| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
१२. रासियसुत्तवण्णना
12. Rāsiyasuttavaṇṇanā
३६४. रासिं कत्वा मारपासवसेन, तत्रापि अन्तरभेदेन विभजित्वा पुच्छितब्बपञ्हे एकतो रासिं कत्वा। तपनं अत्तपरितापनं तपो, सो एतस्स अत्थीति तपस्सी, तं तपस्सिं। सो पन तं तपं निस्साय ठितो नाम होतीति वुत्तं ‘‘तपनिस्सितक’’न्ति। सो पन अनेकाकारभेदेन लूखं फरुसं जीवनसीलत्ता लूखजीवी नाम। तेनाह ‘‘लूखजीविक’’न्ति। मज्झिमाय पटिपत्तिया उप्पथभावेन अवनिया गन्धब्बाति अन्ता, ततो एव लामकत्ता अन्ता। लामकम्पि ‘‘अन्तो’’ति वुच्चति ‘‘अन्तमिदं, भिक्खवे, जीविकानं (इतिवु॰ ९१; सं॰ नि॰ ३.८०), एको अन्तो’’ति एवमादीसु (सं॰ नि॰ २.१५; ३.९०)। अट्ठकथायं पन अञ्ञमञ्ञआधारभावं उरीकत्वा ‘‘कोट्ठासा’’ति वुत्तं। हीनो गामोति पाळि। गाम-सद्दो हीनपरियायोति अधिप्पायेनाह ‘‘गाम्मो’’ति। गामे भवोति गाम्मो। गाम-सद्दो चेत्थ गामवासिविसयो ‘‘गामो आगतो’’तिआदीसु विय। अट्ठकथायं पन ‘‘गामवासीनं धम्मो’’ति वुत्तं, तेसं चारित्तन्ति अत्थो। अत्त-सद्दो इध सरीरपरियायो ‘‘अत्तन्तपो’’तिआदीसु वियाति आह ‘‘सरीरदुक्खकरणन्ति अत्थो’’ति।
364.Rāsiṃ katvā mārapāsavasena, tatrāpi antarabhedena vibhajitvā pucchitabbapañhe ekato rāsiṃ katvā. Tapanaṃ attaparitāpanaṃ tapo, so etassa atthīti tapassī, taṃ tapassiṃ. So pana taṃ tapaṃ nissāya ṭhito nāma hotīti vuttaṃ ‘‘tapanissitaka’’nti. So pana anekākārabhedena lūkhaṃ pharusaṃ jīvanasīlattā lūkhajīvī nāma. Tenāha ‘‘lūkhajīvika’’nti. Majjhimāya paṭipattiyā uppathabhāvena avaniyā gandhabbāti antā, tato eva lāmakattā antā. Lāmakampi ‘‘anto’’ti vuccati ‘‘antamidaṃ, bhikkhave, jīvikānaṃ (itivu. 91; saṃ. ni. 3.80), eko anto’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 2.15; 3.90). Aṭṭhakathāyaṃ pana aññamaññaādhārabhāvaṃ urīkatvā ‘‘koṭṭhāsā’’ti vuttaṃ. Hīno gāmoti pāḷi. Gāma-saddo hīnapariyāyoti adhippāyenāha ‘‘gāmmo’’ti. Gāme bhavoti gāmmo. Gāma-saddo cettha gāmavāsivisayo ‘‘gāmo āgato’’tiādīsu viya. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘gāmavāsīnaṃ dhammo’’ti vuttaṃ, tesaṃ cārittanti attho. Atta-saddo idha sarīrapariyāyo ‘‘attantapo’’tiādīsu viyāti āha ‘‘sarīradukkhakaraṇanti attho’’ti.
एत्थाति एतस्मिं तपनिस्सितगरहितब्बपदे कस्मा अन्तद्वयमज्झिमपटिपदागहणं? अत्तकिलमथानुयोगो ताव गय्हतु इदमत्थितायाति अधिप्पायो। कामभोगीतपनिस्सितकनिज्जरवत्थूनं दस्सने यथाधिप्पेतस्स अत्थस्स विभजित्वा कथनं सम्भवतीति ते दस्सेत्वा अधिप्पेतत्थो कथितो।
Etthāti etasmiṃ tapanissitagarahitabbapade kasmā antadvayamajjhimapaṭipadāgahaṇaṃ? Attakilamathānuyogo tāva gayhatu idamatthitāyāti adhippāyo. Kāmabhogītapanissitakanijjaravatthūnaṃ dassane yathādhippetassa atthassa vibhajitvā kathanaṃ sambhavatīti te dassetvā adhippetattho kathito.
तमत्थन्ति यो ‘‘कामभोगीतपनिस्सितकेसु गरहितब्बेयेव गरहति, पसंसितब्बेयेव च पसंसती’’ति वुत्तो अत्थो, तमत्थं पकासेन्तो। साहसिककम्मेनाति अयुत्तेन कम्मेन। धम्मेन च अधम्मेन चाति धम्मिकेन अधम्मिकेन च। अयोनिसो पवत्तं बाहिरकं सन्धाय चोदको ‘‘कथ’’न्तिआदिमाह। इतरो नयिदं तादिसं अत्तपरितापनं अधिप्पेतं, अथ खो योनिसो पवत्तं सासनिकमेवाति दस्सेन्तो ‘‘चतुरङ्गवीरियवसेन चा’’ति आह। तत्थ ‘‘कामं तचो च न्हारु च अट्ठि च अवसिस्सतू’’तिआदिना (म॰ नि॰ २.१८४; सं॰ नि॰ २.२२.२३७; अ॰ नि॰ २.५) नयेन वुत्ता सरीरेनिरपेक्खविपस्सनाय उस्सुक्कापनवसेन पवत्ता वीरियभावना ‘‘चतुरङ्गवीरियवसेना’’ति वुत्ता। तथा अब्भोकासिकनेसज्जिकतपादिनिस्सिताव किलेसनिम्मथनयोग्या वीरियभावना ‘‘धुतङ्गवसेन चा’’ति वुत्ताति। अरियमग्गेन निस्सेसकिलेसानं पजहना निज्जरा। सा च अत्तपच्चक्खताय सन्दिट्ठिका तिण्णं मूलकिलेसानं पजहनेन ‘‘तिस्सो’’ति च वुत्ता। तेनाह ‘‘एकोपी’’तिआदि।
Tamatthanti yo ‘‘kāmabhogītapanissitakesu garahitabbeyeva garahati, pasaṃsitabbeyeva ca pasaṃsatī’’ti vutto attho, tamatthaṃ pakāsento. Sāhasikakammenāti ayuttena kammena. Dhammena ca adhammena cāti dhammikena adhammikena ca. Ayoniso pavattaṃ bāhirakaṃ sandhāya codako ‘‘katha’’ntiādimāha. Itaro nayidaṃ tādisaṃ attaparitāpanaṃ adhippetaṃ, atha kho yoniso pavattaṃ sāsanikamevāti dassento ‘‘caturaṅgavīriyavasena cā’’ti āha. Tattha ‘‘kāmaṃ taco ca nhāru ca aṭṭhi ca avasissatū’’tiādinā (ma. ni. 2.184; saṃ. ni. 2.22.237; a. ni. 2.5) nayena vuttā sarīrenirapekkhavipassanāya ussukkāpanavasena pavattā vīriyabhāvanā ‘‘caturaṅgavīriyavasenā’’ti vuttā. Tathā abbhokāsikanesajjikatapādinissitāva kilesanimmathanayogyā vīriyabhāvanā ‘‘dhutaṅgavasena cā’’ti vuttāti. Ariyamaggena nissesakilesānaṃ pajahanā nijjarā. Sā ca attapaccakkhatāya sandiṭṭhikā tiṇṇaṃ mūlakilesānaṃ pajahanena ‘‘tisso’’ti ca vuttā. Tenāha ‘‘ekopī’’tiādi.
रासियसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Rāsiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / १२. रासियसुत्तं • 12. Rāsiyasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / १२. रासियसुत्तवण्णना • 12. Rāsiyasuttavaṇṇanā
