Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဗုဒ္ဓဝံသပာဠိ • Buddhavaṃsapāḷi |
။ နမော တသ္သ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ။
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ခုဒ္ဒကနိကာယေ
Khuddakanikāye
ဗုဒ္ဓဝံသပာဠိ
Buddhavaṃsapāḷi
၁. ရတနစင္ကမနကဏ္ဍံ
1. Ratanacaṅkamanakaṇḍaṃ
၁.
1.
ဗ္ရဟ္မာ စ လောကာဓိပတီ သဟမ္ပတီ 1၊ ကတဉ္ဇလီ အနဓိဝရံ အယာစထ။
Brahmā ca lokādhipatī sahampatī 2, katañjalī anadhivaraṃ ayācatha;
‘‘သန္တီဓ သတ္တာပ္ပရဇက္ခဇာတိကာ၊ ဒေသေဟိ ဓမ္မံ အနုကမ္ပိမံ ပဇံ’’။
‘‘Santīdha sattāpparajakkhajātikā, desehi dhammaṃ anukampimaṃ pajaṃ’’.
၂.
2.
သမ္ပန္နဝိဇ္ဇာစရဏသ္သ တာဒိနော၊ ဇုတိန္ဓရသ္သန္တိမဒေဟဓာရိနော။
Sampannavijjācaraṇassa tādino, jutindharassantimadehadhārino;
တထာဂတသ္သပ္ပဋိပုဂ္ဂလသ္သ၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ ကာရုညတာ သဗ္ဗသတ္တေ။
Tathāgatassappaṭipuggalassa, uppajji kāruññatā sabbasatte.
၃.
3.
‘‘န ဟေတေ ဇာနန္တိ သဒေဝမာနုသာ၊ ဗုဒ္ဓော အယံ ကီဒိသကော နရုတ္တမော။
‘‘Na hete jānanti sadevamānusā, buddho ayaṃ kīdisako naruttamo;
ဣဒ္ဓိဗလံ ပညာဗလဉ္စ ကီဒိသံ၊ ဗုဒ္ဓဗလံ လောကဟိတသ္သ ကီဒိသံ။
Iddhibalaṃ paññābalañca kīdisaṃ, buddhabalaṃ lokahitassa kīdisaṃ.
၄.
4.
‘‘န ဟေတေ ဇာနန္တိ သဒေဝမာနုသာ၊ ဗုဒ္ဓော အယံ ဧဒိသကော နရုတ္တမော။
‘‘Na hete jānanti sadevamānusā, buddho ayaṃ edisako naruttamo;
ဣဒ္ဓိဗလံ ပညာဗလဉ္စ ဧဒိသံ၊ ဗုဒ္ဓဗလံ လောကဟိတသ္သ ဧဒိသံ။
Iddhibalaṃ paññābalañca edisaṃ, buddhabalaṃ lokahitassa edisaṃ.
၅.
5.
‘‘ဟန္ဒာဟံ ဒသ္သယိသ္သာမိ၊ ဗုဒ္ဓဗလမနုတ္တရံ။
‘‘Handāhaṃ dassayissāmi, buddhabalamanuttaraṃ;
စင္ကမံ မာပယိသ္သာမိ၊ နဘေ ရတနမဏ္ဍိတံ’’။
Caṅkamaṃ māpayissāmi, nabhe ratanamaṇḍitaṃ’’.
၆.
6.
ဘုမ္မာ မဟာရာဇိကာ တာဝတိံသာ၊ ယာမာ စ ဒေဝာ တုသိတာ စ နိမ္မိတာ။
Bhummā mahārājikā tāvatiṃsā, yāmā ca devā tusitā ca nimmitā;
ပရနိမ္မိတာ ယေပိ စ ဗ္ရဟ္မကာယိကာ၊ အာနန္ဒိတာ ဝိပုလမကံသု ဃောသံ။
Paranimmitā yepi ca brahmakāyikā, ānanditā vipulamakaṃsu ghosaṃ.
၇.
7.
ဩဘာသိတာ စ ပထဝီ သဒေဝကာ၊ ပုထူ စ လောကန္တရိကာ အသံဝုတာ။
Obhāsitā ca pathavī sadevakā, puthū ca lokantarikā asaṃvutā;
တမော စ တိဗ္ဗော ဝိဟတော တဒာ အဟု၊ ဒိသ္ဝာန အစ္ဆေရကံ ပာဋိဟီရံ။
Tamo ca tibbo vihato tadā ahu, disvāna accherakaṃ pāṭihīraṃ.
၈.
8.
သဒေဝဂန္ဓဗ္ဗမနုသ္သရက္ခသေ၊ အာဘာ ဥဠာရာ ဝိပုလာ အဇာယထ။
Sadevagandhabbamanussarakkhase, ābhā uḷārā vipulā ajāyatha;
ဣမသ္မိံ လောကေ ပရသ္မိဉ္စောဘယသ္မိံ 3၊ အဓော စ ဥဒ္ဓံ တိရိယဉ္စ ဝိတ္ထတံ။
Imasmiṃ loke parasmiñcobhayasmiṃ 4, adho ca uddhaṃ tiriyañca vitthataṃ.
၉.
9.
သတ္တုတ္တမော အနဓိဝရော ဝိနာယကော၊ သတ္ထာ အဟူ ဒေဝမနုသ္သပူဇိတော။
Sattuttamo anadhivaro vināyako, satthā ahū devamanussapūjito;
မဟာနုဘာဝော သတပုညလက္ခဏော၊ ဒသ္သေသိ အစ္ဆေရကံ ပာဋိဟီရံ။
Mahānubhāvo satapuññalakkhaṇo, dassesi accherakaṃ pāṭihīraṃ.
၁၀.
10.
သော ယာစိတော ဒေဝဝရေန စက္ခုမာ၊ အတ္ထံ သမေက္ခိတ္ဝာ တဒာ နရုတ္တမော။
So yācito devavarena cakkhumā, atthaṃ samekkhitvā tadā naruttamo;
စင္ကမံ 5 မာပယိ လောကနာယကော၊ သုနိဋ္ဌိတံ သဗ္ဗရတနနိမ္မိတံ။
Caṅkamaṃ 6 māpayi lokanāyako, suniṭṭhitaṃ sabbaratananimmitaṃ.
၁၁.
11.
ဣဒ္ဓီ စ အာဒေသနာနုသာသနီ၊ တိပာဋိဟီရေ ဘဂဝာ ဝသီ အဟု။
Iddhī ca ādesanānusāsanī, tipāṭihīre bhagavā vasī ahu;
စင္ကမံ မာပယိ လောကနာယကော၊ သုနိဋ္ဌိတံ သဗ္ဗရတနနိမ္မိတံ။
Caṅkamaṃ māpayi lokanāyako, suniṭṭhitaṃ sabbaratananimmitaṃ.
၁၂.
12.
ဒသသဟသ္သီလောကဓာတုယာ၊ သိနေရုပဗ္ဗတုတ္တမေ။
Dasasahassīlokadhātuyā, sinerupabbatuttame;
ထမ္ဘေဝ ဒသ္သေသိ ပဋိပာဋိယာ၊ စင္ကမေ ရတနာမယေ။
Thambheva dassesi paṭipāṭiyā, caṅkame ratanāmaye.
၁၃.
13.
ဒသသဟသ္သီ အတိက္ကမ္မ၊ စင္ကမံ မာပယီ ဇိနော။
Dasasahassī atikkamma, caṅkamaṃ māpayī jino;
သဗ္ဗသောဏ္ဏမယာ ပသ္သေ၊ စင္ကမေ ရတနာမယေ။
Sabbasoṇṇamayā passe, caṅkame ratanāmaye.
၁၄.
14.
တုလာသင္ဃာဋာနုဝဂ္ဂာ ၊ သောဝဏ္ဏဖလကတ္ထတာ။
Tulāsaṅghāṭānuvaggā , sovaṇṇaphalakatthatā;
ဝေဒိကာ သဗ္ဗသောဝဏ္ဏာ၊ ဒုဘတော ပသ္သေသု နိမ္မိတာ။
Vedikā sabbasovaṇṇā, dubhato passesu nimmitā.
၁၅.
15.
မဏိမုတ္တာဝာလုကာကိဏ္ဏာ၊ နိမ္မိတော ရတနာမယော။
Maṇimuttāvālukākiṇṇā, nimmito ratanāmayo;
ဩဘာသေတိ ဒိသာ သဗ္ဗာ၊ သတရံသီဝ ဥဂ္ဂတော။
Obhāseti disā sabbā, sataraṃsīva uggato.
၁၆.
16.
တသ္မိံ စင္ကမနေ ဓီရော၊ ဒ္ဝတ္တိံသဝရလက္ခဏော။
Tasmiṃ caṅkamane dhīro, dvattiṃsavaralakkhaṇo;
ဝိရောစမာနော သမ္ဗုဒ္ဓော၊ စင္ကမေ စင္ကမီ ဇိနော။
Virocamāno sambuddho, caṅkame caṅkamī jino.
၁၇.
17.
ဒိဗ္ဗံ မန္ဒာရဝံ ပုပ္ဖံ၊ ပဒုမံ ပာရိဆတ္တကံ။
Dibbaṃ mandāravaṃ pupphaṃ, padumaṃ pārichattakaṃ;
စင္ကမနေ ဩကိရန္တိ၊ သဗ္ဗေ ဒေဝာ သမာဂတာ။
Caṅkamane okiranti, sabbe devā samāgatā.
၁၈.
18.
ပသ္သန္တိ တံ ဒေဝသင္ဃာ၊ ဒသသဟသ္သီ ပမောဒိတာ။
Passanti taṃ devasaṅghā, dasasahassī pamoditā;
နမသ္သမာနာ နိပတန္တိ၊ တုဋ္ဌဟဋ္ဌာ ပမောဒိတာ။
Namassamānā nipatanti, tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā.
၁၉.
19.
တာဝတိံသာ စ ယာမာ စ၊ တုသိတာ စာပိ ဒေဝတာ။
Tāvatiṃsā ca yāmā ca, tusitā cāpi devatā;
နိမ္မာနရတိနော ဒေဝာ၊ ယေ ဒေဝာ ဝသဝတ္တိနော။
Nimmānaratino devā, ye devā vasavattino;
ဥဒဂ္ဂစိတ္တာ သုမနာ၊ ပသ္သန္တိ လောကနာယကံ။
Udaggacittā sumanā, passanti lokanāyakaṃ.
၂၀.
20.
သဒေဝဂန္ဓဗ္ဗမနုသ္သရက္ခသာ၊ နာဂာ သုပဏ္ဏာ အထ ဝာပိ ကိန္နရာ။
Sadevagandhabbamanussarakkhasā, nāgā supaṇṇā atha vāpi kinnarā;
ပသ္သန္တိ တံ လောကဟိတာနုကမ္ပကံ၊ နဘေဝ အစ္စုဂ္ဂတစန္ဒမဏ္ဍလံ။
Passanti taṃ lokahitānukampakaṃ, nabheva accuggatacandamaṇḍalaṃ.
၂၁.
21.
အာဘသ္သရာ သုဘကိဏ္ဟာ၊ ဝေဟပ္ဖလာ အကနိဋ္ဌာ စ ဒေဝတာ။
Ābhassarā subhakiṇhā, vehapphalā akaniṭṭhā ca devatā;
သုသုဒ္ဓသုက္ကဝတ္ထဝသနာ၊ တိဋ္ဌန္တိ ပဉ္ဇလီကတာ။
Susuddhasukkavatthavasanā, tiṭṭhanti pañjalīkatā.
၂၂.
22.
မုဉ္စန္တိ ပုပ္ဖံ ပန ပဉ္စဝဏ္ဏိကံ၊ မန္ဒာရဝံ စန္ဒနစုဏ္ဏမိသ္သိတံ။
Muñcanti pupphaṃ pana pañcavaṇṇikaṃ, mandāravaṃ candanacuṇṇamissitaṃ;
ဘမေန္တိ စေလာနိ စ အမ္ဗရေ တဒာ၊ ‘‘အဟော ဇိနော လောကဟိတာနုကမ္ပကော။
Bhamenti celāni ca ambare tadā, ‘‘aho jino lokahitānukampako.
၂၃.
23.
‘‘တုဝံ သတ္ထာ စ ကေတူ စ၊ ဓဇော ယူပော စ ပာဏိနံ။
‘‘Tuvaṃ satthā ca ketū ca, dhajo yūpo ca pāṇinaṃ;
၂၄.
24.
‘‘ဒသသဟသ္သီလောကဓာတုယာ၊ ဒေဝတာယော မဟိဒ္ဓိကာ။
‘‘Dasasahassīlokadhātuyā, devatāyo mahiddhikā;
ပရိဝာရေတ္ဝာ နမသ္သန္တိ၊ တုဋ္ဌဟဋ္ဌာ ပမောဒိတာ။
Parivāretvā namassanti, tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā.
၂၅.
25.
‘‘ဒေဝတာ ဒေဝကညာ စ၊ ပသန္နာ တုဋ္ဌမာနသာ။
‘‘Devatā devakaññā ca, pasannā tuṭṭhamānasā;
ပဉ္စဝဏ္ဏိကပုပ္ဖေဟိ၊ ပူဇယန္တိ နရာသဘံ။
Pañcavaṇṇikapupphehi, pūjayanti narāsabhaṃ.
၂၆.
26.
‘‘ပသ္သန္တိ တံ ဒေဝသင္ဃာ၊ ပသန္နာ တုဋ္ဌမာနသာ။
‘‘Passanti taṃ devasaṅghā, pasannā tuṭṭhamānasā;
ပဉ္စဝဏ္ဏိကပုပ္ဖေဟိ၊ ပူဇယန္တိ နရာသဘံ။
Pañcavaṇṇikapupphehi, pūjayanti narāsabhaṃ.
၂၇.
27.
‘‘အဟော အစ္ဆရိယံ လောကေ၊ အဗ္ဘုတံ လောမဟံသနံ။
‘‘Aho acchariyaṃ loke, abbhutaṃ lomahaṃsanaṃ;
န မေဒိသံ ဘူတပုဗ္ဗံ၊ အစ္ဆေရံ လောမဟံသနံ’’။
Na medisaṃ bhūtapubbaṃ, accheraṃ lomahaṃsanaṃ’’.
၂၈.
28.
သကသကမ္ဟိ ဘဝနေ၊ နိသီဒိတ္ဝာန ဒေဝတာ။
Sakasakamhi bhavane, nisīditvāna devatā;
ဟသန္တိ တာ မဟာဟသိတံ၊ ဒိသ္ဝာနစ္ဆေရကံ နဘေ။
Hasanti tā mahāhasitaṃ, disvānaccherakaṃ nabhe.
၂၉.
29.
အာကာသဋ္ဌာ စ ဘူမဋ္ဌာ၊ တိဏပန္ထနိဝာသိနော။
Ākāsaṭṭhā ca bhūmaṭṭhā, tiṇapanthanivāsino;
ကတဉ္ဇလီ နမသ္သန္တိ၊ တုဋ္ဌဟဋ္ဌာ ပမောဒိတာ။
Katañjalī namassanti, tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā.
၃၀.
30.
ယေပိ ဒီဃာယုကာ နာဂာ၊ ပုညဝန္တော မဟိဒ္ဓိကာ။
Yepi dīghāyukā nāgā, puññavanto mahiddhikā;
ပမောဒိတာ နမသ္သန္တိ၊ ပူဇယန္တိ နရုတ္တမံ။
Pamoditā namassanti, pūjayanti naruttamaṃ.
၃၁.
31.
သင္ဂီတိယော ပဝတ္တေန္တိ၊ အမ္ဗရေ အနိလဉ္ဇသေ။
Saṅgītiyo pavattenti, ambare anilañjase;
စမ္မနဒ္ဓာနိ ဝာဒေန္တိ၊ ဒိသ္ဝာနစ္ဆေရကံ နဘေ။
Cammanaddhāni vādenti, disvānaccherakaṃ nabhe.
၃၂.
32.
အန္တလိက္ခသ္မိံ ဝဇ္ဇန္တိ၊ ဒိသ္ဝာနစ္ဆေရကံ နဘေ။
Antalikkhasmiṃ vajjanti, disvānaccherakaṃ nabhe.
၃၃.
33.
အဗ္ဘုတော ဝတ နော အဇ္ဇ၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ လောမဟံသနော။
Abbhuto vata no ajja, uppajji lomahaṃsano;
ဓုဝမတ္ထသိဒ္ဓိံ လဘာမ၊ ခဏော နော ပဋိပာဒိတော။
Dhuvamatthasiddhiṃ labhāma, khaṇo no paṭipādito.
၃၄.
34.
ဗုဒ္ဓောတိ တေသံ သုတ္ဝာန၊ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ တာဝဒေ။
Buddhoti tesaṃ sutvāna, pīti uppajji tāvade;
ဗုဒ္ဓော ဗုဒ္ဓောတိ ကထယန္တာ၊ တိဋ္ဌန္တိ ပဉ္ဇလီကတာ။
Buddho buddhoti kathayantā, tiṭṭhanti pañjalīkatā.
၃၅.
35.
ပဇာ စ ဝိဝိဓာ ဂဂနေ၊ ဝတ္တေန္တိ ပဉ္ဇလီကတာ။
Pajā ca vividhā gagane, vattenti pañjalīkatā.
၃၆.
36.
ဂာယန္တိ သေဠေန္တိ စ ဝာဒယန္တိ စ၊ ဘုဇာနိ ပောထေန္တိ စ နစ္စယန္တိ စ။
Gāyanti seḷenti ca vādayanti ca, bhujāni pothenti ca naccayanti ca;
မုဉ္စန္တိ ပုပ္ဖံ ပန ပဉ္စဝဏ္ဏိကံ၊ မန္ဒာရဝံ စန္ဒနစုဏ္ဏမိသ္သိတံ။
Muñcanti pupphaṃ pana pañcavaṇṇikaṃ, mandāravaṃ candanacuṇṇamissitaṃ.
၃၇.
37.
‘‘ယထာ တုယ္ဟံ မဟာဝီရ၊ ပာဒေသု စက္ကလက္ခဏံ။
‘‘Yathā tuyhaṃ mahāvīra, pādesu cakkalakkhaṇaṃ;
ဓဇဝဇိရပဋာကာ၊ ဝဍ္ဎမာနင္ကုသာစိတံ။
Dhajavajirapaṭākā, vaḍḍhamānaṅkusācitaṃ.
၃၈.
38.
‘‘ရူပေ သီလေ သမာဓိမ္ဟိ၊ ပညာယ စ အသာဒိသော။
‘‘Rūpe sīle samādhimhi, paññāya ca asādiso;
ဝိမုတ္တိယာ အသမသမော၊ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေ။
Vimuttiyā asamasamo, dhammacakkappavattane.
၃၉.
39.
‘‘ဒသနာဂဗလံ ကာယေ၊ တုယ္ဟံ ပာကတိကံ ဗလံ။
‘‘Dasanāgabalaṃ kāye, tuyhaṃ pākatikaṃ balaṃ;
ဣဒ္ဓိဗလေန အသမော၊ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေ။
Iddhibalena asamo, dhammacakkappavattane.
၄၀.
40.
‘‘ဧဝံ သဗ္ဗဂုဏူပေတံ၊ သဗ္ဗင္ဂသမုပာဂတံ။
‘‘Evaṃ sabbaguṇūpetaṃ, sabbaṅgasamupāgataṃ;
မဟာမုနိံ ကာရုဏိကံ၊ လောကနာထံ နမသ္သထ။
Mahāmuniṃ kāruṇikaṃ, lokanāthaṃ namassatha.
၄၁.
41.
‘‘အဘိဝာဒနံ ထောမနဉ္စ၊ ဝန္ဒနဉ္စ ပသံသနံ။
‘‘Abhivādanaṃ thomanañca, vandanañca pasaṃsanaṃ;
နမသ္သနဉ္စ ပူဇဉ္စ၊ သဗ္ဗံ အရဟသီ တုဝံ။
Namassanañca pūjañca, sabbaṃ arahasī tuvaṃ.
၄၂.
42.
‘‘ယေ ကေစိ လောကေ ဝန္ဒနေယ္ယာ၊ ဝန္ဒနံ အရဟန္တိ ယေ။
‘‘Ye keci loke vandaneyyā, vandanaṃ arahanti ye;
သဗ္ဗသေဋ္ဌော မဟာဝီရ၊ သဒိသော တေ န ဝိဇ္ဇတိ။
Sabbaseṭṭho mahāvīra, sadiso te na vijjati.
၄၃.
43.
‘‘သာရိပုတ္တော မဟာပညော၊ သမာဓိဇ္ဈာနကောဝိဒော။
‘‘Sāriputto mahāpañño, samādhijjhānakovido;
ဂိဇ္ဈကူဋေ ဌိတောယေဝ၊ ပသ္သတိ လောကနာယကံ။
Gijjhakūṭe ṭhitoyeva, passati lokanāyakaṃ.
၄၄.
44.
‘‘သုဖုလ္လံ သာလရာဇံဝ၊ စန္ဒံဝ ဂဂနေ ယထာ။
‘‘Suphullaṃ sālarājaṃva, candaṃva gagane yathā;
၄၅.
45.
‘‘ဇလန္တံ ဒီပရုက္ခံဝ၊ တရုဏသူရိယံဝ ဥဂ္ဂတံ။
‘‘Jalantaṃ dīparukkhaṃva, taruṇasūriyaṃva uggataṃ;
ဗ္ယာမပ္ပဘာနုရဉ္ဇိတံ၊ ဓီရံ ပသ္သတိ လောကနာယကံ။
Byāmappabhānurañjitaṃ, dhīraṃ passati lokanāyakaṃ.
၄၆.
46.
‘‘ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ၊ ကတကိစ္စာန တာဒိနံ။
‘‘Pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ, katakiccāna tādinaṃ;
ခီဏာသဝာနံ ဝိမလာနံ၊ ခဏေန သန္နိပာတယိ။
Khīṇāsavānaṃ vimalānaṃ, khaṇena sannipātayi.
၄၇.
47.
‘‘လောကပ္ပသာဒနံ နာမ၊ ပာဋိဟီရံ နိဒသ္သယိ။
‘‘Lokappasādanaṃ nāma, pāṭihīraṃ nidassayi;
အမ္ဟေပိ တတ္ထ ဂန္တ္ဝာန၊ ဝန္ဒိသ္သာမ မယံ ဇိနံ။
Amhepi tattha gantvāna, vandissāma mayaṃ jinaṃ.
၄၈.
48.
‘‘ဧထ သဗ္ဗေ ဂမိသ္သာမ၊ ပုစ္ဆိသ္သာမ မယံ ဇိနံ။
‘‘Etha sabbe gamissāma, pucchissāma mayaṃ jinaṃ;
ကင္ခံ ဝိနောဒယိသ္သာမ၊ ပသ္သိတ္ဝာ လောကနာယကံ’’။
Kaṅkhaṃ vinodayissāma, passitvā lokanāyakaṃ’’.
၄၉.
49.
သာဓူတိ တေ ပဋိသ္သုတ္ဝာ၊ နိပကာ သံဝုတိန္ဒ္ရိယာ။
Sādhūti te paṭissutvā, nipakā saṃvutindriyā;
ပတ္တစီဝရမာဒာယ၊ တရမာနာ ဥပာဂမုံ။
Pattacīvaramādāya, taramānā upāgamuṃ.
၅၀.
50.
ခီဏာသဝေဟိ ဝိမလေဟိ၊ ဒန္တေဟိ ဥတ္တမေ ဒမေ။
Khīṇāsavehi vimalehi, dantehi uttame dame;
သာရိပုတ္တော မဟာပညော၊ ဣဒ္ဓိယာ ဥပသင္ကမိ။
Sāriputto mahāpañño, iddhiyā upasaṅkami.
၅၁.
51.
တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ပရိဝုတော၊ သာရိပုတ္တော မဟာဂဏီ။
Tehi bhikkhūhi parivuto, sāriputto mahāgaṇī;
လဠန္တော ဒေဝောဝ ဂဂနေ၊ ဣဒ္ဓိယာ ဥပသင္ကမိ။
Laḷanto devova gagane, iddhiyā upasaṅkami.
၅၂.
52.
သဂာရဝာ သပ္ပတိသ္သာ၊ သမ္ဗုဒ္ဓံ ဥပသင္ကမုံ။
Sagāravā sappatissā, sambuddhaṃ upasaṅkamuṃ.
၅၃.
53.
ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပသ္သန္တိ၊ သယမ္ဘုံ လောကနာယကံ။
Upasaṅkamitvā passanti, sayambhuṃ lokanāyakaṃ;
နဘေ အစ္စုဂ္ဂတံ ဓီရံ၊ စန္ဒံဝ ဂဂနေ ယထာ။
Nabhe accuggataṃ dhīraṃ, candaṃva gagane yathā.
၅၄.
54.
ဇလန္တံ ဒီပရုက္ခံဝ၊ ဝိဇ္ဇုံဝ ဂဂနေ ယထာ။
Jalantaṃ dīparukkhaṃva, vijjuṃva gagane yathā;
မဇ္ဈန္ဟိကေဝ သူရိယံ၊ ပသ္သန္တိ လောကနာယကံ။
Majjhanhikeva sūriyaṃ, passanti lokanāyakaṃ.
၅၅.
55.
ပဉ္စဘိက္ခုသတာ သဗ္ဗေ၊ ပသ္သန္တိ လောကနာယကံ။
Pañcabhikkhusatā sabbe, passanti lokanāyakaṃ;
ရဟဒမိဝ ဝိပ္ပသန္နံ၊ သုဖုလ္လံ ပဒုမံ ယထာ။
Rahadamiva vippasannaṃ, suphullaṃ padumaṃ yathā.
၅၆.
56.
အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတ္ဝာန၊ တုဋ္ဌဟဋ္ဌာ ပမောဒိတာ။
Añjaliṃ paggahetvāna, tuṭṭhahaṭṭhā pamoditā;
နမသ္သမာနာ နိပတန္တိ၊ သတ္ထုနော စက္ကလက္ခဏေ။
Namassamānā nipatanti, satthuno cakkalakkhaṇe.
၅၇.
57.
သာရိပုတ္တော မဟာပညော၊ ကောရဏ္ဍသမသာဒိသော။
Sāriputto mahāpañño, koraṇḍasamasādiso;
သမာဓိဇ္ဈာနကုသလော၊ ဝန္ဒတေ လောကနာယကံ။
Samādhijjhānakusalo, vandate lokanāyakaṃ.
၅၈.
58.
ဂဇ္ဇိတာ ကာလမေဃောဝ၊ နီလုပ္ပလသမသာဒိသော။
Gajjitā kālameghova, nīluppalasamasādiso;
ဣဒ္ဓိဗလေန အသမော၊ မောဂ္ဂလ္လာနော မဟိဒ္ဓိကော။
Iddhibalena asamo, moggallāno mahiddhiko.
၅၉.
59.
မဟာကသ္သပောပိ စ ထေရော၊ ဥတ္တတ္တကနကသန္နိဘော။
Mahākassapopi ca thero, uttattakanakasannibho;
ဓုတဂုဏေ အဂ္ဂနိက္ခိတ္တော၊ ထောမိတော သတ္ထုဝဏ္ဏိတော။
Dhutaguṇe agganikkhitto, thomito satthuvaṇṇito.
၆၀.
60.
ဒိဗ္ဗစက္ခူနံ ယော အဂ္ဂော၊ အနုရုဒ္ဓော မဟာဂဏီ။
Dibbacakkhūnaṃ yo aggo, anuruddho mahāgaṇī;
ဉာတိသေဋ္ဌော ဘဂဝတော၊ အဝိဒူရေဝ တိဋ္ဌတိ။
Ñātiseṭṭho bhagavato, avidūreva tiṭṭhati.
၆၁.
61.
အာပတ္တိအနာပတ္တိယာ ၊ သတေကိစ္ဆာယ ကောဝိဒော။
Āpattianāpattiyā , satekicchāya kovido;
ဝိနယေ အဂ္ဂနိက္ခိတ္တော၊ ဥပာလိ သတ္ထုဝဏ္ဏိတော။
Vinaye agganikkhitto, upāli satthuvaṇṇito.
၆၂.
62.
သုခုမနိပုဏတ္ထပဋိဝိဒ္ဓော၊ ကထိကာနံ ပဝရော ဂဏီ။
Sukhumanipuṇatthapaṭividdho, kathikānaṃ pavaro gaṇī;
ဣသိ မန္တာနိယာ ပုတ္တော၊ ပုဏ္ဏော နာမာတိ ဝိသ္သုတော။
Isi mantāniyā putto, puṇṇo nāmāti vissuto.
၆၃.
63.
ဧတေသံ စိတ္တမညာယ၊ ဩပမ္မကုသလော မုနိ။
Etesaṃ cittamaññāya, opammakusalo muni;
ကင္ခစ္ဆေဒော မဟာဝီရော၊ ကထေသိ အတ္တနော ဂုဏံ။
Kaṅkhacchedo mahāvīro, kathesi attano guṇaṃ.
၆၄.
64.
‘‘စတ္တာရော တေ အသင္ခေယ္ယာ၊ ကောဋိ ယေသံ န နာယတိ။
‘‘Cattāro te asaṅkheyyā, koṭi yesaṃ na nāyati;
သတ္တကာယော စ အာကာသော၊ စက္ကဝာဠာ စနန္တကာ။
Sattakāyo ca ākāso, cakkavāḷā canantakā;
ဗုဒ္ဓဉာဏံ အပ္ပမေယ္ယံ၊ န သက္ကာ ဧတေ ဝိဇာနိတုံ။
Buddhañāṇaṃ appameyyaṃ, na sakkā ete vijānituṃ.
၆၅.
65.
‘‘ကိမေတံ အစ္ဆရိယံ လောကေ၊ ယံ မေ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနံ။
‘‘Kimetaṃ acchariyaṃ loke, yaṃ me iddhivikubbanaṃ;
အညေ ဗဟူ အစ္ဆရိယာ၊ အဗ္ဘုတာ လောမဟံသနာ။
Aññe bahū acchariyā, abbhutā lomahaṃsanā.
၆၆.
66.
‘‘ယဒာဟံ တုသိတေ ကာယေ၊ သန္တုသိတော နာမဟံ တဒာ။
‘‘Yadāhaṃ tusite kāye, santusito nāmahaṃ tadā;
ဒသသဟသ္သီ သမာဂမ္မ၊ ယာစန္တိ ပဉ္ဇလီ မမံ။
Dasasahassī samāgamma, yācanti pañjalī mamaṃ.
၆၇.
67.
သဒေဝကံ တာရယန္တော၊ ဗုဇ္ဈသ္သု အမတံ ပဒံ’။
Sadevakaṃ tārayanto, bujjhassu amataṃ padaṃ’.
၆၈.
68.
‘‘တုသိတာ ကာယာ စဝိတ္ဝာန၊ ယဒာ ဩက္ကမိ ကုစ္ဆိယံ။
‘‘Tusitā kāyā cavitvāna, yadā okkami kucchiyaṃ;
ဒသသဟသ္သီလောကဓာတု၊ ကမ္ပိတ္ထ ဓရဏီ တဒာ။
Dasasahassīlokadhātu, kampittha dharaṇī tadā.
၆၉.
69.
‘‘ယဒာဟံ မာတုကုစ္ဆိတော၊ သမ္ပဇာနောဝ နိက္ခမိံ။
‘‘Yadāhaṃ mātukucchito, sampajānova nikkhamiṃ;
သာဓုကာရံ ပဝတ္တေန္တိ၊ ဒသသဟသ္သီ ပကမ္ပထ။
Sādhukāraṃ pavattenti, dasasahassī pakampatha.
၇၀.
70.
‘‘ဩက္ကန္တိံ မေ သမော နတ္ထိ၊ ဇာတိတော အဘိနိက္ခမေ။
‘‘Okkantiṃ me samo natthi, jātito abhinikkhame;
သမ္ဗောဓိယံ အဟံ သေဋ္ဌော၊ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေ။
Sambodhiyaṃ ahaṃ seṭṭho, dhammacakkappavattane.
၇၁.
71.
‘‘အဟော အစ္ဆရိယံ လောကေ၊ ဗုဒ္ဓာနံ ဂုဏမဟန္တတာ။
‘‘Aho acchariyaṃ loke, buddhānaṃ guṇamahantatā;
ဒသသဟသ္သီလောကဓာတု၊ ဆပ္ပကာရံ ပကမ္ပထ။
Dasasahassīlokadhātu, chappakāraṃ pakampatha;
ဩဘာသော စ မဟာ အာသိ၊ အစ္ဆေရံ လောမဟံသနံ’’။
Obhāso ca mahā āsi, accheraṃ lomahaṃsanaṃ’’.
၇၂.
72.
သဒေဝကံ ဒသ္သယန္တော၊ ဣဒ္ဓိယာ စင္ကမီ ဇိနော။
Sadevakaṃ dassayanto, iddhiyā caṅkamī jino.
၇၃.
73.
စင္ကမေ စင္ကမန္တောဝ၊ ကထေသိ လောကနာယကော။
Caṅkame caṅkamantova, kathesi lokanāyako;
အန္တရာ န နိဝတ္တေတိ၊ စတုဟတ္ထေ စင္ကမေ ယထာ။
Antarā na nivatteti, catuhatthe caṅkame yathā.
၇၄.
74.
သာရိပုတ္တော မဟာပညော၊ သမာဓိဇ္ဈာနကောဝိဒော။
Sāriputto mahāpañño, samādhijjhānakovido;
ပညာယ ပာရမိပ္ပတ္တော၊ ပုစ္ဆတိ လောကနာယကံ။
Paññāya pāramippatto, pucchati lokanāyakaṃ.
၇၅.
75.
‘‘ကီဒိသော တေ မဟာဝီရ၊ အဘိနီဟာရော နရုတ္တမ။
‘‘Kīdiso te mahāvīra, abhinīhāro naruttama;
ကမ္ဟိ ကာလေ တယာ ဓီရ၊ ပတ္ထိတာ ဗောဓိမုတ္တမာ။
Kamhi kāle tayā dhīra, patthitā bodhimuttamā.
၇၆.
76.
‘‘ဒာနံ သီလဉ္စ နေက္ခမ္မံ၊ ပညာဝီရိယဉ္စ ကီဒိသံ။
‘‘Dānaṃ sīlañca nekkhammaṃ, paññāvīriyañca kīdisaṃ;
ခန္တိသစ္စမဓိဋ္ဌာနံ၊ မေတ္တုပေက္ခာ စ ကီဒိသာ။
Khantisaccamadhiṭṭhānaṃ, mettupekkhā ca kīdisā.
၇၇.
77.
‘‘ဒသ ပာရမီ တယာ ဓီရ၊ ကီဒိသီ လောကနာယက။
‘‘Dasa pāramī tayā dhīra, kīdisī lokanāyaka;
ကထံ ဥပပာရမီ ပုဏ္ဏာ၊ ပရမတ္ထပာရမီ ကထံ’’။
Kathaṃ upapāramī puṇṇā, paramatthapāramī kathaṃ’’.
၇၈.
78.
တသ္သ ပုဋ္ဌော ဝိယာကာသိ၊ ကရဝီကမဓုရဂိရော။
Tassa puṭṭho viyākāsi, karavīkamadhuragiro;
နိဗ္ဗာပယန္တော ဟဒယံ၊ ဟာသယန္တော သဒေဝကံ။
Nibbāpayanto hadayaṃ, hāsayanto sadevakaṃ.
၇၉.
79.
အတီတဗုဒ္ဓာနံ ဇိနာနံ ဒေသိတံ၊ နိကီလိတံ 23 ဗုဒ္ဓပရမ္ပရာဂတံ။
Atītabuddhānaṃ jinānaṃ desitaṃ, nikīlitaṃ 24 buddhaparamparāgataṃ;
ပုဗ္ဗေနိဝာသာနုဂတာယ ဗုဒ္ဓိယာ၊ ပကာသယီ လောကဟိတံ သဒေဝကေ။
Pubbenivāsānugatāya buddhiyā, pakāsayī lokahitaṃ sadevake.
၈၀.
80.
‘‘ပီတိပာမောဇ္ဇဇနနံ၊ သောကသလ္လဝိနောဒနံ။
‘‘Pītipāmojjajananaṃ, sokasallavinodanaṃ;
သဗ္ဗသမ္ပတ္တိပဋိလာဘံ၊ စိတ္တီကတ္ဝာ သုဏာထ မေ။
Sabbasampattipaṭilābhaṃ, cittīkatvā suṇātha me.
၈၁.
81.
‘‘မဒနိမ္မဒနံ သောကနုဒံ၊ သံသာရပရိမောစနံ။
‘‘Madanimmadanaṃ sokanudaṃ, saṃsāraparimocanaṃ;
သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယံ မဂ္ဂံ၊ သက္ကစ္စံ ပဋိပဇ္ဇထာ’’တိ။
Sabbadukkhakkhayaṃ maggaṃ, sakkaccaṃ paṭipajjathā’’ti.
ရတနစင္ကမနကဏ္ဍော နိဋ္ဌိတော။
Ratanacaṅkamanakaṇḍo niṭṭhito.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ဗုဒ္ဓဝံသ-အဋ္ဌကထာ • Buddhavaṃsa-aṭṭhakathā / ၁. ရတနစင္ကမနကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ • 1. Ratanacaṅkamanakaṇḍavaṇṇanā