| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ពុទ្ធវំសបាឡិ • Buddhavaṃsapāḷi |
។ នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស។
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ខុទ្ទកនិកាយេ
Khuddakanikāye
ពុទ្ធវំសបាឡិ
Buddhavaṃsapāḷi
១. រតនចង្កមនកណ្ឌំ
1. Ratanacaṅkamanakaṇḍaṃ
១.
1.
ព្រហ្មា ច លោកាធិបតី សហម្បតី 1, កតញ្ជលី អនធិវរំ អយាចថ;
Brahmā ca lokādhipatī sahampatī 2, katañjalī anadhivaraṃ ayācatha;
‘‘សន្តីធ សត្តាប្បរជក្ខជាតិកា, ទេសេហិ ធម្មំ អនុកម្បិមំ បជំ’’។
‘‘Santīdha sattāpparajakkhajātikā, desehi dhammaṃ anukampimaṃ pajaṃ’’.
២.
2.
សម្បន្នវិជ្ជាចរណស្ស តាទិនោ, ជុតិន្ធរស្សន្តិមទេហធារិនោ;
Sampannavijjācaraṇassa tādino, jutindharassantimadehadhārino;
តថាគតស្សប្បដិបុគ្គលស្ស, ឧប្បជ្ជិ ការុញ្ញតា សព្ពសត្តេ។
Tathāgatassappaṭipuggalassa, uppajji kāruññatā sabbasatte.
៣.
3.
‘‘ន ហេតេ ជានន្តិ សទេវមានុសា, ពុទ្ធោ អយំ កីទិសកោ នរុត្តមោ;
‘‘Na hete jānanti sadevamānusā, buddho ayaṃ kīdisako naruttamo;
ឥទ្ធិពលំ បញ្ញាពលញ្ច កីទិសំ, ពុទ្ធពលំ លោកហិតស្ស កីទិសំ។
Iddhibalaṃ paññābalañca kīdisaṃ, buddhabalaṃ lokahitassa kīdisaṃ.
៤.
4.
‘‘ន ហេតេ ជានន្តិ សទេវមានុសា, ពុទ្ធោ អយំ ឯទិសកោ នរុត្តមោ;
‘‘Na hete jānanti sadevamānusā, buddho ayaṃ edisako naruttamo;
ឥទ្ធិពលំ បញ្ញាពលញ្ច ឯទិសំ, ពុទ្ធពលំ លោកហិតស្ស ឯទិសំ។
Iddhibalaṃ paññābalañca edisaṃ, buddhabalaṃ lokahitassa edisaṃ.
៥.
5.
‘‘ហន្ទាហំ ទស្សយិស្សាមិ, ពុទ្ធពលមនុត្តរំ;
‘‘Handāhaṃ dassayissāmi, buddhabalamanuttaraṃ;
ចង្កមំ មាបយិស្សាមិ, នភេ រតនមណ្ឌិតំ’’។
Caṅkamaṃ māpayissāmi, nabhe ratanamaṇḍitaṃ’’.
៦.
6.
ភុម្មា មហារាជិកា តាវតិំសា, យាមា ច ទេវា តុសិតា ច និម្មិតា;
Bhummā mahārājikā tāvatiṃsā, yāmā ca devā tusitā ca nimmitā;
បរនិម្មិតា យេបិ ច ព្រហ្មកាយិកា, អានន្ទិតា វិបុលមកំសុ ឃោសំ។
Paranimmitā yepi ca brahmakāyikā, ānanditā vipulamakaṃsu ghosaṃ.
៧.
7.
ឱភាសិតា ច បថវី សទេវកា, បុថូ ច លោកន្តរិកា អសំវុតា;
Obhāsitā ca pathavī sadevakā, puthū ca lokantarikā asaṃvutā;
តមោ ច តិព្ពោ វិហតោ តទា អហុ, ទិស្វាន អច្ឆេរកំ បាដិហីរំ។
Tamo ca tibbo vihato tadā ahu, disvāna accherakaṃ pāṭihīraṃ.
៨.
8.
សទេវគន្ធព្ពមនុស្សរក្ខសេ, អាភា ឧឡារា វិបុលា អជាយថ;
Sadevagandhabbamanussarakkhase, ābhā uḷārā vipulā ajāyatha;
ឥមស្មិំ លោកេ បរស្មិញ្ចោភយស្មិំ 3, អធោ ច ឧទ្ធំ តិរិយញ្ច វិត្ថតំ។
Imasmiṃ loke parasmiñcobhayasmiṃ 4, adho ca uddhaṃ tiriyañca vitthataṃ.
៩.
9.
សត្តុត្តមោ អនធិវរោ វិនាយកោ, សត្ថា អហូ ទេវមនុស្សបូជិតោ;
Sattuttamo anadhivaro vināyako, satthā ahū devamanussapūjito;
មហានុភាវោ សតបុញ្ញលក្ខណោ, ទស្សេសិ អច្ឆេរកំ បាដិហីរំ។
Mahānubhāvo satapuññalakkhaṇo, dassesi accherakaṃ pāṭihīraṃ.
១០.
10.
សោ យាចិតោ ទេវវរេន ចក្ខុមា, អត្ថំ សមេក្ខិត្វា តទា នរុត្តមោ;
So yācito devavarena cakkhumā, atthaṃ samekkhitvā tadā naruttamo;
ចង្កមំ 5 មាបយិ លោកនាយកោ, សុនិដ្ឋិតំ សព្ពរតននិម្មិតំ។
Caṅkamaṃ 6 māpayi lokanāyako, suniṭṭhitaṃ sabbaratananimmitaṃ.
១១.
11.
ឥទ្ធី ច អាទេសនានុសាសនី, តិបាដិហីរេ ភគវា វសី អហុ;
Iddhī ca ādesanānusāsanī, tipāṭihīre bhagavā vasī ahu;
ចង្កមំ មាបយិ លោកនាយកោ, សុនិដ្ឋិតំ សព្ពរតននិម្មិតំ។
Caṅkamaṃ māpayi lokanāyako, suniṭṭhitaṃ sabbaratananimmitaṃ.
១២.
12.
ទសសហស្សីលោកធាតុយា, សិនេរុបព្ពតុត្តមេ;
Dasasahassīlokadhātuyā, sinerupabbatuttame;
ថម្ភេវ ទស្សេសិ បដិបាដិយា, ចង្កមេ រតនាមយេ។
Thambheva dassesi paṭipāṭiyā, caṅkame ratanāmaye.
១៣.
13.
ទសសហស្សី អតិក្កម្ម, ចង្កមំ មាបយី ជិនោ;
Dasasahassī atikkamma, caṅkamaṃ māpayī jino;
សព្ពសោណ្ណមយា បស្សេ, ចង្កមេ រតនាមយេ។
Sabbasoṇṇamayā passe, caṅkame ratanāmaye.
១៤.
14.
តុលាសង្ឃាដានុវគ្គា , សោវណ្ណផលកត្ថតា;
Tulāsaṅghāṭānuvaggā , sovaṇṇaphalakatthatā;
វេទិកា សព្ពសោវណ្ណា, ទុភតោ បស្សេសុ និម្មិតា។
Vedikā sabbasovaṇṇā, dubhato passesu nimmitā.
១៥.
15.
មណិមុត្តាវាលុកាកិណ្ណា, និម្មិតោ រតនាមយោ;
Maṇimuttāvālukākiṇṇā, nimmito ratanāmayo;
ឱភាសេតិ ទិសា សព្ពា, សតរំសីវ ឧគ្គតោ។
Obhāseti disā sabbā, sataraṃsīva uggato.
១៦.
16.
តស្មិំ ចង្កមនេ ធីរោ, ទ្វត្តិំសវរលក្ខណោ;
Tasmiṃ caṅkamane dhīro, dvattiṃsavaralakkhaṇo;
វិរោចមានោ សម្ពុទ្ធោ, ចង្កមេ ចង្កមី ជិនោ។
Virocamāno sambuddho, caṅkame caṅkamī jino.
១៧.
17.
ទិព្ពំ មន្ទារវំ បុប្ផំ, បទុមំ បារិឆត្តកំ;
Dibbaṃ mandāravaṃ pupphaṃ, padumaṃ pārichattakaṃ;
ចង្កមនេ ឱកិរន្តិ, សព្ពេ ទេវា សមាគតា។
Caṅkamane okiranti, sabbe devā samāgatā.
១៨.
18.
បស្សន្តិ តំ ទេវសង្ឃា, ទសសហស្សី បមោទិតា;
Passanti taṃ devasaṅghā, dasasahassī pamoditā;
នមស្សមានា និបតន្តិ, តុដ្ឋហដ្ឋា បមោទិតា។
Namassamānā nipatanti, tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā.
១៩.
19.
តាវតិំសា ច យាមា ច, តុសិតា ចាបិ ទេវតា;
Tāvatiṃsā ca yāmā ca, tusitā cāpi devatā;
និម្មានរតិនោ ទេវា, យេ ទេវា វសវត្តិនោ;
Nimmānaratino devā, ye devā vasavattino;
ឧទគ្គចិត្តា សុមនា, បស្សន្តិ លោកនាយកំ។
Udaggacittā sumanā, passanti lokanāyakaṃ.
២០.
20.
សទេវគន្ធព្ពមនុស្សរក្ខសា, នាគា សុបណ្ណា អថ វាបិ កិន្នរា;
Sadevagandhabbamanussarakkhasā, nāgā supaṇṇā atha vāpi kinnarā;
បស្សន្តិ តំ លោកហិតានុកម្បកំ, នភេវ អច្ចុគ្គតចន្ទមណ្ឌលំ។
Passanti taṃ lokahitānukampakaṃ, nabheva accuggatacandamaṇḍalaṃ.
២១.
21.
អាភស្សរា សុភកិណ្ហា, វេហប្ផលា អកនិដ្ឋា ច ទេវតា;
Ābhassarā subhakiṇhā, vehapphalā akaniṭṭhā ca devatā;
សុសុទ្ធសុក្កវត្ថវសនា, តិដ្ឋន្តិ បញ្ជលីកតា។
Susuddhasukkavatthavasanā, tiṭṭhanti pañjalīkatā.
២២.
22.
មុញ្ចន្តិ បុប្ផំ បន បញ្ចវណ្ណិកំ, មន្ទារវំ ចន្ទនចុណ្ណមិស្សិតំ;
Muñcanti pupphaṃ pana pañcavaṇṇikaṃ, mandāravaṃ candanacuṇṇamissitaṃ;
ភមេន្តិ ចេលានិ ច អម្ពរេ តទា, ‘‘អហោ ជិនោ លោកហិតានុកម្បកោ។
Bhamenti celāni ca ambare tadā, ‘‘aho jino lokahitānukampako.
២៣.
23.
‘‘តុវំ សត្ថា ច កេតូ ច, ធជោ យូបោ ច បាណិនំ;
‘‘Tuvaṃ satthā ca ketū ca, dhajo yūpo ca pāṇinaṃ;
២៤.
24.
‘‘ទសសហស្សីលោកធាតុយា, ទេវតាយោ មហិទ្ធិកា;
‘‘Dasasahassīlokadhātuyā, devatāyo mahiddhikā;
បរិវារេត្វា នមស្សន្តិ, តុដ្ឋហដ្ឋា បមោទិតា។
Parivāretvā namassanti, tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā.
២៥.
25.
‘‘ទេវតា ទេវកញ្ញា ច, បសន្នា តុដ្ឋមានសា;
‘‘Devatā devakaññā ca, pasannā tuṭṭhamānasā;
បញ្ចវណ្ណិកបុប្ផេហិ, បូជយន្តិ នរាសភំ។
Pañcavaṇṇikapupphehi, pūjayanti narāsabhaṃ.
២៦.
26.
‘‘បស្សន្តិ តំ ទេវសង្ឃា, បសន្នា តុដ្ឋមានសា;
‘‘Passanti taṃ devasaṅghā, pasannā tuṭṭhamānasā;
បញ្ចវណ្ណិកបុប្ផេហិ, បូជយន្តិ នរាសភំ។
Pañcavaṇṇikapupphehi, pūjayanti narāsabhaṃ.
២៧.
27.
‘‘អហោ អច្ឆរិយំ លោកេ, អព្ភុតំ លោមហំសនំ;
‘‘Aho acchariyaṃ loke, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;
ន មេទិសំ ភូតបុព្ពំ, អច្ឆេរំ លោមហំសនំ’’។
Na medisaṃ bhūtapubbaṃ, accheraṃ lomahaṃsanaṃ’’.
២៨.
28.
សកសកម្ហិ ភវនេ, និសីទិត្វាន ទេវតា;
Sakasakamhi bhavane, nisīditvāna devatā;
ហសន្តិ តា មហាហសិតំ, ទិស្វានច្ឆេរកំ នភេ។
Hasanti tā mahāhasitaṃ, disvānaccherakaṃ nabhe.
២៩.
29.
អាកាសដ្ឋា ច ភូមដ្ឋា, តិណបន្ថនិវាសិនោ;
Ākāsaṭṭhā ca bhūmaṭṭhā, tiṇapanthanivāsino;
កតញ្ជលី នមស្សន្តិ, តុដ្ឋហដ្ឋា បមោទិតា។
Katañjalī namassanti, tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā.
៣០.
30.
យេបិ ទីឃាយុកា នាគា, បុញ្ញវន្តោ មហិទ្ធិកា;
Yepi dīghāyukā nāgā, puññavanto mahiddhikā;
បមោទិតា នមស្សន្តិ, បូជយន្តិ នរុត្តមំ។
Pamoditā namassanti, pūjayanti naruttamaṃ.
៣១.
31.
សង្គីតិយោ បវត្តេន្តិ, អម្ពរេ អនិលញ្ជសេ;
Saṅgītiyo pavattenti, ambare anilañjase;
ចម្មនទ្ធានិ វាទេន្តិ, ទិស្វានច្ឆេរកំ នភេ។
Cammanaddhāni vādenti, disvānaccherakaṃ nabhe.
៣២.
32.
អន្តលិក្ខស្មិំ វជ្ជន្តិ, ទិស្វានច្ឆេរកំ នភេ។
Antalikkhasmiṃ vajjanti, disvānaccherakaṃ nabhe.
៣៣.
33.
អព្ភុតោ វត នោ អជ្ជ, ឧប្បជ្ជិ លោមហំសនោ;
Abbhuto vata no ajja, uppajji lomahaṃsano;
ធុវមត្ថសិទ្ធិំ លភាម, ខណោ នោ បដិបាទិតោ។
Dhuvamatthasiddhiṃ labhāma, khaṇo no paṭipādito.
៣៤.
34.
ពុទ្ធោតិ តេសំ សុត្វាន, បីតិ ឧប្បជ្ជិ តាវទេ;
Buddhoti tesaṃ sutvāna, pīti uppajji tāvade;
ពុទ្ធោ ពុទ្ធោតិ កថយន្តា, តិដ្ឋន្តិ បញ្ជលីកតា។
Buddho buddhoti kathayantā, tiṭṭhanti pañjalīkatā.
៣៥.
35.
បជា ច វិវិធា គគនេ, វត្តេន្តិ បញ្ជលីកតា។
Pajā ca vividhā gagane, vattenti pañjalīkatā.
៣៦.
36.
គាយន្តិ សេឡេន្តិ ច វាទយន្តិ ច, ភុជានិ បោថេន្តិ ច នច្ចយន្តិ ច;
Gāyanti seḷenti ca vādayanti ca, bhujāni pothenti ca naccayanti ca;
មុញ្ចន្តិ បុប្ផំ បន បញ្ចវណ្ណិកំ, មន្ទារវំ ចន្ទនចុណ្ណមិស្សិតំ។
Muñcanti pupphaṃ pana pañcavaṇṇikaṃ, mandāravaṃ candanacuṇṇamissitaṃ.
៣៧.
37.
‘‘យថា តុយ្ហំ មហាវីរ, បាទេសុ ចក្កលក្ខណំ;
‘‘Yathā tuyhaṃ mahāvīra, pādesu cakkalakkhaṇaṃ;
ធជវជិរបដាកា, វឌ្ឍមានង្កុសាចិតំ។
Dhajavajirapaṭākā, vaḍḍhamānaṅkusācitaṃ.
៣៨.
38.
‘‘រូបេ សីលេ សមាធិម្ហិ, បញ្ញាយ ច អសាទិសោ;
‘‘Rūpe sīle samādhimhi, paññāya ca asādiso;
វិមុត្តិយា អសមសមោ, ធម្មចក្កប្បវត្តនេ។
Vimuttiyā asamasamo, dhammacakkappavattane.
៣៩.
39.
‘‘ទសនាគពលំ កាយេ, តុយ្ហំ បាកតិកំ ពលំ;
‘‘Dasanāgabalaṃ kāye, tuyhaṃ pākatikaṃ balaṃ;
ឥទ្ធិពលេន អសមោ, ធម្មចក្កប្បវត្តនេ។
Iddhibalena asamo, dhammacakkappavattane.
៤០.
40.
‘‘ឯវំ សព្ពគុណូបេតំ, សព្ពង្គសមុបាគតំ;
‘‘Evaṃ sabbaguṇūpetaṃ, sabbaṅgasamupāgataṃ;
មហាមុនិំ ការុណិកំ, លោកនាថំ នមស្សថ។
Mahāmuniṃ kāruṇikaṃ, lokanāthaṃ namassatha.
៤១.
41.
‘‘អភិវាទនំ ថោមនញ្ច, វន្ទនញ្ច បសំសនំ;
‘‘Abhivādanaṃ thomanañca, vandanañca pasaṃsanaṃ;
នមស្សនញ្ច បូជញ្ច, សព្ពំ អរហសី តុវំ។
Namassanañca pūjañca, sabbaṃ arahasī tuvaṃ.
៤២.
42.
‘‘យេ កេចិ លោកេ វន្ទនេយ្យា, វន្ទនំ អរហន្តិ យេ;
‘‘Ye keci loke vandaneyyā, vandanaṃ arahanti ye;
សព្ពសេដ្ឋោ មហាវីរ, សទិសោ តេ ន វិជ្ជតិ។
Sabbaseṭṭho mahāvīra, sadiso te na vijjati.
៤៣.
43.
‘‘សារិបុត្តោ មហាបញ្ញោ, សមាធិជ្ឈានកោវិទោ;
‘‘Sāriputto mahāpañño, samādhijjhānakovido;
គិជ្ឈកូដេ ឋិតោយេវ, បស្សតិ លោកនាយកំ។
Gijjhakūṭe ṭhitoyeva, passati lokanāyakaṃ.
៤៤.
44.
‘‘សុផុល្លំ សាលរាជំវ, ចន្ទំវ គគនេ យថា;
‘‘Suphullaṃ sālarājaṃva, candaṃva gagane yathā;
៤៥.
45.
‘‘ជលន្តំ ទីបរុក្ខំវ, តរុណសូរិយំវ ឧគ្គតំ;
‘‘Jalantaṃ dīparukkhaṃva, taruṇasūriyaṃva uggataṃ;
ព្យាមប្បភានុរញ្ជិតំ, ធីរំ បស្សតិ លោកនាយកំ។
Byāmappabhānurañjitaṃ, dhīraṃ passati lokanāyakaṃ.
៤៦.
46.
‘‘បញ្ចន្នំ ភិក្ខុសតានំ, កតកិច្ចាន តាទិនំ;
‘‘Pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ, katakiccāna tādinaṃ;
ខីណាសវានំ វិមលានំ, ខណេន សន្និបាតយិ។
Khīṇāsavānaṃ vimalānaṃ, khaṇena sannipātayi.
៤៧.
47.
‘‘លោកប្បសាទនំ នាម, បាដិហីរំ និទស្សយិ;
‘‘Lokappasādanaṃ nāma, pāṭihīraṃ nidassayi;
អម្ហេបិ តត្ថ គន្ត្វាន, វន្ទិស្សាម មយំ ជិនំ។
Amhepi tattha gantvāna, vandissāma mayaṃ jinaṃ.
៤៨.
48.
‘‘ឯថ សព្ពេ គមិស្សាម, បុច្ឆិស្សាម មយំ ជិនំ;
‘‘Etha sabbe gamissāma, pucchissāma mayaṃ jinaṃ;
កង្ខំ វិនោទយិស្សាម, បស្សិត្វា លោកនាយកំ’’។
Kaṅkhaṃ vinodayissāma, passitvā lokanāyakaṃ’’.
៤៩.
49.
សាធូតិ តេ បដិស្សុត្វា, និបកា សំវុតិន្ទ្រិយា;
Sādhūti te paṭissutvā, nipakā saṃvutindriyā;
បត្តចីវរមាទាយ, តរមានា ឧបាគមុំ។
Pattacīvaramādāya, taramānā upāgamuṃ.
៥០.
50.
ខីណាសវេហិ វិមលេហិ, ទន្តេហិ ឧត្តមេ ទមេ;
Khīṇāsavehi vimalehi, dantehi uttame dame;
សារិបុត្តោ មហាបញ្ញោ, ឥទ្ធិយា ឧបសង្កមិ។
Sāriputto mahāpañño, iddhiyā upasaṅkami.
៥១.
51.
តេហិ ភិក្ខូហិ បរិវុតោ, សារិបុត្តោ មហាគណី;
Tehi bhikkhūhi parivuto, sāriputto mahāgaṇī;
លឡន្តោ ទេវោវ គគនេ, ឥទ្ធិយា ឧបសង្កមិ។
Laḷanto devova gagane, iddhiyā upasaṅkami.
៥២.
52.
សគារវា សប្បតិស្សា, សម្ពុទ្ធំ ឧបសង្កមុំ។
Sagāravā sappatissā, sambuddhaṃ upasaṅkamuṃ.
៥៣.
53.
ឧបសង្កមិត្វា បស្សន្តិ, សយម្ភុំ លោកនាយកំ;
Upasaṅkamitvā passanti, sayambhuṃ lokanāyakaṃ;
នភេ អច្ចុគ្គតំ ធីរំ, ចន្ទំវ គគនេ យថា។
Nabhe accuggataṃ dhīraṃ, candaṃva gagane yathā.
៥៤.
54.
ជលន្តំ ទីបរុក្ខំវ, វិជ្ជុំវ គគនេ យថា;
Jalantaṃ dīparukkhaṃva, vijjuṃva gagane yathā;
មជ្ឈន្ហិកេវ សូរិយំ, បស្សន្តិ លោកនាយកំ។
Majjhanhikeva sūriyaṃ, passanti lokanāyakaṃ.
៥៥.
55.
បញ្ចភិក្ខុសតា សព្ពេ, បស្សន្តិ លោកនាយកំ;
Pañcabhikkhusatā sabbe, passanti lokanāyakaṃ;
រហទមិវ វិប្បសន្នំ, សុផុល្លំ បទុមំ យថា។
Rahadamiva vippasannaṃ, suphullaṃ padumaṃ yathā.
៥៦.
56.
អញ្ជលិំ បគ្គហេត្វាន, តុដ្ឋហដ្ឋា បមោទិតា;
Añjaliṃ paggahetvāna, tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā;
នមស្សមានា និបតន្តិ, សត្ថុនោ ចក្កលក្ខណេ។
Namassamānā nipatanti, satthuno cakkalakkhaṇe.
៥៧.
57.
សារិបុត្តោ មហាបញ្ញោ, កោរណ្ឌសមសាទិសោ;
Sāriputto mahāpañño, koraṇḍasamasādiso;
សមាធិជ្ឈានកុសលោ, វន្ទតេ លោកនាយកំ។
Samādhijjhānakusalo, vandate lokanāyakaṃ.
៥៨.
58.
គជ្ជិតា កាលមេឃោវ, នីលុប្បលសមសាទិសោ;
Gajjitā kālameghova, nīluppalasamasādiso;
ឥទ្ធិពលេន អសមោ, មោគ្គល្លានោ មហិទ្ធិកោ។
Iddhibalena asamo, moggallāno mahiddhiko.
៥៩.
59.
មហាកស្សបោបិ ច ថេរោ, ឧត្តត្តកនកសន្និភោ;
Mahākassapopi ca thero, uttattakanakasannibho;
ធុតគុណេ អគ្គនិក្ខិត្តោ, ថោមិតោ សត្ថុវណ្ណិតោ។
Dhutaguṇe agganikkhitto, thomito satthuvaṇṇito.
៦០.
60.
ទិព្ពចក្ខូនំ យោ អគ្គោ, អនុរុទ្ធោ មហាគណី;
Dibbacakkhūnaṃ yo aggo, anuruddho mahāgaṇī;
ញាតិសេដ្ឋោ ភគវតោ, អវិទូរេវ តិដ្ឋតិ។
Ñātiseṭṭho bhagavato, avidūreva tiṭṭhati.
៦១.
61.
អាបត្តិអនាបត្តិយា , សតេកិច្ឆាយ កោវិទោ;
Āpattianāpattiyā , satekicchāya kovido;
វិនយេ អគ្គនិក្ខិត្តោ, ឧបាលិ សត្ថុវណ្ណិតោ។
Vinaye agganikkhitto, upāli satthuvaṇṇito.
៦២.
62.
សុខុមនិបុណត្ថបដិវិទ្ធោ, កថិកានំ បវរោ គណី;
Sukhumanipuṇatthapaṭividdho, kathikānaṃ pavaro gaṇī;
ឥសិ មន្តានិយា បុត្តោ, បុណ្ណោ នាមាតិ វិស្សុតោ។
Isi mantāniyā putto, puṇṇo nāmāti vissuto.
៦៣.
63.
ឯតេសំ ចិត្តមញ្ញាយ, ឱបម្មកុសលោ មុនិ;
Etesaṃ cittamaññāya, opammakusalo muni;
កង្ខច្ឆេទោ មហាវីរោ, កថេសិ អត្តនោ គុណំ។
Kaṅkhacchedo mahāvīro, kathesi attano guṇaṃ.
៦៤.
64.
‘‘ចត្តារោ តេ អសង្ខេយ្យា, កោដិ យេសំ ន នាយតិ;
‘‘Cattāro te asaṅkheyyā, koṭi yesaṃ na nāyati;
សត្តកាយោ ច អាកាសោ, ចក្កវាឡា ចនន្តកា;
Sattakāyo ca ākāso, cakkavāḷā canantakā;
ពុទ្ធញាណំ អប្បមេយ្យំ, ន សក្កា ឯតេ វិជានិតុំ។
Buddhañāṇaṃ appameyyaṃ, na sakkā ete vijānituṃ.
៦៥.
65.
‘‘កិមេតំ អច្ឆរិយំ លោកេ, យំ មេ ឥទ្ធិវិកុព្ពនំ;
‘‘Kimetaṃ acchariyaṃ loke, yaṃ me iddhivikubbanaṃ;
អញ្ញេ ពហូ អច្ឆរិយា, អព្ភុតា លោមហំសនា។
Aññe bahū acchariyā, abbhutā lomahaṃsanā.
៦៦.
66.
‘‘យទាហំ តុសិតេ កាយេ, សន្តុសិតោ នាមហំ តទា;
‘‘Yadāhaṃ tusite kāye, santusito nāmahaṃ tadā;
ទសសហស្សី សមាគម្ម, យាចន្តិ បញ្ជលី មមំ។
Dasasahassī samāgamma, yācanti pañjalī mamaṃ.
៦៧.
67.
សទេវកំ តារយន្តោ, ពុជ្ឈស្សុ អមតំ បទំ’។
Sadevakaṃ tārayanto, bujjhassu amataṃ padaṃ’.
៦៨.
68.
‘‘តុសិតា កាយា ចវិត្វាន, យទា ឱក្កមិ កុច្ឆិយំ;
‘‘Tusitā kāyā cavitvāna, yadā okkami kucchiyaṃ;
ទសសហស្សីលោកធាតុ, កម្បិត្ថ ធរណី តទា។
Dasasahassīlokadhātu, kampittha dharaṇī tadā.
៦៩.
69.
‘‘យទាហំ មាតុកុច្ឆិតោ, សម្បជានោវ និក្ខមិំ;
‘‘Yadāhaṃ mātukucchito, sampajānova nikkhamiṃ;
សាធុការំ បវត្តេន្តិ, ទសសហស្សី បកម្បថ។
Sādhukāraṃ pavattenti, dasasahassī pakampatha.
៧០.
70.
‘‘ឱក្កន្តិំ មេ សមោ នត្ថិ, ជាតិតោ អភិនិក្ខមេ;
‘‘Okkantiṃ me samo natthi, jātito abhinikkhame;
សម្ពោធិយំ អហំ សេដ្ឋោ, ធម្មចក្កប្បវត្តនេ។
Sambodhiyaṃ ahaṃ seṭṭho, dhammacakkappavattane.
៧១.
71.
‘‘អហោ អច្ឆរិយំ លោកេ, ពុទ្ធានំ គុណមហន្តតា;
‘‘Aho acchariyaṃ loke, buddhānaṃ guṇamahantatā;
ទសសហស្សីលោកធាតុ, ឆប្បការំ បកម្បថ;
Dasasahassīlokadhātu, chappakāraṃ pakampatha;
ឱភាសោ ច មហា អាសិ, អច្ឆេរំ លោមហំសនំ’’។
Obhāso ca mahā āsi, accheraṃ lomahaṃsanaṃ’’.
៧២.
72.
សទេវកំ ទស្សយន្តោ, ឥទ្ធិយា ចង្កមី ជិនោ។
Sadevakaṃ dassayanto, iddhiyā caṅkamī jino.
៧៣.
73.
ចង្កមេ ចង្កមន្តោវ, កថេសិ លោកនាយកោ;
Caṅkame caṅkamantova, kathesi lokanāyako;
អន្តរា ន និវត្តេតិ, ចតុហត្ថេ ចង្កមេ យថា។
Antarā na nivatteti, catuhatthe caṅkame yathā.
៧៤.
74.
សារិបុត្តោ មហាបញ្ញោ, សមាធិជ្ឈានកោវិទោ;
Sāriputto mahāpañño, samādhijjhānakovido;
បញ្ញាយ បារមិប្បត្តោ, បុច្ឆតិ លោកនាយកំ។
Paññāya pāramippatto, pucchati lokanāyakaṃ.
៧៥.
75.
‘‘កីទិសោ តេ មហាវីរ, អភិនីហារោ នរុត្តម;
‘‘Kīdiso te mahāvīra, abhinīhāro naruttama;
កម្ហិ កាលេ តយា ធីរ, បត្ថិតា ពោធិមុត្តមា។
Kamhi kāle tayā dhīra, patthitā bodhimuttamā.
៧៦.
76.
‘‘ទានំ សីលញ្ច នេក្ខម្មំ, បញ្ញាវីរិយញ្ច កីទិសំ;
‘‘Dānaṃ sīlañca nekkhammaṃ, paññāvīriyañca kīdisaṃ;
ខន្តិសច្ចមធិដ្ឋានំ, មេត្តុបេក្ខា ច កីទិសា។
Khantisaccamadhiṭṭhānaṃ, mettupekkhā ca kīdisā.
៧៧.
77.
‘‘ទស បារមី តយា ធីរ, កីទិសី លោកនាយក;
‘‘Dasa pāramī tayā dhīra, kīdisī lokanāyaka;
កថំ ឧបបារមី បុណ្ណា, បរមត្ថបារមី កថំ’’។
Kathaṃ upapāramī puṇṇā, paramatthapāramī kathaṃ’’.
៧៨.
78.
តស្ស បុដ្ឋោ វិយាកាសិ, ករវីកមធុរគិរោ;
Tassa puṭṭho viyākāsi, karavīkamadhuragiro;
និព្ពាបយន្តោ ហទយំ, ហាសយន្តោ សទេវកំ។
Nibbāpayanto hadayaṃ, hāsayanto sadevakaṃ.
៧៩.
79.
អតីតពុទ្ធានំ ជិនានំ ទេសិតំ, និកីលិតំ 23 ពុទ្ធបរម្បរាគតំ;
Atītabuddhānaṃ jinānaṃ desitaṃ, nikīlitaṃ 24 buddhaparamparāgataṃ;
បុព្ពេនិវាសានុគតាយ ពុទ្ធិយា, បកាសយី លោកហិតំ សទេវកេ។
Pubbenivāsānugatāya buddhiyā, pakāsayī lokahitaṃ sadevake.
៨០.
80.
‘‘បីតិបាមោជ្ជជននំ, សោកសល្លវិនោទនំ;
‘‘Pītipāmojjajananaṃ, sokasallavinodanaṃ;
សព្ពសម្បត្តិបដិលាភំ, ចិត្តីកត្វា សុណាថ មេ។
Sabbasampattipaṭilābhaṃ, cittīkatvā suṇātha me.
៨១.
81.
‘‘មទនិម្មទនំ សោកនុទំ, សំសារបរិមោចនំ;
‘‘Madanimmadanaṃ sokanudaṃ, saṃsāraparimocanaṃ;
សព្ពទុក្ខក្ខយំ មគ្គំ, សក្កច្ចំ បដិបជ្ជថា’’តិ។
Sabbadukkhakkhayaṃ maggaṃ, sakkaccaṃ paṭipajjathā’’ti.
រតនចង្កមនកណ្ឌោ និដ្ឋិតោ។
Ratanacaṅkamanakaṇḍo niṭṭhito.
Footnotes:
Related texts:
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ខុទ្ទកនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ពុទ្ធវំស-អដ្ឋកថា • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā / ១. រតនចង្កមនកណ្ឌវណ្ណនា • 1. Ratanacaṅkamanakaṇḍavaṇṇanā
