| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೯. ರಾಮಣೇಯ್ಯಕತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
9. Rāmaṇeyyakattheragāthāvaṇṇanā
ಚಿಹಚಿಹಾಭಿನದಿತೇತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಾಮಣೇಯ್ಯಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ಸಿಖಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಭಗವನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಅಪರಾಪರಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕತ್ವಾ ಸುಗತೀಸು ಏವ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಇಬ್ಭಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಜೇತವನಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಸಞ್ಜಾತಪ್ಪಸಾದೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚರಿಯಾನುಕೂಲಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹರತಿ। ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಬ್ಬಜಿತಸಾರುಪ್ಪಾಯ ಚ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಪಾಸಾದಿಕಭಾವತೋ ರಾಮಣೇಯ್ಯಕೋತ್ವೇವ ಸಮಞ್ಞಾ ಅಹೋಸಿ । ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಮಾರೋ ಥೇರಂ ಭಿಂಸಾಪೇತುಕಾಮೋ ಭೇರವಸದ್ದಂ ಅಕಾಸಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಥೇರೋ ಥಿರಪಕತಿತಾಯ ತೇನ ಅಸನ್ತಸನ್ತೋ ‘‘ಮಾರೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅನಾದರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಚಿಹಚಿಹಾಭಿನದಿತೇ’’ತಿ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Cihacihābhinaditeti āyasmato rāmaṇeyyakattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto sikhissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto bhagavantaṃ disvā pasannamānaso pupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devaloke nibbatto aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsu eva parivattento imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ ibbhakule nibbattitvā vayappatto jetavanapaṭiggahaṇe sañjātappasādo pabbajitvā cariyānukūlaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññe viharati. Tassa attano sampattiyā pabbajitasāruppāya ca paṭipattiyā pāsādikabhāvato rāmaṇeyyakotveva samaññā ahosi . Athekadivasaṃ māro theraṃ bhiṃsāpetukāmo bheravasaddaṃ akāsi. Taṃ sutvā thero thirapakatitāya tena asantasanto ‘‘māro aya’’nti ñatvā tattha anādaraṃ dassento ‘‘cihacihābhinadite’’ti gāthaṃ abhāsi.
೪೯. ತತ್ಥ ಚಿಹಚಿಹಾಭಿನದಿತೇತಿ ಚಿಹಚಿಹಾತಿ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಪವತ್ತಸದ್ದತಾಯ ‘‘ಚಿಹಚಿಹಾ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಾನಂ ವಟ್ಟಕಾನಂ ಅಭಿನಾದನಿಮಿತ್ತಂ, ವಿರವಹೇತೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಿಪ್ಪಿಕಾಭಿರುತೇಹಿ ಚಾತಿ ಸಿಪ್ಪಿಕಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ದೇವಕಾ ಪರನಾಮಕಾ ಗೇಲಞ್ಞೇನ ಛಾತಕಿಸದಾರಕಾಕಾರಾ ಸಾಖಾಮಿಗಾ। ‘‘ಮಹಾಕಲನ್ದಕಾ’’ತಿ ಕೇಚಿ, ಸಿಪ್ಪಿಕಾನಂ ಅಭಿರುತೇಹಿ ಮಹಾವಿರವೇಹಿ, ಹೇತುಮ್ಹಿ ಚೇತಂ ಕರಣವಚನಂ, ತಂ ಹೇತೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಮೇ ತಂ ಫನ್ದತಿ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಮಮ ಚಿತ್ತಂ ನ ಫನ್ದತಿ ನ ಚವತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞೇ ವಿರವಹೇತು ಸಿಪ್ಪಿಕಾಭಿರುತಹೇತು ವಿಯ, ಪಾಪಿಮ, ತವ ವಿಸ್ಸರಕರಣಹೇತು ಮಮ ಚಿತ್ತಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನತೋ ನ ಪರಿಪತತೀತಿ। ತತ್ಥ ಕಾರಣಮಾಹ ‘‘ಏಕತ್ತನಿರತಞ್ಹಿ ಮೇ’’ತಿ। ಹಿ-ಸದ್ದೋ ಹೇತು ಅತ್ಥೋ, ಯಸ್ಮಾ ಮಮ ಚಿತ್ತಂ ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಂ ಪಹಾಯ ಏಕತ್ತೇ ಏಕೀಭಾವೇ, ಬಹಿದ್ಧಾ ವಾ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಪಹಾಯ ಏಕತ್ತೇ ಏಕಗ್ಗತಾಯ, ಏಕತ್ತೇ ಏಕಸಭಾವೇ ವಾ ನಿಬ್ಬಾನೇ ನಿರತಂ ಅಭಿರತಂ, ತಸ್ಮಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನತೋ ನ ಫನ್ದತಿ ನ ಚವತೀತಿ, ಇಮಂ ಕಿರ ಗಾಥಂ ವದನ್ತೋ ಏವ ಥೇರೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೨೧.೫-೯) –
49. Tattha cihacihābhinaditeti cihacihāti abhiṇhaṃ pavattasaddatāya ‘‘cihacihā’’ti laddhanāmānaṃ vaṭṭakānaṃ abhinādanimittaṃ, viravahetūti attho. Sippikābhirutehi cāti sippikā vuccanti devakā paranāmakā gelaññena chātakisadārakākārā sākhāmigā. ‘‘Mahākalandakā’’ti keci, sippikānaṃ abhirutehi mahāviravehi, hetumhi cetaṃ karaṇavacanaṃ, taṃ hetūti attho. Na me taṃ phandati cittanti mama cittaṃ na phandati na cavati. Idaṃ vuttaṃ hoti – imasmiṃ araññe viravahetu sippikābhirutahetu viya, pāpima, tava vissarakaraṇahetu mama cittaṃ kammaṭṭhānato na paripatatīti. Tattha kāraṇamāha ‘‘ekattaniratañhi me’’ti. Hi-saddo hetu attho, yasmā mama cittaṃ gaṇasaṅgaṇikaṃ pahāya ekatte ekībhāve, bahiddhā vā vikkhepaṃ pahāya ekatte ekaggatāya, ekatte ekasabhāve vā nibbāne nirataṃ abhirataṃ, tasmā kammaṭṭhānato na phandati na cavatīti, imaṃ kira gāthaṃ vadanto eva thero vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.21.5-9) –
‘‘ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ ಭಗವಾ, ಸತರಂಸೀ ಪತಾಪವಾ।
‘‘Suvaṇṇavaṇṇo bhagavā, sataraṃsī patāpavā;
ಚಙ್ಕಮನಂ ಸಮಾರೂಳ್ಹೋ, ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೋ ಸಿಖೀಸಭೋ॥
Caṅkamanaṃ samārūḷho, mettacitto sikhīsabho.
‘‘ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಸುಮನೋ, ವನ್ದಿತ್ವಾ ಞಾಣಮುತ್ತಮಂ।
‘‘Pasannacitto sumano, vanditvā ñāṇamuttamaṃ;
ಮಿನೇಲಪುಪ್ಫಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ, ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಭಿರೋಪಯಿಂ॥
Minelapupphaṃ paggayha, buddhassa abhiropayiṃ.
‘‘ಏಕತಿಂಸೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಪುಪ್ಫಮಭಿಪೂಜಯಿಂ।
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಬುದ್ಧಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ಏಕೂನತಿಂಸಕಪ್ಪಮ್ಹಿ, ಸುಮೇಘಘನನಾಮಕೋ।
‘‘Ekūnatiṃsakappamhi, sumeghaghananāmako;
ಸತ್ತರತನಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಮಹಬ್ಬಲೋ॥
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅಯಮೇವ ಚ ಥೇರಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾಬ್ಯಾಕರಣಗಾಥಾ ಅಹೋಸಿ।
Ayameva ca therassa aññābyākaraṇagāthā ahosi.
ರಾಮಣೇಯ್ಯಕತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Rāmaṇeyyakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೯. ರಾಮಣೇಯ್ಯಕತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 9. Rāmaṇeyyakattheragāthā
