| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / कङ्खावितरणी-अभिनव-टीका • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
२. रतनसिक्खापदवण्णना
2. Ratanasikkhāpadavaṇṇanā
मुत्तादिदसविधन्ति ‘‘मुत्ता मणि वेळुरियो सङ्खो सिला पवाळं रजतं जातरूपं लोहितङ्को मसारगल्ल’’न्ति (पाचि॰ ५०६) दसविधं रतनं। अज्झावसथेति गेहे। तेनाह ‘‘परिक्खित्तस्सा’’तिआदि, परिक्खित्तस्स आवसथस्साति अत्थो। आवसथोति चेत्थ अन्तोगामे निविट्ठगेहं अधिप्पेतं। आरामे निविट्ठगेहं पन अज्झारामग्गहणेनेव गहितं। ‘‘आवसथोति चेत्थ अन्तोआरामे वा होतु, अञ्ञत्थ वा, अत्तनो वसनट्ठानं वुच्चती’’ति (सारत्थ॰ टी॰ पाचित्तिय ३.५०६) केचि। सब्बेसम्पि अत्थाय दुक्कटमेवाति अत्तनो वा तेसं सङ्घादीनं वा अत्थाय उग्गण्हन्तस्स वा उग्गण्हापेन्तस्स वा दुक्कटमेव। सचे पन मातापितूनं सन्तकं अवस्सं पटिसामेतब्बं कप्पियभण्डं होति, अत्तनो अत्थाय गहेत्वा पटिसामेतब्बन्ति आह ‘‘तादिसं पना’’तिआदि। तादिसन्ति यं मातापितूनं सन्तकं अवस्सं पटिसामेतब्बं कप्पियभण्डं, तादिसं। छन्देनपि भयेनपीति वड्ढकिआदीसु छन्देनपि, राजवल्लभेसु भयेनपि।
Muttādidasavidhanti ‘‘muttā maṇi veḷuriyo saṅkho silā pavāḷaṃ rajataṃ jātarūpaṃ lohitaṅko masāragalla’’nti (pāci. 506) dasavidhaṃ ratanaṃ. Ajjhāvasatheti gehe. Tenāha ‘‘parikkhittassā’’tiādi, parikkhittassa āvasathassāti attho. Āvasathoti cettha antogāme niviṭṭhagehaṃ adhippetaṃ. Ārāme niviṭṭhagehaṃ pana ajjhārāmaggahaṇeneva gahitaṃ. ‘‘Āvasathoti cettha antoārāme vā hotu, aññattha vā, attano vasanaṭṭhānaṃ vuccatī’’ti (sārattha. ṭī. pācittiya 3.506) keci. Sabbesampi atthāya dukkaṭamevāti attano vā tesaṃ saṅghādīnaṃ vā atthāya uggaṇhantassa vā uggaṇhāpentassa vā dukkaṭameva. Sace pana mātāpitūnaṃ santakaṃ avassaṃ paṭisāmetabbaṃ kappiyabhaṇḍaṃ hoti, attano atthāya gahetvā paṭisāmetabbanti āha ‘‘tādisaṃ panā’’tiādi. Tādisanti yaṃ mātāpitūnaṃ santakaṃ avassaṃ paṭisāmetabbaṃ kappiyabhaṇḍaṃ, tādisaṃ. Chandenapi bhayenapīti vaḍḍhakiādīsu chandenapi, rājavallabhesu bhayenapi.
तादिसे ठानेति महाविहारसदिसस्स महारामस्स पाकारपरिक्खित्ते परिवेणे। सञ्ञाणं कत्वाति ‘‘एत्तका कहापणा’’तिआदिना रूपेन वा लञ्छनादिनिमित्तेन वा सञ्ञाणं कत्वा, सल्लक्खेत्वाति अत्थो। पतिरूपानं भिक्खूनं हत्थेति लज्जीनं कुक्कुच्चकानं भिक्खूनं हत्थे। लोलजातिकानञ्हि हत्थे ठपेतुं न लब्भति। नेव पक्कमतीति नेव तम्हा आवासा पक्कमति। ‘‘थावरं सेनासनं वा’’तिआदिना अत्तनो चीवरादिमूलं न कातब्बन्ति (पाचि॰ अट्ठ॰ ५०६) दस्सेति। तं दस्सेत्वाति यं थावरसेनासनादि कतं, तं उपासक तव सन्तकेन इदं नाम कतन्ति एवं दस्सेत्वा। समादपेत्वाति अञ्ञं समादपेत्वा, ‘‘उद्दिस्स अरिया तिट्ठन्ति, एसा अरियान याचना’’ति वुत्तनयेन याचित्वाति अत्थो।
Tādise ṭhāneti mahāvihārasadisassa mahārāmassa pākāraparikkhitte pariveṇe. Saññāṇaṃ katvāti ‘‘ettakā kahāpaṇā’’tiādinā rūpena vā lañchanādinimittena vā saññāṇaṃ katvā, sallakkhetvāti attho. Patirūpānaṃ bhikkhūnaṃ hattheti lajjīnaṃ kukkuccakānaṃ bhikkhūnaṃ hatthe. Lolajātikānañhi hatthe ṭhapetuṃ na labbhati. Neva pakkamatīti neva tamhā āvāsā pakkamati. ‘‘Thāvaraṃ senāsanaṃ vā’’tiādinā attano cīvarādimūlaṃ na kātabbanti (pāci. aṭṭha. 506) dasseti. Taṃ dassetvāti yaṃ thāvarasenāsanādi kataṃ, taṃ upāsaka tava santakena idaṃ nāma katanti evaṃ dassetvā. Samādapetvāti aññaṃ samādapetvā, ‘‘uddissa ariyā tiṭṭhanti, esā ariyāna yācanā’’ti vuttanayena yācitvāti attho.
अनुञ्ञातट्ठानेति अज्झारामअज्झावसथे। आमासन्ति आमसितब्बञ्चेव पटिसामेतब्बञ्च वत्थादि।
Anuññātaṭṭhāneti ajjhārāmaajjhāvasathe. Āmāsanti āmasitabbañceva paṭisāmetabbañca vatthādi.
रतनसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Ratanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
