Upanishads |
Rāmatāpanī Upanishad
Sanskrit Devanagari with Roman transliteration (IAST)
॥ श्रीरामतापिन्युपनिषत् ॥
॥ śrīrāmatāpinyupaniṣat ॥
श्रीरामतापनीयार्थं भक्तध्येयकलेवरम् ।
विकलेवरकैवल्यं श्रीरामब्रह्म मे गतिः ॥
śrīrāmatāpanīyārthaṃ bhaktadhyeyakalevaram ।
vikalevarakaivalyaṃ śrīrāmabrahma me gatiḥ ॥
ॐ भद्रं कर्णेभिः श्रुणुयाम देवा भद्रं पश्येमाक्षभिर्यजत्राः ।
स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवा्ँसस्तनूभिर्व्यशेम देवहितं यदायुः ॥
oṃ bhadraṃ karṇebhiḥ śruṇuyāma devā bhadraṃ paśyemākṣabhiryajatrāḥ ।
sthirairaṅgaistuṣṭuvām̐sastanūbhirvyaśema devahitaṃ yadāyuḥ ॥
स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः स्वस्ति नः पूषा विश्ववेदाः ।
स्वस्ति नस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमिः स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु ॥
svasti na indro vṛddhaśravāḥ svasti naḥ pūṣā viśvavedāḥ ।
svasti nastārkṣyo ariṣṭanemiḥ svasti no bṛhaspatirdadhātu ॥
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥
oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ॥
ॐ चिन्मयेऽस्मिन्महाविष्णौ जाते दशरथे हरौ ।
रघोः कुलेऽखिलं राति राजते यो महीस्थितः ॥ १॥
oṃ cinmaye'sminmahāviṣṇau jāte daśarathe harau ।
raghoḥ kule'khilaṃ rāti rājate yo mahīsthitaḥ ॥ 1॥
स राम इति लोकेषु विद्वद्भिः प्रकटीकृतः ।
राक्षसा येन मरणं यान्ति स्वोद्रेकतोऽथवा ॥ २॥
sa rāma iti lokeṣu vidvadbhiḥ prakaṭīkṛtaḥ ।
rākṣasā yena maraṇaṃ yānti svodrekato'thavā ॥ 2॥
रामनाम भुवि ख्यातमभिरामेण वा पुनः ।
राक्षसान्मर्त्यरूपेण राहुर्मनसिजं यथा ॥ ३॥
rāmanāma bhuvi khyātamabhirāmeṇa vā punaḥ ।
rākṣasānmartyarūpeṇa rāhurmanasijaṃ yathā ॥ 3॥
प्रभाहीनांस्तथा कृत्वा राज्यार्हाणां महीभृताम् ।
धर्ममार्गं चरित्रेण ज्ञानमार्गं च नामतः ॥ ४॥
prabhāhīnāṃstathā kṛtvā rājyārhāṇāṃ mahībhṛtām ।
dharmamārgaṃ caritreṇa jñānamārgaṃ ca nāmataḥ ॥ 4॥
तथा ध्यानेन वैराग्यमैश्वर्यं स्वस्य पूजनात् ।
तथा रात्यस्य रामाख्या भुवि स्यादथ तत्त्वतः ॥ ५॥
tathā dhyānena vairāgyamaiśvaryaṃ svasya pūjanāt ।
tathā rātyasya rāmākhyā bhuvi syādatha tattvataḥ ॥ 5॥
रमन्ते योगिनोऽनन्ते नित्यानन्दे चिदात्मनि ।
इति रामपदेनासौ परं ब्रह्माभिधीयते ॥ ६॥
ramante yogino'nante nityānande cidātmani ।
iti rāmapadenāsau paraṃ brahmābhidhīyate ॥ 6॥
चिन्मयस्याद्वितीयस्य निष्कलस्याशरीरिणः ।
उपासकानां कार्यार्थं ब्रह्मणो रूपकल्पना ॥ ७॥
cinmayasyādvitīyasya niṣkalasyāśarīriṇaḥ ।
upāsakānāṃ kāryārthaṃ brahmaṇo rūpakalpanā ॥ 7॥
रूपस्थानां देवतानां पुंस्त्र्यङ्गास्त्रादिकल्पना ।
द्वित्तत्वारिषडष्टानां दश द्वादश षोडश ॥ ८॥
rūpasthānāṃ devatānāṃ puṃstryaṅgāstrādikalpanā ।
dvittatvāriṣaḍaṣṭānāṃ daśa dvādaśa ṣoḍaśa ॥ 8॥
अष्टादशामी कथिता हस्ताः शङ्खादिभिर्युताः ।
सहस्रान्तास्तथा तासां वर्णवाहनकल्पना ॥ ९॥
aṣṭādaśāmī kathitā hastāḥ śaṅkhādibhiryutāḥ ।
sahasrāntāstathā tāsāṃ varṇavāhanakalpanā ॥ 9॥
शक्तिसेनाकल्पना च ब्रह्मण्येवं हि पञ्चधा ।
कल्पितस्य शरीरस्य तस्य सेनादिकल्पना ॥ १०॥
śaktisenākalpanā ca brahmaṇyevaṃ hi pañcadhā ।
kalpitasya śarīrasya tasya senādikalpanā ॥ 10॥
ब्रह्मादीनां वाचकोऽयं मन्त्रोऽन्वर्थादिसंज्ञकः ।
जप्तव्यो मन्त्रिणा नैवं विना देवः प्रसीदति ॥ ११॥
brahmādīnāṃ vācako'yaṃ mantro'nvarthādisaṃjñakaḥ ।
japtavyo mantriṇā naivaṃ vinā devaḥ prasīdati ॥ 11॥
क्रियाकर्मेज्यकर्तॄणामर्थं मन्त्रो वदत्यथ ।
मननान्त्राणनान्मन्त्रः सर्ववाच्यस्य वाचकः ॥ १२॥
kriyākarmejyakartṝṇāmarthaṃ mantro vadatyatha ।
mananāntrāṇanānmantraḥ sarvavācyasya vācakaḥ ॥ 12॥
सोऽभयस्यास्य देवस्य विग्रहो यन्त्रकल्पना ।
विना यन्त्रेण चेत्पूजा देवता न प्रसीदति ॥ १३॥
so'bhayasyāsya devasya vigraho yantrakalpanā ।
vinā yantreṇa cetpūjā devatā na prasīdati ॥ 13॥
इति रामपूर्वतापिन्युपनिषदि प्रथमोपनिषत् ॥ १॥
iti rāmapūrvatāpinyupaniṣadi prathamopaniṣat ॥ 1॥
स्वर्भूर्ज्योतिर्मयोऽनन्तरूपी स्वेनैव भासते ।
जीवत्वेन समो यस्य सृष्टिस्थितिलयस्य च ॥ १॥
svarbhūrjyotirmayo'nantarūpī svenaiva bhāsate ।
jīvatvena samo yasya sṛṣṭisthitilayasya ca ॥ 1॥
कारणत्वेन चिच्छक्त्या रजःसत्त्वतमोगुणैः ।
यथैव वटबीजस्थः प्राकृतश्च महान्द्रुमः ॥ २॥
kāraṇatvena cicchaktyā rajaḥsattvatamoguṇaiḥ ।
yathaiva vaṭabījasthaḥ prākṛtaśca mahāndrumaḥ ॥ 2॥
तथैव रामबीजस्थं जगदेतच्चराचरम् ।
रेफारूढा मूर्तयः स्युः शक्तयस्तिस्र एव चेति ॥ ३॥
tathaiva rāmabījasthaṃ jagadetaccarācaram ।
rephārūḍhā mūrtayaḥ syuḥ śaktayastisra eva ceti ॥ 3॥
इति रामतापिन्युओअनिषदि द्वितीयोपनिषत् ॥ २॥
iti rāmatāpinyuoaniṣadi dvitīyopaniṣat ॥ 2॥
सीतारामौ तन्मयावत्र पूज्यौ
जातान्याभ्यां भुवनानि द्विसप्त ।
स्थितानि च प्रहितान्येव तेषु
ततो रामो मानवो माययाधात् ॥ १॥
sītārāmau tanmayāvatra pūjyau
jātānyābhyāṃ bhuvanāni dvisapta ।
sthitāni ca prahitānyeva teṣu
tato rāmo mānavo māyayādhāt ॥ 1॥
जगत्प्राणायात्मनेऽस्मै नमः स्या-
न्नमस्त्वैक्यं प्रवदेत्प्राग्गुणेनेति ॥ २॥
jagatprāṇāyātmane'smai namaḥ syā-
nnamastvaikyaṃ pravadetprāgguṇeneti ॥ 2॥
इति रामतापिन्युपनिषदि तृतीयोपनिषत् ॥ ३॥
iti rāmatāpinyupaniṣadi tṛtīyopaniṣat ॥ 3॥
जीववाची नमो नाम चात्मारामेति गीयते ।
तदात्मिका या चतुर्थी तथा मायेति गीयते ॥ १॥
jīvavācī namo nāma cātmārāmeti gīyate ।
tadātmikā yā caturthī tathā māyeti gīyate ॥ 1॥
मन्त्रोयं वाचको रामो रामो वाच्यः स्याद्योगएतयोः ।
फलतश्चैव सर्वेषां साधकानां न संशयः ॥ २॥
mantroyaṃ vācako rāmo rāmo vācyaḥ syādyogaetayoḥ ।
phalataścaiva sarveṣāṃ sādhakānāṃ na saṃśayaḥ ॥ 2॥
यथा नामी वाचकेन नाम्ना योऽभिमुखो भवेत् ।
तथा बीजात्मको मन्त्रो मन्त्रिणोऽभिमुखो भवेत् ॥ ३॥
yathā nāmī vācakena nāmnā yo'bhimukho bhavet ।
tathā bījātmako mantro mantriṇo'bhimukho bhavet ॥ 3॥
बीजशक्तिं न्यसेद्दक्षवामयोः स्तनयोरपि ।
कीलो मध्ये विना भाव्यः स्ववाञ्छाविनियोगवान् ॥ ४॥
bījaśaktiṃ nyaseddakṣavāmayoḥ stanayorapi ।
kīlo madhye vinā bhāvyaḥ svavāñchāviniyogavān ॥ 4॥
सर्वेषामेव मन्त्राणामेष साधारणः क्रमः ।
अत्र रामोऽनन्तरूपस्तेजसा वह्निना समः ॥ ५॥
sarveṣāmeva mantrāṇāmeṣa sādhāraṇaḥ kramaḥ ।
atra rāmo'nantarūpastejasā vahninā samaḥ ॥ 5॥
सत्त्वनुष्णगुविश्वश्चेदग्नीषोमात्मकं जगत् ।
उत्पन्नः सीतया भाति चन्द्रश्चन्द्रिकया यथा ॥ ६॥
sattvanuṣṇaguviśvaścedagnīṣomātmakaṃ jagat ।
utpannaḥ sītayā bhāti candraścandrikayā yathā ॥ 6॥
प्रकृत्या सहितः श्यामः पीतवासा जटाधरः ।
द्विभुजः कुण्डली रत्नमाली धीरो धनुर्धरः ॥ ७॥
prakṛtyā sahitaḥ śyāmaḥ pītavāsā jaṭādharaḥ ।
dvibhujaḥ kuṇḍalī ratnamālī dhīro dhanurdharaḥ ॥ 7॥
प्रसन्नवदनो जेता घृष्ट्यष्टकविभूषितः ।
प्रकृत्या परमेश्वर्या जगद्योन्याङ्किताङ्कभृत् ॥ ८॥
prasannavadano jetā ghṛṣṭyaṣṭakavibhūṣitaḥ ।
prakṛtyā parameśvaryā jagadyonyāṅkitāṅkabhṛt ॥ 8॥
हेमाभया द्विभुजया सर्वालङ्कृतया चिता ।
श्लिष्टः कमलधारिण्या पुष्टः कोसलजात्मजः ॥ ९॥
hemābhayā dvibhujayā sarvālaṅkṛtayā citā ।
śliṣṭaḥ kamaladhāriṇyā puṣṭaḥ kosalajātmajaḥ ॥ 9॥
दक्षिणे लक्ष्मणेनाथ सधनुष्पाणिना पुनः ।
हेमाभेनानुजेनैव तथा कोणत्रयं भवेत् ॥ १०॥
dakṣiṇe lakṣmaṇenātha sadhanuṣpāṇinā punaḥ ।
hemābhenānujenaiva tathā koṇatrayaṃ bhavet ॥ 10॥
तथैव तस्य मन्त्रस्य यस्याणुश्च स्वङेन्तया ।
एवं त्रिकोणरूपं स्यात्तं देवा ये समाययुः ॥ ११॥
tathaiva tasya mantrasya yasyāṇuśca svaṅentayā ।
evaṃ trikoṇarūpaṃ syāttaṃ devā ye samāyayuḥ ॥ 11॥
स्तुतिं चक्रुश्च जगतः पतिं कल्पतरौ स्थितम् ।
कामरूपाय रामाय नमो मायामयाय च ॥ १२॥
stutiṃ cakruśca jagataḥ patiṃ kalpatarau sthitam ।
kāmarūpāya rāmāya namo māyāmayāya ca ॥ 12॥
नमो वेदादिरूपाय ओङ्काराय नमो नमः ।
रमाधराय रामाय श्रीरामायात्ममूर्तये ॥ १३॥
namo vedādirūpāya oṅkārāya namo namaḥ ।
ramādharāya rāmāya śrīrāmāyātmamūrtaye ॥ 13॥
जानकीदेहभूषाय रक्षोघ्नाय शुभाङ्गिने ।
भद्राय रघुवीराय दशास्यान्तकरूपिणे ॥ १४॥
jānakīdehabhūṣāya rakṣoghnāya śubhāṅgine ।
bhadrāya raghuvīrāya daśāsyāntakarūpiṇe ॥ 14॥
रामभद्र महेश्वास रघुवीर नृपोत्तम ।
भो दशास्यान्तकास्माकं रक्षां देहि श्रियं च ते ॥ १५॥
rāmabhadra maheśvāsa raghuvīra nṛpottama ।
bho daśāsyāntakāsmākaṃ rakṣāṃ dehi śriyaṃ ca te ॥ 15॥
त्वमैश्वर्यं दापयाथ सम्प्रत्याश्वरिमारणम् ।
कुर्विति स्तुत्य देवाद्यास्तेन सार्धं सुखं स्थिताः ॥ १६॥
tvamaiśvaryaṃ dāpayātha sampratyāśvarimāraṇam ।
kurviti stutya devādyāstena sārdhaṃ sukhaṃ sthitāḥ ॥ 16॥
स्तुवन्त्येवं हि ऋषयस्तदा रावण आसुरः ।
रामपत्नीं वनस्थां यः स्वनिवृत्त्यर्थमाददे ॥ १७॥
stuvantyevaṃ hi ṛṣayastadā rāvaṇa āsuraḥ ।
rāmapatnīṃ vanasthāṃ yaḥ svanivṛttyarthamādade ॥ 17॥
स रावण इति ख्यातो यद्वा रावाच्च रावणः ।
तद्व्याजेनेक्षितुं सीतां रामो लक्ष्मण एव च ॥ १८॥
sa rāvaṇa iti khyāto yadvā rāvācca rāvaṇaḥ ।
tadvyājenekṣituṃ sītāṃ rāmo lakṣmaṇa eva ca ॥ 18॥
विचेरतुस्तदा भूमौ देवीं संदृश्य चासुरम् ।
हत्वा कबन्धं शबरीं गत्वा तस्याज्ञया तया ॥ १९॥
viceratustadā bhūmau devīṃ saṃdṛśya cāsuram ।
hatvā kabandhaṃ śabarīṃ gatvā tasyājñayā tayā ॥ 19॥
पूजितो वायुपुत्रेण भक्तेन च कपीश्वरम् ।
आहूय शंसतां सर्वमाद्यन्तं रामलक्ष्मणौ ॥ २०॥
pūjito vāyuputreṇa bhaktena ca kapīśvaram ।
āhūya śaṃsatāṃ sarvamādyantaṃ rāmalakṣmaṇau ॥ 20॥
स तु रामे शङ्कितः सन्प्रत्ययार्थं च दुन्दुभेः ।
विग्रहं दर्शयामास यो रामस्तमचिक्षिपत् ॥ २१॥
sa tu rāme śaṅkitaḥ sanpratyayārthaṃ ca dundubheḥ ।
vigrahaṃ darśayāmāsa yo rāmastamacikṣipat ॥ 21॥
सप्त सालान्विभिद्याशु मोदते राघवस्तदा ।
तेन हृष्टः कपीन्द्रोऽसौ स रामस्तस्य पत्तनम् ॥ २२॥
sapta sālānvibhidyāśu modate rāghavastadā ।
tena hṛṣṭaḥ kapīndro'sau sa rāmastasya pattanam ॥ 22॥
जगामागर्जदनुजो वालिनो वेगतो गृहात् ।
तदा वाली निर्जगाम तं वालिनमथाहवे ॥ २३॥
jagāmāgarjadanujo vālino vegato gṛhāt ।
tadā vālī nirjagāma taṃ vālinamathāhave ॥ 23॥
निहत्य राघवो राज्ये सुग्रीवं स्थापयत्ततः ।
हरीनाहूय सुग्रीवस्त्वाह चाशाविदोऽधुना ॥ २४॥
nihatya rāghavo rājye sugrīvaṃ sthāpayattataḥ ।
harīnāhūya sugrīvastvāha cāśāvido'dhunā ॥ 24॥
आदाय मैथिलीमद्य ददताश्वाशु गच्छत ।
ततस्ततार हनुमानब्धिं लङ्कां समाययौ ॥ २५॥
ādāya maithilīmadya dadatāśvāśu gacchata ।
tatastatāra hanumānabdhiṃ laṅkāṃ samāyayau ॥ 25॥
सीतां दृष्ट्वाऽसुरान्हत्वा पुरं दग्ध्वा तथा स्वयम् ।
आगत्य रामेण सह न्यवेदयत तत्त्वतः ॥ २६॥
sītāṃ dṛṣṭvā'surānhatvā puraṃ dagdhvā tathā svayam ।
āgatya rāmeṇa saha nyavedayata tattvataḥ ॥ 26॥
तदा रामः क्रोधरूपी तानाहूयाथ वानरान् ।
तैः सार्धमादायास्त्राणि पुरीं लङ्कां समाययौ ॥ २७॥
tadā rāmaḥ krodharūpī tānāhūyātha vānarān ।
taiḥ sārdhamādāyāstrāṇi purīṃ laṅkāṃ samāyayau ॥ 27॥
तां दृष्ट्वा उदधीशेन सार्धं युद्धमकारयत् ।
घटश्रोत्रसहस्राक्षजिद्भ्यां युक्तं तमाहवे॥ २८॥
tāṃ dṛṣṭvā udadhīśena sārdhaṃ yuddhamakārayat ।
ghaṭaśrotrasahasrākṣajidbhyāṃ yuktaṃ tamāhave॥ 28॥
हत्वा बिभीषणं तत्र स्थाप्याथ जनकात्मजाम् ।
आदायाङ्कस्थितां कृत्वा स्वपुरं तैर्जगाम सः ॥ २९॥
hatvā bibhīṣaṇaṃ tatra sthāpyātha janakātmajām ।
ādāyāṅkasthitāṃ kṛtvā svapuraṃ tairjagāma saḥ ॥ 29॥
ततः सिंहासनस्थः सन् द्विभुजो रघुनन्दनः ।
धनुर्धरः प्रसन्नात्मा सर्वाभरणभूषितः ॥ ३०॥
tataḥ siṃhāsanasthaḥ san dvibhujo raghunandanaḥ ।
dhanurdharaḥ prasannātmā sarvābharaṇabhūṣitaḥ ॥ 30॥
मुद्रां ज्ञानमयीं याम्ये वामे तेजप्रकाशिनीम् ।
धृत्वा व्याख्याननिरतश्चिन्मयः परमेश्वरः ॥ ३१॥
mudrāṃ jñānamayīṃ yāmye vāme tejaprakāśinīm ।
dhṛtvā vyākhyānanirataścinmayaḥ parameśvaraḥ ॥ 31॥
उदग्दक्षिणयोः स्वस्य शत्रुघ्नभरतौ ततः ।
हनूमन्तं च श्रोतारमग्रतः स्यात्त्रिकोणगम् ॥ ३२॥
udagdakṣiṇayoḥ svasya śatrughnabharatau tataḥ ।
hanūmantaṃ ca śrotāramagrataḥ syāttrikoṇagam ॥ 32॥
भरताधस्तु सुग्रीवं शत्रुघ्नाधो बिभीषणम् ।
पश्चिमे लक्ष्मणं तस्य धृतच्छ्रत्रं सचामरम् ॥ ३३॥
bharatādhastu sugrīvaṃ śatrughnādho bibhīṣaṇam ।
paścime lakṣmaṇaṃ tasya dhṛtacchratraṃ sacāmaram ॥ 33॥
तदधस्तौ तालवृन्तकरौ त्र्यस्रं पुनर्भवेत् ।
एवं षट्कोणमादौ स्वदीर्घाङ्गैरेष संयुतः ॥ ३४॥
tadadhastau tālavṛntakarau tryasraṃ punarbhavet ।
evaṃ ṣaṭkoṇamādau svadīrghāṅgaireṣa saṃyutaḥ ॥ 34॥
द्वितीयं वासुदेवाद्यैराग्नेयादिषु संयुतः ।
तृतीयं वायुसूनुं च सुग्रीवं भरतं तथा ॥ ३५॥
dvitīyaṃ vāsudevādyairāgneyādiṣu saṃyutaḥ ।
tṛtīyaṃ vāyusūnuṃ ca sugrīvaṃ bharataṃ tathā ॥ 35॥
बिभीषणं लक्ष्मणं च अङ्गदं चारिमर्दनम् ।
जाम्बवन्तं च तैर्युक्तस्ततो धृष्टिर्जयन्तकः ॥ ३६॥
bibhīṣaṇaṃ lakṣmaṇaṃ ca aṅgadaṃ cārimardanam ।
jāmbavantaṃ ca tairyuktastato dhṛṣṭirjayantakaḥ ॥ 36॥
विजयश्च सुराष्ट्रश्च राष्ट्रवर्धन एव च ।
अशोको धर्मपालश्च सुमन्त्रश्चैभिरावृतः ॥ ३७॥
vijayaśca surāṣṭraśca rāṣṭravardhana eva ca ।
aśoko dharmapālaśca sumantraścaibhirāvṛtaḥ ॥ 37॥
ततः सहस्रदृग्वह्निर्धर्मज्ञो वरुणोऽनिलः ।
इन्द्वीशधात्रनन्ताश्च दशभिश्चैभिरावृतः ॥ ३८॥
tataḥ sahasradṛgvahnirdharmajño varuṇo'nilaḥ ।
indvīśadhātranantāśca daśabhiścaibhirāvṛtaḥ ॥ 38॥
बहिस्तदायुधैः पूज्यो नीलादिभिरलङ्कृतः ।
वसिष्ठवामदेवादिमुनिभिः समुपासितः ॥ ३९॥
bahistadāyudhaiḥ pūjyo nīlādibhiralaṅkṛtaḥ ।
vasiṣṭhavāmadevādimunibhiḥ samupāsitaḥ ॥ 39॥
एवमुद्देशतः प्रोक्तं निर्देशस्तस्य चाधुना ।
त्रिरेखापुटमालिख्य मध्ये तारद्वयं लिखेत् ॥ ४०॥
evamuddeśataḥ proktaṃ nirdeśastasya cādhunā ।
trirekhāpuṭamālikhya madhye tāradvayaṃ likhet ॥ 40॥
तन्मध्ये बीजमालिख्य तदधः साध्यमालिखेत् ।
द्वितीयान्तं च तस्योर्ध्वं षष्ठ्यन्तं साधकं तथा ॥ ४१॥
tanmadhye bījamālikhya tadadhaḥ sādhyamālikhet ।
dvitīyāntaṃ ca tasyordhvaṃ ṣaṣṭhyantaṃ sādhakaṃ tathā ॥ 41॥
कुरु द्वयं च तत्पार्श्वे लिखेद्बीजान्तरे रमाम् ।
तत्सर्वं प्रणवाभ्यां च वेष्टयेच्छुद्धबुद्धिमान् ॥ ४२॥
kuru dvayaṃ ca tatpārśve likhedbījāntare ramām ।
tatsarvaṃ praṇavābhyāṃ ca veṣṭayecchuddhabuddhimān ॥ 42॥
दीर्घभाजि षडस्रे तु लिखेद्बीजं हृदादिभिः ।
कोणपार्श्वे रमामाये तदग्रेऽनङ्गमालिखेत् ॥ ४३॥
dīrghabhāji ṣaḍasre tu likhedbījaṃ hṛdādibhiḥ ।
koṇapārśve ramāmāye tadagre'naṅgamālikhet ॥ 43॥
क्रोधं कोणाग्रान्तरेषु लिख्य मन्त्र्यभितो गिरम् ।
वृत्तत्रयं साष्टपत्रं सरोजे विलिखेत्स्वरान् ॥ ४४॥
krodhaṃ koṇāgrāntareṣu likhya mantryabhito giram ।
vṛttatrayaṃ sāṣṭapatraṃ saroje vilikhetsvarān ॥ 44॥
केसरे चाष्टपत्रे च वर्गाष्टकमथालिखेत् ।
तेषु मालामनोर्वर्णान्विलिखेदूर्मिसंख्यया ॥ ४५॥
kesare cāṣṭapatre ca vargāṣṭakamathālikhet ।
teṣu mālāmanorvarṇānvilikhedūrmisaṃkhyayā ॥ 45॥
अन्ते पञ्चाक्षराण्येवं पुनरष्टदलं लिखेत् ।
तेषु नारायणाष्टार्णांलिख्य तत्केसरे रमाम् ॥ ४६॥
ante pañcākṣarāṇyevaṃ punaraṣṭadalaṃ likhet ।
teṣu nārāyaṇāṣṭārṇāṃlikhya tatkesare ramām ॥ 46॥
तद्बहिर्द्वादशदलं विलिखेद्द्वादशाक्षरम् ।
अथों नमो भगवते वासुदेवाय इत्ययम् ॥ ४७॥
tadbahirdvādaśadalaṃ vilikheddvādaśākṣaram ।
athoṃ namo bhagavate vāsudevāya ityayam ॥ 47॥
आदिक्षान्तान्केसरेषु वृत्ताकारेण संलिखेत् ।
तद्बहिः षोडशदलं लिख्य तत्केसरे हृयम् ॥ ४८॥
ādikṣāntānkesareṣu vṛttākāreṇa saṃlikhet ।
tadbahiḥ ṣoḍaśadalaṃ likhya tatkesare hṛyam ॥ 48॥
वर्मास्त्रनतिसंयुक्तं दलेषु द्वादशाक्षरम् ।
तत्सन्धिष्विरजादीनां मन्त्रान्मन्त्री समालिखेत् ॥ ४९॥
varmāstranatisaṃyuktaṃ daleṣu dvādaśākṣaram ।
tatsandhiṣvirajādīnāṃ mantrānmantrī samālikhet ॥ 49॥
ह्रं स्रं भ्रं व्रं लूॅं श्रं ज्रं च लिखेत्सम्यक्ततो बहिः ।
द्वात्रिंशारं महापद्मं नादबिन्दुसमायुतम् ॥ ५०॥
hraṃ sraṃ bhraṃ vraṃ lūṃ śraṃ jraṃ ca likhetsamyaktato bahiḥ ।
dvātriṃśāraṃ mahāpadmaṃ nādabindusamāyutam ॥ 50॥
विलिखेन्मन्त्रराजार्णांस्तेषु पत्रेषु यत्नतः ।
ध्यायेदष्टवसूनेकादशरुद्रांश्च तत्र वै ॥ ५१॥
vilikhenmantrarājārṇāṃsteṣu patreṣu yatnataḥ ।
dhyāyedaṣṭavasūnekādaśarudrāṃśca tatra vai ॥ 51॥
द्वादशेनांश्च धातारं वषट्कारं च तद्बहिः ।
भूगृहं वज्रशूलाढ्यं रेखात्रयसमन्वितम् ॥ ५२॥
dvādaśenāṃśca dhātāraṃ vaṣaṭkāraṃ ca tadbahiḥ ।
bhūgṛhaṃ vajraśūlāḍhyaṃ rekhātrayasamanvitam ॥ 52॥
द्वारोपतं च राश्यादिभूषितं फणिसंयुतम् ।
अनन्तो वासुकिश्चैव तक्षः कर्कोटपद्मकः ॥ ५३॥
dvāropataṃ ca rāśyādibhūṣitaṃ phaṇisaṃyutam ।
ananto vāsukiścaiva takṣaḥ karkoṭapadmakaḥ ॥ 53॥
महापद्मश्च शङ्खश्च गुलिकोऽष्टौ प्रकीर्तिताः ।
एवं मण्डलमालिख्य तस्य दिक्षु विदिक्षु च ॥ ५४॥
mahāpadmaśca śaṅkhaśca guliko'ṣṭau prakīrtitāḥ ।
evaṃ maṇḍalamālikhya tasya dikṣu vidikṣu ca ॥ 54॥
नारसिंहं च वाराहं लिखेन्मन्त्रद्वयं तथा ।
कूटो रेफानुग्रहेन्दुनादशक्त्यादिभिर्युतः ॥ ५५॥
nārasiṃhaṃ ca vārāhaṃ likhenmantradvayaṃ tathā ।
kūṭo rephānugrahendunādaśaktyādibhiryutaḥ ॥ 55॥
यो नृसिंहः समाख्यातो ग्रहमारणकर्मणि ।
अन्त्याङ्घ्रीशवियद्बिन्दुनादैर्बीजं च सौकरम् ॥ ५६॥
yo nṛsiṃhaḥ samākhyāto grahamāraṇakarmaṇi ।
antyāṅghrīśaviyadbindunādairbījaṃ ca saukaram ॥ 56॥
हुंकारं चात्र रामस्य मालमन्त्रोऽधुनेरितः ।
तारो नतिश्च निद्रायाः स्मृतिर्भेदश्च कामिका ॥ ५७॥
huṃkāraṃ cātra rāmasya mālamantro'dhuneritaḥ ।
tāro natiśca nidrāyāḥ smṛtirbhedaśca kāmikā ॥ 57॥
रुद्रेण संयुता वह्निमेधामरविभूषिता ।
दीर्घा क्रूरयुता ह्लादिन्यथो दीर्घसमायुता ॥ ५८॥
rudreṇa saṃyutā vahnimedhāmaravibhūṣitā ।
dīrghā krūrayutā hlādinyatho dīrghasamāyutā ॥ 58॥
क्षुधा क्रोधिन्यमोघा च विश्वमप्यथ मेधया ।
युक्ता दीर्घज्वालिनी च सुसूक्ष्मा मृत्युरूपिणी ॥ ५९॥
kṣudhā krodhinyamoghā ca viśvamapyatha medhayā ।
yuktā dīrghajvālinī ca susūkṣmā mṛtyurūpiṇī ॥ 59॥
सप्रतिष्ठा ह्लादिनी त्वक्क्ष्वेलप्रीतिश्च सामरा ।
ज्योतिस्तीक्ष्णाग्निसंयुक्ता श्वेतानुस्वारसंयुता ॥ ६०॥
sapratiṣṭhā hlādinī tvakkṣvelaprītiśca sāmarā ।
jyotistīkṣṇāgnisaṃyuktā śvetānusvārasaṃyutā ॥ 60॥
कामिकापञ्चमूलान्तस्तान्तान्तो थान्त इत्यथ ।
स सानन्तो दीर्घयुतो वायुः सूक्ष्मयुतो विषः ॥ ६१॥
kāmikāpañcamūlāntastāntānto thānta ityatha ।
sa sānanto dīrghayuto vāyuḥ sūkṣmayuto viṣaḥ ॥ 61॥
कामिका कामका रुद्रयुक्ताथोऽथ स्थिरातपा ।
तापनी दीर्घयुक्ता भूरनलोऽनन्तगोऽनिलः ॥ ६२॥
kāmikā kāmakā rudrayuktātho'tha sthirātapā ।
tāpanī dīrghayuktā bhūranalo'nantago'nilaḥ ॥ 62॥
नारायणात्मकः कालः प्राणाभो विद्यया युतः ।
पीतारातिस्तथा लान्तो योन्या युक्तस्ततो नतिः ॥ ६३॥
nārāyaṇātmakaḥ kālaḥ prāṇābho vidyayā yutaḥ ।
pītārātistathā lānto yonyā yuktastato natiḥ ॥ 63॥
सप्तचत्वारिंशद्वर्णगुणान्तःस्पृङ्मनुः स्वयम् ।
राज्याभिषिक्तस्य तस्य रामस्योक्तक्रमाल्लिखेत् ॥ ६४॥
saptacatvāriṃśadvarṇaguṇāntaḥspṛṅmanuḥ svayam ।
rājyābhiṣiktasya tasya rāmasyoktakramāllikhet ॥ 64॥
इदं सर्वात्मकं यन्त्रं प्रागुक्तमृषिसेवितम् ।
सेवकानां मोक्षकरमायुरारोग्यवर्धनम् ॥ ६५॥
idaṃ sarvātmakaṃ yantraṃ prāguktamṛṣisevitam ।
sevakānāṃ mokṣakaramāyurārogyavardhanam ॥ 65॥
अपुत्राणां पुत्रदं च बहुना किमनेन वै ।
प्राप्नुवन्ति क्षणात्सम्यगत्र धर्मादिकानपि ॥ ६६॥
aputrāṇāṃ putradaṃ ca bahunā kimanena vai ।
prāpnuvanti kṣaṇātsamyagatra dharmādikānapi ॥ 66॥
इदं रहस्यं परममीश्वरेणापि दुर्गमम् ।
इदं यन्त्रं समाख्यातं न देयं प्राकृते जने ॥ ६७॥
idaṃ rahasyaṃ paramamīśvareṇāpi durgamam ।
idaṃ yantraṃ samākhyātaṃ na deyaṃ prākṛte jane ॥ 67॥
इति॥
iti॥
इति तुरीयोपनिषत् ॥
iti turīyopaniṣat ॥
ॐ भूतादिकं शोधयेद्द्वारपूजां
कृत्वा पद्माद्यासनस्थः प्रसन्नः ।
अर्चाविधावस्य पीठाधरोर्ध्व-
पार्श्वार्चनं मध्यपद्मार्चनं च ॥ १॥
oṃ bhūtādikaṃ śodhayeddvārapūjāṃ
kṛtvā padmādyāsanasthaḥ prasannaḥ ।
arcāvidhāvasya pīṭhādharordhva-
pārśvārcanaṃ madhyapadmārcanaṃ ca ॥ 1॥
कृत्वा मृदुश्लक्ष्णसुतूलिकायां
रत्नासने देशिकमर्चयित्वा ।
शक्तिं चाधाराख्यकां कूर्मनागौ
पृथिव्यब्ज स्वासनाधः प्रकल्प्य ॥ २॥
kṛtvā mṛduślakṣṇasutūlikāyāṃ
ratnāsane deśikamarcayitvā ।
śaktiṃ cādhārākhyakāṃ kūrmanāgau
pṛthivyabja svāsanādhaḥ prakalpya ॥ 2॥
विघ्नेशं दुर्गां क्षेत्रपालं च वाणीं
बीजादिकांश्चाग्निदेशादिकांश्च ।
पीठस्याङ्घ्रिष्वेव धर्मादिकांश्च
नत्वा पूर्वाद्यासु दीक्ष्वर्चयेच्च ॥ ३॥
vighneśaṃ durgāṃ kṣetrapālaṃ ca vāṇīṃ
bījādikāṃścāgnideśādikāṃśca ।
pīṭhasyāṅghriṣveva dharmādikāṃśca
natvā pūrvādyāsu dīkṣvarcayecca ॥ 3॥
मध्ये क्रमादर्कविध्वग्नितेजां-
स्युपर्युपर्यादिमैरर्चितानि ।
रजः सत्वं तम एतान् वृत्त-
त्रयं बीजाढ्यं क्रमाद्भावयेच्च ॥ ४॥
madhye kramādarkavidhvagnitejāṃ-
syuparyuparyādimairarcitāni ।
rajaḥ satvaṃ tama etān vṛtta-
trayaṃ bījāḍhyaṃ kramādbhāvayecca ॥ 4॥
आशाव्याशास्वप्यथात्मानमन्त-
रात्मानं वा परमात्मानमन्तः ।
ज्ञानात्मानं चार्चयेत्तस्य दिक्षु
मायाविद्ये ये कलापारतत्त्वे ॥ ५॥
āśāvyāśāsvapyathātmānamanta-
rātmānaṃ vā paramātmānamantaḥ ।
jñānātmānaṃ cārcayettasya dikṣu
māyāvidye ye kalāpāratattve ॥ 5॥
सम्पूजयेद्विमलादीश्च शक्ती-
रभ्यर्चयेद्देवमवाहयेच्च ।
अङ्गव्यूहानिलजाद्यैश्च पूज्य
घृष्ट्यादिकैर्लोकपालैस्तदस्त्रैः ॥ ६॥
sampūjayedvimalādīśca śaktī-
rabhyarcayeddevamavāhayecca ।
aṅgavyūhānilajādyaiśca pūjya
ghṛṣṭyādikairlokapālaistadastraiḥ ॥ 6॥
वसिष्ठाद्यैर्मुनिभिर्नीलमुख्यै-
राराधयेद्राघवं चन्दनाद्यैः ।
मुख्योपहारैर्विविधैश्च पूज्यै-
स्तस्मै जपादींश्च सम्यक्प्रकल्प्य ॥ ७॥
vasiṣṭhādyairmunibhirnīlamukhyai-
rārādhayedrāghavaṃ candanādyaiḥ ।
mukhyopahārairvividhaiśca pūjyai-
stasmai japādīṃśca samyakprakalpya ॥ 7॥
एवंभूतं जगदाधारभूतं
रामं वन्दे सच्चिदानन्दरूपम् ।
गदारिशङ्खाब्जधरं भवारिं
स यो ध्यायेन्मोक्षमाप्नोति सर्वः ॥ ८॥
evaṃbhūtaṃ jagadādhārabhūtaṃ
rāmaṃ vande saccidānandarūpam ।
gadāriśaṅkhābjadharaṃ bhavāriṃ
sa yo dhyāyenmokṣamāpnoti sarvaḥ ॥ 8॥
विश्वव्यापी राघवो यस्तदानी-
मन्तर्दधे श्ङ्खचक्रे गदाब्जे ।
धृत्वा रमासहितः सानुजश्च
सपत्तनः सानुगः सर्वलोकी ॥ ९॥
viśvavyāpī rāghavo yastadānī-
mantardadhe śṅkhacakre gadābje ।
dhṛtvā ramāsahitaḥ sānujaśca
sapattanaḥ sānugaḥ sarvalokī ॥ 9॥
तद्भक्ता ये लब्धकामांश्च भुक्त्वा
तथा पदं परमं यान्ति ते च ।
इमा ऋचः सर्वकामार्थदाश्च
ये ते पठन्त्यमला यान्ति मोक्षम् ॥ १०॥
tadbhaktā ye labdhakāmāṃśca bhuktvā
tathā padaṃ paramaṃ yānti te ca ।
imā ṛcaḥ sarvakāmārthadāśca
ye te paṭhantyamalā yānti mokṣam ॥ 10॥
इति पञ्चमोऽपनिषत् ॥
iti pañcamo'paniṣat ॥
चिन्मयेऽस्मिंस्त्रयोदश । स्वभूर्ज्योतिस्तिस्रः ।
सीतारामावेका । जीववाची षट्षष्टिः ।
भूतादिकमेकादश । पञ्चखण्डेषु त्रिनवतिः ।
इति श्रीरामपूर्वतापिन्युपनिषत्समाप्ता ॥
cinmaye'smiṃstrayodaśa । svabhūrjyotistisraḥ ।
sītārāmāvekā । jīvavācī ṣaṭṣaṣṭiḥ ।
bhūtādikamekādaśa । pañcakhaṇḍeṣu trinavatiḥ ।
iti śrīrāmapūrvatāpinyupaniṣatsamāptā ॥
रामोत्तरतापिन्युपनिषत्
ॐ बृहस्पतिरुवाच याज्ञवल्क्यम् । यदनु कुरुक्षेत्रं
देवानां देवयजनं सर्वेषां भूतानां
ब्रह्मसदनमविमुक्तं वै कुरुक्षेत्रं देवानां देवयजनं
सर्वेषां भूतानां ब्रह्मसदनम् । तस्माद्यत्र क्वचन
गच्छति तदेव मन्येतेतीदं वै कुरुक्षेत्रं देवानां
देवयजनं सर्वेषां भूतानां ब्रह्मसदनम् ।
अत्र हि जन्तोः प्राणेषूत्क्रममाणेषु रुद्रस्तारकं
ब्रह्म व्याचष्टे येनासावमृतीभूत्वा मोक्षीभवति ।
तस्मादविमुक्तमेव निषेवेत । अविमुक्तं न विमुञ्चेत् ।
एवमेवैतद्याज्ञवल्क्य ॥ १॥
rāmottaratāpinyupaniṣat
oṃ bṛhaspatiruvāca yājñavalkyam । yadanu kurukṣetraṃ
devānāṃ devayajanaṃ sarveṣāṃ bhūtānāṃ
brahmasadanamavimuktaṃ vai kurukṣetraṃ devānāṃ devayajanaṃ
sarveṣāṃ bhūtānāṃ brahmasadanam । tasmādyatra kvacana
gacchati tadeva manyetetīdaṃ vai kurukṣetraṃ devānāṃ
devayajanaṃ sarveṣāṃ bhūtānāṃ brahmasadanam ।
atra hi jantoḥ prāṇeṣūtkramamāṇeṣu rudrastārakaṃ
brahma vyācaṣṭe yenāsāvamṛtībhūtvā mokṣībhavati ।
tasmādavimuktameva niṣeveta । avimuktaṃ na vimuñcet ।
evamevaitadyājñavalkya ॥ 1॥
अथ हैनं भारद्वाजः पप्रच्छ याज्ञवल्क्यं किं
तारकं किं तारयतीति । स होवाच याज्ञवल्क्यस्तारकं
दीर्घानलं बिन्दुपूर्वकं दीर्घानलं पुनर्मायां
नमश्चन्द्राय नमो भद्राय नम इत्येतद्ब्रह्मात्मिकाः
सच्चिदानन्दाख्या इत्युपासितव्यम् । अकारः प्रथमाक्षरो
भवति । उकारोद्वितीयाक्षरो भवति । मकारस्तृतीयाक्षरो
भवति । अर्धमात्रश्चतुर्थाक्षरो भवति । बिन्दुः पञ्चमाक्षरो
भवति । नादः षष्ठाक्षरो भवति । तारकत्वात्तारको भवति ।
तदेव तारकं ब्रह्म त्वं विद्धि । तदेवोपासितव्यमिति ज्ञेयम् । गर्भजन्मजरामरणसंसारमहद्भयात्संतारयतीति ।
तस्मादुच्यते षडक्षरं तारकमिति । । य एतत्तारकं ब्रह्म
ब्राह्मणो नित्यमधीते । स पाप्मानं तरति । स मृत्युं तरति ।
स ब्रह्महत्यां तरति । स भ्रूणहत्यां तरति। स संसारं तरति ।
स सर्वं तरति । सोऽविमुक्तमाश्रितो भवति । स महान्भवति ।
सोऽमृतत्वं च गच्छति ॥ २॥
atha hainaṃ bhāradvājaḥ papraccha yājñavalkyaṃ kiṃ
tārakaṃ kiṃ tārayatīti । sa hovāca yājñavalkyastārakaṃ
dīrghānalaṃ bindupūrvakaṃ dīrghānalaṃ punarmāyāṃ
namaścandrāya namo bhadrāya nama ityetadbrahmātmikāḥ
saccidānandākhyā ityupāsitavyam । akāraḥ prathamākṣaro
bhavati । ukārodvitīyākṣaro bhavati । makārastṛtīyākṣaro
bhavati । ardhamātraścaturthākṣaro bhavati । binduḥ pañcamākṣaro
bhavati । nādaḥ ṣaṣṭhākṣaro bhavati । tārakatvāttārako bhavati ।
tadeva tārakaṃ brahma tvaṃ viddhi । tadevopāsitavyamiti jñeyam । garbhajanmajarāmaraṇasaṃsāramahadbhayātsaṃtārayatīti ।
tasmāducyate ṣaḍakṣaraṃ tārakamiti । । ya etattārakaṃ brahma
brāhmaṇo nityamadhīte । sa pāpmānaṃ tarati । sa mṛtyuṃ tarati ।
sa brahmahatyāṃ tarati । sa bhrūṇahatyāṃ tarati। sa saṃsāraṃ tarati ।
sa sarvaṃ tarati । so'vimuktamāśrito bhavati । sa mahānbhavati ।
so'mṛtatvaṃ ca gacchati ॥ 2॥
अत्रैते श्लोका भवन्ति ।
अकारक्षरसंभूतः सौमित्रिर्विश्वभावनः ।
उकाराक्षरसंभूतः शत्रुघ्नस्तैजसात्मकः ॥ १॥
atraite ślokā bhavanti ।
akārakṣarasaṃbhūtaḥ saumitrirviśvabhāvanaḥ ।
ukārākṣarasaṃbhūtaḥ śatrughnastaijasātmakaḥ ॥ 1॥
प्राज्ञात्मकस्तु भरतो मकाराक्षरसंभवः ।
अर्धमात्रात्मको रामो ब्रह्मानन्दैकविग्रहः ॥ २॥
prājñātmakastu bharato makārākṣarasaṃbhavaḥ ।
ardhamātrātmako rāmo brahmānandaikavigrahaḥ ॥ 2॥
श्रीरामसांनिध्यवशाज्जगदाधारकारिणी ।
उत्पत्तिस्थितिसंहारकारिणी सर्वदेहिनाम् ॥ ३॥
śrīrāmasāṃnidhyavaśājjagadādhārakāriṇī ।
utpattisthitisaṃhārakāriṇī sarvadehinām ॥ 3॥
सा सीता भवति ज्ञेया मूलप्रकृतिसंज्ञिता ।
प्रणवत्वात्प्रकृतिरिति वदन्ति ब्रह्मवादिनः ॥ ४॥
sā sītā bhavati jñeyā mūlaprakṛtisaṃjñitā ।
praṇavatvātprakṛtiriti vadanti brahmavādinaḥ ॥ 4॥
इति॥
iti॥
ओमित्येतदक्षरमिदं सर्वं तस्योपव्याख्यानं
भूतं भव्यं भविष्यदिति सर्वमोङ्कार एव ।
यच्चान्यत्त्रिकालातीतं तदप्योङ्कार एव । सर्वं
ह्येतद्ब्रह्म । अयमात्मा ब्रह्म सोऽयमात्मा
चतुष्पाज्जागरितस्थानो बहिःप्रज्ञः सप्ताङ्ग
एकोनविंशतिमुखः स्थूलभुग्वैश्वानरः
प्रथमः पादः ॥ स्वप्नस्थानोऽन्तःप्रज्ञः
सप्ताङ्ग एकोनविंशतिमुखः प्रविविक्तभुक् तैजसो
द्वितीयः पादः । यत्र सुप्तो न कंचन कामं
कामयते न कंचन स्वप्नं पश्यति तत्सुषुप्तम् ।
सुषुप्तस्थान एकीभूतः प्रज्ञानघनएवानन्दमयो
ह्यानन्दभुक् चेतोमुखः प्राज्ञस्तृतीयः पादः ।
एष सर्वेश्वर एष सर्वज्ञ एषोऽन्तर्याम्येष
योनिः सर्वस्य प्रभवाप्ययौ हि भूतानाम् ।
नान्तःप्रज्ञं न बहिःप्रज्ञं नोभयतःप्रज्ञं
न प्रज्ञं नाप्रज्ञं न प्रज्ञानघनमदृश्य-
मव्यवहार्यमग्राह्यमलक्षणमचिन्त्यमव्यपदेश्य-
मेकात्मप्रत्ययसारं प्रपञ्चोपशमं शान्तं
शिवमद्वैतं चतुर्थं मन्यन्ते । स आत्मा स विज्ञेयः
सदोज्ज्वलोऽविद्यातत्कार्यहीनः स्वात्मबन्धहरः सर्वदा
द्वैतरहित आनन्दरूपः सर्वाधिष्ठानसन्मात्रो
निरस्ताविद्यातमोमोहोऽहमेवेति संभाव्याहमोंत-
त्सद्यत्परंब्रह्म रामचन्द्रश्चिदात्मकः ।
सोऽहमोन्तद्रामभद्रपरंज्योतीरसोऽहमोमित्या-
त्मानमादाय मनसा ब्रह्मणैकीकुर्यात् ॥
omityetadakṣaramidaṃ sarvaṃ tasyopavyākhyānaṃ
bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyaditi sarvamoṅkāra eva ।
yaccānyattrikālātītaṃ tadapyoṅkāra eva । sarvaṃ
hyetadbrahma । ayamātmā brahma so'yamātmā
catuṣpājjāgaritasthāno bahiḥprajñaḥ saptāṅga
ekonaviṃśatimukhaḥ sthūlabhugvaiśvānaraḥ
prathamaḥ pādaḥ ॥ svapnasthāno'ntaḥprajñaḥ
saptāṅga ekonaviṃśatimukhaḥ praviviktabhuk taijaso
dvitīyaḥ pādaḥ । yatra supto na kaṃcana kāmaṃ
kāmayate na kaṃcana svapnaṃ paśyati tatsuṣuptam ।
suṣuptasthāna ekībhūtaḥ prajñānaghanaevānandamayo
hyānandabhuk cetomukhaḥ prājñastṛtīyaḥ pādaḥ ।
eṣa sarveśvara eṣa sarvajña eṣo'ntaryāmyeṣa
yoniḥ sarvasya prabhavāpyayau hi bhūtānām ।
nāntaḥprajñaṃ na bahiḥprajñaṃ nobhayataḥprajñaṃ
na prajñaṃ nāprajñaṃ na prajñānaghanamadṛśya-
mavyavahāryamagrāhyamalakṣaṇamacintyamavyapadeśya-
mekātmapratyayasāraṃ prapañcopaśamaṃ śāntaṃ
śivamadvaitaṃ caturthaṃ manyante । sa ātmā sa vijñeyaḥ
sadojjvalo'vidyātatkāryahīnaḥ svātmabandhaharaḥ sarvadā
dvaitarahita ānandarūpaḥ sarvādhiṣṭhānasanmātro
nirastāvidyātamomoho'hameveti saṃbhāvyāhamoṃta-
tsadyatparaṃbrahma rāmacandraścidātmakaḥ ।
so'hamontadrāmabhadraparaṃjyotīraso'hamomityā-
tmānamādāya manasā brahmaṇaikīkuryāt ॥
सदा रामोऽहमस्मीति तत्त्वतः प्रवदन्ति ये ।
न ते संसारिणो नूनं राम एव न संशयः ॥ इत्युपनिषत् ॥
sadā rāmo'hamasmīti tattvataḥ pravadanti ye ।
na te saṃsāriṇo nūnaṃ rāma eva na saṃśayaḥ ॥ ityupaniṣat ॥
य एवं वेद स मुक्तो भवतीति याज्ञवल्क्यः ॥
ya evaṃ veda sa mukto bhavatīti yājñavalkyaḥ ॥
अथ हैनमत्रिः पप्रच्छ याज्ञवल्क्यं य
एषोऽनन्तोऽव्यक्तपरिपूर्णानन्दैकचिदात्मा
तं कथमहं विजानीयामिति । स होवाच याज्ञवल्क्यः ।
सोऽविमुक्त उपास्योऽयम् । एषोऽनन्तोऽव्यक्त आत्मा
सोऽविमुक्ते प्रतिष्ठित इति । सोऽविमुक्तः कस्मिन्प्रतिष्ठित इति ।
वरणायां नास्यां च मध्ये प्रतिष्ठित इति ॥
atha hainamatriḥ papraccha yājñavalkyaṃ ya
eṣo'nanto'vyaktaparipūrṇānandaikacidātmā
taṃ kathamahaṃ vijānīyāmiti । sa hovāca yājñavalkyaḥ ।
so'vimukta upāsyo'yam । eṣo'nanto'vyakta ātmā
so'vimukte pratiṣṭhita iti । so'vimuktaḥ kasminpratiṣṭhita iti ।
varaṇāyāṃ nāsyāṃ ca madhye pratiṣṭhita iti ॥
का वै वरणा का च नासीति । जन्मान्तरकृतान्सर्वा-
न्दोषन्वारयतीति तेन वरणा भवतीति ।
सर्वानिन्द्रियकृतान्पापान्नाशयतीति तेन नासी भवतीति ।
कतमच्चास्य स्थानं भवतीति । भ्रुवोर्घ्राणस्य च
यः सन्धिः स एष द्यौर्लोकस्य परस्य च सन्धिर्भवतीति ।
एतद्वै सन्धिं सन्ध्यां ब्रह्मविद उपासत इति ॥
kā vai varaṇā kā ca nāsīti । janmāntarakṛtānsarvā-
ndoṣanvārayatīti tena varaṇā bhavatīti ।
sarvānindriyakṛtānpāpānnāśayatīti tena nāsī bhavatīti ।
katamaccāsya sthānaṃ bhavatīti । bhruvorghrāṇasya ca
yaḥ sandhiḥ sa eṣa dyaurlokasya parasya ca sandhirbhavatīti ।
etadvai sandhiṃ sandhyāṃ brahmavida upāsata iti ॥
सोऽविमुक्त उपास्य इति । सोऽविमुक्तं ज्ञानमाचष्टे यो
वा एतदेवं वेद ॥ अथ तं प्रत्युवाच ।
श्रीरामस्य मनुं काश्यां जजाप वृषभध्वजः ।
मन्वन्तरसहस्रैस्तु जपहोमार्चनादिभिः ॥१॥
so'vimukta upāsya iti । so'vimuktaṃ jñānamācaṣṭe yo
vā etadevaṃ veda ॥ atha taṃ pratyuvāca ।
śrīrāmasya manuṃ kāśyāṃ jajāpa vṛṣabhadhvajaḥ ।
manvantarasahasraistu japahomārcanādibhiḥ ॥1॥
ततः प्रसन्नो भगवाञ्छ्रीरामः प्राह शंकरम् ।
वृणीश्व यदभीष्टं तद्दास्यामि परमेश्वर ॥ २॥
tataḥ prasanno bhagavāñchrīrāmaḥ prāha śaṃkaram ।
vṛṇīśva yadabhīṣṭaṃ taddāsyāmi parameśvara ॥ 2॥
इति ॥
iti ॥
अथ सच्चिदानन्दात्मानं श्रीराममीश्वरः पप्रच्छ ।
मणिकर्ण्यां मम क्षेत्रे गङ्गायां वा तटे पुनः ।
म्रियेत देही तज्जन्तोर्मुक्तिर्नाऽतो वरान्तरम् ॥ ३॥
atha saccidānandātmānaṃ śrīrāmamīśvaraḥ papraccha ।
maṇikarṇyāṃ mama kṣetre gaṅgāyāṃ vā taṭe punaḥ ।
mriyeta dehī tajjantormuktirnā'to varāntaram ॥ 3॥
इति ॥
iti ॥
अथ स होवाच श्रीरामः ॥
atha sa hovāca śrīrāmaḥ ॥
क्षेत्रेऽस्मिंस्तव देवेश यत्र कुत्रापि वा मृताः ।
कृमिकीटादयोऽप्याशु मुक्ताः सन्तु न चान्यथा ॥ ४॥
kṣetre'smiṃstava deveśa yatra kutrāpi vā mṛtāḥ ।
kṛmikīṭādayo'pyāśu muktāḥ santu na cānyathā ॥ 4॥
अविमुक्ते तव क्षेत्रे सर्वेषां मुक्तिसिद्धये ।
अहं संनिहितस्तत्र पाषाणप्रतिमादिषु ॥ ५॥
avimukte tava kṣetre sarveṣāṃ muktisiddhaye ।
ahaṃ saṃnihitastatra pāṣāṇapratimādiṣu ॥ 5॥
क्षेत्रेऽस्मिन्योऽर्चयेद्भक्त्या मन्त्रेणानेन मां शिव ।
ब्रह्महत्यादिपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि मा शुचः ॥ ६॥
kṣetre'sminyo'rcayedbhaktyā mantreṇānena māṃ śiva ।
brahmahatyādipāpebhyo mokṣayiṣyāmi mā śucaḥ ॥ 6॥
त्वत्तो वा ब्रह्मणो वापि ये लभन्ते षडक्षरम् ।
जीवन्तो मन्त्रसिद्धाः स्युर्मुक्ता मां प्राप्नुवन्ति ते ॥ ७॥
tvatto vā brahmaṇo vāpi ye labhante ṣaḍakṣaram ।
jīvanto mantrasiddhāḥ syurmuktā māṃ prāpnuvanti te ॥ 7॥
मुमूर्षोर्दक्षिणे कर्णे यस्य कस्यापि वा स्वयम् ।
उपदेक्ष्यसि मन्मन्त्रं स मुक्तो भविता शिव ॥ ८॥
mumūrṣordakṣiṇe karṇe yasya kasyāpi vā svayam ।
upadekṣyasi manmantraṃ sa mukto bhavitā śiva ॥ 8॥
इति श्रीरामचन्द्रेणोक्तम् ॥ अथ हैनं भारद्वाजो
याज्ञवल्क्यमुवाचाथ कैर्मन्त्रैः स्तुतः श्रीरामचन्द्रः
प्रीतो भवति । स्वात्मानं दर्शयति तान्नो ब्रूहि भगवन्निति ।
स होवाच याज्ञवल्क्यः ॥ पूर्वं सत्यलोके श्रीरामचन्द्रेणैवं
शिक्षितो ब्रह्मा पुनरेतया गाथया नमस्करोति ॥
iti śrīrāmacandreṇoktam ॥ atha hainaṃ bhāradvājo
yājñavalkyamuvācātha kairmantraiḥ stutaḥ śrīrāmacandraḥ
prīto bhavati । svātmānaṃ darśayati tānno brūhi bhagavanniti ।
sa hovāca yājñavalkyaḥ ॥ pūrvaṃ satyaloke śrīrāmacandreṇaivaṃ
śikṣito brahmā punaretayā gāthayā namaskaroti ॥
विश्वरूपधरं विष्णुं नारायणमनामयम् ।
पूर्णानन्दैकविज्ञानं परं ब्रह्मस्वरूपिणम् ॥
viśvarūpadharaṃ viṣṇuṃ nārāyaṇamanāmayam ।
pūrṇānandaikavijñānaṃ paraṃ brahmasvarūpiṇam ॥
मनसा संस्मरन्ब्रह्म तुष्टाव परमेश्वरम् ।
ॐ यो ह वै श्रीरामचन्द्रः स भगवानद्वैतपरमानन्द
आत्मा यत्परं ब्रह्म भूर्भुवः सुवस्तस्मै वै नमो नमः ॥ १॥
manasā saṃsmaranbrahma tuṣṭāva parameśvaram ।
oṃ yo ha vai śrīrāmacandraḥ sa bhagavānadvaitaparamānanda
ātmā yatparaṃ brahma bhūrbhuvaḥ suvastasmai vai namo namaḥ ॥ 1॥
यथा प्रथममन्त्रोक्तावाद्यन्तौ तथा सर्वमन्त्रेषु ज्ञातव्यौ ॥
यश्चाखण्डैकरसात्मा ॥ २॥ यच्च ब्रह्मानन्दामृतम् ॥ ३॥
yathā prathamamantroktāvādyantau tathā sarvamantreṣu jñātavyau ॥
yaścākhaṇḍaikarasātmā ॥ 2॥ yacca brahmānandāmṛtam ॥ 3॥
यत्तारकं ब्रह्म ॥ ४॥ यो ब्रह्मा विष्णुर्महेश्वरो यः सर्वदेवात्मा ॥ ५॥
yattārakaṃ brahma ॥ 4॥ yo brahmā viṣṇurmaheśvaro yaḥ sarvadevātmā ॥ 5॥
ये सर्वे वेदाः साङ्गाः सशाखाः सेतिहासपुराणाः ॥ ६॥
ye sarve vedāḥ sāṅgāḥ saśākhāḥ setihāsapurāṇāḥ ॥ 6॥
यो जीवान्तरात्मा ॥ ७॥ यः सर्वभूतान्तरात्मा ॥ ८॥
yo jīvāntarātmā ॥ 7॥ yaḥ sarvabhūtāntarātmā ॥ 8॥
ये देवासुरमनुष्यादिभावाः ॥ ९॥ ये मत्स्यकूर्माद्यवताराः ॥ १०॥
ye devāsuramanuṣyādibhāvāḥ ॥ 9॥ ye matsyakūrmādyavatārāḥ ॥ 10॥
योऽन्तःकरणचतुष्टयात्मा ॥ ११॥ यश्च प्राणः ॥ १२॥
yo'ntaḥkaraṇacatuṣṭayātmā ॥ 11॥ yaśca prāṇaḥ ॥ 12॥
यश्च यमः ॥ १३॥ यश्चान्तकः ॥ १४॥ यश्च मृत्युः ॥ १५॥
yaśca yamaḥ ॥ 13॥ yaścāntakaḥ ॥ 14॥ yaśca mṛtyuḥ ॥ 15॥
यच्चामृतम् ॥ १६॥ यानि च पञ्चमहाभूतानि ॥ १७॥
yaccāmṛtam ॥ 16॥ yāni ca pañcamahābhūtāni ॥ 17॥
यः स्थावरजङ्गमात्मा ॥ १८॥ ये पञ्चाग्नयः ॥ १९॥
yaḥ sthāvarajaṅgamātmā ॥ 18॥ ye pañcāgnayaḥ ॥ 19॥
याः सप्त महाव्याहृतयः ॥ २०॥ या विद्या ॥ २१॥
yāḥ sapta mahāvyāhṛtayaḥ ॥ 20॥ yā vidyā ॥ 21॥
या सरस्वती ॥ २२॥ या लक्ष्मीः ॥ २३॥ या गौरी ॥ २४॥
yā sarasvatī ॥ 22॥ yā lakṣmīḥ ॥ 23॥ yā gaurī ॥ 24॥
या जानकी ॥ २५॥ यच्च त्रैलोक्यम् ॥ २६॥ यः सूर्यः ॥ २७॥
yā jānakī ॥ 25॥ yacca trailokyam ॥ 26॥ yaḥ sūryaḥ ॥ 27॥
यः सोमः ॥ २८॥ यानि च नक्षत्राणि ॥ २९॥ ये च नव ग्रहाः ॥ ३०॥
yaḥ somaḥ ॥ 28॥ yāni ca nakṣatrāṇi ॥ 29॥ ye ca nava grahāḥ ॥ 30॥
ये चाष्टौ लोकपालाः ॥ ३१॥ ये चाष्टौ वसवः ॥ ३२॥
ye cāṣṭau lokapālāḥ ॥ 31॥ ye cāṣṭau vasavaḥ ॥ 32॥
ये चैकादश रुद्राः ॥ ३३॥ ये च द्वदिशादित्याः ॥ ३४॥
ye caikādaśa rudrāḥ ॥ 33॥ ye ca dvadiśādityāḥ ॥ 34॥
यच्च भूतं भव्यं भविष्यत् ॥ ३५॥
yacca bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyat ॥ 35॥
यद्ब्रह्माण्डस्य बहिर्व्याप्तम् ॥ ३६॥ यो हिरण्यगर्भः ॥ ३७॥
yadbrahmāṇḍasya bahirvyāptam ॥ 36॥ yo hiraṇyagarbhaḥ ॥ 37॥
या प्रकृतिः ॥ ३८॥ यश्चोङ्कारः ॥ ३९॥
yā prakṛtiḥ ॥ 38॥ yaścoṅkāraḥ ॥ 39॥
याश्चतस्रोऽर्धमात्राः ॥ ४०॥ यः परमपुरुषः ॥ ४१॥
yāścatasro'rdhamātrāḥ ॥ 40॥ yaḥ paramapuruṣaḥ ॥ 41॥
यश्च महेश्वरः ॥ ४२॥ यश्च महादेवः ॥ ४३॥
yaśca maheśvaraḥ ॥ 42॥ yaśca mahādevaḥ ॥ 43॥
य ॐ नमो भगवते वासुदेवाय ॥ ४४॥ यो महाविष्णुः ॥ ४५॥
ya oṃ namo bhagavate vāsudevāya ॥ 44॥ yo mahāviṣṇuḥ ॥ 45॥
यः परमात्मा ॥ ४६॥ यो विज्ञानात्मा ॥ ४७॥
yaḥ paramātmā ॥ 46॥ yo vijñānātmā ॥ 47॥
ॐ यो ह वै श्रीरामचन्द्रः स भगवानद्वैतपरमानन्द आत्मा ।
यः सच्चिदानन्दाद्वैतैकचिदात्मा भूर्भुवः सुवस्तस्मै
वै नमो नमः ॥ इति तान्ब्रह्माब्रवीत् । सप्तचत्वारिंशन्मन्त्रैर्नित्यं
देवं स्तुवध्वम् । ततो देवः प्रीतो भवति । स्वात्मानं दर्शयति ।
तस्माद्य एतैर्मन्त्रैर्नित्यं देवं स्तौति स देवं पश्यति ।
सोऽमृतत्वं गच्छतीति महोपनिषत् ॥ ५॥
oṃ yo ha vai śrīrāmacandraḥ sa bhagavānadvaitaparamānanda ātmā ।
yaḥ saccidānandādvaitaikacidātmā bhūrbhuvaḥ suvastasmai
vai namo namaḥ ॥ iti tānbrahmābravīt । saptacatvāriṃśanmantrairnityaṃ
devaṃ stuvadhvam । tato devaḥ prīto bhavati । svātmānaṃ darśayati ।
tasmādya etairmantrairnityaṃ devaṃ stauti sa devaṃ paśyati ।
so'mṛtatvaṃ gacchatīti mahopaniṣat ॥ 5॥
अथ हैनं भारद्वाजो याज्ञवल्क्यमुपसमेत्योवाच
श्रीराममन्त्रराजस्य माहात्म्यमनुब्रूहीति । स होवाच याज्ञवल्क्यः ।
स्वप्रकाशः परंज्योतिः स्वानुभूत्यैकचिन्मयः ।
तदेव रामचन्द्रस्य मनोराद्यक्षरः स्मृतः ॥ १॥
atha hainaṃ bhāradvājo yājñavalkyamupasametyovāca
śrīrāmamantrarājasya māhātmyamanubrūhīti । sa hovāca yājñavalkyaḥ ।
svaprakāśaḥ paraṃjyotiḥ svānubhūtyaikacinmayaḥ ।
tadeva rāmacandrasya manorādyakṣaraḥ smṛtaḥ ॥ 1॥
अखण्डैकरसानन्दस्तारकब्रह्मवाचकः ।
रामायेति सुविज्ञेयः सत्यानन्दचिदात्मकः ॥ २॥
akhaṇḍaikarasānandastārakabrahmavācakaḥ ।
rāmāyeti suvijñeyaḥ satyānandacidātmakaḥ ॥ 2॥
नमःपदं सुविज्ञेयं पूर्णानन्दैककारणम् ।
सदा नमन्ति हृदये सर्वे देवा मुमुक्षवः ॥ ३॥
namaḥpadaṃ suvijñeyaṃ pūrṇānandaikakāraṇam ।
sadā namanti hṛdaye sarve devā mumukṣavaḥ ॥ 3॥
इति ॥
iti ॥
य एवं मन्त्रराजं श्रीरामचन्द्रषडक्षरं नित्यमधीते ।
सोऽग्निपूतो भवति । स वायुपूतो भवति । स आदित्यपूतो भवति ।
स सोमपूतो भवति । स ब्रह्मपूतो भवति । स विष्णुपूतो भवति ।
स रुद्रपूतो भवति । सर्वैर्देवैर्ज्ञातो भवति । सर्वक्रतुभिरिष्टवान्भवति ।
तेनेतिहासपुराणानां रुद्राणां शतसहस्राणि जप्तानि फलानि भवन्ति ।
श्रीरामचन्द्रमनुस्मरणेन गायत्र्यः शतसहस्राणि जप्तानि फलानि
भवन्ति । प्रणवानामयुतकोटिजपा भवन्ति । दश पूर्वान्दशोत्तरान्पुनाति ।
स पङ्क्तिपावनो भवति । स महान्भवति । सोऽमृतत्वं च गच्छति ॥
ya evaṃ mantrarājaṃ śrīrāmacandraṣaḍakṣaraṃ nityamadhīte ।
so'gnipūto bhavati । sa vāyupūto bhavati । sa ādityapūto bhavati ।
sa somapūto bhavati । sa brahmapūto bhavati । sa viṣṇupūto bhavati ।
sa rudrapūto bhavati । sarvairdevairjñāto bhavati । sarvakratubhiriṣṭavānbhavati ।
tenetihāsapurāṇānāṃ rudrāṇāṃ śatasahasrāṇi japtāni phalāni bhavanti ।
śrīrāmacandramanusmaraṇena gāyatryaḥ śatasahasrāṇi japtāni phalāni
bhavanti । praṇavānāmayutakoṭijapā bhavanti । daśa pūrvāndaśottarānpunāti ।
sa paṅktipāvano bhavati । sa mahānbhavati । so'mṛtatvaṃ ca gacchati ॥
अत्रैते श्लोका भवन्ति ।
गाणपत्येषु शैवेषु शाक्तसौरेष्वभीष्टदः ।
वैष्णवेष्वपि सर्वेषु राममन्त्रः फलाधिकः ॥ ४॥
atraite ślokā bhavanti ।
gāṇapatyeṣu śaiveṣu śāktasaureṣvabhīṣṭadaḥ ।
vaiṣṇaveṣvapi sarveṣu rāmamantraḥ phalādhikaḥ ॥ 4॥
गाणपत्यादि मन्त्रेषु कोटिकोटिगुणाधिकः ।
मन्त्रस्तेष्वप्यनायासफलदोऽयं षडक्षरः ॥ ५॥
gāṇapatyādi mantreṣu koṭikoṭiguṇādhikaḥ ।
mantrasteṣvapyanāyāsaphalado'yaṃ ṣaḍakṣaraḥ ॥ 5॥
षडक्षरोऽयं मन्त्रः स्यात्सर्वाघौघनिवारणः ।
मन्त्रराज इति प्रोक्तः सर्वेषामुत्तमोत्तमः ॥ ६॥
ṣaḍakṣaro'yaṃ mantraḥ syātsarvāghaughanivāraṇaḥ ।
mantrarāja iti proktaḥ sarveṣāmuttamottamaḥ ॥ 6॥
कृतं दिने यद्दुरितं पक्षमासर्तुवर्षजम् ।
सर्वं दहति निःशेषं तूलराशिमिवानलः ॥ ७॥
kṛtaṃ dine yadduritaṃ pakṣamāsartuvarṣajam ।
sarvaṃ dahati niḥśeṣaṃ tūlarāśimivānalaḥ ॥ 7॥
ब्रह्महत्यासहस्राणि ज्ञानाज्ञानकृतानि च ।
स्वर्णस्तेयसुरापानगुरुतल्पायुतानि च ॥ ८॥
brahmahatyāsahasrāṇi jñānājñānakṛtāni ca ।
svarṇasteyasurāpānagurutalpāyutāni ca ॥ 8॥
कोटिकोटिसहस्राणि उपपातकजान्यपि ।
सर्वाण्यपि प्रणश्यन्ति राममन्त्रानुकीर्तनात् ॥ ९॥
koṭikoṭisahasrāṇi upapātakajānyapi ।
sarvāṇyapi praṇaśyanti rāmamantrānukīrtanāt ॥ 9॥
भूतप्रेतपिशाचाद्याः कूष्माण्डब्रह्मराक्षसाः ।
दूरादेव प्रधावन्ति राममन्त्रप्रभावतः ॥ १०॥
bhūtapretapiśācādyāḥ kūṣmāṇḍabrahmarākṣasāḥ ।
dūrādeva pradhāvanti rāmamantraprabhāvataḥ ॥ 10॥
ऐहलौकिकमैश्वर्यं स्वर्गाद्यं पारलौकिकम् ।
कैवल्यं भगवत्त्वं च मन्त्रोऽयं साधयिष्यति ॥ ११॥
aihalaukikamaiśvaryaṃ svargādyaṃ pāralaukikam ।
kaivalyaṃ bhagavattvaṃ ca mantro'yaṃ sādhayiṣyati ॥ 11॥
ग्राम्यारण्यपशुघ्नत्वं संचितं दुरुतं च यत् ।
मद्यपानेन यत्पापं तदप्याशु विनाशयेत् ॥ १२॥
grāmyāraṇyapaśughnatvaṃ saṃcitaṃ durutaṃ ca yat ।
madyapānena yatpāpaṃ tadapyāśu vināśayet ॥ 12॥
अभक्ष्यभखक्षणोत्पन्नं मिथ्याज्ञानसमुद्भवम् ।
सर्वं विलीयते राममन्त्रस्यास्यैव कीर्तनात् ॥ १३॥
abhakṣyabhakhakṣaṇotpannaṃ mithyājñānasamudbhavam ।
sarvaṃ vilīyate rāmamantrasyāsyaiva kīrtanāt ॥ 13॥
श्रोत्रियस्वर्णहरणाद्यच्च पापमुपस्थितम् ।
रत्नादेश्चापहारेण तदप्याशु विनाशयेत् ॥ १४॥
śrotriyasvarṇaharaṇādyacca pāpamupasthitam ।
ratnādeścāpahāreṇa tadapyāśu vināśayet ॥ 14॥
ब्राह्मणं क्षत्रियं वैश्यं शूद्रं हत्वा च किल्बिषम् ।
संचिनोति नरो मोहाद्यद्यत्तदपि नाशयेत् ॥ १५॥
brāhmaṇaṃ kṣatriyaṃ vaiśyaṃ śūdraṃ hatvā ca kilbiṣam ।
saṃcinoti naro mohādyadyattadapi nāśayet ॥ 15॥
गत्वापि मातरं मोहादगम्याश्चैव योषितः ।
उपास्यानेन मन्त्रेण रामस्तदपि नाशयेत् ॥ १६॥
gatvāpi mātaraṃ mohādagamyāścaiva yoṣitaḥ ।
upāsyānena mantreṇa rāmastadapi nāśayet ॥ 16॥
महापातकपापिष्ठसङ्गत्या संचितं च यत् ।
नाशयेत्तत्कथालापशयनासनभोजनैः ॥ १७॥
mahāpātakapāpiṣṭhasaṅgatyā saṃcitaṃ ca yat ।
nāśayettatkathālāpaśayanāsanabhojanaiḥ ॥ 17॥
पितृमातृवधोत्पन्नं बुद्धिपूर्वमघं च यत् ।
तदनुष्ठानमात्रेणसर्वमेतद्विलीयते ॥ १८॥
pitṛmātṛvadhotpannaṃ buddhipūrvamaghaṃ ca yat ।
tadanuṣṭhānamātreṇasarvametadvilīyate ॥ 18॥
यत्प्रयागादितीर्थोक्तप्रायश्चित्तशतैरपि ।
नैवापनोद्यते पापं तदप्याशु विनाशयेत् ॥ १९॥
yatprayāgāditīrthoktaprāyaścittaśatairapi ।
naivāpanodyate pāpaṃ tadapyāśu vināśayet ॥ 19॥
पुण्यक्षेत्रेषु सर्वेषु कुरुक्षेत्रादिषु स्वयम् ।
बुद्धिपूर्वमघं कृत्वा तदप्याशुविनाशयेत् ॥ २०॥
puṇyakṣetreṣu sarveṣu kurukṣetrādiṣu svayam ।
buddhipūrvamaghaṃ kṛtvā tadapyāśuvināśayet ॥ 20॥
कृच्छ्रैस्तप्तपराकाद्यैर्नानाचान्द्रायणैरपि ।
पापं च नापनोद्यं यत्तदप्याशु विनाशयेत् ॥ २१॥
kṛcchraistaptaparākādyairnānācāndrāyaṇairapi ।
pāpaṃ ca nāpanodyaṃ yattadapyāśu vināśayet ॥ 21॥
आत्मतुल्यसुवर्णादिदानैर्बहुविधैरपि ।
किंचिदप्यपरिक्षीणं तदप्याशु विनाशयेत् ॥ २२॥
ātmatulyasuvarṇādidānairbahuvidhairapi ।
kiṃcidapyaparikṣīṇaṃ tadapyāśu vināśayet ॥ 22॥
अवस्थात्रितयेष्वेवबुद्धिपूर्वमघं च यत् ।
तन्मन्त्रस्मरणेनैव निःशेषं प्रविलीयते ॥ २३॥
avasthātritayeṣvevabuddhipūrvamaghaṃ ca yat ।
tanmantrasmaraṇenaiva niḥśeṣaṃ pravilīyate ॥ 23॥
अवस्थात्रितयेष्वेवं मूलबन्धमन्त्रं च यत् ।
तत्तन्मन्त्रोपदेशेन सर्वमेतत्प्रणश्यति ॥ २४॥
avasthātritayeṣvevaṃ mūlabandhamantraṃ ca yat ।
tattanmantropadeśena sarvametatpraṇaśyati ॥ 24॥
आब्रह्मबीजदोषाश्च नियमातिक्रमोद्भ्वाः ।
स्त्रीणां च पुरुषाणां च मन्त्रेणानेन नाशिताः ॥ २५॥
ābrahmabījadoṣāśca niyamātikramodbhvāḥ ।
strīṇāṃ ca puruṣāṇāṃ ca mantreṇānena nāśitāḥ ॥ 25॥
येषु येष्वपि देशेषु रामभद्र उपास्यते ।
दुर्भिक्षादिभयं तेषु न भवेत्तु कदाचन ॥ २६॥
yeṣu yeṣvapi deśeṣu rāmabhadra upāsyate ।
durbhikṣādibhayaṃ teṣu na bhavettu kadācana ॥ 26॥
शान्तः प्रसन्नवदनो ह्यक्रोधो भक्तवत्सलः ।
अनेन सदृशो मन्त्रो जगत्स्वपि न विद्यते ॥ २७॥
śāntaḥ prasannavadano hyakrodho bhaktavatsalaḥ ।
anena sadṛśo mantro jagatsvapi na vidyate ॥ 27॥
सम्यगाराधितो रामः प्रसीदत्येव सत्वरम् ।
ददात्यायुष्यमैश्वर्यमन्ते विष्णुपदं च यत् ॥ २८॥
samyagārādhito rāmaḥ prasīdatyeva satvaram ।
dadātyāyuṣyamaiśvaryamante viṣṇupadaṃ ca yat ॥ 28॥
तदेतदृचाभ्युक्तम् ।
ऋचो अक्षरे परमे व्योमन्यस्मिन्देवा अधि विश्वे निषेदुः ।
यस्तन्न वेद किमृचा करिष्यति य इत्तद्विदुस्त इमे समासते ।
तद्विष्णोः परमं पदं सदा पश्यन्ति सूरयः ।
दिवीव चक्षुराततम् । तद्विप्रासो विपन्यवो जागृवांसः समिन्धते ।
विष्णोर्यत्परमं पदम् । ॐ सत्यमित्युपनिषत् ॥ ६॥
tadetadṛcābhyuktam ।
ṛco akṣare parame vyomanyasmindevā adhi viśve niṣeduḥ ।
yastanna veda kimṛcā kariṣyati ya ittadvidusta ime samāsate ।
tadviṣṇoḥ paramaṃ padaṃ sadā paśyanti sūrayaḥ ।
divīva cakṣurātatam । tadviprāso vipanyavo jāgṛvāṃsaḥ samindhate ।
viṣṇoryatparamaṃ padam । oṃ satyamityupaniṣat ॥ 6॥
ॐ भद्रं कर्णेभिः श्रुणुयाम देवा भद्रं पश्येमाक्षभिर्यजत्राः ।
स्थिरैरङ्गैस्तुष्टुवा्ँसस्तनूभिर्व्यशेम देवहितं यदायुः ॥
oṃ bhadraṃ karṇebhiḥ śruṇuyāma devā bhadraṃ paśyemākṣabhiryajatrāḥ ।
sthirairaṅgaistuṣṭuvām̐sastanūbhirvyaśema devahitaṃ yadāyuḥ ॥
स्वस्ति न इन्द्रो वृद्धश्रवाः स्वस्ति नः पूषा विश्ववेदाः ।
स्वस्ति नस्तार्क्ष्यो अरिष्टनेमिः स्वस्ति नो बृहस्पतिर्दधातु ॥
svasti na indro vṛddhaśravāḥ svasti naḥ pūṣā viśvavedāḥ ।
svasti nastārkṣyo ariṣṭanemiḥ svasti no bṛhaspatirdadhātu ॥
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥
oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ॥
इति रामोत्तरतापिन्युपनिषत्समाप्ता ॥
iti rāmottaratāpinyupaniṣatsamāptā ॥
इति रामतापिन्युपनिषत्समाप्ता॥
iti rāmatāpinyupaniṣatsamāptā॥