| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
२. रतनसिक्खापदवण्णना
2. Ratanasikkhāpadavaṇṇanā
५०२-३. दुतिये – विस्सरित्वाति पमुस्सित्वा। पुण्णपत्तं नाम सततो पञ्च कहापणा। क्याहं करिस्सामीति किं अहं करिस्सामि। आभरणं ओमुञ्चित्वाति महालतं नाम नवकोटिअग्घनकं अलङ्कारं अपनेत्वा।
502-3. Dutiye – vissaritvāti pamussitvā. Puṇṇapattaṃ nāma satato pañca kahāpaṇā. Kyāhaṃ karissāmīti kiṃ ahaṃ karissāmi. Ābharaṇaṃ omuñcitvāti mahālataṃ nāma navakoṭiagghanakaṃ alaṅkāraṃ apanetvā.
५०४. अन्तेवासीति परिचारको।
504.Antevāsīti paricārako.
५०६. अपरिक्खित्तस्स उपचारोति एत्थ उपचारो नाम आरामस्स द्वे लेड्डुपाता – ‘‘आवसथस्स पन सुप्पपातो वा मुसलपातो वा’’ति महापच्चरियं वुत्तं। उग्गण्हाति आपत्ति पाचित्तियस्साति एत्थ जातरूपरजतं अत्तनो अत्थाय उग्गण्हन्तस्स वा उग्गण्हापेन्तस्स वा निस्सग्गियं पाचित्तियं, सङ्घगणपुग्गलचेतियनवकम्मानं अत्थाय दुक्कटं, अवसेसं मुत्तादिरतनं अत्तनो वा सङ्घादीनं वा अत्थाय उग्गण्हन्तस्स वा उग्गण्हापेन्तस्स वा दुक्कटं। कप्पियवत्थु वा अकप्पियवत्थु वा होतु, अन्तमसो मातु कण्णपिळन्धनताळपण्णम्पि गिहिसन्तकं भण्डागारिकसीसेन पटिसामेन्तस्स पाचित्तियमेव।
506.Aparikkhittassa upacāroti ettha upacāro nāma ārāmassa dve leḍḍupātā – ‘‘āvasathassa pana suppapāto vā musalapāto vā’’ti mahāpaccariyaṃ vuttaṃ. Uggaṇhāti āpatti pācittiyassāti ettha jātarūparajataṃ attano atthāya uggaṇhantassa vā uggaṇhāpentassa vā nissaggiyaṃ pācittiyaṃ, saṅghagaṇapuggalacetiyanavakammānaṃ atthāya dukkaṭaṃ, avasesaṃ muttādiratanaṃ attano vā saṅghādīnaṃ vā atthāya uggaṇhantassa vā uggaṇhāpentassa vā dukkaṭaṃ. Kappiyavatthu vā akappiyavatthu vā hotu, antamaso mātu kaṇṇapiḷandhanatāḷapaṇṇampi gihisantakaṃ bhaṇḍāgārikasīsena paṭisāmentassa pācittiyameva.
सचे पन मातापितूनं सन्तकं अवस्सं पटिसामेतब्बं कप्पियभण्डं होति, अत्तनो अत्थाय गहेत्वा पटिसामेतब्बं। ‘‘इदं पटिसामेत्वा देही’’ति वुत्ते पन ‘‘न वट्टती’’ति पटिक्खिपितब्बं। सचे ‘‘पटिसामेही’’ति पातेत्वा गच्छन्ति, पलिबोधो नाम होति, पटिसामेतुं वट्टति। विहारे कम्मं करोन्ता वड्ढकीआदयो वा राजवल्लभा वा अत्तनो उपकरणभण्डं वा सयनभण्डं वा ‘‘पटिसामेत्वा देथा’’ति वदन्ति, छन्देनपि भयेनपि न कातब्बमेव, गुत्तट्ठानं पन दस्सेतुं वट्टति। बलक्कारेन पातेत्वा गतेसु च पटिसामेतुं वट्टति।
Sace pana mātāpitūnaṃ santakaṃ avassaṃ paṭisāmetabbaṃ kappiyabhaṇḍaṃ hoti, attano atthāya gahetvā paṭisāmetabbaṃ. ‘‘Idaṃ paṭisāmetvā dehī’’ti vutte pana ‘‘na vaṭṭatī’’ti paṭikkhipitabbaṃ. Sace ‘‘paṭisāmehī’’ti pātetvā gacchanti, palibodho nāma hoti, paṭisāmetuṃ vaṭṭati. Vihāre kammaṃ karontā vaḍḍhakīādayo vā rājavallabhā vā attano upakaraṇabhaṇḍaṃ vā sayanabhaṇḍaṃ vā ‘‘paṭisāmetvā dethā’’ti vadanti, chandenapi bhayenapi na kātabbameva, guttaṭṭhānaṃ pana dassetuṃ vaṭṭati. Balakkārena pātetvā gatesu ca paṭisāmetuṃ vaṭṭati.
अज्झारामे वा अज्झावसथे वाति एत्थ सचे महाविहारसदिसो महारामो होति, तत्थ पाकारपरिक्खित्ते परिवेणे यत्थ भिक्खूहि वा सामणेरेहि वा गहितं भविस्सतीति सङ्का उप्पज्जति, तादिसे एव ठाने उग्गण्हित्वा वा उग्गण्हापेत्वा वा ठपेतब्बं। महाबोधिद्वारकोट्ठकअम्बङ्गणसदिसेसु पन महाजनसञ्चरणट्ठानेसु न गहेतब्बं, पलिबोधो न होति। कुरुन्दियं पन वुत्तं ‘‘एको मग्गं गच्छन्तो निमनुस्सट्ठाने किञ्चि भण्डं पस्सति, आकिण्णमनुस्सेपि जाते मनुस्सा तमेव भिक्खुं आसङ्कन्ति, तस्मा मग्गा ओक्कम्म निसीदितब्बं। सामिकेसु आगतेसु तं आचिक्खितब्बं। सचे सामिके न पस्सति पतिरूपं करिस्सती’’ति।
Ajjhārāme vā ajjhāvasathe vāti ettha sace mahāvihārasadiso mahārāmo hoti, tattha pākāraparikkhitte pariveṇe yattha bhikkhūhi vā sāmaṇerehi vā gahitaṃ bhavissatīti saṅkā uppajjati, tādise eva ṭhāne uggaṇhitvā vā uggaṇhāpetvā vā ṭhapetabbaṃ. Mahābodhidvārakoṭṭhakaambaṅgaṇasadisesu pana mahājanasañcaraṇaṭṭhānesu na gahetabbaṃ, palibodho na hoti. Kurundiyaṃ pana vuttaṃ ‘‘eko maggaṃ gacchanto nimanussaṭṭhāne kiñci bhaṇḍaṃ passati, ākiṇṇamanussepi jāte manussā tameva bhikkhuṃ āsaṅkanti, tasmā maggā okkamma nisīditabbaṃ. Sāmikesu āgatesu taṃ ācikkhitabbaṃ. Sace sāmike na passati patirūpaṃ karissatī’’ti.
रूपेन वा निमित्तेन वा सञ्ञाणं कत्वाति एत्थ रूपं नाम अन्तोभण्डिकाय भण्डं; तस्मा भण्डिकं मुञ्चित्वा गणेत्वा एत्तका कहापणा वा जातरूपरजतं वाति सल्लक्खेतब्बं। निमित्तन्ति लञ्छनादि; तस्मा लञ्छिताय भण्डिकाय मत्तिकालञ्छनन्ति वा लाखालञ्छनन्ति वा नीलपिलोतिकाय भण्डिका कताति वा सेतपिलोतिकाय कताति वा एवमादि सब्बं सल्लक्खेतब्बं।
Rūpena vā nimittena vā saññāṇaṃ katvāti ettha rūpaṃ nāma antobhaṇḍikāya bhaṇḍaṃ; tasmā bhaṇḍikaṃ muñcitvā gaṇetvā ettakā kahāpaṇā vā jātarūparajataṃ vāti sallakkhetabbaṃ. Nimittanti lañchanādi; tasmā lañchitāya bhaṇḍikāya mattikālañchananti vā lākhālañchananti vā nīlapilotikāya bhaṇḍikā katāti vā setapilotikāya katāti vā evamādi sabbaṃ sallakkhetabbaṃ.
भिक्खू पतिरूपाति लज्जिनो कुक्कुच्चका। लोलजातिकानञ्हि हत्थे ठपेतुं न लभति। यो पन नेव तम्हा आवासा पक्कमति, न सामिके पस्सति, तेनापि अत्तनो चीवरादिमूलं न कातब्बं; थावरं पन सेनासनं वा चेतियं वा पोक्खरणी वा कारेतब्बा। सचे दीघस्स अद्धुनो अच्चयेन सामिको आगच्छति, ‘‘उपासक तव सन्तकेन इदं नाम कतं, अनुमोदाही’’ति वत्तब्बो। सचे अनुमोदति, इच्चेतं कुसलं; नो चे अनुमोदति, ‘‘मम धनं देथा’’ति चोदेतियेव, अञ्ञं समादपेत्वा दातब्बं।
Bhikkhū patirūpāti lajjino kukkuccakā. Lolajātikānañhi hatthe ṭhapetuṃ na labhati. Yo pana neva tamhā āvāsā pakkamati, na sāmike passati, tenāpi attano cīvarādimūlaṃ na kātabbaṃ; thāvaraṃ pana senāsanaṃ vā cetiyaṃ vā pokkharaṇī vā kāretabbā. Sace dīghassa addhuno accayena sāmiko āgacchati, ‘‘upāsaka tava santakena idaṃ nāma kataṃ, anumodāhī’’ti vattabbo. Sace anumodati, iccetaṃ kusalaṃ; no ce anumodati, ‘‘mama dhanaṃ dethā’’ti codetiyeva, aññaṃ samādapetvā dātabbaṃ.
५०७. रतनसम्मतं विस्सासं गण्हातीतिआदीसु आमासमेव सन्धाय वुत्तं। अनामासं न वट्टतियेव। सेसमेत्थ उत्तानमेव। छसमुट्ठानं – किरियं, नोसञ्ञाविमोक्खं, अचित्तकं, पण्णत्तिवज्जं, कायकम्मं, वचीकम्मं, तिचित्तं, तिवेदनन्ति।
507.Ratanasammataṃvissāsaṃ gaṇhātītiādīsu āmāsameva sandhāya vuttaṃ. Anāmāsaṃ na vaṭṭatiyeva. Sesamettha uttānameva. Chasamuṭṭhānaṃ – kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
रतनसिक्खापदं दुतियं।
Ratanasikkhāpadaṃ dutiyaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ९. रतनवग्गो • 9. Ratanavaggo
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / २. रतनसिक्खापदवण्णना • 2. Ratanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / २. रतनसिक्खापदवण्णना • 2. Ratanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / २. रतनसिक्खापदवण्णना • 2. Ratanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / २. रतनसिक्खापदं • 2. Ratanasikkhāpadaṃ
