Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၅. ရမဏီယဝိဟာရိတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
5. Ramaṇīyavihārittheragāthāvaṇṇanā
ယထာပိ ဘဒ္ဒော အာဇညောတိ အာယသ္မတော ရမဏီယဝိဟာရိတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? သောပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဣတော ဧကနဝုတေ ကပ္ပေ ဝိပသ္သိံ ဘဂဝန္တံ ဒိသ္ဝာ ပသန္နမာနသော ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတ္ဝာ ကောရဏ္ဍပုပ္ဖေဟိ ပူဇံ အကာသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝေသု နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ အပရာပရံ ပုညာနိ ကတ္ဝာ ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟေ အညတရသ္သ သေဋ္ဌိသ္သ ပုတ္တော ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တော ယောဗ္ဗနမဒေန ကာမေသု မုစ္ဆံ အာပန္နော ဝိဟရတိ။ သော ဧကဒိဝသံ အညတရံ ပာရဒာရိကံ ရာဇပုရိသေဟိ ဝိဝိဓာ ကမ္မကာရဏာ ကရီယမာနံ ဒိသ္ဝာ သံဝေဂဇာတော သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ ပဗ္ဗဇိ။ ပဗ္ဗဇိတော စ ရာဂစရိတတာယ နိစ္စကာလံ သုသမ္မဋ္ဌံ ပရိဝေဏံ သူပဋ္ဌိတံ ပာနီယပရိဘောဇနီယံ သုပညတံ မဉ္စပီဌံ ကတ္ဝာ ဝိဟရတိ။ တေန သော ရမဏီယဝိဟာရီတ္ဝေဝ ပညာယိတ္ထ။
Yathāpibhaddo ājaññoti āyasmato ramaṇīyavihārittherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha puññāni upacinanto ito ekanavute kappe vipassiṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso pañcapatiṭṭhitena vanditvā koraṇḍapupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devesu nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe aññatarassa seṭṭhissa putto hutvā nibbatto yobbanamadena kāmesu mucchaṃ āpanno viharati. So ekadivasaṃ aññataraṃ pāradārikaṃ rājapurisehi vividhā kammakāraṇā karīyamānaṃ disvā saṃvegajāto satthu santike dhammaṃ sutvā pabbaji. Pabbajito ca rāgacaritatāya niccakālaṃ susammaṭṭhaṃ pariveṇaṃ sūpaṭṭhitaṃ pānīyaparibhojanīyaṃ supaññataṃ mañcapīṭhaṃ katvā viharati. Tena so ramaṇīyavihārītveva paññāyittha.
သော ရာဂုသ္သန္နတာယ အယောနိသော မနသိ ကရိတ္ဝာ သဉ္စေတနိကံ သုက္ကဝိသ္သဋ္ဌိအာပတ္တိံ အာပဇ္ဇိတ္ဝာ, ‘‘ဓိရတ္ထု, မံ ဧဝံဘူတော သဒ္ဓာဒေယ္ယံ ဘုဉ္ဇေယ္ယ’’န္တိ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတ္ဝာ ‘‘ဝိဗ္ဘမိသ္သာမီ’’တိ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ, တေန စ မဂ္ဂေန သကဋေသု ဂစ္ဆန္တေသု ဧကော သကဋယုတ္တော ဂောဏော ပရိသ္သမန္တော ဝိသမဋ္ဌာနေ ခလိတ္ဝာ ပတိ, တံ သာကဋိကာ ယုဂတော မုဉ္စိတ္ဝာ တိဏောဒကံ ဒတ္ဝာ ပရိသ္သမံ ဝိနောဒေတ္ဝာ ပုနပိ ဓုရေ ယောဇေတ္ဝာ အဂမံသု။ ထေရော တံ ဒိသ္ဝာ – ‘‘ယထာယံ ဂောဏော သကိံ ခလိတ္ဝာပိ ဥဋ္ဌာယ သကိံ ဓုရံ ဝဟတိ, ဧဝံ မယာပိ ကိလေသဝသေန သကိံ ခလိတေနာပိ ဝုဋ္ဌာယ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇန္တော နိဝတ္တိတ္ဝာ ဥပာလိတ္ထေရသ္သ အတ္တနော ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိတ္ဝာ တေန ဝုတ္တဝိဓိနာ အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌဟိတ္ဝာ သီလံ ပာကတိကံ ကတ္ဝာ ဝိပသ္သနံ ပဋ္ဌပေတ္ဝာ နစိရသ္သေဝ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၂၁.၃၅-၃၉) –
So rāgussannatāya ayoniso manasi karitvā sañcetanikaṃ sukkavissaṭṭhiāpattiṃ āpajjitvā, ‘‘dhiratthu, maṃ evaṃbhūto saddhādeyyaṃ bhuñjeyya’’nti vippaṭisārī hutvā ‘‘vibbhamissāmī’’ti gacchanto antarāmagge rukkhamūle nisīdi, tena ca maggena sakaṭesu gacchantesu eko sakaṭayutto goṇo parissamanto visamaṭṭhāne khalitvā pati, taṃ sākaṭikā yugato muñcitvā tiṇodakaṃ datvā parissamaṃ vinodetvā punapi dhure yojetvā agamaṃsu. Thero taṃ disvā – ‘‘yathāyaṃ goṇo sakiṃ khalitvāpi uṭṭhāya sakiṃ dhuraṃ vahati, evaṃ mayāpi kilesavasena sakiṃ khalitenāpi vuṭṭhāya samaṇadhammaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti yoniso ummujjanto nivattitvā upālittherassa attano pavattiṃ ācikkhitvā tena vuttavidhinā āpattito vuṭṭhahitvā sīlaṃ pākatikaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.21.35-39) –
‘‘အက္ကန္တဉ္စ ပဒံ ဒိသ္ဝာ၊ စက္ကာလင္ကာရဘူသိတံ။
‘‘Akkantañca padaṃ disvā, cakkālaṅkārabhūsitaṃ;
ပဒေနာနုပဒံ ယန္တော၊ ဝိပသ္သိသ္သ မဟေသိနော။
Padenānupadaṃ yanto, vipassissa mahesino.
‘‘ကောရဏ္ဍံ ပုပ္ဖိတံ ဒိသ္ဝာ၊ သမူလံ ပူဇိတံ မယာ။
‘‘Koraṇḍaṃ pupphitaṃ disvā, samūlaṃ pūjitaṃ mayā;
ဟဋ္ဌော ဟဋ္ဌေန စိတ္တေန၊ အဝန္ဒိံ ပဒမုတ္တမံ။
Haṭṭho haṭṭhena cittena, avandiṃ padamuttamaṃ.
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ပုပ္ဖမဘိပူဇယိံ။
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘သတ္တပညာသကပ္ပမ္ဟိ၊ ဧကော ဝီတမလော အဟုံ။
‘‘Sattapaññāsakappamhi, eko vītamalo ahuṃ;
သတ္တရတနသမ္ပန္နော၊ စက္ကဝတ္တီ မဟဗ္ဗလော။
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
အရဟတ္တံ ပန ပတ္ဝာ ဝိမုတ္တိသုခံ အနုဘဝန္တော အတ္တနော ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပတ္တိယာ သဒ္ဓိံ အရိယဓမ္မာဓိဂမနဒီပနိံ ‘‘ယထာပိ ဘဒ္ဒော အာဇညော, ခလိတ္ဝာ ပတိတိဋ္ဌတီ’’တိ ဂာထံ အဘာသိ။
Arahattaṃ pana patvā vimuttisukhaṃ anubhavanto attano pubbabhāgapaṭipattiyā saddhiṃ ariyadhammādhigamanadīpaniṃ ‘‘yathāpi bhaddo ājañño, khalitvā patitiṭṭhatī’’ti gāthaṃ abhāsi.
၄၅. တတ္ထ ခလိတ္ဝာတိ ပက္ခလိတ္ဝာ။ ပတိတိဋ္ဌတီတိ ပတိဋ္ဌဟတိ, ပုနဒေဝ ယထာဌာနေ တိဋ္ဌတိ။ ဧဝန္တိ ယထာ ဘဒ္ဒော ဥသဘာဇာနီယော ဘာရံ ဝဟန္တော ပရိသ္သမပ္ပတ္တော ဝိသမဋ္ဌာနံ အာဂမ္မ ဧကဝာရံ ပက္ခလိတ္ဝာ ပတိတော န တတ္တကေန ဓုရံ ဆဍ္ဍေတိ, ထာမဇဝပရက္ကမသမ္ပန္နတာယ ပန ခလိတ္ဝာပိ ပတိတိဋ္ဌတိ, အတ္တနော သဘာဝေနေဝ ဌတ္ဝာ ဘာရံ ဝဟတိ, ဧဝံ ကိလေသပရိသ္သမပ္ပတ္တော ကိရိယာပရာဓေန ခလိတ္ဝာ တံ ခလိတံ ထာမဝီရိယသမ္ပတ္တိတာယ ပဋိပာကတိကံ ကတ္ဝာ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဒသ္သနသမ္ပန္နံ, တတော ဧဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ သဝနန္တေ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတတာယ သာဝကံ, တသ္သ ဥရေ ဝာယာမဇနိတာဘိဇာတိတာယ ဩရသံ ပုတ္တံ ဘဒ္ဒာဇာနီယသဒိသကိစ္စတာယ အာဇာနီယန္တိ စ မံ ဓာရေထ ဥပဓာရေထာတိ အတ္ထော။
45. Tattha khalitvāti pakkhalitvā. Patitiṭṭhatīti patiṭṭhahati, punadeva yathāṭhāne tiṭṭhati. Evanti yathā bhaddo usabhājānīyo bhāraṃ vahanto parissamappatto visamaṭṭhānaṃ āgamma ekavāraṃ pakkhalitvā patito na tattakena dhuraṃ chaḍḍeti, thāmajavaparakkamasampannatāya pana khalitvāpi patitiṭṭhati, attano sabhāveneva ṭhatvā bhāraṃ vahati, evaṃ kilesaparissamappatto kiriyāparādhena khalitvā taṃ khalitaṃ thāmavīriyasampattitāya paṭipākatikaṃ katvā maggasammādiṭṭhiyā dassanasampannaṃ, tato eva sammāsambuddhassa savanante ariyāya jātiyā jātatāya sāvakaṃ, tassa ure vāyāmajanitābhijātitāya orasaṃ puttaṃ bhaddājānīyasadisakiccatāya ājānīyanti ca maṃ dhāretha upadhārethāti attho.
ရမဏီယဝိဟာရိတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Ramaṇīyavihārittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၅. ရမဏီယဝိဟာရိတ္ထေရဂာထာ • 5. Ramaṇīyavihārittheragāthā