| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi |
2. රතනසික්‌ඛාපදං
2. Ratanasikkhāpadaṃ
502. දුතියෙ පමුස්‌සිත්‌වාති සතිවිප්‌පවාසෙන පමුස්‌සිත්‌වා. පුණ්‌ණපත්‌තන්‌ති තුට්‌ඨිදායං. තඤ්‌හි මනොරථපුණ්‌ණෙන පත්‌තබ්‌බභාගත්‌තා ‘‘පුණ්‌ණපත්‌ත’’න්‌ති වුච්‌චති. තස්‌ස සරූපං දස්‌සෙතුං වුත්‌තං ‘‘සතතො පඤ්‌ච කහාපණා’’ති. ඉධ පන කහාපණානං පඤ්‌චසතත්‌තා පඤ්‌චවීසකහාපණා අධිප්‌පෙතා. ආභරණසද්‌දස්‌ස අලඞ්‌කාරසද්‌දෙන පරියායභාවං දස්‌සෙතුං වුත්‌තං ‘‘අලඞ්‌කාර’’න්‌ති. ‘‘මහාලතං නාමා’’ති ඉමිනා න යො වා සො වා අලඞ්‌කාරො, අථ ඛො විසෙසාලඞ්‌කාරොති දස්‌සෙති. මහන්‌තානි මාලාකම්‌මලතාකම්‌මානි එත්‌ථාති මහාලතා. ලතාගහණෙන හි මාලාපි ගහිතා. නවහි කොටීහි අග්‌ඝං ඉමස්‌සාති නවකොටිඅග්‌ඝනකං, නවකොටිසඞ්‌ඛාතං අග්‌ඝං අරහතීති වා නවකොටිඅග්‌ඝනකං.
502. Dutiye pamussitvāti sativippavāsena pamussitvā. Puṇṇapattanti tuṭṭhidāyaṃ. Tañhi manorathapuṇṇena pattabbabhāgattā ‘‘puṇṇapatta’’nti vuccati. Tassa sarūpaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘satato pañca kahāpaṇā’’ti. Idha pana kahāpaṇānaṃ pañcasatattā pañcavīsakahāpaṇā adhippetā. Ābharaṇasaddassa alaṅkārasaddena pariyāyabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘alaṅkāra’’nti. ‘‘Mahālataṃ nāmā’’ti iminā na yo vā so vā alaṅkāro, atha kho visesālaṅkāroti dasseti. Mahantāni mālākammalatākammāni etthāti mahālatā. Latāgahaṇena hi mālāpi gahitā. Navahi koṭīhi agghaṃ imassāti navakoṭiagghanakaṃ, navakoṭisaṅkhātaṃ agghaṃ arahatīti vā navakoṭiagghanakaṃ.
504. අන්‌තෙ සමීපෙ වසනසීලත්‌තා පරිචාරිකො ‘‘අන්‌තෙවාසී’’ති වුච්‌චතීති ආහ ‘‘පරිචාරිකො’’ති.
504. Ante samīpe vasanasīlattā paricāriko ‘‘antevāsī’’ti vuccatīti āha ‘‘paricāriko’’ti.
506. ද්‌වෙ ලෙඩ්‌ඩුපාතාති ථාමමජ්‌ඣිමස්‌ස පුරිසස්‌ස ද්‌වෙ ලෙඩ්‌ඩුපාතා. සඞ්‌ඝ…පෙ.… නවකම්‌මානං අත්‌ථාය උග්‌ගණ්‌හන්‌තස්‌ස වා උග්‌ගණ්‌හාපෙන්‌තස්‌ස වා දුක්‌කටන්‌ති යොජනා. අවසෙසන්‌ති ජාතරූපරජතතො අවසෙසං. මාතුකණ්‌ණපිළන්‌ධනතාලපණ්‌ණම්‌පීති මාතුයා කණ්‌ණෙ පිළන්‌ධිතතාලපණ්‌ණම්‌පි, පටිසාමෙන්‌තස්‌සාති සම්‌බන්‌ධො.
506.Dve leḍḍupātāti thāmamajjhimassa purisassa dve leḍḍupātā. Saṅgha…pe… navakammānaṃ atthāya uggaṇhantassa vā uggaṇhāpentassa vā dukkaṭanti yojanā. Avasesanti jātarūparajatato avasesaṃ. Mātukaṇṇapiḷandhanatālapaṇṇampīti mātuyā kaṇṇe piḷandhitatālapaṇṇampi, paṭisāmentassāti sambandho.
‘‘කප්‌පියභණ්‌ඩං හොතී’’ති ඉමිනා අකප්‌පියභණ්‌ඩං න වට්‌ටතීති දස්‌සෙති. ඉදන්‌ති භණ්‌ඩං. පලිබොධො නාමාති අත්‌තනො පලිබොධො නාම. ඡන්‌දෙනපීති වඩ්‌ඪකීආදීනං ඡන්‌දහෙතුනාපි. භයෙනපීති රාජවල්‌ලභානං භයහෙතුනාපි. බලක්‌කාරෙනාති කරණං කාරො, බලෙන කාරො බලක්‌කාරො, තෙන, බලක්‌කාරො හුත්‌වා පාතෙත්‌වාති අත්‌ථො.
‘‘Kappiyabhaṇḍaṃ hotī’’ti iminā akappiyabhaṇḍaṃ na vaṭṭatīti dasseti. Idanti bhaṇḍaṃ. Palibodhonāmāti attano palibodho nāma. Chandenapīti vaḍḍhakīādīnaṃ chandahetunāpi. Bhayenapīti rājavallabhānaṃ bhayahetunāpi. Balakkārenāti karaṇaṃ kāro, balena kāro balakkāro, tena, balakkāro hutvā pātetvāti attho.
තත්‌ථාති මහාරාමෙ. යත්‌ථාති යස්‌මිං ඨානෙ, සඞ්‌කා උප්‌පජ්‌ජතීති සම්‌බන්‌ධො. මහාජනසඤ්‌චරණට්‌ඨානෙසූති බහූනං ජනානං සඤ්‌චරණසඞ්‌ඛාතෙසු ඨානෙසු. නගහෙතබ්‌බස්‌ස හෙතුං දස්‌සෙතුං වුත්‌තං ‘‘පලිබොධො න හොතී’’ති. යස්‌මා පලිබොධො න හොති, තස්‌මා න ගහෙතබ්‌බන්‌ති අධිප්‌පායො. එකොති එකො භික්‌ඛු පස්‌සතීති සම්‌බන්‌ධො. ඔක්‌කම්‌මාති ඔක්‌කමිත්‌වා.
Tatthāti mahārāme. Yatthāti yasmiṃ ṭhāne, saṅkā uppajjatīti sambandho. Mahājanasañcaraṇaṭṭhānesūti bahūnaṃ janānaṃ sañcaraṇasaṅkhātesu ṭhānesu. Nagahetabbassa hetuṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘palibodho na hotī’’ti. Yasmā palibodho na hoti, tasmā na gahetabbanti adhippāyo. Ekoti eko bhikkhu passatīti sambandho. Okkammāti okkamitvā.
රූපසද්‌දො භණ්‌ඩපරියායොති ආහ ‘‘භණ්‌ඩ’’න්‌ති. භණ්‌ඩං රූපං නාමාති යොජනා. භණ්‌ඩිකන්‌ති භණ්‌ඩෙන නියුත්‌තං පුටකං. ගණෙත්‌වාති ගණනං කත්‌වා. නිමිත්‌තන්‌තීති එත්‌ථ ඉතිසද්‌දො නාමපරියායො. ලඤ්‌ඡනාදි නිමිත්‌තං නාමාති හි යොජනා. ලඤ්‌ඡනාදීති ආදිසද්‌දෙන නීලපිලොතිකාදයො සඞ්‌ගණ්‌හාති. ලාඛායාති ජතුනා.
Rūpasaddo bhaṇḍapariyāyoti āha ‘‘bhaṇḍa’’nti. Bhaṇḍaṃ rūpaṃ nāmāti yojanā. Bhaṇḍikanti bhaṇḍena niyuttaṃ puṭakaṃ. Gaṇetvāti gaṇanaṃ katvā. Nimittantīti ettha itisaddo nāmapariyāyo. Lañchanādi nimittaṃ nāmāti hi yojanā. Lañchanādīti ādisaddena nīlapilotikādayo saṅgaṇhāti. Lākhāyāti jatunā.
පතිරූපා නාම ඉධ ලජ්‌ජිකුක්‌කුච්‌චකාති ආහ ‘‘ලජ්‌ජිනො කුක්‌කුච්‌චකා’’ති. ථාවරන්‌ති ජඞ්‌ගමා අඤ්‌ඤං ථාවරං. අද්‌ධුනොති කාලස්‌ස. සමාදපෙත්‌වාති අඤ්‌ඤෙ සමාදපෙත්‌වා. උද්‌දිස්‌ස අරියා තිට්‌ඨන්‌ති, එසා අරියාන යාචනා’’ති (ජා. 1.7.59) වුත්‌තනයෙන යාචිත්‌වාති අත්‌ථො.
Patirūpā nāma idha lajjikukkuccakāti āha ‘‘lajjino kukkuccakā’’ti. Thāvaranti jaṅgamā aññaṃ thāvaraṃ. Addhunoti kālassa. Samādapetvāti aññe samādapetvā. Uddissa ariyā tiṭṭhanti, esā ariyāna yācanā’’ti (jā. 1.7.59) vuttanayena yācitvāti attho.
507. රතනසම්‌මතන්‌ති මනුස්‌සානං උපභොගපරිභොගන්‌ති. දුතියං.
507.Ratanasammatanti manussānaṃ upabhogaparibhoganti. Dutiyaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 9. රතනවග්‌ගො • 9. Ratanavaggo
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 2. රතනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 2. Ratanasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / 2. රතනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 2. Ratanasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / 2. රතනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 2. Ratanasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / 2. රතනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 2. Ratanasikkhāpadavaṇṇanā
