| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / พุทฺธวํสปาฬิ • Buddhavaṃsapāḷi |
ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ขุทฺทกนิกาเย
Khuddakanikāye
พุทฺธวํสปาฬิ
Buddhavaṃsapāḷi
๑. รตนจงฺกมนกณฺฑํ
1. Ratanacaṅkamanakaṇḍaṃ
๑.
1.
พฺรหฺมา จ โลกาธิปตี สหมฺปตี 1, กตญฺชลี อนธิวรํ อยาจถ;
Brahmā ca lokādhipatī sahampatī 2, katañjalī anadhivaraṃ ayācatha;
‘‘สนฺตีธ สตฺตาปฺปรชกฺขชาติกา, เทเสหิ ธมฺมํ อนุกมฺปิมํ ปชํ’’ฯ
‘‘Santīdha sattāpparajakkhajātikā, desehi dhammaṃ anukampimaṃ pajaṃ’’.
๒.
2.
สมฺปนฺนวิชฺชาจรณสฺส ตาทิโน, ชุตินฺธรสฺสนฺติมเทหธาริโน;
Sampannavijjācaraṇassa tādino, jutindharassantimadehadhārino;
ตถาคตสฺสปฺปฎิปุคฺคลสฺส, อุปฺปชฺชิ การุญฺญตา สพฺพสเตฺตฯ
Tathāgatassappaṭipuggalassa, uppajji kāruññatā sabbasatte.
๓.
3.
‘‘น เหเต ชานนฺติ สเทวมานุสา, พุโทฺธ อยํ กีทิสโก นรุตฺตโม;
‘‘Na hete jānanti sadevamānusā, buddho ayaṃ kīdisako naruttamo;
อิทฺธิพลํ ปญฺญาพลญฺจ กีทิสํ, พุทฺธพลํ โลกหิตสฺส กีทิสํฯ
Iddhibalaṃ paññābalañca kīdisaṃ, buddhabalaṃ lokahitassa kīdisaṃ.
๔.
4.
‘‘น เหเต ชานนฺติ สเทวมานุสา, พุโทฺธ อยํ เอทิสโก นรุตฺตโม;
‘‘Na hete jānanti sadevamānusā, buddho ayaṃ edisako naruttamo;
อิทฺธิพลํ ปญฺญาพลญฺจ เอทิสํ, พุทฺธพลํ โลกหิตสฺส เอทิสํฯ
Iddhibalaṃ paññābalañca edisaṃ, buddhabalaṃ lokahitassa edisaṃ.
๕.
5.
‘‘หนฺทาหํ ทสฺสยิสฺสามิ, พุทฺธพลมนุตฺตรํ;
‘‘Handāhaṃ dassayissāmi, buddhabalamanuttaraṃ;
จงฺกมํ มาปยิสฺสามิ, นเภ รตนมณฺฑิตํ’’ฯ
Caṅkamaṃ māpayissāmi, nabhe ratanamaṇḍitaṃ’’.
๖.
6.
ภุมฺมา มหาราชิกา ตาวติํสา, ยามา จ เทวา ตุสิตา จ นิมฺมิตา;
Bhummā mahārājikā tāvatiṃsā, yāmā ca devā tusitā ca nimmitā;
ปรนิมฺมิตา เยปิ จ พฺรหฺมกายิกา, อานนฺทิตา วิปุลมกํสุ โฆสํฯ
Paranimmitā yepi ca brahmakāyikā, ānanditā vipulamakaṃsu ghosaṃ.
๗.
7.
โอภาสิตา จ ปถวี สเทวกา, ปุถู จ โลกนฺตริกา อสํวุตา;
Obhāsitā ca pathavī sadevakā, puthū ca lokantarikā asaṃvutā;
ตโม จ ติโพฺพ วิหโต ตทา อหุ, ทิสฺวาน อเจฺฉรกํ ปาฎิหีรํฯ
Tamo ca tibbo vihato tadā ahu, disvāna accherakaṃ pāṭihīraṃ.
๘.
8.
สเทวคนฺธพฺพมนุสฺสรกฺขเส, อาภา อุฬารา วิปุลา อชายถ;
Sadevagandhabbamanussarakkhase, ābhā uḷārā vipulā ajāyatha;
อิมสฺมิํ โลเก ปรสฺมิโญฺจภยสฺมิํ 3, อโธ จ อุทฺธํ ติริยญฺจ วิตฺถตํฯ
Imasmiṃ loke parasmiñcobhayasmiṃ 4, adho ca uddhaṃ tiriyañca vitthataṃ.
๙.
9.
สตฺตุตฺตโม อนธิวโร วินายโก, สตฺถา อหู เทวมนุสฺสปูชิโต;
Sattuttamo anadhivaro vināyako, satthā ahū devamanussapūjito;
มหานุภาโว สตปุญฺญลกฺขโณ, ทเสฺสสิ อเจฺฉรกํ ปาฎิหีรํฯ
Mahānubhāvo satapuññalakkhaṇo, dassesi accherakaṃ pāṭihīraṃ.
๑๐.
10.
โส ยาจิโต เทววเรน จกฺขุมา, อตฺถํ สเมกฺขิตฺวา ตทา นรุตฺตโม;
So yācito devavarena cakkhumā, atthaṃ samekkhitvā tadā naruttamo;
จงฺกมํ 5 มาปยิ โลกนายโก, สุนิฎฺฐิตํ สพฺพรตนนิมฺมิตํฯ
Caṅkamaṃ 6 māpayi lokanāyako, suniṭṭhitaṃ sabbaratananimmitaṃ.
๑๑.
11.
อิทฺธี จ อาเทสนานุสาสนี, ติปาฎิหีเร ภควา วสี อหุ;
Iddhī ca ādesanānusāsanī, tipāṭihīre bhagavā vasī ahu;
จงฺกมํ มาปยิ โลกนายโก, สุนิฎฺฐิตํ สพฺพรตนนิมฺมิตํฯ
Caṅkamaṃ māpayi lokanāyako, suniṭṭhitaṃ sabbaratananimmitaṃ.
๑๒.
12.
ทสสหสฺสีโลกธาตุยา, สิเนรุปพฺพตุตฺตเม;
Dasasahassīlokadhātuyā, sinerupabbatuttame;
ถเมฺภว ทเสฺสสิ ปฎิปาฎิยา, จงฺกเม รตนามเยฯ
Thambheva dassesi paṭipāṭiyā, caṅkame ratanāmaye.
๑๓.
13.
ทสสหสฺสี อติกฺกมฺม, จงฺกมํ มาปยี ชิโน;
Dasasahassī atikkamma, caṅkamaṃ māpayī jino;
สพฺพโสณฺณมยา ปเสฺส, จงฺกเม รตนามเยฯ
Sabbasoṇṇamayā passe, caṅkame ratanāmaye.
๑๔.
14.
ตุลาสงฺฆาฎานุวคฺคา , โสวณฺณผลกตฺถตา;
Tulāsaṅghāṭānuvaggā , sovaṇṇaphalakatthatā;
เวทิกา สพฺพโสวณฺณา, ทุภโต ปเสฺสสุ นิมฺมิตาฯ
Vedikā sabbasovaṇṇā, dubhato passesu nimmitā.
๑๕.
15.
มณิมุตฺตาวาลุกากิณฺณา, นิมฺมิโต รตนามโย;
Maṇimuttāvālukākiṇṇā, nimmito ratanāmayo;
โอภาเสติ ทิสา สพฺพา, สตรํสีว อุคฺคโตฯ
Obhāseti disā sabbā, sataraṃsīva uggato.
๑๖.
16.
ตสฺมิํ จงฺกมเน ธีโร, ทฺวตฺติํสวรลกฺขโณ;
Tasmiṃ caṅkamane dhīro, dvattiṃsavaralakkhaṇo;
วิโรจมาโน สมฺพุโทฺธ, จงฺกเม จงฺกมี ชิโนฯ
Virocamāno sambuddho, caṅkame caṅkamī jino.
๑๗.
17.
ทิพฺพํ มนฺทารวํ ปุปฺผํ, ปทุมํ ปาริฉตฺตกํ;
Dibbaṃ mandāravaṃ pupphaṃ, padumaṃ pārichattakaṃ;
จงฺกมเน โอกิรนฺติ, สเพฺพ เทวา สมาคตาฯ
Caṅkamane okiranti, sabbe devā samāgatā.
๑๘.
18.
ปสฺสนฺติ ตํ เทวสงฺฆา, ทสสหสฺสี ปโมทิตา;
Passanti taṃ devasaṅghā, dasasahassī pamoditā;
นมสฺสมานา นิปตนฺติ, ตุฎฺฐหฎฺฐา ปโมทิตาฯ
Namassamānā nipatanti, tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā.
๑๙.
19.
ตาวติํสา จ ยามา จ, ตุสิตา จาปิ เทวตา;
Tāvatiṃsā ca yāmā ca, tusitā cāpi devatā;
นิมฺมานรติโน เทวา, เย เทวา วสวตฺติโน;
Nimmānaratino devā, ye devā vasavattino;
อุทคฺคจิตฺตา สุมนา, ปสฺสนฺติ โลกนายกํฯ
Udaggacittā sumanā, passanti lokanāyakaṃ.
๒๐.
20.
สเทวคนฺธพฺพมนุสฺสรกฺขสา, นาคา สุปณฺณา อถ วาปิ กินฺนรา;
Sadevagandhabbamanussarakkhasā, nāgā supaṇṇā atha vāpi kinnarā;
ปสฺสนฺติ ตํ โลกหิตานุกมฺปกํ, นเภว อจฺจุคฺคตจนฺทมณฺฑลํฯ
Passanti taṃ lokahitānukampakaṃ, nabheva accuggatacandamaṇḍalaṃ.
๒๑.
21.
อาภสฺสรา สุภกิณฺหา, เวหปฺผลา อกนิฎฺฐา จ เทวตา;
Ābhassarā subhakiṇhā, vehapphalā akaniṭṭhā ca devatā;
สุสุทฺธสุกฺกวตฺถวสนา, ติฎฺฐนฺติ ปญฺชลีกตาฯ
Susuddhasukkavatthavasanā, tiṭṭhanti pañjalīkatā.
๒๒.
22.
มุญฺจนฺติ ปุปฺผํ ปน ปญฺจวณฺณิกํ, มนฺทารวํ จนฺทนจุณฺณมิสฺสิตํ;
Muñcanti pupphaṃ pana pañcavaṇṇikaṃ, mandāravaṃ candanacuṇṇamissitaṃ;
ภเมนฺติ เจลานิ จ อมฺพเร ตทา, ‘‘อโห ชิโน โลกหิตานุกมฺปโกฯ
Bhamenti celāni ca ambare tadā, ‘‘aho jino lokahitānukampako.
๒๓.
23.
‘‘ตุวํ สตฺถา จ เกตู จ, ธโช ยูโป จ ปาณินํ;
‘‘Tuvaṃ satthā ca ketū ca, dhajo yūpo ca pāṇinaṃ;
๒๔.
24.
‘‘ทสสหสฺสีโลกธาตุยา, เทวตาโย มหิทฺธิกา;
‘‘Dasasahassīlokadhātuyā, devatāyo mahiddhikā;
ปริวาเรตฺวา นมสฺสนฺติ, ตุฎฺฐหฎฺฐา ปโมทิตาฯ
Parivāretvā namassanti, tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā.
๒๕.
25.
‘‘เทวตา เทวกญฺญา จ, ปสนฺนา ตุฎฺฐมานสา;
‘‘Devatā devakaññā ca, pasannā tuṭṭhamānasā;
ปญฺจวณฺณิกปุเปฺผหิ, ปูชยนฺติ นราสภํฯ
Pañcavaṇṇikapupphehi, pūjayanti narāsabhaṃ.
๒๖.
26.
‘‘ปสฺสนฺติ ตํ เทวสงฺฆา, ปสนฺนา ตุฎฺฐมานสา;
‘‘Passanti taṃ devasaṅghā, pasannā tuṭṭhamānasā;
ปญฺจวณฺณิกปุเปฺผหิ, ปูชยนฺติ นราสภํฯ
Pañcavaṇṇikapupphehi, pūjayanti narāsabhaṃ.
๒๗.
27.
‘‘อโห อจฺฉริยํ โลเก, อพฺภุตํ โลมหํสนํ;
‘‘Aho acchariyaṃ loke, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;
น เมทิสํ ภูตปุพฺพํ, อเจฺฉรํ โลมหํสนํ’’ฯ
Na medisaṃ bhūtapubbaṃ, accheraṃ lomahaṃsanaṃ’’.
๒๘.
28.
สกสกมฺหิ ภวเน, นิสีทิตฺวาน เทวตา;
Sakasakamhi bhavane, nisīditvāna devatā;
หสนฺติ ตา มหาหสิตํ, ทิสฺวานเจฺฉรกํ นเภฯ
Hasanti tā mahāhasitaṃ, disvānaccherakaṃ nabhe.
๒๙.
29.
อากาสฎฺฐา จ ภูมฎฺฐา, ติณปนฺถนิวาสิโน;
Ākāsaṭṭhā ca bhūmaṭṭhā, tiṇapanthanivāsino;
กตญฺชลี นมสฺสนฺติ, ตุฎฺฐหฎฺฐา ปโมทิตาฯ
Katañjalī namassanti, tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā.
๓๐.
30.
เยปิ ทีฆายุกา นาคา, ปุญฺญวโนฺต มหิทฺธิกา;
Yepi dīghāyukā nāgā, puññavanto mahiddhikā;
ปโมทิตา นมสฺสนฺติ, ปูชยนฺติ นรุตฺตมํฯ
Pamoditā namassanti, pūjayanti naruttamaṃ.
๓๑.
31.
สงฺคีติโย ปวเตฺตนฺติ, อมฺพเร อนิลญฺชเส;
Saṅgītiyo pavattenti, ambare anilañjase;
จมฺมนทฺธานิ วาเทนฺติ, ทิสฺวานเจฺฉรกํ นเภฯ
Cammanaddhāni vādenti, disvānaccherakaṃ nabhe.
๓๒.
32.
อนฺตลิกฺขสฺมิํ วชฺชนฺติ, ทิสฺวานเจฺฉรกํ นเภฯ
Antalikkhasmiṃ vajjanti, disvānaccherakaṃ nabhe.
๓๓.
33.
อพฺภุโต วต โน อชฺช, อุปฺปชฺชิ โลมหํสโน;
Abbhuto vata no ajja, uppajji lomahaṃsano;
ธุวมตฺถสิทฺธิํ ลภาม, ขโณ โน ปฎิปาทิโตฯ
Dhuvamatthasiddhiṃ labhāma, khaṇo no paṭipādito.
๓๔.
34.
พุโทฺธติ เตสํ สุตฺวาน, ปีติ อุปฺปชฺชิ ตาวเท;
Buddhoti tesaṃ sutvāna, pīti uppajji tāvade;
พุโทฺธ พุโทฺธติ กถยนฺตา, ติฎฺฐนฺติ ปญฺชลีกตาฯ
Buddho buddhoti kathayantā, tiṭṭhanti pañjalīkatā.
๓๕.
35.
ปชา จ วิวิธา คคเน, วเตฺตนฺติ ปญฺชลีกตาฯ
Pajā ca vividhā gagane, vattenti pañjalīkatā.
๓๖.
36.
คายนฺติ เสเฬนฺติ จ วาทยนฺติ จ, ภุชานิ โปเถนฺติ จ นจฺจยนฺติ จ;
Gāyanti seḷenti ca vādayanti ca, bhujāni pothenti ca naccayanti ca;
มุญฺจนฺติ ปุปฺผํ ปน ปญฺจวณฺณิกํ, มนฺทารวํ จนฺทนจุณฺณมิสฺสิตํฯ
Muñcanti pupphaṃ pana pañcavaṇṇikaṃ, mandāravaṃ candanacuṇṇamissitaṃ.
๓๗.
37.
‘‘ยถา ตุยฺหํ มหาวีร, ปาเทสุ จกฺกลกฺขณํ;
‘‘Yathā tuyhaṃ mahāvīra, pādesu cakkalakkhaṇaṃ;
ธชวชิรปฎากา, วฑฺฒมานงฺกุสาจิตํฯ
Dhajavajirapaṭākā, vaḍḍhamānaṅkusācitaṃ.
๓๘.
38.
‘‘รูเป สีเล สมาธิมฺหิ, ปญฺญาย จ อสาทิโส;
‘‘Rūpe sīle samādhimhi, paññāya ca asādiso;
วิมุตฺติยา อสมสโม, ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตเนฯ
Vimuttiyā asamasamo, dhammacakkappavattane.
๓๙.
39.
‘‘ทสนาคพลํ กาเย, ตุยฺหํ ปากติกํ พลํ;
‘‘Dasanāgabalaṃ kāye, tuyhaṃ pākatikaṃ balaṃ;
อิทฺธิพเลน อสโม, ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตเนฯ
Iddhibalena asamo, dhammacakkappavattane.
๔๐.
40.
‘‘เอวํ สพฺพคุณูเปตํ, สพฺพงฺคสมุปาคตํ;
‘‘Evaṃ sabbaguṇūpetaṃ, sabbaṅgasamupāgataṃ;
มหามุนิํ การุณิกํ, โลกนาถํ นมสฺสถฯ
Mahāmuniṃ kāruṇikaṃ, lokanāthaṃ namassatha.
๔๑.
41.
‘‘อภิวาทนํ โถมนญฺจ, วนฺทนญฺจ ปสํสนํ;
‘‘Abhivādanaṃ thomanañca, vandanañca pasaṃsanaṃ;
นมสฺสนญฺจ ปูชญฺจ, สพฺพํ อรหสี ตุวํฯ
Namassanañca pūjañca, sabbaṃ arahasī tuvaṃ.
๔๒.
42.
‘‘เย เกจิ โลเก วนฺทเนยฺยา, วนฺทนํ อรหนฺติ เย;
‘‘Ye keci loke vandaneyyā, vandanaṃ arahanti ye;
สพฺพเสโฎฺฐ มหาวีร, สทิโส เต น วิชฺชติฯ
Sabbaseṭṭho mahāvīra, sadiso te na vijjati.
๔๓.
43.
‘‘สาริปุโตฺต มหาปโญฺญ, สมาธิชฺฌานโกวิโท;
‘‘Sāriputto mahāpañño, samādhijjhānakovido;
คิชฺฌกูเฎ ฐิโตเยว, ปสฺสติ โลกนายกํฯ
Gijjhakūṭe ṭhitoyeva, passati lokanāyakaṃ.
๔๔.
44.
‘‘สุผุลฺลํ สาลราชํว, จนฺทํว คคเน ยถา;
‘‘Suphullaṃ sālarājaṃva, candaṃva gagane yathā;
๔๕.
45.
‘‘ชลนฺตํ ทีปรุกฺขํว, ตรุณสูริยํว อุคฺคตํ;
‘‘Jalantaṃ dīparukkhaṃva, taruṇasūriyaṃva uggataṃ;
พฺยามปฺปภานุรญฺชิตํ, ธีรํ ปสฺสติ โลกนายกํฯ
Byāmappabhānurañjitaṃ, dhīraṃ passati lokanāyakaṃ.
๔๖.
46.
‘‘ปญฺจนฺนํ ภิกฺขุสตานํ, กตกิจฺจาน ตาทินํ;
‘‘Pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ, katakiccāna tādinaṃ;
ขีณาสวานํ วิมลานํ, ขเณน สนฺนิปาตยิฯ
Khīṇāsavānaṃ vimalānaṃ, khaṇena sannipātayi.
๔๗.
47.
‘‘โลกปฺปสาทนํ นาม, ปาฎิหีรํ นิทสฺสยิ;
‘‘Lokappasādanaṃ nāma, pāṭihīraṃ nidassayi;
อเมฺหปิ ตตฺถ คนฺตฺวาน, วนฺทิสฺสาม มยํ ชินํฯ
Amhepi tattha gantvāna, vandissāma mayaṃ jinaṃ.
๔๘.
48.
‘‘เอถ สเพฺพ คมิสฺสาม, ปุจฺฉิสฺสาม มยํ ชินํ;
‘‘Etha sabbe gamissāma, pucchissāma mayaṃ jinaṃ;
กงฺขํ วิโนทยิสฺสาม, ปสฺสิตฺวา โลกนายกํ’’ฯ
Kaṅkhaṃ vinodayissāma, passitvā lokanāyakaṃ’’.
๔๙.
49.
สาธูติ เต ปฎิสฺสุตฺวา, นิปกา สํวุตินฺทฺริยา;
Sādhūti te paṭissutvā, nipakā saṃvutindriyā;
ปตฺตจีวรมาทาย, ตรมานา อุปาคมุํฯ
Pattacīvaramādāya, taramānā upāgamuṃ.
๕๐.
50.
ขีณาสเวหิ วิมเลหิ, ทเนฺตหิ อุตฺตเม ทเม;
Khīṇāsavehi vimalehi, dantehi uttame dame;
สาริปุโตฺต มหาปโญฺญ, อิทฺธิยา อุปสงฺกมิฯ
Sāriputto mahāpañño, iddhiyā upasaṅkami.
๕๑.
51.
เตหิ ภิกฺขูหิ ปริวุโต, สาริปุโตฺต มหาคณี;
Tehi bhikkhūhi parivuto, sāriputto mahāgaṇī;
ลฬโนฺต เทโวว คคเน, อิทฺธิยา อุปสงฺกมิฯ
Laḷanto devova gagane, iddhiyā upasaṅkami.
๕๒.
52.
สคารวา สปฺปติสฺสา, สมฺพุทฺธํ อุปสงฺกมุํฯ
Sagāravā sappatissā, sambuddhaṃ upasaṅkamuṃ.
๕๓.
53.
อุปสงฺกมิตฺวา ปสฺสนฺติ, สยมฺภุํ โลกนายกํ;
Upasaṅkamitvā passanti, sayambhuṃ lokanāyakaṃ;
นเภ อจฺจุคฺคตํ ธีรํ, จนฺทํว คคเน ยถาฯ
Nabhe accuggataṃ dhīraṃ, candaṃva gagane yathā.
๕๔.
54.
ชลนฺตํ ทีปรุกฺขํว, วิชฺชุํว คคเน ยถา;
Jalantaṃ dīparukkhaṃva, vijjuṃva gagane yathā;
มชฺฌนฺหิเกว สูริยํ, ปสฺสนฺติ โลกนายกํฯ
Majjhanhikeva sūriyaṃ, passanti lokanāyakaṃ.
๕๕.
55.
ปญฺจภิกฺขุสตา สเพฺพ, ปสฺสนฺติ โลกนายกํ;
Pañcabhikkhusatā sabbe, passanti lokanāyakaṃ;
รหทมิว วิปฺปสนฺนํ, สุผุลฺลํ ปทุมํ ยถาฯ
Rahadamiva vippasannaṃ, suphullaṃ padumaṃ yathā.
๕๖.
56.
อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวาน, ตุฎฺฐหฎฺฐา ปโมทิตา;
Añjaliṃ paggahetvāna, tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā;
นมสฺสมานา นิปตนฺติ, สตฺถุโน จกฺกลกฺขเณฯ
Namassamānā nipatanti, satthuno cakkalakkhaṇe.
๕๗.
57.
สาริปุโตฺต มหาปโญฺญ, โกรณฺฑสมสาทิโส;
Sāriputto mahāpañño, koraṇḍasamasādiso;
สมาธิชฺฌานกุสโล, วนฺทเต โลกนายกํฯ
Samādhijjhānakusalo, vandate lokanāyakaṃ.
๕๘.
58.
คชฺชิตา กาลเมโฆว, นีลุปฺปลสมสาทิโส;
Gajjitā kālameghova, nīluppalasamasādiso;
อิทฺธิพเลน อสโม, โมคฺคลฺลาโน มหิทฺธิโกฯ
Iddhibalena asamo, moggallāno mahiddhiko.
๕๙.
59.
มหากสฺสโปปิ จ เถโร, อุตฺตตฺตกนกสนฺนิโภ;
Mahākassapopi ca thero, uttattakanakasannibho;
ธุตคุเณ อคฺคนิกฺขิโตฺต, โถมิโต สตฺถุวณฺณิโตฯ
Dhutaguṇe agganikkhitto, thomito satthuvaṇṇito.
๖๐.
60.
ทิพฺพจกฺขูนํ โย อโคฺค, อนุรุโทฺธ มหาคณี;
Dibbacakkhūnaṃ yo aggo, anuruddho mahāgaṇī;
ญาติเสโฎฺฐ ภควโต, อวิทูเรว ติฎฺฐติฯ
Ñātiseṭṭho bhagavato, avidūreva tiṭṭhati.
๖๑.
61.
อาปตฺติอนาปตฺติยา , สเตกิจฺฉาย โกวิโท;
Āpattianāpattiyā , satekicchāya kovido;
วินเย อคฺคนิกฺขิโตฺต, อุปาลิ สตฺถุวณฺณิโตฯ
Vinaye agganikkhitto, upāli satthuvaṇṇito.
๖๒.
62.
สุขุมนิปุณตฺถปฎิวิโทฺธ, กถิกานํ ปวโร คณี;
Sukhumanipuṇatthapaṭividdho, kathikānaṃ pavaro gaṇī;
อิสิ มนฺตานิยา ปุโตฺต, ปุโณฺณ นามาติ วิสฺสุโตฯ
Isi mantāniyā putto, puṇṇo nāmāti vissuto.
๖๓.
63.
เอเตสํ จิตฺตมญฺญาย, โอปมฺมกุสโล มุนิ;
Etesaṃ cittamaññāya, opammakusalo muni;
กงฺขเจฺฉโท มหาวีโร, กเถสิ อตฺตโน คุณํฯ
Kaṅkhacchedo mahāvīro, kathesi attano guṇaṃ.
๖๔.
64.
‘‘จตฺตาโร เต อสเงฺขยฺยา, โกฎิ เยสํ น นายติ;
‘‘Cattāro te asaṅkheyyā, koṭi yesaṃ na nāyati;
สตฺตกาโย จ อากาโส, จกฺกวาฬา จนนฺตกา;
Sattakāyo ca ākāso, cakkavāḷā canantakā;
พุทฺธญาณํ อปฺปเมยฺยํ, น สกฺกา เอเต วิชานิตุํฯ
Buddhañāṇaṃ appameyyaṃ, na sakkā ete vijānituṃ.
๖๕.
65.
‘‘กิเมตํ อจฺฉริยํ โลเก, ยํ เม อิทฺธิวิกุพฺพนํ;
‘‘Kimetaṃ acchariyaṃ loke, yaṃ me iddhivikubbanaṃ;
อเญฺญ พหู อจฺฉริยา, อพฺภุตา โลมหํสนาฯ
Aññe bahū acchariyā, abbhutā lomahaṃsanā.
๖๖.
66.
‘‘ยทาหํ ตุสิเต กาเย, สนฺตุสิโต นามหํ ตทา;
‘‘Yadāhaṃ tusite kāye, santusito nāmahaṃ tadā;
ทสสหสฺสี สมาคมฺม, ยาจนฺติ ปญฺชลี มมํฯ
Dasasahassī samāgamma, yācanti pañjalī mamaṃ.
๖๗.
67.
สเทวกํ ตารยโนฺต, พุชฺฌสฺสุ อมตํ ปทํ’ฯ
Sadevakaṃ tārayanto, bujjhassu amataṃ padaṃ’.
๖๘.
68.
‘‘ตุสิตา กายา จวิตฺวาน, ยทา โอกฺกมิ กุจฺฉิยํ;
‘‘Tusitā kāyā cavitvāna, yadā okkami kucchiyaṃ;
ทสสหสฺสีโลกธาตุ, กมฺปิตฺถ ธรณี ตทาฯ
Dasasahassīlokadhātu, kampittha dharaṇī tadā.
๖๙.
69.
‘‘ยทาหํ มาตุกุจฺฉิโต, สมฺปชาโนว นิกฺขมิํ;
‘‘Yadāhaṃ mātukucchito, sampajānova nikkhamiṃ;
สาธุการํ ปวเตฺตนฺติ, ทสสหสฺสี ปกมฺปถฯ
Sādhukāraṃ pavattenti, dasasahassī pakampatha.
๗๐.
70.
‘‘โอกฺกนฺติํ เม สโม นตฺถิ, ชาติโต อภินิกฺขเม;
‘‘Okkantiṃ me samo natthi, jātito abhinikkhame;
สโมฺพธิยํ อหํ เสโฎฺฐ, ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตเนฯ
Sambodhiyaṃ ahaṃ seṭṭho, dhammacakkappavattane.
๗๑.
71.
‘‘อโห อจฺฉริยํ โลเก, พุทฺธานํ คุณมหนฺตตา;
‘‘Aho acchariyaṃ loke, buddhānaṃ guṇamahantatā;
ทสสหสฺสีโลกธาตุ, ฉปฺปการํ ปกมฺปถ;
Dasasahassīlokadhātu, chappakāraṃ pakampatha;
โอภาโส จ มหา อาสิ, อเจฺฉรํ โลมหํสนํ’’ฯ
Obhāso ca mahā āsi, accheraṃ lomahaṃsanaṃ’’.
๗๒.
72.
สเทวกํ ทสฺสยโนฺต, อิทฺธิยา จงฺกมี ชิโนฯ
Sadevakaṃ dassayanto, iddhiyā caṅkamī jino.
๗๓.
73.
จงฺกเม จงฺกมโนฺตว, กเถสิ โลกนายโก;
Caṅkame caṅkamantova, kathesi lokanāyako;
อนฺตรา น นิวเตฺตติ, จตุหเตฺถ จงฺกเม ยถาฯ
Antarā na nivatteti, catuhatthe caṅkame yathā.
๗๔.
74.
สาริปุโตฺต มหาปโญฺญ, สมาธิชฺฌานโกวิโท;
Sāriputto mahāpañño, samādhijjhānakovido;
ปญฺญาย ปารมิปฺปโตฺต, ปุจฺฉติ โลกนายกํฯ
Paññāya pāramippatto, pucchati lokanāyakaṃ.
๗๕.
75.
‘‘กีทิโส เต มหาวีร, อภินีหาโร นรุตฺตม;
‘‘Kīdiso te mahāvīra, abhinīhāro naruttama;
กมฺหิ กาเล ตยา ธีร, ปตฺถิตา โพธิมุตฺตมาฯ
Kamhi kāle tayā dhīra, patthitā bodhimuttamā.
๗๖.
76.
‘‘ทานํ สีลญฺจ เนกฺขมฺมํ, ปญฺญาวีริยญฺจ กีทิสํ;
‘‘Dānaṃ sīlañca nekkhammaṃ, paññāvīriyañca kīdisaṃ;
ขนฺติสจฺจมธิฎฺฐานํ, เมตฺตุเปกฺขา จ กีทิสาฯ
Khantisaccamadhiṭṭhānaṃ, mettupekkhā ca kīdisā.
๗๗.
77.
‘‘ทส ปารมี ตยา ธีร, กีทิสี โลกนายก;
‘‘Dasa pāramī tayā dhīra, kīdisī lokanāyaka;
กถํ อุปปารมี ปุณฺณา, ปรมตฺถปารมี กถํ’’ฯ
Kathaṃ upapāramī puṇṇā, paramatthapāramī kathaṃ’’.
๗๘.
78.
ตสฺส ปุโฎฺฐ วิยากาสิ, กรวีกมธุรคิโร;
Tassa puṭṭho viyākāsi, karavīkamadhuragiro;
นิพฺพาปยโนฺต หทยํ, หาสยโนฺต สเทวกํฯ
Nibbāpayanto hadayaṃ, hāsayanto sadevakaṃ.
๗๙.
79.
อตีตพุทฺธานํ ชินานํ เทสิตํ, นิกีลิตํ 23 พุทฺธปรมฺปราคตํ;
Atītabuddhānaṃ jinānaṃ desitaṃ, nikīlitaṃ 24 buddhaparamparāgataṃ;
ปุเพฺพนิวาสานุคตาย พุทฺธิยา, ปกาสยี โลกหิตํ สเทวเกฯ
Pubbenivāsānugatāya buddhiyā, pakāsayī lokahitaṃ sadevake.
๘๐.
80.
‘‘ปีติปาโมชฺชชนนํ, โสกสลฺลวิโนทนํ;
‘‘Pītipāmojjajananaṃ, sokasallavinodanaṃ;
สพฺพสมฺปตฺติปฎิลาภํ, จิตฺตีกตฺวา สุณาถ เมฯ
Sabbasampattipaṭilābhaṃ, cittīkatvā suṇātha me.
๘๑.
81.
‘‘มทนิมฺมทนํ โสกนุทํ, สํสารปริโมจนํ;
‘‘Madanimmadanaṃ sokanudaṃ, saṃsāraparimocanaṃ;
สพฺพทุกฺขกฺขยํ มคฺคํ, สกฺกจฺจํ ปฎิปชฺชถา’’ติฯ
Sabbadukkhakkhayaṃ maggaṃ, sakkaccaṃ paṭipajjathā’’ti.
รตนจงฺกมนกโณฺฑ นิฎฺฐิโตฯ
Ratanacaṅkamanakaṇḍo niṭṭhito.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / พุทฺธวํส-อฎฺฐกถา • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā / ๑. รตนจงฺกมนกณฺฑวณฺณนา • 1. Ratanacaṅkamanakaṇḍavaṇṇanā
