| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / बुद्धवंसपाळि • Buddhavaṃsapāḷi |
॥ नमो तस्स भगवतो अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स॥
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
खुद्दकनिकाये
Khuddakanikāye
बुद्धवंसपाळि
Buddhavaṃsapāḷi
१. रतनचङ्कमनकण्डं
1. Ratanacaṅkamanakaṇḍaṃ
१.
1.
ब्रह्मा च लोकाधिपती सहम्पती 1, कतञ्जली अनधिवरं अयाचथ।
Brahmā ca lokādhipatī sahampatī 2, katañjalī anadhivaraṃ ayācatha;
‘‘सन्तीध सत्ताप्परजक्खजातिका, देसेहि धम्मं अनुकम्पिमं पजं’’॥
‘‘Santīdha sattāpparajakkhajātikā, desehi dhammaṃ anukampimaṃ pajaṃ’’.
२.
2.
सम्पन्नविज्जाचरणस्स तादिनो, जुतिन्धरस्सन्तिमदेहधारिनो।
Sampannavijjācaraṇassa tādino, jutindharassantimadehadhārino;
तथागतस्सप्पटिपुग्गलस्स, उप्पज्जि कारुञ्ञता सब्बसत्ते॥
Tathāgatassappaṭipuggalassa, uppajji kāruññatā sabbasatte.
३.
3.
‘‘न हेते जानन्ति सदेवमानुसा, बुद्धो अयं कीदिसको नरुत्तमो।
‘‘Na hete jānanti sadevamānusā, buddho ayaṃ kīdisako naruttamo;
इद्धिबलं पञ्ञाबलञ्च कीदिसं, बुद्धबलं लोकहितस्स कीदिसं॥
Iddhibalaṃ paññābalañca kīdisaṃ, buddhabalaṃ lokahitassa kīdisaṃ.
४.
4.
‘‘न हेते जानन्ति सदेवमानुसा, बुद्धो अयं एदिसको नरुत्तमो।
‘‘Na hete jānanti sadevamānusā, buddho ayaṃ edisako naruttamo;
इद्धिबलं पञ्ञाबलञ्च एदिसं, बुद्धबलं लोकहितस्स एदिसं॥
Iddhibalaṃ paññābalañca edisaṃ, buddhabalaṃ lokahitassa edisaṃ.
५.
5.
‘‘हन्दाहं दस्सयिस्सामि, बुद्धबलमनुत्तरं।
‘‘Handāhaṃ dassayissāmi, buddhabalamanuttaraṃ;
चङ्कमं मापयिस्सामि, नभे रतनमण्डितं’’॥
Caṅkamaṃ māpayissāmi, nabhe ratanamaṇḍitaṃ’’.
६.
6.
भुम्मा महाराजिका तावतिंसा, यामा च देवा तुसिता च निम्मिता।
Bhummā mahārājikā tāvatiṃsā, yāmā ca devā tusitā ca nimmitā;
परनिम्मिता येपि च ब्रह्मकायिका, आनन्दिता विपुलमकंसु घोसं॥
Paranimmitā yepi ca brahmakāyikā, ānanditā vipulamakaṃsu ghosaṃ.
७.
7.
ओभासिता च पथवी सदेवका, पुथू च लोकन्तरिका असंवुता।
Obhāsitā ca pathavī sadevakā, puthū ca lokantarikā asaṃvutā;
तमो च तिब्बो विहतो तदा अहु, दिस्वान अच्छेरकं पाटिहीरं॥
Tamo ca tibbo vihato tadā ahu, disvāna accherakaṃ pāṭihīraṃ.
८.
8.
सदेवगन्धब्बमनुस्सरक्खसे, आभा उळारा विपुला अजायथ।
Sadevagandhabbamanussarakkhase, ābhā uḷārā vipulā ajāyatha;
इमस्मिं लोके परस्मिञ्चोभयस्मिं 3, अधो च उद्धं तिरियञ्च वित्थतं॥
Imasmiṃ loke parasmiñcobhayasmiṃ 4, adho ca uddhaṃ tiriyañca vitthataṃ.
९.
9.
सत्तुत्तमो अनधिवरो विनायको, सत्था अहू देवमनुस्सपूजितो।
Sattuttamo anadhivaro vināyako, satthā ahū devamanussapūjito;
महानुभावो सतपुञ्ञलक्खणो, दस्सेसि अच्छेरकं पाटिहीरं॥
Mahānubhāvo satapuññalakkhaṇo, dassesi accherakaṃ pāṭihīraṃ.
१०.
10.
सो याचितो देववरेन चक्खुमा, अत्थं समेक्खित्वा तदा नरुत्तमो।
So yācito devavarena cakkhumā, atthaṃ samekkhitvā tadā naruttamo;
चङ्कमं 5 मापयि लोकनायको, सुनिट्ठितं सब्बरतननिम्मितं॥
Caṅkamaṃ 6 māpayi lokanāyako, suniṭṭhitaṃ sabbaratananimmitaṃ.
११.
11.
इद्धी च आदेसनानुसासनी, तिपाटिहीरे भगवा वसी अहु।
Iddhī ca ādesanānusāsanī, tipāṭihīre bhagavā vasī ahu;
चङ्कमं मापयि लोकनायको, सुनिट्ठितं सब्बरतननिम्मितं॥
Caṅkamaṃ māpayi lokanāyako, suniṭṭhitaṃ sabbaratananimmitaṃ.
१२.
12.
दससहस्सीलोकधातुया, सिनेरुपब्बतुत्तमे।
Dasasahassīlokadhātuyā, sinerupabbatuttame;
थम्भेव दस्सेसि पटिपाटिया, चङ्कमे रतनामये॥
Thambheva dassesi paṭipāṭiyā, caṅkame ratanāmaye.
१३.
13.
दससहस्सी अतिक्कम्म, चङ्कमं मापयी जिनो।
Dasasahassī atikkamma, caṅkamaṃ māpayī jino;
सब्बसोण्णमया पस्से, चङ्कमे रतनामये॥
Sabbasoṇṇamayā passe, caṅkame ratanāmaye.
१४.
14.
तुलासङ्घाटानुवग्गा , सोवण्णफलकत्थता।
Tulāsaṅghāṭānuvaggā , sovaṇṇaphalakatthatā;
वेदिका सब्बसोवण्णा, दुभतो पस्सेसु निम्मिता॥
Vedikā sabbasovaṇṇā, dubhato passesu nimmitā.
१५.
15.
मणिमुत्तावालुकाकिण्णा, निम्मितो रतनामयो।
Maṇimuttāvālukākiṇṇā, nimmito ratanāmayo;
ओभासेति दिसा सब्बा, सतरंसीव उग्गतो॥
Obhāseti disā sabbā, sataraṃsīva uggato.
१६.
16.
तस्मिं चङ्कमने धीरो, द्वत्तिंसवरलक्खणो।
Tasmiṃ caṅkamane dhīro, dvattiṃsavaralakkhaṇo;
विरोचमानो सम्बुद्धो, चङ्कमे चङ्कमी जिनो॥
Virocamāno sambuddho, caṅkame caṅkamī jino.
१७.
17.
दिब्बं मन्दारवं पुप्फं, पदुमं पारिछत्तकं।
Dibbaṃ mandāravaṃ pupphaṃ, padumaṃ pārichattakaṃ;
चङ्कमने ओकिरन्ति, सब्बे देवा समागता॥
Caṅkamane okiranti, sabbe devā samāgatā.
१८.
18.
पस्सन्ति तं देवसङ्घा, दससहस्सी पमोदिता।
Passanti taṃ devasaṅghā, dasasahassī pamoditā;
नमस्समाना निपतन्ति, तुट्ठहट्ठा पमोदिता॥
Namassamānā nipatanti, tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā.
१९.
19.
तावतिंसा च यामा च, तुसिता चापि देवता।
Tāvatiṃsā ca yāmā ca, tusitā cāpi devatā;
निम्मानरतिनो देवा, ये देवा वसवत्तिनो।
Nimmānaratino devā, ye devā vasavattino;
उदग्गचित्ता सुमना, पस्सन्ति लोकनायकं॥
Udaggacittā sumanā, passanti lokanāyakaṃ.
२०.
20.
सदेवगन्धब्बमनुस्सरक्खसा, नागा सुपण्णा अथ वापि किन्नरा।
Sadevagandhabbamanussarakkhasā, nāgā supaṇṇā atha vāpi kinnarā;
पस्सन्ति तं लोकहितानुकम्पकं, नभेव अच्चुग्गतचन्दमण्डलं॥
Passanti taṃ lokahitānukampakaṃ, nabheva accuggatacandamaṇḍalaṃ.
२१.
21.
आभस्सरा सुभकिण्हा, वेहप्फला अकनिट्ठा च देवता।
Ābhassarā subhakiṇhā, vehapphalā akaniṭṭhā ca devatā;
सुसुद्धसुक्कवत्थवसना, तिट्ठन्ति पञ्जलीकता॥
Susuddhasukkavatthavasanā, tiṭṭhanti pañjalīkatā.
२२.
22.
मुञ्चन्ति पुप्फं पन पञ्चवण्णिकं, मन्दारवं चन्दनचुण्णमिस्सितं।
Muñcanti pupphaṃ pana pañcavaṇṇikaṃ, mandāravaṃ candanacuṇṇamissitaṃ;
भमेन्ति चेलानि च अम्बरे तदा, ‘‘अहो जिनो लोकहितानुकम्पको॥
Bhamenti celāni ca ambare tadā, ‘‘aho jino lokahitānukampako.
२३.
23.
‘‘तुवं सत्था च केतू च, धजो यूपो च पाणिनं।
‘‘Tuvaṃ satthā ca ketū ca, dhajo yūpo ca pāṇinaṃ;
२४.
24.
‘‘दससहस्सीलोकधातुया, देवतायो महिद्धिका।
‘‘Dasasahassīlokadhātuyā, devatāyo mahiddhikā;
परिवारेत्वा नमस्सन्ति, तुट्ठहट्ठा पमोदिता॥
Parivāretvā namassanti, tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā.
२५.
25.
‘‘देवता देवकञ्ञा च, पसन्ना तुट्ठमानसा।
‘‘Devatā devakaññā ca, pasannā tuṭṭhamānasā;
पञ्चवण्णिकपुप्फेहि, पूजयन्ति नरासभं॥
Pañcavaṇṇikapupphehi, pūjayanti narāsabhaṃ.
२६.
26.
‘‘पस्सन्ति तं देवसङ्घा, पसन्ना तुट्ठमानसा।
‘‘Passanti taṃ devasaṅghā, pasannā tuṭṭhamānasā;
पञ्चवण्णिकपुप्फेहि, पूजयन्ति नरासभं॥
Pañcavaṇṇikapupphehi, pūjayanti narāsabhaṃ.
२७.
27.
‘‘अहो अच्छरियं लोके, अब्भुतं लोमहंसनं।
‘‘Aho acchariyaṃ loke, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;
न मेदिसं भूतपुब्बं, अच्छेरं लोमहंसनं’’॥
Na medisaṃ bhūtapubbaṃ, accheraṃ lomahaṃsanaṃ’’.
२८.
28.
सकसकम्हि भवने, निसीदित्वान देवता।
Sakasakamhi bhavane, nisīditvāna devatā;
हसन्ति ता महाहसितं, दिस्वानच्छेरकं नभे॥
Hasanti tā mahāhasitaṃ, disvānaccherakaṃ nabhe.
२९.
29.
आकासट्ठा च भूमट्ठा, तिणपन्थनिवासिनो।
Ākāsaṭṭhā ca bhūmaṭṭhā, tiṇapanthanivāsino;
कतञ्जली नमस्सन्ति, तुट्ठहट्ठा पमोदिता॥
Katañjalī namassanti, tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā.
३०.
30.
येपि दीघायुका नागा, पुञ्ञवन्तो महिद्धिका।
Yepi dīghāyukā nāgā, puññavanto mahiddhikā;
पमोदिता नमस्सन्ति, पूजयन्ति नरुत्तमं॥
Pamoditā namassanti, pūjayanti naruttamaṃ.
३१.
31.
सङ्गीतियो पवत्तेन्ति, अम्बरे अनिलञ्जसे।
Saṅgītiyo pavattenti, ambare anilañjase;
चम्मनद्धानि वादेन्ति, दिस्वानच्छेरकं नभे॥
Cammanaddhāni vādenti, disvānaccherakaṃ nabhe.
३२.
32.
अन्तलिक्खस्मिं वज्जन्ति, दिस्वानच्छेरकं नभे॥
Antalikkhasmiṃ vajjanti, disvānaccherakaṃ nabhe.
३३.
33.
अब्भुतो वत नो अज्ज, उप्पज्जि लोमहंसनो।
Abbhuto vata no ajja, uppajji lomahaṃsano;
धुवमत्थसिद्धिं लभाम, खणो नो पटिपादितो॥
Dhuvamatthasiddhiṃ labhāma, khaṇo no paṭipādito.
३४.
34.
बुद्धोति तेसं सुत्वान, पीति उप्पज्जि तावदे।
Buddhoti tesaṃ sutvāna, pīti uppajji tāvade;
बुद्धो बुद्धोति कथयन्ता, तिट्ठन्ति पञ्जलीकता॥
Buddho buddhoti kathayantā, tiṭṭhanti pañjalīkatā.
३५.
35.
पजा च विविधा गगने, वत्तेन्ति पञ्जलीकता॥
Pajā ca vividhā gagane, vattenti pañjalīkatā.
३६.
36.
गायन्ति सेळेन्ति च वादयन्ति च, भुजानि पोथेन्ति च नच्चयन्ति च।
Gāyanti seḷenti ca vādayanti ca, bhujāni pothenti ca naccayanti ca;
मुञ्चन्ति पुप्फं पन पञ्चवण्णिकं, मन्दारवं चन्दनचुण्णमिस्सितं॥
Muñcanti pupphaṃ pana pañcavaṇṇikaṃ, mandāravaṃ candanacuṇṇamissitaṃ.
३७.
37.
‘‘यथा तुय्हं महावीर, पादेसु चक्कलक्खणं।
‘‘Yathā tuyhaṃ mahāvīra, pādesu cakkalakkhaṇaṃ;
धजवजिरपटाका, वड्ढमानङ्कुसाचितं॥
Dhajavajirapaṭākā, vaḍḍhamānaṅkusācitaṃ.
३८.
38.
‘‘रूपे सीले समाधिम्हि, पञ्ञाय च असादिसो।
‘‘Rūpe sīle samādhimhi, paññāya ca asādiso;
विमुत्तिया असमसमो, धम्मचक्कप्पवत्तने॥
Vimuttiyā asamasamo, dhammacakkappavattane.
३९.
39.
‘‘दसनागबलं काये, तुय्हं पाकतिकं बलं।
‘‘Dasanāgabalaṃ kāye, tuyhaṃ pākatikaṃ balaṃ;
इद्धिबलेन असमो, धम्मचक्कप्पवत्तने॥
Iddhibalena asamo, dhammacakkappavattane.
४०.
40.
‘‘एवं सब्बगुणूपेतं, सब्बङ्गसमुपागतं।
‘‘Evaṃ sabbaguṇūpetaṃ, sabbaṅgasamupāgataṃ;
महामुनिं कारुणिकं, लोकनाथं नमस्सथ॥
Mahāmuniṃ kāruṇikaṃ, lokanāthaṃ namassatha.
४१.
41.
‘‘अभिवादनं थोमनञ्च, वन्दनञ्च पसंसनं।
‘‘Abhivādanaṃ thomanañca, vandanañca pasaṃsanaṃ;
नमस्सनञ्च पूजञ्च, सब्बं अरहसी तुवं॥
Namassanañca pūjañca, sabbaṃ arahasī tuvaṃ.
४२.
42.
‘‘ये केचि लोके वन्दनेय्या, वन्दनं अरहन्ति ये।
‘‘Ye keci loke vandaneyyā, vandanaṃ arahanti ye;
सब्बसेट्ठो महावीर, सदिसो ते न विज्जति॥
Sabbaseṭṭho mahāvīra, sadiso te na vijjati.
४३.
43.
‘‘सारिपुत्तो महापञ्ञो, समाधिज्झानकोविदो।
‘‘Sāriputto mahāpañño, samādhijjhānakovido;
गिज्झकूटे ठितोयेव, पस्सति लोकनायकं॥
Gijjhakūṭe ṭhitoyeva, passati lokanāyakaṃ.
४४.
44.
‘‘सुफुल्लं सालराजंव, चन्दंव गगने यथा।
‘‘Suphullaṃ sālarājaṃva, candaṃva gagane yathā;
४५.
45.
‘‘जलन्तं दीपरुक्खंव, तरुणसूरियंव उग्गतं।
‘‘Jalantaṃ dīparukkhaṃva, taruṇasūriyaṃva uggataṃ;
ब्यामप्पभानुरञ्जितं, धीरं पस्सति लोकनायकं॥
Byāmappabhānurañjitaṃ, dhīraṃ passati lokanāyakaṃ.
४६.
46.
‘‘पञ्चन्नं भिक्खुसतानं, कतकिच्चान तादिनं।
‘‘Pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ, katakiccāna tādinaṃ;
खीणासवानं विमलानं, खणेन सन्निपातयि॥
Khīṇāsavānaṃ vimalānaṃ, khaṇena sannipātayi.
४७.
47.
‘‘लोकप्पसादनं नाम, पाटिहीरं निदस्सयि।
‘‘Lokappasādanaṃ nāma, pāṭihīraṃ nidassayi;
अम्हेपि तत्थ गन्त्वान, वन्दिस्साम मयं जिनं॥
Amhepi tattha gantvāna, vandissāma mayaṃ jinaṃ.
४८.
48.
‘‘एथ सब्बे गमिस्साम, पुच्छिस्साम मयं जिनं।
‘‘Etha sabbe gamissāma, pucchissāma mayaṃ jinaṃ;
कङ्खं विनोदयिस्साम, पस्सित्वा लोकनायकं’’॥
Kaṅkhaṃ vinodayissāma, passitvā lokanāyakaṃ’’.
४९.
49.
साधूति ते पटिस्सुत्वा, निपका संवुतिन्द्रिया।
Sādhūti te paṭissutvā, nipakā saṃvutindriyā;
पत्तचीवरमादाय, तरमाना उपागमुं॥
Pattacīvaramādāya, taramānā upāgamuṃ.
५०.
50.
खीणासवेहि विमलेहि, दन्तेहि उत्तमे दमे।
Khīṇāsavehi vimalehi, dantehi uttame dame;
सारिपुत्तो महापञ्ञो, इद्धिया उपसङ्कमि॥
Sāriputto mahāpañño, iddhiyā upasaṅkami.
५१.
51.
तेहि भिक्खूहि परिवुतो, सारिपुत्तो महागणी।
Tehi bhikkhūhi parivuto, sāriputto mahāgaṇī;
लळन्तो देवोव गगने, इद्धिया उपसङ्कमि॥
Laḷanto devova gagane, iddhiyā upasaṅkami.
५२.
52.
सगारवा सप्पतिस्सा, सम्बुद्धं उपसङ्कमुं॥
Sagāravā sappatissā, sambuddhaṃ upasaṅkamuṃ.
५३.
53.
उपसङ्कमित्वा पस्सन्ति, सयम्भुं लोकनायकं।
Upasaṅkamitvā passanti, sayambhuṃ lokanāyakaṃ;
नभे अच्चुग्गतं धीरं, चन्दंव गगने यथा॥
Nabhe accuggataṃ dhīraṃ, candaṃva gagane yathā.
५४.
54.
जलन्तं दीपरुक्खंव, विज्जुंव गगने यथा।
Jalantaṃ dīparukkhaṃva, vijjuṃva gagane yathā;
मज्झन्हिकेव सूरियं, पस्सन्ति लोकनायकं॥
Majjhanhikeva sūriyaṃ, passanti lokanāyakaṃ.
५५.
55.
पञ्चभिक्खुसता सब्बे, पस्सन्ति लोकनायकं।
Pañcabhikkhusatā sabbe, passanti lokanāyakaṃ;
रहदमिव विप्पसन्नं, सुफुल्लं पदुमं यथा॥
Rahadamiva vippasannaṃ, suphullaṃ padumaṃ yathā.
५६.
56.
अञ्जलिं पग्गहेत्वान, तुट्ठहट्ठा पमोदिता।
Añjaliṃ paggahetvāna, tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā;
नमस्समाना निपतन्ति, सत्थुनो चक्कलक्खणे॥
Namassamānā nipatanti, satthuno cakkalakkhaṇe.
५७.
57.
सारिपुत्तो महापञ्ञो, कोरण्डसमसादिसो।
Sāriputto mahāpañño, koraṇḍasamasādiso;
समाधिज्झानकुसलो, वन्दते लोकनायकं॥
Samādhijjhānakusalo, vandate lokanāyakaṃ.
५८.
58.
गज्जिता कालमेघोव, नीलुप्पलसमसादिसो।
Gajjitā kālameghova, nīluppalasamasādiso;
इद्धिबलेन असमो, मोग्गल्लानो महिद्धिको॥
Iddhibalena asamo, moggallāno mahiddhiko.
५९.
59.
महाकस्सपोपि च थेरो, उत्तत्तकनकसन्निभो।
Mahākassapopi ca thero, uttattakanakasannibho;
धुतगुणे अग्गनिक्खित्तो, थोमितो सत्थुवण्णितो॥
Dhutaguṇe agganikkhitto, thomito satthuvaṇṇito.
६०.
60.
दिब्बचक्खूनं यो अग्गो, अनुरुद्धो महागणी।
Dibbacakkhūnaṃ yo aggo, anuruddho mahāgaṇī;
ञातिसेट्ठो भगवतो, अविदूरेव तिट्ठति॥
Ñātiseṭṭho bhagavato, avidūreva tiṭṭhati.
६१.
61.
आपत्तिअनापत्तिया , सतेकिच्छाय कोविदो।
Āpattianāpattiyā , satekicchāya kovido;
विनये अग्गनिक्खित्तो, उपालि सत्थुवण्णितो॥
Vinaye agganikkhitto, upāli satthuvaṇṇito.
६२.
62.
सुखुमनिपुणत्थपटिविद्धो, कथिकानं पवरो गणी।
Sukhumanipuṇatthapaṭividdho, kathikānaṃ pavaro gaṇī;
इसि मन्तानिया पुत्तो, पुण्णो नामाति विस्सुतो॥
Isi mantāniyā putto, puṇṇo nāmāti vissuto.
६३.
63.
एतेसं चित्तमञ्ञाय, ओपम्मकुसलो मुनि।
Etesaṃ cittamaññāya, opammakusalo muni;
कङ्खच्छेदो महावीरो, कथेसि अत्तनो गुणं॥
Kaṅkhacchedo mahāvīro, kathesi attano guṇaṃ.
६४.
64.
‘‘चत्तारो ते असङ्खेय्या, कोटि येसं न नायति।
‘‘Cattāro te asaṅkheyyā, koṭi yesaṃ na nāyati;
सत्तकायो च आकासो, चक्कवाळा चनन्तका।
Sattakāyo ca ākāso, cakkavāḷā canantakā;
बुद्धञाणं अप्पमेय्यं, न सक्का एते विजानितुं॥
Buddhañāṇaṃ appameyyaṃ, na sakkā ete vijānituṃ.
६५.
65.
‘‘किमेतं अच्छरियं लोके, यं मे इद्धिविकुब्बनं।
‘‘Kimetaṃ acchariyaṃ loke, yaṃ me iddhivikubbanaṃ;
अञ्ञे बहू अच्छरिया, अब्भुता लोमहंसना॥
Aññe bahū acchariyā, abbhutā lomahaṃsanā.
६६.
66.
‘‘यदाहं तुसिते काये, सन्तुसितो नामहं तदा।
‘‘Yadāhaṃ tusite kāye, santusito nāmahaṃ tadā;
दससहस्सी समागम्म, याचन्ति पञ्जली ममं॥
Dasasahassī samāgamma, yācanti pañjalī mamaṃ.
६७.
67.
सदेवकं तारयन्तो, बुज्झस्सु अमतं पदं’॥
Sadevakaṃ tārayanto, bujjhassu amataṃ padaṃ’.
६८.
68.
‘‘तुसिता काया चवित्वान, यदा ओक्कमि कुच्छियं।
‘‘Tusitā kāyā cavitvāna, yadā okkami kucchiyaṃ;
दससहस्सीलोकधातु, कम्पित्थ धरणी तदा॥
Dasasahassīlokadhātu, kampittha dharaṇī tadā.
६९.
69.
‘‘यदाहं मातुकुच्छितो, सम्पजानोव निक्खमिं।
‘‘Yadāhaṃ mātukucchito, sampajānova nikkhamiṃ;
साधुकारं पवत्तेन्ति, दससहस्सी पकम्पथ॥
Sādhukāraṃ pavattenti, dasasahassī pakampatha.
७०.
70.
‘‘ओक्कन्तिं मे समो नत्थि, जातितो अभिनिक्खमे।
‘‘Okkantiṃ me samo natthi, jātito abhinikkhame;
सम्बोधियं अहं सेट्ठो, धम्मचक्कप्पवत्तने॥
Sambodhiyaṃ ahaṃ seṭṭho, dhammacakkappavattane.
७१.
71.
‘‘अहो अच्छरियं लोके, बुद्धानं गुणमहन्तता।
‘‘Aho acchariyaṃ loke, buddhānaṃ guṇamahantatā;
दससहस्सीलोकधातु, छप्पकारं पकम्पथ।
Dasasahassīlokadhātu, chappakāraṃ pakampatha;
ओभासो च महा आसि, अच्छेरं लोमहंसनं’’॥
Obhāso ca mahā āsi, accheraṃ lomahaṃsanaṃ’’.
७२.
72.
सदेवकं दस्सयन्तो, इद्धिया चङ्कमी जिनो॥
Sadevakaṃ dassayanto, iddhiyā caṅkamī jino.
७३.
73.
चङ्कमे चङ्कमन्तोव, कथेसि लोकनायको।
Caṅkame caṅkamantova, kathesi lokanāyako;
अन्तरा न निवत्तेति, चतुहत्थे चङ्कमे यथा॥
Antarā na nivatteti, catuhatthe caṅkame yathā.
७४.
74.
सारिपुत्तो महापञ्ञो, समाधिज्झानकोविदो।
Sāriputto mahāpañño, samādhijjhānakovido;
पञ्ञाय पारमिप्पत्तो, पुच्छति लोकनायकं॥
Paññāya pāramippatto, pucchati lokanāyakaṃ.
७५.
75.
‘‘कीदिसो ते महावीर, अभिनीहारो नरुत्तम।
‘‘Kīdiso te mahāvīra, abhinīhāro naruttama;
कम्हि काले तया धीर, पत्थिता बोधिमुत्तमा॥
Kamhi kāle tayā dhīra, patthitā bodhimuttamā.
७६.
76.
‘‘दानं सीलञ्च नेक्खम्मं, पञ्ञावीरियञ्च कीदिसं।
‘‘Dānaṃ sīlañca nekkhammaṃ, paññāvīriyañca kīdisaṃ;
खन्तिसच्चमधिट्ठानं, मेत्तुपेक्खा च कीदिसा॥
Khantisaccamadhiṭṭhānaṃ, mettupekkhā ca kīdisā.
७७.
77.
‘‘दस पारमी तया धीर, कीदिसी लोकनायक।
‘‘Dasa pāramī tayā dhīra, kīdisī lokanāyaka;
कथं उपपारमी पुण्णा, परमत्थपारमी कथं’’॥
Kathaṃ upapāramī puṇṇā, paramatthapāramī kathaṃ’’.
७८.
78.
तस्स पुट्ठो वियाकासि, करवीकमधुरगिरो।
Tassa puṭṭho viyākāsi, karavīkamadhuragiro;
निब्बापयन्तो हदयं, हासयन्तो सदेवकं॥
Nibbāpayanto hadayaṃ, hāsayanto sadevakaṃ.
७९.
79.
अतीतबुद्धानं जिनानं देसितं, निकीलितं 23 बुद्धपरम्परागतं।
Atītabuddhānaṃ jinānaṃ desitaṃ, nikīlitaṃ 24 buddhaparamparāgataṃ;
पुब्बेनिवासानुगताय बुद्धिया, पकासयी लोकहितं सदेवके॥
Pubbenivāsānugatāya buddhiyā, pakāsayī lokahitaṃ sadevake.
८०.
80.
‘‘पीतिपामोज्जजननं, सोकसल्लविनोदनं।
‘‘Pītipāmojjajananaṃ, sokasallavinodanaṃ;
सब्बसम्पत्तिपटिलाभं, चित्तीकत्वा सुणाथ मे॥
Sabbasampattipaṭilābhaṃ, cittīkatvā suṇātha me.
८१.
81.
‘‘मदनिम्मदनं सोकनुदं, संसारपरिमोचनं।
‘‘Madanimmadanaṃ sokanudaṃ, saṃsāraparimocanaṃ;
सब्बदुक्खक्खयं मग्गं, सक्कच्चं पटिपज्जथा’’ति॥
Sabbadukkhakkhayaṃ maggaṃ, sakkaccaṃ paṭipajjathā’’ti.
रतनचङ्कमनकण्डो निट्ठितो।
Ratanacaṅkamanakaṇḍo niṭṭhito.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / बुद्धवंस-अट्ठकथा • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā / १. रतनचङ्कमनकण्डवण्णना • 1. Ratanacaṅkamanakaṇḍavaṇṇanā
