| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
२. रतनसिक्खापदं
2. Ratanasikkhāpadaṃ
५०२. दुतिये पमुस्सित्वाति सतिविप्पवासेन पमुस्सित्वा। पुण्णपत्तन्ति तुट्ठिदायं। तञ्हि मनोरथपुण्णेन पत्तब्बभागत्ता ‘‘पुण्णपत्त’’न्ति वुच्चति। तस्स सरूपं दस्सेतुं वुत्तं ‘‘सततो पञ्च कहापणा’’ति। इध पन कहापणानं पञ्चसतत्ता पञ्चवीसकहापणा अधिप्पेता। आभरणसद्दस्स अलङ्कारसद्देन परियायभावं दस्सेतुं वुत्तं ‘‘अलङ्कार’’न्ति। ‘‘महालतं नामा’’ति इमिना न यो वा सो वा अलङ्कारो, अथ खो विसेसालङ्कारोति दस्सेति। महन्तानि मालाकम्मलताकम्मानि एत्थाति महालता। लतागहणेन हि मालापि गहिता। नवहि कोटीहि अग्घं इमस्साति नवकोटिअग्घनकं, नवकोटिसङ्खातं अग्घं अरहतीति वा नवकोटिअग्घनकं।
502. Dutiye pamussitvāti sativippavāsena pamussitvā. Puṇṇapattanti tuṭṭhidāyaṃ. Tañhi manorathapuṇṇena pattabbabhāgattā ‘‘puṇṇapatta’’nti vuccati. Tassa sarūpaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘satato pañca kahāpaṇā’’ti. Idha pana kahāpaṇānaṃ pañcasatattā pañcavīsakahāpaṇā adhippetā. Ābharaṇasaddassa alaṅkārasaddena pariyāyabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘alaṅkāra’’nti. ‘‘Mahālataṃ nāmā’’ti iminā na yo vā so vā alaṅkāro, atha kho visesālaṅkāroti dasseti. Mahantāni mālākammalatākammāni etthāti mahālatā. Latāgahaṇena hi mālāpi gahitā. Navahi koṭīhi agghaṃ imassāti navakoṭiagghanakaṃ, navakoṭisaṅkhātaṃ agghaṃ arahatīti vā navakoṭiagghanakaṃ.
५०४. अन्ते समीपे वसनसीलत्ता परिचारिको ‘‘अन्तेवासी’’ति वुच्चतीति आह ‘‘परिचारिको’’ति।
504. Ante samīpe vasanasīlattā paricāriko ‘‘antevāsī’’ti vuccatīti āha ‘‘paricāriko’’ti.
५०६. द्वे लेड्डुपाताति थाममज्झिमस्स पुरिसस्स द्वे लेड्डुपाता। सङ्घ…पे॰… नवकम्मानं अत्थाय उग्गण्हन्तस्स वा उग्गण्हापेन्तस्स वा दुक्कटन्ति योजना। अवसेसन्ति जातरूपरजततो अवसेसं। मातुकण्णपिळन्धनतालपण्णम्पीति मातुया कण्णे पिळन्धिततालपण्णम्पि, पटिसामेन्तस्साति सम्बन्धो।
506.Dve leḍḍupātāti thāmamajjhimassa purisassa dve leḍḍupātā. Saṅgha…pe… navakammānaṃ atthāya uggaṇhantassa vā uggaṇhāpentassa vā dukkaṭanti yojanā. Avasesanti jātarūparajatato avasesaṃ. Mātukaṇṇapiḷandhanatālapaṇṇampīti mātuyā kaṇṇe piḷandhitatālapaṇṇampi, paṭisāmentassāti sambandho.
‘‘कप्पियभण्डं होती’’ति इमिना अकप्पियभण्डं न वट्टतीति दस्सेति। इदन्ति भण्डं। पलिबोधो नामाति अत्तनो पलिबोधो नाम। छन्देनपीति वड्ढकीआदीनं छन्दहेतुनापि। भयेनपीति राजवल्लभानं भयहेतुनापि। बलक्कारेनाति करणं कारो, बलेन कारो बलक्कारो, तेन, बलक्कारो हुत्वा पातेत्वाति अत्थो।
‘‘Kappiyabhaṇḍaṃ hotī’’ti iminā akappiyabhaṇḍaṃ na vaṭṭatīti dasseti. Idanti bhaṇḍaṃ. Palibodhonāmāti attano palibodho nāma. Chandenapīti vaḍḍhakīādīnaṃ chandahetunāpi. Bhayenapīti rājavallabhānaṃ bhayahetunāpi. Balakkārenāti karaṇaṃ kāro, balena kāro balakkāro, tena, balakkāro hutvā pātetvāti attho.
तत्थाति महारामे। यत्थाति यस्मिं ठाने, सङ्का उप्पज्जतीति सम्बन्धो। महाजनसञ्चरणट्ठानेसूति बहूनं जनानं सञ्चरणसङ्खातेसु ठानेसु। नगहेतब्बस्स हेतुं दस्सेतुं वुत्तं ‘‘पलिबोधो न होती’’ति। यस्मा पलिबोधो न होति, तस्मा न गहेतब्बन्ति अधिप्पायो। एकोति एको भिक्खु पस्सतीति सम्बन्धो। ओक्कम्माति ओक्कमित्वा।
Tatthāti mahārāme. Yatthāti yasmiṃ ṭhāne, saṅkā uppajjatīti sambandho. Mahājanasañcaraṇaṭṭhānesūti bahūnaṃ janānaṃ sañcaraṇasaṅkhātesu ṭhānesu. Nagahetabbassa hetuṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘palibodho na hotī’’ti. Yasmā palibodho na hoti, tasmā na gahetabbanti adhippāyo. Ekoti eko bhikkhu passatīti sambandho. Okkammāti okkamitvā.
रूपसद्दो भण्डपरियायोति आह ‘‘भण्ड’’न्ति। भण्डं रूपं नामाति योजना। भण्डिकन्ति भण्डेन नियुत्तं पुटकं। गणेत्वाति गणनं कत्वा। निमित्तन्तीति एत्थ इतिसद्दो नामपरियायो। लञ्छनादि निमित्तं नामाति हि योजना। लञ्छनादीति आदिसद्देन नीलपिलोतिकादयो सङ्गण्हाति। लाखायाति जतुना।
Rūpasaddo bhaṇḍapariyāyoti āha ‘‘bhaṇḍa’’nti. Bhaṇḍaṃ rūpaṃ nāmāti yojanā. Bhaṇḍikanti bhaṇḍena niyuttaṃ puṭakaṃ. Gaṇetvāti gaṇanaṃ katvā. Nimittantīti ettha itisaddo nāmapariyāyo. Lañchanādi nimittaṃ nāmāti hi yojanā. Lañchanādīti ādisaddena nīlapilotikādayo saṅgaṇhāti. Lākhāyāti jatunā.
पतिरूपा नाम इध लज्जिकुक्कुच्चकाति आह ‘‘लज्जिनो कुक्कुच्चका’’ति। थावरन्ति जङ्गमा अञ्ञं थावरं। अद्धुनोति कालस्स। समादपेत्वाति अञ्ञे समादपेत्वा। उद्दिस्स अरिया तिट्ठन्ति, एसा अरियान याचना’’ति (जा॰ १.७.५९) वुत्तनयेन याचित्वाति अत्थो।
Patirūpā nāma idha lajjikukkuccakāti āha ‘‘lajjino kukkuccakā’’ti. Thāvaranti jaṅgamā aññaṃ thāvaraṃ. Addhunoti kālassa. Samādapetvāti aññe samādapetvā. Uddissa ariyā tiṭṭhanti, esā ariyāna yācanā’’ti (jā. 1.7.59) vuttanayena yācitvāti attho.
५०७. रतनसम्मतन्ति मनुस्सानं उपभोगपरिभोगन्ति। दुतियं।
507.Ratanasammatanti manussānaṃ upabhogaparibhoganti. Dutiyaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ९. रतनवग्गो • 9. Ratanavaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / २. रतनसिक्खापदवण्णना • 2. Ratanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / २. रतनसिक्खापदवण्णना • 2. Ratanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / २. रतनसिक्खापदवण्णना • 2. Ratanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / २. रतनसिक्खापदवण्णना • 2. Ratanasikkhāpadavaṇṇanā
