ္စန္တသီမတော မဟာမဂ္ဂေန နဂရာဘိမုခောယေဝ နိဝတ္တိ။
Bodhisatto cintesi – ‘‘mayi dhammena rajjaṃ kārente vinicchayaṭṭhānaṃ āgacchantā nāma natthi, uparavo pacchijji, vinicchayaṭṭhānaṃ chaḍḍetabbabhāvaṃ pattaṃ, idāni mayā attano aguṇaṃ pariyesituṃ vaṭṭati ‘ayaṃ nāma me aguṇo’ti sutvā taṃ pahāya guṇesuyeva vattissāmī’’ti. Tato paṭṭhāya ‘‘atthi nu kho me koci aguṇavādī’’ti pariggaṇhanto antovaḷañjakānaṃ antare kañci aguṇavādiṃ adisvā attano guṇakathameva sutvā ‘‘ete mayhaṃ bhayenāpi aguṇaṃ avatvā guṇameva vadeyyu’’nti bahivaḷañjanake pariggaṇhanto tatthāpi adisvā antonagare pariggaṇhi. Bahinagare catūsu dvāresu catugāmake pariggaṇhi. Tatthāpi kañci aguṇavādiṃ adisvā attano guṇakathameva sutvā ‘‘janapadaṃ pariggaṇhissāmī’’ti amacce rajjaṃ paṭicchāpetvā rathaṃ āruyha sārathimeva gahetvā aññātakavesena nagarā nikkhamitvā janapadaṃ pariggaṇhamāno yāva paccantabhūmiṃ gantvā kañci aguṇavādiṃ adisvā attano guṇakathameva sutvā paccantasīmato mahāmaggena nagarābhimukhoyeva nivatti.
တသ္မိံ ပန ကာလေ ဗလ္လိကော နာမ ကောသလရာဇာပိ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော အဂုဏကထံ ဂဝေသန္တော ဟုတ္ဝာ အန္တောဝဠဉ္ဇကာဒီသု အဂုဏဝာဒိံ အဒိသ္ဝာ အတ္တနော ဂုဏကထမေဝ သုတ္ဝာ ဇနပဒံ ပရိဂ္ဂဏ္ဟန္တော တံ ပဒေသံ အဂမာသိ။ တေ ဥဘောပိ ဧကသ္မိံ နိန္နဋ္ဌာနေ သကဋမဂ္ဂေ အဘိမုခာ အဟေသုံ, ရထသ္သ ဥက္ကမနဋ္ဌာနံ နတ္ထိ။ အထ ဗလ္လိကရညော သာရထိ ဗာရာဏသိရညော သာရထိံ ‘‘တဝ ရထံ ဥက္ကမာပေဟီ’’တိ အာဟ။ သောပိ ‘‘အမ္ဘော သာရထိ, တဝ ရထံ ဥက္ကမာပေဟိ, ဣမသ္မိံ ရထေ ဗာရာဏသိရဇ္ဇသာမိကော ဗ္ရဟ္မဒတ္တမဟာရာဇာ နိသိန္နော’’တိ အာဟ။ ဣတရောပိ နံ ‘‘အမ္ဘော သာရထိ, ဣမသ္မိံ ရထေ ကောသလရဇ္ဇသာမိကော ဗလ္လိကမဟာရာဇာ နိသိန္နော, တဝ ရထံ ဥက္ကမာပေတ္ဝာ အမ္ဟာကံ ရညော ရထသ္သ ဩကာသံ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ ဗာရာဏသိရညော သာရထိ ‘‘အယမ္ပိ ကိရ ရာဇာယေဝ, ကိံ နု ခော ကာတဗ္ဗ’’န္တိ စိန္တေန္တော ‘‘အတ္ထေသော ဥပာယော’’တိ ဝယံ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘ဒဟရသ္သ ရထံ ဥက္ကမာပေတ္ဝာ မဟလ္လကသ္သ ဩကာသံ ဒာပေသ္သာမီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတ္ဝာ တံ သာရထိံ ကောသလရညော ဝယံ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ပရိဂ္ဂဏ္ဟန္တော ဥဘိန္နမ္ပိ သမာနဝယဘာဝံ ဉတ္ဝာ ရဇ္ဇပရိမာဏံ ဗလံ ဓနံ ယသံ ဇာတိံ ဂောတ္တံ ကုလပဒေသန္တိ သဗ္ဗံ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ‘‘ဥဘောပိ တိယောဇနသတိကသ္သ ရဇ္ဇသ္သ သာမိနော သမာနဗလဓနယသဇာတိဂောတ္တကုလပဒေသာ’’တိ ဉတ္ဝာ ‘‘သီလဝန္တသ္သ ဩကာသံ ဒသ္သာမီ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ ‘‘ဘော သာရထိ, တုမ္ဟာကံ ရညော သီလာစာရော ကီဒိသော’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘အယဉ္စ အယဉ္စ အမ္ဟာကံ ရညော သီလာစာရော’’တိ အတ္တနော ရညော အဂုဏမေဝ ဂုဏတော ပကာသေန္တော ပဌမံ ဂာထမာဟ –
Tasmiṃ pana kāle balliko nāma kosalarājāpi dhammena rajjaṃ kārento aguṇakathaṃ gavesanto hutvā antovaḷañjakādīsu aguṇavādiṃ adisvā attano guṇakathameva sutvā janapadaṃ pariggaṇhanto taṃ padesaṃ agamāsi. Te ubhopi ekasmiṃ ninnaṭṭhāne sakaṭamagge abhimukhā ahesuṃ, rathassa ukkamanaṭṭhānaṃ natthi. Atha ballikarañño sārathi bārāṇasirañño sārathiṃ ‘‘tava rathaṃ ukkamāpehī’’ti āha. Sopi ‘‘ambho sārathi, tava rathaṃ ukkamāpehi, imasmiṃ rathe bārāṇasirajjasāmiko brahmadattamahārājā nisinno’’ti āha. Itaropi naṃ ‘‘ambho sārathi, imasmiṃ rathe kosalarajjasāmiko ballikamahārājā nisinno, tava rathaṃ ukkamāpetvā amhākaṃ rañño rathassa okāsaṃ dehī’’ti āha. Bārāṇasirañño sārathi ‘‘ayampi kira rājāyeva, kiṃ nu kho kātabba’’nti cintento ‘‘attheso upāyo’’ti vayaṃ pucchitvā ‘‘daharassa rathaṃ ukkamāpetvā mahallakassa okāsaṃ dāpessāmī’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā taṃ sārathiṃ kosalarañño vayaṃ pucchitvā pariggaṇhanto ubhinnampi samānavayabhāvaṃ ñatvā rajjaparimāṇaṃ balaṃ dhanaṃ yasaṃ jātiṃ gottaṃ kulapadesanti sabbaṃ pucchitvā ‘‘ubhopi tiyojanasatikassa rajjassa sāmino samānabaladhanayasajātigottakulapadesā’’ti ñatvā ‘‘sīlavantassa okāsaṃ dassāmī’’ti cintetvā ‘‘bho sārathi, tumhākaṃ rañño sīlācāro kīdiso’’ti pucchi. So ‘‘ayañca ayañca amhākaṃ rañño sīlācāro’’ti attano rañño aguṇameva guṇato pakāsento paṭhamaṃ gāthamāha –
၁.
1.
‘‘ဒဠ္ဟံ ဒဠ္ဟသ္သ ခိပတိ၊ ဗလ္လိကော မုဒုနာ မုဒုံ။
‘‘Daḷhaṃ daḷhassa khipati, balliko mudunā muduṃ;
သာဓုမ္ပိ သာဓုနာ ဇေတိ၊ အသာဓုမ္ပိ အသာဓုနာ။
Sādhumpi sādhunā jeti, asādhumpi asādhunā;
ဧတာဒိသော အယံ ရာဇာ၊ မဂ္ဂာ ဥယ္ယာဟိ သာရထီ’’တိ။
Etādiso ayaṃ rājā, maggā uyyāhi sārathī’’ti.
တတ္ထ ဒဠ္ဟံ ဒဠ္ဟသ္သ ခိပတီတိ ယော ဒဠ္ဟော ဟောတိ ဗလဝဒဠ္ဟေန ပဟာရေန ဝာ ဝစနေန ဝာ ဇိနိတဗ္ဗော, တသ္သ ဒဠ္ဟမေဝ ပဟာရံ ဝာ ဝစနံ ဝာ ခိပတိ။ ဧဝံ ဒဠ္ဟောဝ ဟုတ္ဝာ တံ ဇိနာတီတိ ဒသ္သေတိ။ ဗလ္လိကောတိ တသ္သ ရညော နာမံ။ မုဒုနာ မုဒုန္တိ မုဒုပုဂ္ဂလံ သယမ္ပိ မုဒု ဟုတ္ဝာ မုဒုနာဝ ဥပာယေန ဇိနာတိ။ သာဓုမ္ပိ သာဓုနာ ဇေတီတိ ယေ သာဓူ သပ္ပုရိသာ, တေ သယမ္ပိ သာဓု ဟုတ္ဝာ သာဓုနာဝ ဥပာယေန ဇိနာတိ။ အသာဓုမ္ပိ အသာဓုနာတိ ယေ ပန အသာဓူ, တေ သယမ္ပိ အသာဓု ဟုတ္ဝာ အသာဓုနာဝ ဥပာယေန ဇိနာတီတိ ဒသ္သေတိ။ ဧတာဒိသော အယံ ရာဇာတိ အယံ အမ္ဟာကံ ကောသလရာဇာ သီလာစာရေန ဧဝရူပော။ မဂ္ဂာ ဥယ္ယာဟိ သာရထီတိ အတ္တနော ရထံ မဂ္ဂာ ဥက္ကမာပေတ္ဝာ ဥယ္ယာဟိ, ဥပ္ပထေန ယာဟိ, အမ္ဟာကံ ရညော မဂ္ဂံ ဒေဟီတိ ဝဒတိ။
Tattha daḷhaṃ daḷhassa khipatīti yo daḷho hoti balavadaḷhena pahārena vā vacanena vā jinitabbo, tassa daḷhameva pahāraṃ vā vacanaṃ vā khipati. Evaṃ daḷhova hutvā taṃ jinātīti dasseti. Ballikoti tassa rañño nāmaṃ. Mudunā mudunti mudupuggalaṃ sayampi mudu hutvā mudunāva upāyena jināti. Sādhumpi sādhunā jetīti ye sādhū sappurisā, te sayampi sādhu hutvā sādhunāva upāyena jināti. Asādhumpi asādhunāti ye pana asādhū, te sayampi asādhu hutvā asādhunāva upāyena jinātīti dasseti. Etādiso ayaṃ rājāti ayaṃ amhākaṃ kosalarājā sīlācārena evarūpo. Maggā uyyāhi sārathīti attano rathaṃ maggā ukkamāpetvā uyyāhi, uppathena yāhi, amhākaṃ rañño maggaṃ dehīti vadati.
အထ နံ ဗာရာဏသိရညော သာရထိ ‘‘အမ္ဘော, ကိံ ပန တယာ အတ္တနော ရညော ဂုဏကထာ ကထိတာ’’တိ ဝတ္ဝာ ‘‘အာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ယဒိ ပန ဧတေ ဂုဏာတိ ဝဒသိ, အဂုဏာ ပန ကီဒိသီ’’တိ ဝတ္ဝာ ‘‘ဧတေ တာဝ အဂုဏာ ဟောန္တု, တုမ္ဟာကံ ပန ရညော ကီဒိသော ဂုဏော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ သုဏာဟီ’’တိ ဒုတိယံ ဂာထမာဟ –
Atha naṃ bārāṇasirañño sārathi ‘‘ambho, kiṃ pana tayā attano rañño guṇakathā kathitā’’ti vatvā ‘‘āmā’’ti vutte ‘‘yadi pana ete guṇāti vadasi, aguṇā pana kīdisī’’ti vatvā ‘‘ete tāva aguṇā hontu, tumhākaṃ pana rañño kīdiso guṇo’’ti vutte ‘‘tena hi suṇāhī’’ti dutiyaṃ gāthamāha –
၂.
2.
‘‘အက္ကောဓေန ဇိနေ ကောဓံ၊ အသာဓုံ သာဓုနာ ဇိနေ။
‘‘Akkodhena jine kodhaṃ, asādhuṃ sādhunā jine;
ဇိနေ ကဒရိယံ ဒာနေန၊ သစ္စေနာလိကဝာဒိနံ။
Jine kadariyaṃ dānena, saccenālikavādinaṃ;
ဧတာဒိသော အယံ ရာဇာ၊ မဂ္ဂာ ဥယ္ယာဟိ သာရထီ’’တိ။
Etādiso ayaṃ rājā, maggā uyyāhi sārathī’’ti.
တတ္ထ ဧတာဒိသောတိ ဧတေဟိ ‘‘အက္ကောဓေန ဇိနေ ကောဓ’’န္တိအာဒိဝသေန ဝုတ္တေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတော။ အယဉ္ဟိ ကုဒ္ဓံ ပုဂ္ဂလံ သယံ အက္ကောဓော ဟုတ္ဝာ အက္ကောဓေန ဇိနာတိ, အသာဓုံ ပန သယံ သာဓု ဟုတ္ဝာ သာဓုနာဝ ဥပာယေန ဇိနာတိ, ကဒရိယံ ထဒ္ဓမစ္ဆရိံ သယံ ဒာယကော ဟုတ္ဝာ ဒာနေန ဇိနာတိ။ သစ္စေနာလိကဝာဒိနန္တိ မုသာဝာဒိံ သယံ သစ္စဝာဒီ ဟုတ္ဝာ သစ္စေန ဇိနာတိ။ မဂ္ဂာ ဥယ္ယာဟိ သာရထီတိ, သမ္မ သာရထိ, မဂ္ဂတော အပဂစ္ဆ။ ဧဝံဝိဓသီလာစာရဂုဏယုတ္တသ္သ အမ္ဟာကံ ရညော မဂ္ဂံ ဒေဟိ, အမ္ဟာကံ ရာဇာ မဂ္ဂသ္သ အနုစ္ဆဝိကောတိ။
Tattha etādisoti etehi ‘‘akkodhena jine kodha’’ntiādivasena vuttehi guṇehi samannāgato. Ayañhi kuddhaṃ puggalaṃ sayaṃ akkodho hutvā akkodhena jināti, asādhuṃ pana sayaṃ sādhu hutvā sādhunāva upāyena jināti, kadariyaṃ thaddhamacchariṃ sayaṃ dāyako hutvā dānena jināti. Saccenālikavādinanti musāvādiṃ sayaṃ saccavādī hutvā saccena jināti. Maggā uyyāhi sārathīti, samma sārathi, maggato apagaccha. Evaṃvidhasīlācāraguṇayuttassa amhākaṃ rañño maggaṃ dehi, amhākaṃ rājā maggassa anucchavikoti.
ဧဝံ ဝုတ္တေ ဗလ္လိကရာဇာ စ သာရထိ စ ဥဘောပိ ရထာ ဩတရိတ္ဝာ အသ္သေ မောစေတ္ဝာ ရထံ အပနေတ္ဝာ ဗာရာဏသိရညော မဂ္ဂံ အဒံသု။ ဗာရာဏသိရာဇာ ဗလ္လိကရညော ‘‘ရညာ နာမ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဩဝာဒံ ဒတ္ဝာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တ္ဝာ ဒာနာဒီနိ ပုညာနိ ကတ္ဝာ ဇီဝိတပရိယောသာနေ သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ။ ဗလ္လိကရာဇာပိ တသ္သ ဩဝာဒံ ဂဟေတ္ဝာ ဇနပဒံ ပရိဂ္ဂဟေတ္ဝာ အတ္တနော အဂုဏဝာဒိံ အဒိသ္ဝာဝ သကနဂရံ ဂန္တ္ဝာ ဒာနာဒီနိ ပုညာနိ ကတ္ဝာ ဇီဝိတပရိယောသာနေ သဂ္ဂပုရမေဝ ပူရေသိ။
Evaṃ vutte ballikarājā ca sārathi ca ubhopi rathā otaritvā asse mocetvā rathaṃ apanetvā bārāṇasirañño maggaṃ adaṃsu. Bārāṇasirājā ballikarañño ‘‘raññā nāma idañcidañca kātuṃ vaṭṭatī’’ti ovādaṃ datvā bārāṇasiṃ gantvā dānādīni puññāni katvā jīvitapariyosāne saggapuraṃ pūresi. Ballikarājāpi tassa ovādaṃ gahetvā janapadaṃ pariggahetvā attano aguṇavādiṃ adisvāva sakanagaraṃ gantvā dānādīni puññāni katvā jīvitapariyosāne saggapurameva pūresi.
သတ္ထာ ကောသလရာဇသ္သ ဩဝာဒတ္ထာယ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတ္ဝာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒာ ဗလ္လိကရညော သာရထိ မောဂ္ဂလ္လာနော အဟောသိ, ဗလ္လိကရာဇာ အာနန္ဒော, ဗာရာဏသိရညော သာရထိ သာရိပုတ္တော, ဗာရာဏသိရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။
Satthā kosalarājassa ovādatthāya imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā ballikarañño sārathi moggallāno ahosi, ballikarājā ānando, bārāṇasirañño sārathi sāriputto, bārāṇasirājā pana ahameva ahosi’’nti.
ရာဇောဝာဒဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။
Rājovādajātakavaṇṇanā paṭhamā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi / ၁၅၁. ရာဇောဝာဒဇာတကံ • 151. Rājovādajātakaṃ