| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
੪. ਰਥવਿਨੀਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
4. Rathavinītasuttavaṇṇanā
੨੫੨. ਮਹਾਗੋવਿਨ੍ਦੇਨ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਤਾਕਿਤ੍ਤਨਂ ਤਦਾ ਮਗਧਰਾਜੇਨ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤੂਪਲਕ੍ਖਣਂ। ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਸੋ ਪੁਰੋਹਿਤੋ। ਮਹਾਗੋવਿਨ੍ਦੋਤਿ ਪੁਰਾਤਨੋ ਏਕੋ ਮਗਧਰਾਜਾਤਿ ਕੇਚਿ। ਗਯ੍ਹਤੀਤਿ ਗਹੋ, ਰਾਜੂਨਂ ਗਹੋ ਰਾਜਗਹਂ। ਨਗਰ-ਸਦ੍ਦਾਪੇਕ੍ਖਾਯ ਨਪੁਂਸਕਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਅਞ੍ਞੇਪੇਤ੍ਥ ਪਕਾਰੇਤਿ ਰਾਜੂਹਿ ਦਿਸ੍વਾ ਸਮ੍ਮਾ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਿਤਤ੍ਤਾ ਤੇਸਂ ਗਹਂ ਗੇਹਭੂਤਨ੍ਤਿਪਿ ਰਾਜਗਹਂ। ਆਰਕ੍ਖਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਨਤ੍ਥੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਹੇਤੁਤਾਯ ਉਪਗਤਾਨਂ ਪਟਿਰਾਜੂਨਂ ਗਹਂ ਗਹਭੂਤਨ੍ਤਿਪਿ ਰਾਜਗਹਂ, ਆਰਾਮਰਾਮਣੀਯਕਾਦੀਹਿ ਰਾਜਤੇ, ਨਿવਾਸਸੁਖਤਾਦਿਨਾ ਸਤ੍ਤੇਹਿ ਮਮਤ੍ਤવਸੇਨ ਗਯ੍ਹਤਿ, ਪਰਿਗ੍ਗਯ੍ਹਤੀਤਿ વਾ ਰਾਜਗਹਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦਿਕੇ ਪਕਾਰੇ। ਬੁਦ੍ਧਕਾਲੇ ਚ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਕਾਲੇ ਚਾਤਿ ਇਦਂ ਯੇਭੁਯ੍ਯવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। વੇਲ਼ੂਹਿ ਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਅਹੋਸਿ, ਨ ਪਨ ਕੇવਲਂ ਕਟ੍ਠਕਪવਨਮੇવ। ਰਞ੍ਞੋ ਉਯ੍ਯਾਨਕਾਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਿਤਅਟ੍ਟਾਲਕવਸੇਨ ਅਟ੍ਟਾਲਕਯੁਤ੍ਤਂ।
252. Mahāgovindena pariggahitatākittanaṃ tadā magadharājena pariggahitūpalakkhaṇaṃ. Tassa hi so purohito. Mahāgovindoti purātano eko magadharājāti keci. Gayhatīti gaho, rājūnaṃ gaho rājagahaṃ. Nagara-saddāpekkhāya napuṃsakaniddeso. Aññepettha pakāreti rājūhi disvā sammā patiṭṭhāpitattā tesaṃ gahaṃ gehabhūtantipi rājagahaṃ. Ārakkhasampattiādinā anatthuppattihetutāya upagatānaṃ paṭirājūnaṃ gahaṃ gahabhūtantipi rājagahaṃ, ārāmarāmaṇīyakādīhi rājate, nivāsasukhatādinā sattehi mamattavasena gayhati, pariggayhatīti vā rājagahanti evamādike pakāre. Buddhakāle ca cakkavattikāle cāti idaṃ yebhuyyavasena vuttaṃ. Veḷūhi parikkhittaṃ ahosi, na pana kevalaṃ kaṭṭhakapavanameva. Rañño uyyānakāle patiṭṭhāpitaaṭṭālakavasena aṭṭālakayuttaṃ.
ਜਨਨਂ ਜਾਤਿ, ਜਾਤਿਯਾ ਭੂਮਿ ਜਾਤਿਭੂਮਂ, ਜਾਯਿ વਾ ਮਹਾਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਏਤ੍ਥਾਭਿ ਜਾਤਿ, ਸਾ ਏવ ਭੂਮੀਤਿ ਜਾਤਿਭੂਮਂ, ਸਾ ਇਮੇਸਂ ਨਿવਾਸੋਤਿ ਜਾਤਿਭੂਮਕਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਜਾਤਿਭੂਮਕਾਤਿ ਜਾਤਿਭੂਮਿવਾਸਿਨੋ’’ਤਿ। ਕਸ੍ਸ ਪਨਾਯਂ ਜਾਤਿਭੂਮੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਤਂ ਖੋ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤੇਨ ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ ਸੁਪਾਕਟਭਾવਤੋ વਿਸੇਸਨੇਨ વਿਨਾਪਿ વਿਸਿਟ੍ਠવਿਸਯੋવ ਇਧ ਜਾਤਿ-ਸਦ੍ਦੋ વਿਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਜਾਤਟ੍ਠਾਨਸਾਕਿਯਜਨਪਦੋ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥਪਿ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਯੋ ਪਦੇਸੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਕਪਿਲવਤ੍ਥਾਹਾਰੋ’’ਤਿ।
Jananaṃ jāti, jātiyā bhūmi jātibhūmaṃ, jāyi vā mahābodhisatto etthābhi jāti, sā eva bhūmīti jātibhūmaṃ, sā imesaṃ nivāsoti jātibhūmakāti āha ‘‘jātibhūmakāti jātibhūmivāsino’’ti. Kassa panāyaṃ jātibhūmīti āha ‘‘taṃ kho panā’’tiādi. Tena anaññasādhāraṇāya jātiyā adhippetattā sadevake loke supākaṭabhāvato visesanena vināpi visiṭṭhavisayova idha jāti-saddo viññāyatīti dasseti. Tenāha ‘‘sabbaññubodhisattassa jātaṭṭhānasākiyajanapado’’ti. Tatthapi kapilavatthusannissayo padesoti āha ‘‘kapilavatthāhāro’’ti.
ਗਰੁਧਮ੍ਮਭਾવવਣ੍ਣਨਾ
Garudhammabhāvavaṇṇanā
ਸਾਕਿਯਮਣ੍ਡਲਸ੍ਸਾਤਿ ਸਾਕਿਯਰਾਜਸਮੂਹਸ੍ਸ। ਦਸਨ੍ਨਂ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਕਥਾਦੀਨਂ વਤ੍ਥੁ ਦਸਕਥਾવਤ੍ਥੁ, ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਤਾਯ ਤਸ੍ਸ ਲਾਭੀ ਦਸਕਥਾવਤ੍ਥੁਲਾਭੀ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਦਸਕਥਾવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ।
Sākiyamaṇḍalassāti sākiyarājasamūhassa. Dasannaṃ appicchakathādīnaṃ vatthu dasakathāvatthu, appicchatādi. Tattha suppatiṭṭhitatāya tassa lābhī dasakathāvatthulābhī. Tatthāti dasakathāvatthusmiṃ.
ਗਰੁਕਰਣੀਯਤਾਯ ਧਮ੍ਮੋ ਗਰੁ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਧਮ੍ਮਗਰੁ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਧਮ੍ਮਗਰੁਤਾ, ਤਾਯ। ‘‘ਅਜ੍ਝਾਸਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਨ ਕੇવਲਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯੇਨੇવ, ਅਥ ਖੋ ਕਾਯવਚੀਪਯੋਗੇਹਿਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਧਮ੍ਮਗਰੁਤਾਯੇવ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਿਯਾਮਰਤ੍ਤਿਂ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ ਨਿવੇਸਨੇ ਤਿਯਾਮਰਤ੍ਤਿਂ વਸਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ ਏવਂ વਚਨਸੇਸવਸੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਞ੍ਞਥਾ ਯਥਾਲਾਭવਸੇਨ ਅਤ੍ਥੇ ਗਯ੍ਹਮਾਨੇ ਤਿਯਾਮਰਤ੍ਤਿਂ ਧਮ੍ਮਕਥਾ ਕਤਾਤਿ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਚ ਤਂ ਅਤ੍ਥਿ। વਕ੍ਖਤਿ ਹਿ ‘‘ਬਹੁਦੇવ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਦਿਯਡ੍ਢਯਾਮਮਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਦਸਬਲਾਦਿਗੁਣવਿਸੇਸਾ વਿਯ ਧਮ੍ਮਗਾਰવਹੇਤੁਕਾ ਪਰਹਿਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿਪਿ ਸਬ੍ਬਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਮਜ੍ਝੇ ਭਿਨ੍ਨਸੁવਣ੍ਣਂ વਿਯ ਸਦਿਸਾ ਏવਾਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਗਾਰવਕਿਤ੍ਤਨੇ ‘‘ਕਸ੍ਸਪੋਪਿ ਭਗવਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਕਸ੍ਸਪਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਗਾਰવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Garukaraṇīyatāya dhammo garu etassāti dhammagaru, tassa bhāvo dhammagarutā, tāya. ‘‘Ajjhāsayena veditabbo’’ti vatvā na kevalaṃ ajjhāsayeneva, atha kho kāyavacīpayogehipi veditabboti dassento ‘‘dhammagarutāyeva hī’’tiādimāha. Tiyāmarattiṃ dhammakathaṃ katvāti ettha ‘‘kumbhakārassa nivesane tiyāmarattiṃ vasanto dhammakathaṃ katvā’’ti evaṃ vacanasesavasena attho veditabbo. Aññathā yathālābhavasena atthe gayhamāne tiyāmarattiṃ dhammakathā katāti āpajjati, na ca taṃ atthi. Vakkhati hi ‘‘bahudeva rattinti diyaḍḍhayāmamatta’’nti. Dasabalādiguṇavisesā viya dhammagāravahetukā parahitapaṭipattipi sabbabuddhānaṃ majjhe bhinnasuvaṇṇaṃ viya sadisā evāti imassa bhagavato dhammagāravakittane ‘‘kassapopi bhagavā’’tiādinā kassapabhagavato dhammagāravaṃ dasseti.
ਚਾਰਿਕਂ ਨਿਕ੍ਖਮੀਤਿ ਜਨਪਦਚਾਰਿਕਂ ਚਰਿਤੁਂ ਨਿਕ੍ਖਮਿ। ਜਨਪਦਚਾਰਿਕਾਯ ਅਕਾਲੇ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਕੋਸਲਰਾਜਾਦਯੋ વਾਰੇਤੁਂ ਆਰਭਿਂਸੁ। ਪવਾਰੇਤ੍વਾ ਹਿ ਚਰਣਂ ਬੁਦ੍ਧਾਚਿਣ੍ਣਂ। ਪੁਣ੍ਣਾਯ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਨ੍ਤੋ ਭਗવਾ ‘‘ਕਿਂ ਮੇ ਕਰਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਆਹ।
Cārikaṃ nikkhamīti janapadacārikaṃ carituṃ nikkhami. Janapadacārikāya akāle nikkhantattā kosalarājādayo vāretuṃ ārabhiṃsu. Pavāretvā hi caraṇaṃ buddhāciṇṇaṃ. Puṇṇāya sammāpaṭipattiṃ paccāsīsanto bhagavā ‘‘kiṃ me karissasī’’ti āha.
ਅਨਹਾਤੋવਾਤਿ ਧਮ੍ਮਸવਨੁਸ੍ਸੁਕ੍ਕੇਨ ਸਾਯਨ੍ਹੇ ਬੁਦ੍ਧਾਚਿਣ੍ਣਂ ਨ੍ਹਾਨਂ ਅਕਤ੍વਾવ। ਅਤ੍ਤਹਿਤਪਰਹਿਤਪਟਿਪਤ੍ਤੀਸੁ ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਦ੍વਿਨ੍ਨਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥਿਤਾਸਿਦ੍ਧਾ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਤਾ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਕਤਾ ਏવ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਟਿਪਨ੍ਨਕੋ ਚ ਨਾਮ…ਪੇ॰… ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਪਟਿਕ੍ਖੇਪਪੁਬ੍ਬਕੋਪਿ ਹਿ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਅਤ੍ਥਤੋ ਪਟਿਪਨ੍ਨਤ੍ਥੋ ਏવਾਤਿ। ਕਾਮਂ ਅਤ੍ਤਹਿਤਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਤਾਯ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਾਸਨਂ ਸੋਭਤਿ, ਨ ਪਨ ਸਾਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤਿ ਅਪ੍ਪੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕਭਾવਤੋ, ਨ ਚ ਕਾਰੁਣਿਕਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਬ੍ਬਥਾ ਮਨੋਰਥਂ ਪੂਰੇਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ ਭਗવਾ ਪਠਮਬੋਧਿਯਂ ਏਕਸਟ੍ਠਿਯਾ ਚ ਅਰਹਨ੍ਤੇਸੁ ਜਾਤੇਸੁ – ‘‘ਚਰਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੮੬-੮੮; ਮਹਾવ॰ ੩੨) ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਰਹਿਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਨਿਯੋਜੇਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਏવਰੂਪਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਭਗવਾ ਨ ਪੁਚ੍ਛਤਿ, ਕਸ੍ਮਾ? ਨ ਮਯ੍ਹਂ ਸਾਸਨਸ੍ਸ વੁਡ੍ਢਿਪਕ੍ਖੇ ਠਿਤੋ’’ਤਿ।
Anahātovāti dhammasavanussukkena sāyanhe buddhāciṇṇaṃ nhānaṃ akatvāva. Attahitaparahitapaṭipattīsu ekissā dvinnañca atthitāsiddhā catubbidhatā paṭipattikatā eva nāma hotīti vuttaṃ ‘‘paṭipannako ca nāma…pe… catubbidho hotī’’ti. Paṭikkhepapubbakopi hi paṭipanno atthato paṭipannattho evāti. Kāmaṃ attahitāya paṭipanno tāya sammāpaṭipattiyā sāsanaṃ sobhati, na pana sāsanaṃ vaḍḍheti appossukkabhāvato, na ca kāruṇikassa bhagavato sabbathā manorathaṃ pūreti. Tathā hi bhagavā paṭhamabodhiyaṃ ekasaṭṭhiyā ca arahantesu jātesu – ‘‘caratha, bhikkhave, bahujanahitāyā’’tiādinā (dī. ni. 2.86-88; mahāva. 32) bhikkhū parahitapaṭipattiyaṃ niyojesi. Tena vuttaṃ ‘‘evarūpaṃ bhikkhuṃ bhagavā na pucchati, kasmā? Na mayhaṃ sāsanassa vuḍḍhipakkhe ṭhito’’ti.
ਸਮੁਦਾਯੋ ਅਪ੍ਪਕੇਨ ਊਨੋਪਿ ਅਨੂਨੋ વਿਯ ਹੋਤੀਤਿ ਬਾਕੁਲਤ੍ਥੇਰਂ ਚਤੁਤ੍ਥਰਾਸਿਤੋ ਬਹਿ ਕਤ੍વਾਪਿ ‘‘ਅਸੀਤਿਮਹਾਥੇਰਾ વਿਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਸੀਤਿਮਹਾਥੇਰਸਮਞ੍ਞਾ વਾ ਅવਯવੇਪਿ ਅਟ੍ਠਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸਾਮਞ੍ਞਾ વਿਯ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਈਦਿਸੇ ਠਾਨੇ ਬਹੂਨਂ ਏਕਤੋ ਕਥਨਂ ਮਹਤਾ ਕਣ੍ਠੇਨ ਚ ਕਥਨਂ ਸਤ੍ਥੁ ਚਿਤ੍ਤਾਰਾਧਨਮੇવਾਤਿ ਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਤਥਾ ਪਟਿਪਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਮੇਘਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਗੁਣਸਮ੍ਭਾવਨਾਯਾਤਿ વਕ੍ਖਮਾਨਗੁਣਹੇਤੁਕਾਯ ਸਮ੍ਭਾવਨਾਯ ਸਮ੍ਭਾવਿਤੋ, ਨ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਕਿਚ੍ਚਸਮਤ੍ਥਤਾਦਿਨਾ।
Samudāyo appakena ūnopi anūno viya hotīti bākulattheraṃ catuttharāsito bahi katvāpi ‘‘asītimahātherā viyā’’ti vuttaṃ. Asītimahātherasamaññā vā avayavepi aṭṭhasamāpattisāmaññā viya daṭṭhabbā. Īdise ṭhāne bahūnaṃ ekato kathanaṃ mahatā kaṇṭhena ca kathanaṃ satthu cittārādhanamevāti tehi bhikkhūhi tathā paṭipannanti dassento ‘‘te bhikkhū meghasaddaṃ sutvā’’tiādimāha. Guṇasambhāvanāyāti vakkhamānaguṇahetukāya sambhāvanāya sambhāvito, na yena kenaci kiccasamatthatādinā.
ਗਰੁਧਮ੍ਮਭਾવવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Garudhammabhāvavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ
Appicchatādivaṇṇanā
ਅਪ੍ਪ-ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਪਰਿਤ੍ਤਪਰਿਯਾਯਤਂ ਮਨਸਿ ਕਤ੍વਾ ਆਹ ‘‘ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਸਾવਸੇਸਂ વਿਯਾ’’ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨ ਹਿ ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਪ੍ਪ-ਸਦ੍ਦੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਭਾવਤ੍ਥੋਤਿ ਸਕ੍ਕਾ વਿਞ੍ਞਾਤੁਂ ‘‘ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਤਞ੍ਚ ਸਞ੍ਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੨੫; ੨.੧੩੪) વਿਯ।
Appa-saddassa parittapariyāyataṃ manasi katvā āha ‘‘byañjanaṃ sāvasesaṃ viyā’’ti. Tenāha ‘‘na hi tassā’’tiādi. Appa-saddo panettha abhāvatthoti sakkā viññātuṃ ‘‘appābādhatañca sañjānāmī’’tiādīsu (ma. ni. 1.225; 2.134) viya.
ਅਤ੍ਰਿਚ੍ਛਤਾ ਨਾਮ (ਅ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੧.੧.੬੩) ਅਤ੍ਰ ਅਤ੍ਰ ਇਚ੍ਛਾਤਿ ਕਤ੍વਾ। ਅਸਨ੍ਤਗੁਣਸਮ੍ਭਾવਨਤਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨਿ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਂ ਗੁਣਾਨਂ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾਨਂ વਿਯ ਪਰੇਸਂ ਪਕਾਸਨਾ। ਸਦ੍ਧੋਤਿ ਮਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂਤਿ વਤ੍ਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿਕਾਰਕવਿਸੇਸਲਾਭੀਤਿ ਜਾਨਾਤੁ ‘‘વਤ੍ਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿਆਪਾਥਕਜ੍ਝਾਯਿਤਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਨਾ। ਸਨ੍ਤਗੁਣਸਮ੍ਭਾવਨਾਤਿ ਇਚ੍ਛਾਚਾਰੇ ਠਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨਿ વਿਜ੍ਜਮਾਨਸੀਲਧੁਤਧਮ੍ਮਾਦਿਗੁਣવਿਭਾવਨਾ। ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਹਿ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣੇ ਅਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾਪਿ ਹੋਤਿ।
Atricchatā nāma (a. ni. ṭī. 1.1.63) atra atra icchāti katvā. Asantaguṇasambhāvanatāti attani avijjamānaṃ guṇānaṃ vijjamānānaṃ viya paresaṃ pakāsanā. Saddhoti maṃ jano jānātūti vattapaṭipattikārakavisesalābhīti jānātu ‘‘vattapaṭipattiāpāthakajjhāyitā’’ti evamādinā. Santaguṇasambhāvanāti icchācāre ṭhatvā attani vijjamānasīladhutadhammādiguṇavibhāvanā. Tādisassa hi paṭiggahaṇe amattaññutāpi hoti.
ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋਯੇવ ਉਮ੍ਮੁਜ੍ਜਿ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾਨਂਯੇવਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Gaṇhantoyeva ummujji aññesaṃ ajānantānaṃyevāti adhippāyo.
ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਪਧਾਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਇਚ੍ਛਾਪਭੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਪੁਨਪਿ ਪੁਗ੍ਗਲਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਇਚ੍ਛਾਪਭੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਪਰੋਪਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੋ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਦਾਯਕਸ੍ਸ વਸਨ੍ਤਿ ਦਾਯਕਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤવਸਂ। ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ વਸਨ੍ਤਿ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਬਹੁਭਾવਂ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਥਾਮਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਯਾਪਨਮਤ੍ਤਕਥਾਮਂ।
Appicchatāpadhānaṃ puggalādhiṭṭhānena catubbidhaṃ icchāpabhedaṃ dassetvā punapi puggalādhiṭṭhānena catubbidhaṃ icchāpabhedaṃ dassento ‘‘aparopi catubbidhoappiccho’’tiādimāha. Dāyakassa vasanti dāyakassa cittavasaṃ. Deyyadhammassa vasanti deyyadhammassa appabahubhāvaṃ. Attano thāmanti attano yāpanamattakathāmaṃ.
ਏਕਭਿਕ੍ਖੁਪਿ ਨ ਅਞ੍ਞਾਸਿ ਸੋਸਾਨਿਕવਤ੍ਤੇ ਸਮ੍ਮਦੇવ વੁਤ੍ਤਿਤ੍ਤਾ। ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਅવਿਚ੍ਛੇਦਂ। ਦੁਤਿਯੋ ਮਂ ਨ ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਤਿ ਦੁਤਿਯੋ ਸਹਾਯਭੂਤੋਪਿ ਯਥਾ ਮਂ ਜਾਨਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯ, ਤਥਾ ਸਟ੍ਠਿ વਸ੍ਸਾਨਿ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਸੁਸਾਨੇ વਸਾਮਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਹਂ ਅਹੋ ਸੋਸਾਨਿਕੁਤ੍ਤਮੋ।
Ekabhikkhupi na aññāsi sosānikavatte sammadeva vuttittā. Abbokiṇṇanti avicchedaṃ. Dutiyo maṃ na jāneyyāti dutiyo sahāyabhūtopi yathā maṃ jānituṃ na sakkuṇeyya, tathā saṭṭhi vassāni nirantaraṃ susāne vasāmi, tasmā ahaṃ aho sosānikuttamo.
ਧਮ੍ਮਕਥਾਯ ਜਨਤਂ ਖੋਭੇਤ੍વਾਤਿ ਲੋਮਹਂਸਨਸਾਧੁਕਾਰਦਾਨਚੇਲੁਕ੍ਖੇਪਾਦਿવਸੇਨ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਂ ਇਤਰਞ੍ਚ ‘‘ਕਥਂ ਨੁ ਖੋ ਅਯ੍ਯਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇવ ਧਮ੍ਮਂ ਸੋਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਕੋਲਾਹਲવਸੇਨ ਮਹਾਜਨਂ ਖੋਭੇਤ੍વਾ। ਗਤੋਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਸੋ, ਤੇਨ ਰਤ੍ਤਿਯਂ ਧਮ੍ਮਕਥਾ ਕਤਾ’’ਤਿ ਜਾਨਨਭਯੇਨ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਯ ਪਰਿવੇਣਂ ਗਤੋ।
Dhammakathāya janataṃ khobhetvāti lomahaṃsanasādhukāradānacelukkhepādivasena sannipatitaṃ itarañca ‘‘kathaṃ nu kho ayyassa santikeva dhammaṃ sossāmā’’ti kolāhalavasena mahājanaṃ khobhetvā. Gatoti ‘‘ayaṃ so, tena rattiyaṃ dhammakathā katā’’ti jānanabhayena pariyattiappicchatāya pariveṇaṃ gato.
ਤਯੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ વਿਯਾਤਿ ਪਾਚੀਨવਂਸਦਾਯੇ ਸਮਗ੍ਗવਾਸਂ વੁਤ੍ਥਾ ਤਯੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ વਿਯ। ਪਹਾਯਾਤਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਤਦਙ੍ਗਾਦਿવਸੇਨ ਪਚ੍ਛਾ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਪਜਹਿਤ੍વਾ।
Tayokulaputtā viyāti pācīnavaṃsadāye samaggavāsaṃ vutthā tayo kulaputtā viya. Pahāyāti pubbabhāge tadaṅgādivasena pacchā aggamaggeneva pajahitvā.
ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Appicchatādivaṇṇanā niṭṭhitā.
ਦ੍વਾਦਸવਿਧਸਨ੍ਤੋਸવਣ੍ਣਨਾ
Dvādasavidhasantosavaṇṇanā
ਪਕਤਿਦੁਬ੍ਬਲਾਦੀਨਂ ਗਰੁਚੀવਰਾਦੀਨਿ ਨਫਾਸੁਭਾવਾવਹਾਨਿ ਸਰੀਰਖੇਦਾવਹਾਨਿ ਚ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਪਯੋਜਨવਸੇਨ ਨਅਤ੍ਰਿਚ੍ਛਤਾਦਿવਸੇਨ ਤਾਨਿ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਲਹੁਕਚੀવਰਪਰਿਭੋਗੋ ਨ ਸਨ੍ਤੋਸવਿਰੋਧੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਲਹੁਕੇਨ ਯਾਪੇਨ੍ਤੋਪਿ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋવ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਮਹਗ੍ਘਚੀવਰਂ, ਬਹੂਨਿ વਾ ਚੀવਰਾਨਿ ਲਭਿਤ੍વਾਪਿ ਤਾਨਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਤਦਞ੍ਞਸ੍ਸ ਗਹਣਂ ਯਥਾਸਾਰੁਪ੍ਪਨਯੇ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਨ ਸਨ੍ਤੋਸવਿਰੋਧੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਤੇਸਂ…ਪੇ॰… ਧਾਰੇਨ੍ਤੋਪਿ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋવ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਏવਂ ਸੇਸਪਚ੍ਚਯੇਸੁਪਿ ਯਥਾਬਲਯਥਾਸਾਰੁਪ੍ਪਸਨ੍ਤੋਸਨਿਦ੍ਦੇਸੇਸੁ ਅਪਿਸਦ੍ਦਗ੍ਗਹਣੇ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਥਾਸਾਰੁਪ੍ਪਸਨ੍ਤੋਸੋਯੇવ ਅਗ੍ਗੋ ਅਲੋਭਜ੍ਝਾਸਯਸ੍ਸ ਉਕ੍ਕਂਸਨਤੋ।
Pakatidubbalādīnaṃ garucīvarādīni naphāsubhāvāvahāni sarīrakhedāvahāni ca hontīti payojanavasena naatricchatādivasena tāni parivattetvā lahukacīvaraparibhogo na santosavirodhīti āha ‘‘lahukena yāpentopi santuṭṭhova hotī’’ti. Mahagghacīvaraṃ, bahūni vā cīvarāni labhitvāpi tāni vissajjetvā tadaññassa gahaṇaṃ yathāsāruppanaye ṭhitattā na santosavirodhīti āha ‘‘tesaṃ…pe… dhārentopi santuṭṭhova hotī’’ti. Evaṃ sesapaccayesupi yathābalayathāsāruppasantosaniddesesu apisaddaggahaṇe adhippāyo veditabbo. Yathāsāruppasantosoyeva aggo alobhajjhāsayassa ukkaṃsanato.
ਦ੍વਾਦਸવਿਧਸਨ੍ਤੋਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dvādasavidhasantosavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਤਿવਿਧਪવਿવੇਕવਣ੍ਣਨਾ
Tividhapavivekavaṇṇanā
ਏਕੋਤਿ ਏਕਾਕੀ। ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਚੁਣ੍ਣਿਕਇਰਿਯਾਪਥવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਚਰਤੀਤਿ વਿਹਾਰਤੋ ਬਹਿ ਸਞ੍ਚਾਰવਸੇਨ, વਿਹਰਤੀਤਿ ਦਿવਾવਿਹਾਰਾਦਿવਸੇਨ। ਕਾਯવਿવੇਕੋਤਿ ਚ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਧਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਾવਨਾਨੁਯੋਗવਸੇਨ વਿવੇਕਟ੍ਠਕਾਯਤਾ, ਨ ਝਾਨવਿવੇਕਮਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਭਿਰਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਨੀવਰਣਾਦਿਸਂਕਿਲੇਸਤੋ વਿਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਾਨਂ। ਪਰਮવੋਦਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ વਿਤਕ੍ਕਾਦਿਤਂਤਂਝਾਨਪਟਿਪਕ੍ਖવਿਗਮੇਨ ਪਰਮਂ ਉਤ੍ਤਮਂ વੋਦਾਨਂ ਪਤ੍ਤਾਨਂ। ਨਿਰੁਪਧੀਨਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸੁਪਧਿਆਦੀਨਂ વਿਗਮੇਨ ਨਿਰੁਪਧੀਨਂ।
Ekoti ekākī. Gacchatīti cuṇṇikairiyāpathavasena vuttaṃ. Caratīti vihārato bahi sañcāravasena, viharatīti divāvihārādivasena. Kāyavivekoti ca nekkhammādhimuttassa bhāvanānuyogavasena vivekaṭṭhakāyatā, na jhānavivekamattaṃ. Tenāha ‘‘nekkhammābhiratāna’’nti. Parisuddhacittānanti nīvaraṇādisaṃkilesato visuddhacittānaṃ. Paramavodānappattānanti vitakkāditaṃtaṃjhānapaṭipakkhavigamena paramaṃ uttamaṃ vodānaṃ pattānaṃ. Nirupadhīnanti kilesupadhiādīnaṃ vigamena nirupadhīnaṃ.
ਤਿવਿਧਪવਿવੇਕવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Tividhapavivekavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਪਞ੍ਚવਿਧਸਂਸਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ
Pañcavidhasaṃsaggavaṇṇanā
ਸਂਸੀਦਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਸਂਸਗ੍ਗੋ, ਰਾਗੋ। ਸવਨਹੇਤੁਕੋ, ਸવਨવਸੇਨ વਾ ਪવਤ੍ਤੋ ਸਂਸਗ੍ਗੋ ਸવਨਸਂਸਗ੍ਗੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗੋ ਪਨ ਕਾਯਪਰਾਮਾਸੋ। ਇਤ੍ਥੀ વਾਤਿ વਧੂ, ਯੁવਤੀ વਾ। ਸਨ੍ਧਾਨੇਤੁਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇਨਾਪਰਂ ਘਟੇਤੁਂ। ਸੋਤવਿਞ੍ਞਾਣવੀਥਿવਸੇਨਾਤਿ ਇਦਂ ਮੂਲਭੂਤਂ ਸવਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਪਿਟ੍ਠਿવਤ੍ਤਕਮਨੋਦ੍વਾਰਿਕਜવਨવੀਥੀਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋਪਿ ਰਾਗੋ ਸવਨਸਂਸਗ੍ਗੋਯੇવ। ਦਸ੍ਸਨਸਂਸਗ੍ਗੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਨਿਤ੍ਥਿਗਨ੍ਧਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਪਰੇਹਿ ਕਥਿਯਮਾਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਸવਨਸਂਸਗ੍ਗਸ੍ਸ ਨਿਦਸ੍ਸਨਂ। ਤਿਸ੍ਸਦਹਰੋ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸੁਯ੍ਯਮਾਨવਸੇਨ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਂ ਜਾਤਕੇ વੇਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਇਤਰਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਦਹਰੋ ਕਿਰਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਕਾਮਰਾਗੇਨ વਿਦ੍ਧੋਤਿ ਰਾਗਸਲ੍ਲੇਨ ਹਦਯੇ ਅਪ੍ਪਿਤੋ ਅਨ੍ਤੋ ਅਨੁવਿਦ੍ਧੋ।
Saṃsīdati etenāti saṃsaggo, rāgo. Savanahetuko, savanavasena vā pavatto saṃsaggo savanasaṃsaggo. Esa nayo sesesupi. Kāyasaṃsaggo pana kāyaparāmāso. Itthī vāti vadhū, yuvatī vā. Sandhānetunti pubbenāparaṃ ghaṭetuṃ. Sotaviññāṇavīthivasenāti idaṃ mūlabhūtaṃ savanaṃ sandhāya vuttaṃ, tassa piṭṭhivattakamanodvārikajavanavīthīsu uppannopi rāgo savanasaṃsaggoyeva. Dassanasaṃsaggepi eseva nayo. Anitthigandhabodhisatto parehi kathiyamānavasena pavattasavanasaṃsaggassa nidassanaṃ. Tissadaharo attanā suyyamānavasena. Tattha paṭhamaṃ jātake veditabbanti itaraṃ dassento ‘‘daharo kirā’’tiādimāha. Kāmarāgena viddhoti rāgasallena hadaye appito anto anuviddho.
ਸੋਤਿ ਦਸ੍ਸਨਸਂਸਗ੍ਗੋ। ਏવਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ વਤ੍ਥੁવਸੇਨ ਪਾਕਟਂ ਕਰੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਿਰ ਗਾਮੇ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਇਤ੍ਥਿਯੋ ਅਭਿਰੂਪਾ ਦਸ੍ਸਨੀਯਾ ਪਾਸਾਦਿਕਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਥੇਰੋ ‘‘ਸਚੇ ਅਨ੍ਤੋਗਾਮੇ ਨ ਚਰਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਕਾਲਸ੍ਸੇવ ਪવਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਯਾਗੁਂ ਅਦਾਸਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਾਗੁਮੇવ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ‘‘ਨਿવਤ੍ਤਥ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਾਹੀ’’ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ਯਾਚਿਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਨ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖਂ ਦਾਤੁਕਾਮਾ ਨਿવਤ੍ਤੇਮ, ਅਪਿਚ ਇਦਂ ਭਨ੍ਤੇ ਕਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਯਾਚਿਤ੍વਾ।
Soti dassanasaṃsaggo. Evaṃ veditabboti vatthuvasena pākaṭaṃ karoti. Tasmiṃ kira gāme yebhuyyena itthiyo abhirūpā dassanīyā pāsādikā, tasmā thero ‘‘sace antogāme na carissasī’’ti āha. Kālasseva paviṭṭhattā yāguṃ adāsi, tasmā yāgumeva gahetvā gacchantaṃ ‘‘nivattatha, bhante, bhikkhaṃ gaṇhāhī’’ti āhaṃsu. Yācitvāti ‘‘na mayaṃ, bhante, bhikkhaṃ dātukāmā nivattema, apica idaṃ bhante kāraṇa’’nti yācitvā.
ਆਦਿਤੋ ਲਪਨਂ ਆਲਾਪੋ, વਚਨਪਟਿવਚਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤੋ ਲਾਪੋ ਸਲ੍ਲਾਪੋ। ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾਤਿ ਇਦਂ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਂ। ਯਾਯ ਕਾਯਚਿਪਿ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਸਨ੍ਤਕਪਰਿਭੋਗવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਰਾਗੋਪਿ ਸਮ੍ਭੋਗਸਂਸਗ੍ਗੋવ।
Ādito lapanaṃ ālāpo, vacanapaṭivacanavasena pavatto lāpo sallāpo. Bhikkhuniyāti idaṃ nidassanamattaṃ. Yāya kāyacipi itthiyā santakaparibhogavasena uppannarāgopi sambhogasaṃsaggova.
ਪਞ੍ਚવਿਧਸਂਸਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Pañcavidhasaṃsaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਗਾਹਗਾਹਕਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ
Gāhagāhakādivaṇṇanā
ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਕਾਯਪਰਾਮਾਸੋ ਕਾਯਸਮ੍ਬਾਹਨਾਦਿવਸੇਨ। ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਕਾਯਪਰਾਮਾਸਸਂਸਗ੍ਗਂ। ਗਾਹਗਾਹਕੋਤਿ ਗਣ੍ਹਨਕਾਨਂ ਗਣ੍ਹਨਕੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਗਾਹਮੁਤ੍ਤਕੋਤਿ ਅਯੋਨਿਸੋ ਆਮਿਸੇਹਿ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨਕੇਹਿ ਸਯਂ ਮੁਚ੍ਚਨਕੋ। ਮੁਤ੍ਤਗਾਹਕੋਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸਙ੍ਗਹਤੋ ਮੁਤ੍ਤਾਨਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨਕੋ। ਮੁਤ੍ਤਮੁਤ੍ਤਕੋਤਿ ਮੁਚ੍ਚਨਕੇਹਿ ਸਯਮ੍ਪਿ ਮੁਚ੍ਚਨਕੋ। ਗਹਣવਸੇਨ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨવਸੇਨ। ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ ਤਤੋ ਕਿਞ੍ਚਿ ਲੋਕਾਮਿਸਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਨ੍ਤਾ, ਨ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯવਸੇਨ। ਭਿਕ੍ਖੁਪਕ੍ਖੇ ਗਹਣવਸੇਨਾਤਿ ਪਚ੍ਚਯਲਾਭਾਯ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨવਸੇਨਾਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। વੁਤ੍ਤਨਯੇਨਾਤਿ ‘‘ਆਮਿਸੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ।
Bhikkhuno bhikkhūhi kāyaparāmāso kāyasambāhanādivasena. Kāyasaṃsagganti kāyaparāmāsasaṃsaggaṃ. Gāhagāhakoti gaṇhanakānaṃ gaṇhanakoti attho. Gāhamuttakoti ayoniso āmisehi saṅgaṇhanakehi sayaṃ muccanako. Muttagāhakoti yathāvuttasaṅgahato muttānaṃ saṅgaṇhanako. Muttamuttakoti muccanakehi sayampi muccanako. Gahaṇavasena saṅgaṇhanavasena. Upasaṅkamanti tato kiñci lokāmisaṃ paccāsīsantā, na dakkhiṇeyyavasena. Bhikkhupakkhe gahaṇavasenāti paccayalābhāya saṅgaṇhanavasenāti yojetabbaṃ. Vuttanayenāti ‘‘āmisenā’’tiādinā vuttanayena.
ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਠਾਨਾવਤ੍ਥਂ। ਪਾਪੁਣਿਤੁਂ ਨ ਦੇਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਮੇવ ਤਂ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਬਲੇਨ ਨੀਹਰਨ੍ਤੋ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭੇਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਮਨ੍ਤੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਯਥਾ ਜੀવਿਤੁਕਾਮੋ ਪੁਰਿਸੋ ਕਣ੍ਹਸਪ੍ਪੇਨ, ਅਮਿਤ੍ਤੇਨ વਾ ਸਹ ਨ ਸਂવਸਤਿ, ਏવਂ ਖਣਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਸਹ ਨ ਸਂવਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Ṭhānanti attano ṭhānāvatthaṃ. Pāpuṇituṃ na deti uppannameva taṃ paṭisaṅkhānabalena nīharanto vikkhambheti. Tenāha ‘‘mantenā’’tiādi. Yathā jīvitukāmo puriso kaṇhasappena, amittena vā saha na saṃvasati, evaṃ khaṇamattampi kilesehi saha na saṃvasatīti attho.
ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਂ ਲੋਕਿਯਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਞ੍ਚ। ਤਥਾ ਸਮਾਧਿਪਿ। વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਪਾਦਕਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕਾਤਿ ਅਟ੍ਠਸਮਾਪਤ੍ਤਿਗ੍ਗਹਣੇਨ ਯਥਾ ਲੋਕਿਯਸਮਾਧਿ ਗਹਿਤੋ, ਏવਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕਾ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕਾਤਿ ਅਟ੍ਠਸਮਾਪਤ੍ਤਿਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰੋ ਸਮਾਧਿ ਗਹਿਤੋ। ਯਥਾ ਹਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਰੂਪਜ੍ਝਾਨਾਨਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤੋ ਮਗ੍ਗਸਮਾਧਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕੋ, ਏવਂ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਰੂਪਜ੍ਝਾਨਾਨਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤੋਪਿ। ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਪਰਿਯਾਯੋ ਪਨ ਪੁਬ੍ਬવੋਹਾਰੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਪਟਿਪਕ੍ਖਸਮੁਚ੍ਛੇਦਨੇਨ ਸਮ੍ਮਾ ਆਪਜ੍ਜਨਤੋ વਾ ਯਥਾ ‘‘ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਸੀਲਸਮਾਧੀਨਮ੍ਪਿ ਮਿਸ੍ਸਕਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਪਞ੍ਞਾਯ ਏવ। વਿਮੁਤ੍ਤੀਤਿ ਅਰਿਯਫਲਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘વਿਮੁਤ੍ਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਤਞ੍ਹਿ ਨਿਪ੍ਫਾਦਨਟ੍ਠੇਨ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤਬ੍ਬਂ, ਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ।
Catupārisuddhisīlaṃ lokiyaṃ lokuttarañca. Tathā samādhipi. Vipassanāya pādakā vipassanāpādakāti aṭṭhasamāpattiggahaṇena yathā lokiyasamādhi gahito, evaṃ vipassanāpādakā etesanti vipassanāpādakāti aṭṭhasamāpattiggahaṇeneva lokuttaro samādhi gahito. Yathā hi cattāri rūpajjhānāni adhiṭṭhānaṃ katvā pavatto maggasamādhi vipassanāpādako, evaṃ cattāri arūpajjhānāni adhiṭṭhānaṃ katvā pavattopi. Samāpattipariyāyo pana pubbavohārena veditabbo. Paṭipakkhasamucchedanena sammā āpajjanato vā yathā ‘‘sotāpattimaggo’’ti. Evamettha sīlasamādhīnampi missakabhāvo veditabbo, na paññāya eva. Vimuttīti ariyaphalanti vuttaṃ ‘‘vimuttisampanno’’ti vuttattā. Tañhi nipphādanaṭṭhena sampādetabbaṃ, na nibbānanti.
ਏਤ੍ਥ ਚ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਯ ਲਦ੍ਧਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਰਿਤੁਸ੍ਸਤਿ, ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਤਾਯ ਲਦ੍ਧਾ ਤੇ ਅਗਧਿਤੋ ਅਮੁਚ੍ਛਿਤੋਆਦੀਨવਦਸ੍ਸੀ ਨਿਸ੍ਸਰਣਪਞ੍ਞੋ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ, ਏવਂਭੂਤੋ ਚ ਕਤ੍ਥਚਿ ਅਲਗ੍ਗਮਾਨਸਤਾਯ ਪવਿવੇਕਂ ਪਰਿਬ੍ਰੂਹੇਨ੍ਤੋ ਕੇਨਚਿ ਅਸਂਸਟ੍ਠੋ વਿਹਰਤਿ ਗਹਟ੍ਠੇਨ વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਨ વਾ। ਸੋ ਏવਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ વੀਰਿਯਂ ਆਰਭਤਿ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਿਯਾ, ਅਨਧਿਗਮਸ੍ਸ ਅਧਿਗਮਾਯ। ਆਰਭਨ੍ਤੋ ਚ ਯਥਾਸਮਾਦਿਨ੍ਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੀਲਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸੀਲਸ੍ਸ ਸੁਪਰਿਸੁਦ੍ਧਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ, ਅਯਮਸ੍ਸ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾ। ਤਸ੍ਸ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਮੂਲਕੇਹਿ ਪਾਮੋਜ੍ਜਪੀਤਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਸੁਖੇਹਿ ਸਮ੍ਮਾ ਬ੍ਰੂਹਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਸਮਾਧਿਯਤਿ, ਅਯਮਸ੍ਸ ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਪਦਾ। ਤਤੋ ਯਥਾਭੂਤਂ ਜਾਨਂ ਪਸ੍ਸਂ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਂ વਿਰਜ੍ਜਤਿ, વਿਰਾਗਾ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਅਯਮਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਦਾ। વਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਤਾ ਪਨਸ੍ਸ વਿਮੁਤ੍ਤਿਸਮ੍ਪਦਾ, ਤਤੋ વਿਮੁਤ੍ਤਿਤੋ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ ਏਤੇਸਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਕਥਾવਤ੍ਥੂਨਂ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੀ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਸ੍ਸ ਯੋ ਦਸਹਿ ਕਥਾવਤ੍ਥੂਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਮੋ, ਅਯਂ ਅਤ੍ਤਹਿਤਾਯ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿ। ਯਾ ਨੇਸਂ ਪਰੇਸਂ ਸਂਕਿਤ੍ਤਨਂ, ਅਯਂ ਪਰਹਿਤਾਯ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿ। ਤਾਸੁ ਪੁਰਿਮਾ ਞਾਣਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਚ, ਇਤਰਾ ਕਰੁਣਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾ ਕਰੁਣਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਚਾਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਞਾਣਕਰੁਣਾਕਣ੍ਡਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ।
Ettha ca appicchatāya laddhapaccayena paritussati, santuṭṭhatāya laddhā te agadhito amucchitoādīnavadassī nissaraṇapañño paribhuñjati, evaṃbhūto ca katthaci alaggamānasatāya pavivekaṃ paribrūhento kenaci asaṃsaṭṭho viharati gahaṭṭhena vā pabbajitena vā. So evaṃ ajjhāsayasampanno vīriyaṃ ārabhati appattassa pattiyā, anadhigamassa adhigamāya. Ārabhanto ca yathāsamādinnaṃ attano sīlaṃ paccavekkhati, tassa sīlassa suparisuddhataṃ nissāya uppajjati avippaṭisāro, ayamassa sīlasampadā. Tassa avippaṭisāramūlakehi pāmojjapītipassaddhisukhehi sammā brūhitaṃ cittaṃ sammadeva samādhiyati, ayamassa samādhisampadā. Tato yathābhūtaṃ jānaṃ passaṃ nibbindati, nibbindaṃ virajjati, virāgā vimuccati, ayamassa paññāsampadā. Vimuttacittatā panassa vimuttisampadā, tato vimuttito ñāṇadassananti etesaṃ dasannaṃ kathāvatthūnaṃ anupubbī veditabbā. Tassa yo dasahi kathāvatthūhi samannāgamo, ayaṃ attahitāya paṭipatti. Yā nesaṃ paresaṃ saṃkittanaṃ, ayaṃ parahitāya paṭipatti. Tāsu purimā ñāṇapubbaṅgamā ñāṇasampayuttā ca, itarā karuṇāpubbaṅgamā karuṇāsampayuttā cāti sabbaṃ ñāṇakaruṇākaṇḍaṃ vattabbaṃ.
ਦਸਹਿ ਕਥਾવਤ੍ਥੂਹਿ ਕਰਣਭੂਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਓવਾਦਂ ਦੇਤਿ, ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਨਾਮ ਅਤ੍ਰਿਚ੍ਛਤਾਦਿਕੇ ਦੂਰਤੋ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਤਂ ਤਂ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਉਪਦਿਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਉਪਦਿਸਨ੍ਤੋ ਹਿ ਤਾਨਿ ‘‘ਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਓવਦਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਓવਦਤਿਯੇવ ਸਰੂਪਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤੇਨ। ਸੁਖੁਮਂ ਅਤ੍ਥਂ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾਤਿ ਏવਮ੍ਪਿ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾ ਹੋਤਿ ਏવਮ੍ਪੀਤਿ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਦਿવਸੇਨ ਅਪਰਾਪਰਂ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾવੁਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਸੁਖੁਮਨਿਪੁਣਂ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਤ੍ਥਂ ਜਾਨਾਪੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। વਿਞ੍ਞਾਪੇਤੀਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਹਿ વਿਸੇਸੇਹਿ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤਿ। ਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾ ਇਜ੍ਝਤਿ, ਤਂ ਪਨ ‘‘ਮਹਿਚ੍ਛਤਾਦੀਸੁ ਏਤੇ ਦੋਸਾ, ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਯ ਅਯਮਾਨਿਸਂਸੋ’’ਤਿਆਦੀਨવਾਨਿਸਂਸਦਸ੍ਸਨਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਸਮ੍ਮਾ ਹੇਤੁਨਾ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੀਤਿ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਕੋ। ਗਾਹੇਤੁਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਗਣ੍ਹਤਿ, ਤਥਾ ਕਾਤੁਂ, ਤਤ੍ਥ ਪਟ੍ਠਪੇਤੁਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਉਸ੍ਸਾਹਜਨਨવਸੇਨਾਤਿ ਯਥਾ ਤਂ ਸਮਾਦਾਨਂ ਨਿਚ੍ਚਲਂ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਉਸ੍ਸੋਲ਼੍ਹਿਯਾ ਉਪ੍ਪਾਦਨવਸੇਨ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਉਤ੍ਤੇਜੇਤੀਤਿ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜਕੋ। ਉਸ੍ਸਾਹਜਾਤੇਤਿ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਯ ਜਾਤੁਸ੍ਸਾਹੇ। વਣ੍ਣਂ વਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਆਯਤਿਞ੍ਚ ਲਬ੍ਭਮਾਨਗੁਣਂ ਕਿਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਤਿ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਪਕਾਰੇਹਿ ਤੋਸੇਤੀਤਿ ਸਮ੍ਪਹਂਸਕੋ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਿਆਦੀਸੁ ਯਥਾਰਹਂ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ।
Dasahikathāvatthūhi karaṇabhūtehi bhikkhūnaṃ ovādaṃ deti, ‘‘bhikkhunā nāma atricchatādike dūrato vajjetvā sammadeva appicchena bhavitabba’’ntiādinā taṃ taṃ kathāvatthuṃ bhikkhūnaṃ upadisatīti attho. Upadisanto hi tāni ‘‘tehi bhikkhū ovadatī’’ti vutto. Ovadatiyeva sarūpadassanamattena. Sukhumaṃ atthaṃ parivattetvāti evampi appicchatā hoti evampīti appicchatādivasena aparāparaṃ appicchatāvuttiṃ dassetvā tattha sukhumanipuṇaṃ appicchatāsaṅkhātaṃ atthaṃ jānāpetuṃ na sakkoti. Viññāpetīti yathāvuttehi visesehi viññāpeti. Kāraṇanti yena kāraṇena appicchatā ijjhati, taṃ pana ‘‘mahicchatādīsu ete dosā, appicchatāya ayamānisaṃso’’tiādīnavānisaṃsadassanaṃ daṭṭhabbaṃ. Sammā hetunā appicchataṃ dassetīti sandassako. Gāhetunti yathā gaṇhati, tathā kātuṃ, tattha paṭṭhapetunti attho. Ussāhajananavasenāti yathā taṃ samādānaṃ niccalaṃ hoti, evaṃ ussoḷhiyā uppādanavasena sammadeva uttejetīti samuttejako. Ussāhajāteti appicchatāya jātussāhe. Vaṇṇaṃ vatvā tattha sampattiṃ āyatiñca labbhamānaguṇaṃ kittetvā sampahaṃseti sammadeva pakārehi tosetīti sampahaṃsako. Evaṃ santuṭṭhiādīsu yathārahaṃ yojanā kātabbā.
ਗਾਹਗਾਹਕਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Gāhagāhakādivaṇṇanā niṭṭhitā.
ਪਞ੍ਚਲਾਭવਣ੍ਣਨਾ
Pañcalābhavaṇṇanā
੨੫੩. ਸਤ੍ਥੁ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਏવਂ વਣ੍ਣੋ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਤੋਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਤਸ੍ਸ વਣ੍ਣਸ੍ਸ ਯਥਾਭੂਤਗੁਣਸਮੁਟ੍ਠਿਤਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਮਨ੍ਦਮਨ੍ਦੋ વਿਯਾਤਿ ਅਤਿ વਿਯ ਅਛੇਕੋ વਿਯ। ਅਬਲਬਲੋ વਿਯਾਤਿ ਅਤਿ વਿਯ ਅਬਲੋ વਿਯ। ਭਾਕੁਟਿਕਭਾਕੁਟਿਕੋ વਿਯਾਤਿ ਅਤਿ વਿਯ ਦੁਮ੍ਮੁਖੋ વਿਯ। ਅਨੁਮਸ੍ਸਾਤਿ ਅਨੁਮਸਿਤ੍વਾ, ਦਸ ਕਥਾવਤ੍ਥੂਨਿ ਸਰੂਪਤੋ વਿਸੇਸਤੋ ਚ ਅਨੁਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨਂ ਪਨ ਨੇਸਂ ਅਨੁਪવਿਸਨਂ વਿਯ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਨੁਪવਿਸਿਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਹਿ વਣ੍ਣਭਾਸਨਂ ਏਕੋ ਲਾਭੋਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਪਤ੍ਥਯਮਾਨੋ ਏવਮਾਹ ਧਮ੍ਮਗਰੁਤਾਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
253.Satthu sammukhā evaṃ vaṇṇo abbhuggatoti. Iminā tassa vaṇṇassa yathābhūtaguṇasamuṭṭhitataṃ dasseti. Mandamando viyāti ati viya acheko viya. Abalabalo viyāti ati viya abalo viya. Bhākuṭikabhākuṭiko viyāti ati viya dummukho viya. Anumassāti anumasitvā, dasa kathāvatthūni sarūpato visesato ca anupariggahetvāti attho. Pariggaṇhanaṃ pana nesaṃ anupavisanaṃ viya hotīti vuttaṃ ‘‘anupavisitvā’’ti. Sabrahmacārīhi vaṇṇabhāsanaṃ eko lābhoti yojanā. Evaṃ sesesupi. Patthayamāno evamāha dhammagarutāyāti adhippāyo.
ਪਞ੍ਚਲਾਭવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Pañcalābhavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਚਾਰਿਕਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ
Cārikādivaṇṇanā
੨੫੪. ਅਭਿਰਮਨਂ ਅਭਿਰਤਂ, ਤਦੇવ ਅਨੁਨਾਸਿਕਲੋਪਂ ਅਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਭਿਰਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਭਾવਨਪੁਂਸਕਞ੍ਚੇਤਂ। ਅਨਭਿਰਤਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਭਿਰਮਿਤ੍વਾ ਚਿਰવਿਹਾਰੋਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤવਤ੍ਥੁਕਤ੍ਤਾ। ਸਬ੍ਬਸਹਾ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧਾ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਅਸਯ੍ਹਲਾਭਿਨੋ।
254. Abhiramanaṃ abhirataṃ, tadeva anunāsikalopaṃ akatvā vuttaṃ ‘‘abhiranta’’nti. Bhāvanapuṃsakañcetaṃ. Anabhirati nāma natthi, abhiramitvā ciravihāropi natthi sammadeva pariññātavatthukattā. Sabbasahā hi buddhā bhagavanto asayhalābhino.
ਪੁਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਗਰੁਤਾਕਿਤ੍ਤਨਪਸਙ੍ਗੇਨ ਗਹਿਤਂ ਅਗ੍ਗਹਿਤਞ੍ਚ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਾਦਿਂ ਏਕਦੇਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ વਨવਾਸਿਤਿਸ੍ਸਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍વਾ ਜਨਪਦਚਾਰਿਕਂ ਕਥੇਤੁਂ ‘‘ਭਗવਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਆਕਾਸਗਾਮੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ ‘‘ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾਨਂ ਆਰੋਚੇਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਙ੍ਘਕਮ੍ਮੇਨ ਸਿਜ੍ਝਮਾਨਾਪਿ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾ ਸਤ੍ਥੁ ਆਣਾવਸੇਨੇવ ਸਿਜ੍ਝਨਤੋ ‘‘ਬੁਦ੍ਧਦਾਯਜ੍ਜਂ ਤੇ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਪਰੇ ‘‘ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣવੀਸਤਿવਸ੍ਸਸ੍ਸੇવ ਤਸ੍ਸ ਉਪਸਮ੍ਪਦਂ ਅਨੁਜਾਨਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾ ‘ਬੁਦ੍ਧਦਾਯਜ੍ਜਂ ਤੇ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਅવੋਚਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਉਪਸਮ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾਤਿ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਨਾ ਉਪਜ੍ਝਾਯੇਨ ਉਪਸਮ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ।
Pubbe dhammagarutākittanapasaṅgena gahitaṃ aggahitañca mahākassapapaccuggamanādiṃ ekadesena dassetvā vanavāsitissasāmaṇerassa vatthuṃ vitthāretvā janapadacārikaṃ kathetuṃ ‘‘bhagavā hī’’tiādi āraddhaṃ. Ākāsagāmīhi saddhiṃ gantukāmo ‘‘chaḷabhiññānaṃ ārocehī’’ti āha. Saṅghakammena sijjhamānāpi upasampadā satthu āṇāvaseneva sijjhanato ‘‘buddhadāyajjaṃ te dassāmī’’ti vuttanti vadanti. Apare ‘‘aparipuṇṇavīsativassasseva tassa upasampadaṃ anujānanto satthā ‘buddhadāyajjaṃ tedassāmī’ti avocā’’ti vadanti. Upasampādetvāti dhammasenāpatinā upajjhāyena upasampādetvā.
ਨવਯੋਜਨਸਤਿਕਂ ਮਜ੍ਝਿਮਦੇਸਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਮੇવ, ਤਤੋ ਪਰਂ ਨਾਧਿਪ੍ਪੇਤਂ ਦਨ੍ਧਤਾવਸੇਨ ਗਮਨਤੋ। ਸਮਨ੍ਤਾਤਿ ਗਤਗਤਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਚਤੂਸੁ ਪਸ੍ਸੇਸੁ। ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ ਕਾਰਣੇਨਾਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਤਰੁਣਭਾવਤੋ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ ਮਜ੍ਝਿਮਮਣ੍ਡਲੇ વੇਨੇਯ੍ਯਾਨਂ ਞਾਣਪਰਿਪਾਕਾਦਿਕਾਰਣੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਤਿ, ਅਨ੍ਤੋਮਣ੍ਡਲਂ ਓਤਰਤਿ। ਸਤ੍ਤਹਿ વਾਤਿਆਦਿ ‘‘ਏਕਂ ਮਾਸਂ વਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਾਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ।
Navayojanasatikaṃ majjhimadesapariyāpannameva, tato paraṃ nādhippetaṃ dandhatāvasena gamanato. Samantāti gatagataṭṭhānassa catūsu passesu. Aññenapi kāraṇenāti bhikkhūnaṃ samathavipassanātaruṇabhāvato aññenapi majjhimamaṇḍale veneyyānaṃ ñāṇaparipākādikāraṇena nikkhamati, antomaṇḍalaṃ otarati. Sattahi vātiādi ‘‘ekaṃ māsaṃ vā’’tiādinā vuttānukkamena yojetabbaṃ.
ਸਰੀਰਫਾਸੁਕਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਠਾਨੇ ਨਿਬਦ੍ਧવਾਸੇਨ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਧਾਤੁਕਸ੍ਸ ਸਰੀਰਸ੍ਸ વਿਰੇਚਨੇਨ ਫਾਸੁਭਾવਤ੍ਥਾਯ। ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਲਾਭਿਕਙ੍ਖਨਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਅਗ੍ਗਿਕ੍ਖਨ੍ਧੂਪਮਸੁਤ੍ਤ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੭.੭੨) ਮਘਦੇવਜਾਤਕਾਦਿਦੇਸਨਾਨਂ (ਜਾ॰ ੧.੧.੯) વਿਯ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਲਸ੍ਸ ਆਕਙ੍ਖਨੇਨ। ਸੁਰਾਪਾਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਞ੍ਞਾਪਨੇ (ਪਾਚਿ॰ ੩੨੬) વਿਯ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਞ੍ਞਾਪਨਤ੍ਥਾਯ। ਬੋਧਨੇਯ੍ਯਸਤ੍ਤੇ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਾਦਿਕੇ ਬੋਧਨਤ੍ਥਾਯ। ਨਿਬਦ੍ਧવਾਸਞ੍ਚ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਚਾਰਿਕਾ ਨਿਬਦ੍ਧਚਾਰਿਕਾ।
Sarīraphāsukatthāyāti ekasmiṃyeva ṭhāne nibaddhavāsena ussannadhātukassa sarīrassa virecanena phāsubhāvatthāya. Aṭṭhuppattikālābhikaṅkhanatthāyāti aggikkhandhūpamasutta (a. ni. 7.72) maghadevajātakādidesanānaṃ (jā. 1.1.9) viya dhammadesanāya aṭṭhuppattikālassa ākaṅkhanena. Surāpānasikkhāpadapaññāpane (pāci. 326) viya sikkhāpadapaññāpanatthāya. Bodhaneyyasatte aṅgulimālādike bodhanatthāya. Nibaddhavāsañca puggalaṃ uddissa cārikā nibaddhacārikā.
੨੫੫. ਅਪਰਿਗ੍ਗਹਭਾવਂ ਕਤ੍ਥਚਿ ਅਲਗ੍ਗਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯੂਥਂ ਪਹਾਯ…ਪੇ॰… ਮਤ੍ਤਹਤ੍ਥੀ વਿਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਸਹਾਯਕਿਚ੍ਚੋਤਿ ਸਹਾਯਕਿਚ੍ਚਰਹਿਤੋ ਸੀਹੋ વਿਯ। ਤੇਨਸ੍ਸ ਏਕવਿਹਾਰਿਤਂ ਤੇਜવਨ੍ਤਤਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਦਾ ਪਨ ਕਾਯવਿવੇਕੋ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਲਦ੍ਧੁਨ੍ਤਿ ਇਦਮੇਤ੍ਥ ਕਾਰਣਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਬਹੂਹੀਤਿਆਦਿ ਪਨ ਸਭਾવਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਥੇਰਸ੍ਸ ਪਰਿਸਾ ਸੁવਿਨੀਤਾ ਚਿਣ੍ਣਗਰੁવਾਸਾ ਗਰੁਨੋ ਇਚ੍ਛਾਨੁਰੂਪਮੇવ વਤ੍ਤਤਿ।
255. Apariggahabhāvaṃ katthaci alaggabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘yūthaṃ pahāya…pe… mattahatthī viyā’’ti vuttaṃ. Asahāyakiccoti sahāyakiccarahito sīho viya. Tenassa ekavihāritaṃ tejavantatañca dasseti. Tadā pana kāyaviveko na sakkā laddhunti idamettha kāraṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Bahūhītiādi pana sabhāvadassanavasena vuttaṃ. Therassa parisā suvinītā ciṇṇagaruvāsā garuno icchānurūpameva vattati.
વੁਤ੍ਤਕਾਰਣਯੁਤ੍ਤੇ ਅਦ੍ਧਾਨਗਮਨੇ ਚਾਰਿਕਾਨਂ વੋਹਾਰੋ ਸਾਸਨੇ ਨਿਰੁਲ਼੍ਹੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਪੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਕੇਨਚਿਦੇવ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨ ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿ ਅਤ੍ਥੇ ਪવਤ੍ਤਾਯ ਸਞ੍ਞਾਯ ਤਨ੍ਨਿਮਿਤ੍ਤਰਹਿਤੇਪਿ ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ ਪવਤ੍ਤਿ ਰੁਲ਼੍ਹੀ ਨਾਮ। વਿਜਿਤਮਾਰਤ੍ਤਾ ਸਙ੍ਗਾਮવਿਜਯਮਹਾਯੋਧੋ વਿਯ। ਅਞ੍ਞਂ ਸੇવਿਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਮਮ ਆਗਤਭਾવਂ ਸਤ੍ਥੁ ਆਰੋਚੇਹੀ’’ਤਿ ਆਰੋਚਨਤ੍ਥਂ ਅਞ੍ਞਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਸੇવਿਤ੍વਾ।
Vuttakāraṇayutte addhānagamane cārikānaṃ vohāro sāsane niruḷhoti āha ‘‘kiñcāpī’’tiādi. Kenacideva nimittena kismiñci atthe pavattāya saññāya tannimittarahitepi aññasmiṃ pavatti ruḷhī nāma. Vijitamārattā saṅgāmavijayamahāyodho viya. Aññaṃ sevitvāti ‘‘mama āgatabhāvaṃ satthu ārocehī’’ti ārocanatthaṃ aññaṃ bhikkhuṃ sevitvā.
ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਤਂਤਂਪੁਗ੍ਗਲਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਰੂਪਂ ਤਦਨੁਚ੍ਛવਿਕਮੇવ ਧਮ੍ਮਿਂ ਕਥਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਚੂਲ਼ਗੋਸਿਙ੍ਗਸੁਤ੍ਤੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਾਮਗ੍ਗਿਰਸਾਨਿਸਂਸਨ੍ਤਿ ‘‘ਕਚ੍ਚਿ ਪਨ વੋ, ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਾ, ਸਮਗ੍ਗਾ ਸਮ੍ਮੋਦਮਾਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੨੬) ਸਾਮਗ੍ਗਿਰਸਾਨਿਸਂਸਂ ਕਥੇਸਿ। ਆવਸਥਾਨਿਸਂਸਨ੍ਤਿ ‘‘ਸੀਤਂ ਉਣ੍ਹਂ ਪਟਿਹਨਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਚੂਲ਼વ॰ ੨੯੫, ੩੧੫) ਆવਸਥਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਆਨਿਸਂਸਂ। ਸਤਿਪਟਿਲਾਭਿਕਨ੍ਤਿ ਜੋਤਿਪਾਲਤ੍ਥੇਰੇ ਲਾਮਕਂ ਠਾਨਂ ਓਤਿਣ੍ਣਮਤ੍ਤੇ ਮਹਾਬੋਧਿਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਪਨ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤੁਂ ਪਤ੍ਥਨਂ ਕਤ੍વਾ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਆਗਤੋ। ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਨਾਮ ਪਮਾਦવਿਹਾਰੋ ਨ ਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਯਥਾ ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਤਿਂ ਪਟਿਲਭਿਤੁਂ ਧਮ੍ਮਿਂ ਕਥਂ ਕਥੇਸਿ, ਤਥਾ ਅਯਂ ਭਗવਾ ਤਮੇવ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਕਥਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਘਟਿਕਾਰਸੁਤ੍ਤਂ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੮੨) ਕਥੇਸਿ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਧਮ੍ਮੁਦ੍ਦੇਸੇਤਿ – ‘‘ਉਪਨੀਯਤਿ ਲੋਕੋ ਅਦ੍ਧੁવੋ, ਅਤਾਣੋ ਲੋਕੋ ਅਨਭਿਸ੍ਸਰੋ, ਅਸ੍ਸਕੋ ਲੋਕੋ ਸਬ੍ਬਂ ਪਹਾਯ ਗਮਨੀਯਂ, ਊਨੋ ਲੋਕੋ ਅਤਿਤ੍ਤੋ ਤਣ੍ਹਾਦਾਸੋ ਚਾ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੦੫) ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਧਮ੍ਮੁਦ੍ਦੇਸੇ ਕਥੇਸਿ। ਕਾਮਞ੍ਚੇਤੇ ਧਮ੍ਮੁਦ੍ਦੇਸਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸੁਤ੍ਤੇ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੦੪) ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲਤ੍ਥੇਰੇਨ ਰਞ੍ਞੋ ਕੋਰਬ੍ਯਸ੍ਸ ਕਥਿਤਾ, ਤੇ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਏવ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਥੇਰੇਨ ਤਤ੍ਥ ਕਥਿਤਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਰਟ੍ਠਪਾਲਸੁਤ੍ਤੇ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਥਾ ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ ਸੁਤ੍ਤੇ – ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਧਮ੍ਮੁਦ੍ਦੇਸਾ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ’’ਤਿਆਦਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੦੫) ਪਾਨਕਾਨਿਸਂਸਕਥਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਗ੍ਗਿਹੁਤ੍ਤਂ ਮੁਖਂ ਯਞ੍ਞਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੪੦੦; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੫੭੩) ਅਨੁਮੋਦਨਂ વਤ੍વਾ ਪੁਨ ਪਕਿਣ੍ਣਕਕਥਾવਸੇਨ ਪਾਨਕਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਆਨਿਸਂਸਕਥਂ ਕਥੇਸਿ। ਏਕੀਭਾવੇ ਆਨਿਸਂਸਂ ਕਥੇਸਿ, ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਭਗੁਂ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਸੀ’’ਤਿਆਦਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੩੮)। ਅਨਨ੍ਤਨਯਨ੍ਤਿ ਅਪਰਿਮਾਣਦੇਸਨਾਨਯਂ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਦਿਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਿਂ ਕਥਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪੁਣ੍ਣ, ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਕਥਾਯੇવਾ’’ਤਿਆਦਿ ਬਹੂਹਿ ਪਰਿਯਾਯੇਹਿ ਨਾਨਾਨਯਂ ਦੇਸੇਤਿ। ਕਥਂ ਤਥਾ ਦੇਸਿਤਂ ਥੇਰੋ ਅਞ੍ਞਾਸੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪਤ੍ਤਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਅਹੋਸੀ’’ਤਿ।
Bhagavā dhammaṃ desento taṃtaṃpuggalajjhāsayānurūpaṃ tadanucchavikameva dhammiṃ kathaṃ karotīti dassento ‘‘cūḷagosiṅgasutte’’tiādimāha. Tattha sāmaggirasānisaṃsanti ‘‘kacci pana vo, anuruddhā, samaggā sammodamānā’’tiādinā (ma. ni. 1.326) sāmaggirasānisaṃsaṃ kathesi. Āvasathānisaṃsanti ‘‘sītaṃ uṇhaṃ paṭihanatī’’tiādinā (cūḷava. 295, 315) āvasathapaṭisaṃyuttaṃ ānisaṃsaṃ. Satipaṭilābhikanti jotipālatthere lāmakaṃ ṭhānaṃ otiṇṇamatte mahābodhipallaṅke pana sabbaññutaṃ paṭivijjhituṃ patthanaṃ katvā pāramiyo pūrento āgato. Tādisassa nāma pamādavihāro na yuttoti yathā kassapo bhagavā bodhisattassa satiṃ paṭilabhituṃ dhammiṃ kathaṃ kathesi, tathā ayaṃ bhagavā tameva pubbenivāsapaṭisaṃyuttakathaṃ bhikkhūnaṃ ghaṭikārasuttaṃ (ma. ni. 2.282) kathesi. Cattāro dhammuddeseti – ‘‘upanīyati loko addhuvo, atāṇo loko anabhissaro, assako loko sabbaṃ pahāya gamanīyaṃ, ūno loko atitto taṇhādāso cā’’ti (ma. ni. 2.305) ime cattāro dhammuddese kathesi. Kāmañcete dhammuddesā raṭṭhapālasutte (ma. ni. 2.304) āyasmatā raṭṭhapālattherena rañño korabyassa kathitā, te pana bhagavato eva āharitvā therena tattha kathitāti vuttaṃ ‘‘raṭṭhapālasutte’’tiādi. Tathā hi vuttaṃ sutte – ‘‘atthi kho, mahārāja, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena cattāro dhammuddesā uddiṭṭhā’’tiādi (ma. ni. 2.305) pānakānisaṃsakathanti ‘‘aggihuttaṃ mukhaṃ yaññā’’tiādinā (ma. ni. 2.400; su. ni. 573) anumodanaṃ vatvā puna pakiṇṇakakathāvasena pānakapaṭisaṃyuttaṃ ānisaṃsakathaṃ kathesi. Ekībhāve ānisaṃsaṃ kathesi, yaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘atha kho bhagavā āyasmantaṃ bhaguṃ dhammiyā kathāya sandassesī’’tiādi (ma. ni. 3.238). Anantanayanti aparimāṇadesanānayaṃ appicchatādipaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ. Tenāha ‘‘puṇṇa, ayampi appicchakathāyevā’’tiādi bahūhi pariyāyehi nānānayaṃ deseti. Kathaṃ tathā desitaṃ thero aññāsīti āha ‘‘paṭisambhidāpattassa…pe… ahosī’’ti.
ਚਾਰਿਕਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Cārikādivaṇṇanā niṭṭhitā.
ਸਤ੍ਤવਿਸੁਦ੍ਧਿਪਞ੍ਹવਣ੍ਣਨਾ
Sattavisuddhipañhavaṇṇanā
੨੫੬. ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯਾਤਿ। ਯਦਾ ਜਾਤਿਭੂਮਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਤ੍ਥੁ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਥੇਰਸ੍ਸ વਣ੍ਣਂ ਭਾਸਿਂਸੁ, ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ। ਸੀਸਾਨੁਲੋਕੀ ਹੁਤ੍વਾ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਅਨੁਬਨ੍ਧਨਂ ਥੇਰੇਨ ਸਮਾਗਮੇ ਆਦਰવਸੇਨ ਕਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਤਥਾ ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ ਪਾਠੇ ‘‘ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿ, ‘‘ਤਰਮਾਨਰੂਪੋ’’ਤਿ ਚ। ਯਂ ਪਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘‘ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਨਿਲੀਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ, ਤਂ ਅਕਾਰਣਂ। ਨ ਹਿ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿ ਤਸ੍ਸ ਥੇਰਸ੍ਸ ਨਿਸਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਞਾਣੇਨ ਜਾਨਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ‘‘ਕਚ੍ਚਿ ਨੁ ਖੋ ਮਂ ਅਦਿਸ੍વਾવ ਗਮਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਅਯਮ੍ਪਿ ਚਿਨ੍ਤਾ ਆਦਰવਸੇਨੇવਾਤਿ ਯੁਤ੍ਤਂ। ਨ ਹਿ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਦਟ੍ਠੁਂ ਆਗਤੋ ਸਾવਕੋ ਅਪਿ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਞ੍ਞਾਤਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞੋ ਸਤ੍ਥੁਕਪ੍ਪਂ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਂ ਤਤ੍ਥ વਸਨ੍ਤਂ ਅਦਿਸ੍વਾવ ਗਚ੍ਛਨਕੋ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ। ਦਿવਾવਿਹਾਰਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਪਦਾਨੇ ਉਪਯੋਗવਚਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਦਿવਾવਿਹਾਰਤ੍ਥਾਯਾ’’ਤਿ।
256.Tatopaṭṭhāyāti. Yadā jātibhūmakā bhikkhū satthu sammukhā therassa vaṇṇaṃ bhāsiṃsu, tato paṭṭhāya. Sīsānulokī hutvā piṭṭhito piṭṭhito anubandhanaṃ therena samāgame ādaravasena katanti daṭṭhabbaṃ. Tathā hi vuttaṃ pāṭhe ‘‘appeva nāmā’’tiādi, ‘‘taramānarūpo’’ti ca. Yaṃ pana vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘ekasmiṃ ṭhāne nilīna’’ntiādi, taṃ akāraṇaṃ. Na hi dhammasenāpati tassa therassa nisinnaṭṭhānaṃ abhiññāñāṇena jānituṃ na sakkoti. ‘‘Kacci nu kho maṃ adisvāva gamissatī’’ti ayampi cintā ādaravasenevāti yuttaṃ. Na hi satthāraṃ daṭṭhuṃ āgato sāvako api āyasmā aññātakoṇḍañño satthukappaṃ dhammasenāpatiṃ tattha vasantaṃ adisvāva gacchanako nāma atthi. Divāvihāranti sampadāne upayogavacananti āha ‘‘divāvihāratthāyā’’ti.
੨੫੭. ਪੁਰਿਮਕਥਾਯਾਤਿ ਪਠਮਾਲਾਪੇ। ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾਯਾਤਿ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਤਾਯ। ਪਚ੍ਛਿਮਕਥਾ ਨ ਜਾਯਤੀਤਿ ਪਚ੍ਛਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬਕਥਾਯ ਅવਸਰੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਸਤ੍ਤ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯੋ ਪੁਚ੍ਛਿ ਦਿਟ੍ਠਸਂਸਨ੍ਦਨવਸੇਨ। ਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੁਦ੍ਧਿ ਨਾਮ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਤਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿਮ੍ਪਿ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਅਤ੍ਥੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਾਦੀਸੁ ਠਿਤਸ੍ਸਪਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਾਸੋ ਮਤ੍ਥਕਂ ਨ ਪਾਪੁਣਾਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਾਸਸ੍ਸ ਮਤ੍ਥਕਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਸਬ੍ਬਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪੀਤਿ ਸਤ੍ਤਮਮ੍ਪਿ ਪਞ੍ਹਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿ, ਇਤਰੇਸੁ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ ਨਤ੍ਥਿ।
257.Purimakathāyāti paṭhamālāpe. Appatiṭṭhitāyāti nappavattitāya. Pacchimakathā na jāyatīti pacchā vattabbakathāya avasaro na hoti. Satta visuddhiyo pucchi diṭṭhasaṃsandanavasena. Ñāṇadassanavisuddhi nāma ariyamaggo. Yasmā tato uttarimpi pattabbaṃ attheva, tasmā ‘‘catupārisuddhisīlādīsu ṭhitassapi brahmacariyavāso matthakaṃ na pāpuṇātī’’ti vuttaṃ. Tasmāti brahmacariyavāsassa matthakaṃ appattattā. Sabbaṃ paṭikkhipīti sattamampi pañhaṃ paṭikkhipi, itaresu vattabbameva natthi.
ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨਮਾਹ। ਇਦਾਨਿ ਪਕਾਰਨ੍ਤਰੇਨਪਿ ਅਨੁਪਾਦਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਦ੍વੇਧਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਗਹਣੂਪਾਦਾਨਨ੍ਤਿ ਦਲ਼੍ਹਗ੍ਗਹਣਭੂਤਂ ਉਪਾਦਾਨਂ । ਤੇਨਾਹ ‘‘ਕਾਮੁਪਾਦਾਨਾਦਿਕ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਚ੍ਚਯੂਪਾਦਾਨਨ੍ਤਿ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਚ੍ਚਯਮਾਹ। ਸੋ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਫਲਂ ਉਪਾਦਿਯਤਿ ਉਪਾਦਾਨવਸੇਨ ਗਣ੍ਹਤੀਤਿ ਉਪਾਦਾਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪਚ੍ਚਯੂਪਾਦਾਨਂ ਨਾਮ…ਪੇ॰… ਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਨੁਪਾਦਾਯ ਆਸવੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ વਚਨਤੋ (ਮਹਾવ॰ ੨੮, ੩੦) ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਂ ਅਨੁਪਾਦਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਕਥੇਨ੍ਤਿ। ਨ ਚ ਉਪਾਦਾਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਉਪਾਦਾਨੇਹਿ ਏਤਂ ਨ ਸਹਿਤਂ ਨਾਪਿ ਉਪਾਦਾਨੇਹਿ ਸਹ ਪવਤ੍ਤਿ ਹੁਤ੍વਾ। ਨ ਚ ਕਞ੍ਚਿ ਧਮ੍ਮਂ ਉਪਾਦਿਯਤੀਤਿ ਕਸ੍ਸਚਿ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣવਸੇਨ ਨ ਉਪਾਦਿਯਤਿ । ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਨ੍ਤੇਤਿ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗੇਨ ਕਾਤਬ੍ਬਕਿਲੇਸਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਪਰਿਯੋਸਾਨਨ੍ਤੇ ਜਾਤਤ੍ਤਾ। ਅਮਤਧਾਤੁਮੇવ ਅਨੁਪਾਦਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਕਥੇਨ੍ਤਿ, ਕਥੇਨ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਯਥਾ ਤਸ੍ਸ ਕੋਚਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਏવਂ ਅਧਿਗਤੋਪਿ ਯਥਾ ਕੋਚਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਥਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਪਚ੍ਚਯਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਯਂ ਅਨ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਪੁਨ ਪੁਚ੍ਛਂ ਆਰਭਿ ਅਨੁਪਾਦਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਸਰੂਪਤੋ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤੁਕਾਮੋ।
Appaccayaparinibbānanti anupādisesanibbānamāha. Idāni pakārantarenapi anupādāparinibbānaṃ dassetuṃ ‘‘dvedhā’’tiādi vuttaṃ. Tattha gahaṇūpādānanti daḷhaggahaṇabhūtaṃ upādānaṃ . Tenāha ‘‘kāmupādānādika’’nti. Paccayūpādānanti yaṃ kiñci paccayamāha. So hi attano phalaṃ upādiyati upādānavasena gaṇhatīti upādānanti vuccati. Tenāha ‘‘paccayūpādānaṃ nāma…pe… paccayā’’ti. ‘‘Anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccatī’’ti vacanato (mahāva. 28, 30) arahattaphalaṃ anupādāparinibbānanti kathenti. Na ca upādānasampayuttanti upādānehi etaṃ na sahitaṃ nāpi upādānehi saha pavatti hutvā. Na ca kañci dhammaṃ upādiyatīti kassaci dhammassa ārammaṇakaraṇavasena na upādiyati . Parinibbutanteti aggamaggena kātabbakilesaparinibbānapariyosānante jātattā. Amatadhātumeva anupādāparinibbānaṃ kathenti, kathentānañca yathā tassa koci paccayo nāma natthi, evaṃ adhigatopi yathā koci paccayo nāma na hoti, tathā parinibbānaṃ apaccayaparinibbānanti dassento ‘‘ayaṃ anto’’tiādimāha. Puna pucchaṃ ārabhi anupādāparinibbānaṃ sarūpato patiṭṭhāpetukāmo.
੨੫੮. ਸਬ੍ਬਪਰਿવਤ੍ਤੇਸੂਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਪਞ੍ਹਪਰਿવਤ੍ਤਨੇਸੁ, ਪਞ੍ਹવਾਰੇਸੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਗਹਣਧਮ੍ਮਮੇવਾਤਿ ‘‘ਏਤਂ ਮਮਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਗਣ੍ਹਤੀਤਿ ਗਹਣਂ, ਸਹ ਗਹਣੇਨਾਤਿ ਸਗਹਣਂ, ਉਪਾਦਾਨਿਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿવਟ੍ਟਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ વਟ੍ਟਮੇવ ਅਨੁਗਤੋਤਿ વਟ੍ਟਾਨੁਗਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਮਤ੍ਤਸ੍ਸਪਿ ਅਭਾવਤੋ’’ਤਿ। ਯੋ ਪਨ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੇ વਿવਟ੍ਟੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸੀਲੇ ਠਿਤੋ, ਸੋਪਿ ‘‘ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਇਮੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਅਰਹਤਿ।
258.Sabbaparivattesūti sabbesu pañhaparivattanesu, pañhavāresūti attho. Sagahaṇadhammamevāti ‘‘etaṃ mamā’’tiādinā gaṇhatīti gahaṇaṃ, saha gahaṇenāti sagahaṇaṃ, upādāniyanti attho. Vivaṭṭasannissitassa abhāvato vaṭṭameva anugatoti vaṭṭānugato. Tenāha ‘‘catupārisuddhisīlamattassapi abhāvato’’ti. Yo pana catubbidhe vivaṭṭūpanissaye sīle ṭhito, sopi ‘‘aññatra imehi dhammehī’’ti vattabbataṃ arahati.
ਸਤ੍ਤવਿਸੁਦ੍ਧਿਪਞ੍ਹવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Sattavisuddhipañhavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਸਤ੍ਤਰਥવਿਨੀਤવਣ੍ਣਨਾ
Sattarathavinītavaṇṇanā
੨੫੯. ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕવਚਨਮੇਤਂ ‘‘ਯਾવ ਹੇਟ੍ਠਿਮਸੋਪਾਨਕਲ਼ੇવਰਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ। ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਪਯੋਜਨਂ। ਚਿਤ੍ਤવਿਸੁਦ੍ਧਿ ਹੇਤ੍ਥ ਸੀਲવਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਪਯੋਜੇਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਦਤ੍ਥਤ੍ਤਾ। ਸੀਲવਿਸੁਦ੍ਧਿਕਿਚ੍ਚਂ ਕਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ ਸਮਾਧਿਸਂવਤ੍ਤਨਤੋ। ਸਮਾਧਿਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਾ ਹਿ ਸੀਲવਿਸੁਦ੍ਧਿ ਨਾਮ। ਸਬ੍ਬਪਦੇਸੂਤਿ ‘‘ਚਿਤ੍ਤવਿਸੁਦ੍ਧਿ ਯਾવਦੇવ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਥਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਸਬ੍ਬਪਦੇਸੁ, ਦਿਟ੍ਠਿવਿਸੁਦ੍ਧਿਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤવਿਸੁਦ੍ਧਕਿਚ੍ਚਂ ਕਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿਆਦਿਨਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ।
259.Nissakkavacanametaṃ ‘‘yāva heṭṭhimasopānakaḷevarā’’tiādīsu viya. Atthoti payojanaṃ. Cittavisuddhi hettha sīlavisuddhiṃ payojeti tassa tadatthattā. Sīlavisuddhikiccaṃ kataṃ nāma hoti samādhisaṃvattanato. Samādhisaṃvattanikā hi sīlavisuddhi nāma. Sabbapadesūti ‘‘cittavisuddhi yāvadeva diṭṭhivisuddhatthā’’tiādīsu sabbapadesu, diṭṭhivisuddhiyaṃ ṭhitassa cittavisuddhakiccaṃ kataṃ nāma hotītiādinā yojetabbaṃ.
ਸਾવਤ੍ਥਿਨਗਰਂ વਿਯ ਸਕ੍ਕਾਯਨਗਰਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ। ਸਾਕੇਤਨਗਰਂ વਿਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨਗਰਂ ਪਾਪੁਣਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ । ਅਚ੍ਚਾਯਿਕਸ੍ਸ ਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਕਾਲੋ વਿਯ ਨવਮੇਨੇવ ਖਣੇਨ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਭਿਸਮਯਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਉਪਾਦਕਾਲੋ। ਯਥਾ ਰਞ੍ਞੋ ਸਤ੍ਤਮੇਨ ਰਥવਿਨੀਤੇਨ ਸਾਕੇਤੇ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਦ੍વਾਰੇ ਓਰੁਲ਼੍ਹਸ੍ਸ ਨ ਤਾવ ਕਿਚ੍ਚਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਸਂવਿਧਾਤਬ੍ਬਸਂવਿਧਾਨਂ ਞਾਤਿਮਿਤ੍ਤਗਣਪਰਿવੁਤਸ੍ਸ ਸੁਰਸਭੋਜਨਪਰਿਭੋਗੇ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਨਾਮ ਸਿਯਾ, ਏવਮੇਤਂ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਕਿਲੇਸੇ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂਯੇવ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਪਹਾਨਸਾਧਕਅਰਿਯਫਲਸਮਙ੍ਗਿਕਾਲੇ ਅਭਿਸਮਯਕਿਚ੍ਚਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯੋਗਿਨੋ…ਪੇ॰… ਕਾਲੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਰੋਪਣ੍ਣਾਸ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮਾ ਨਾਮ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਾ ਫਸ੍ਸਾਦਯੋ ਪਰੋਪਣ੍ਣਾਸ ਅਨવਜ੍ਜਧਮ੍ਮਾ। ਨਿਰੋਧਸਯਨੇਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਯਨੇ।
Sāvatthinagaraṃ viya sakkāyanagaraṃ atikkamitabbattā. Sāketanagaraṃ viya nibbānanagaraṃ pāpuṇitabbattā . Accāyikassa kiccassa uppādakālo viya navameneva khaṇena pattabbassa abhisamayakiccassa upādakālo. Yathā rañño sattamena rathavinītena sākete antepuradvāre oruḷhassa na tāva kiccaṃ niṭṭhitaṃ nāma hoti, saṃvidhātabbasaṃvidhānaṃ ñātimittagaṇaparivutassa surasabhojanaparibhoge niṭṭhitaṃ nāma siyā, evametaṃ ñāṇadassanavisuddhiyā kilese khepetvā tesaṃyeva paṭippassaddhipahānasādhakaariyaphalasamaṅgikāle abhisamayakiccaṃ niṭṭhitaṃ nāma hoti. Tenāha ‘‘yogino…pe… kālo daṭṭhabbo’’ti. Tattha paropaṇṇāsa kusaladhammā nāma cittuppādapariyāpannā phassādayo paropaṇṇāsa anavajjadhammā. Nirodhasayaneti nibbānasayane.
‘‘વਿਸੁਦ੍ਧਿਯੋ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਕਥਾવਤ੍ਥੂਨੀ’’ਤਿ વਾ ਅਤ੍ਥਤੋ ਏਕਂ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਮੇવ ਨਾਨਨ੍ਤਿ ਤੇਸਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਅਨਞ੍ਞਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਇਤੀ’’ਤਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਆਯਸ੍ਮਾ ਪੁਣ੍ਣੋ ਦਸ ਕਥਾવਤ੍ਥੂਨਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸੀਤਿ ਸਤ੍ਤ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯੋ ਨਾਮ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨ੍ਤੋਪਿ ਦਸ ਕਥਾવਤ੍ਥੂਨਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸਿ ਤੇਸਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਅਨਞ੍ਞਤ੍ਤਾ। ਏਤੇਨੇવ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋ ਸਤ੍ਤ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯੋ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਦਸ ਕਥਾવਤ੍ਥੂਨਿ ਪੁਚ੍ਛੀਤਿ ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥੋ વੁਤ੍ਤੋવਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਹਂ। ਕਿਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛੀਤਿ વਿਸੁਦ੍ਧਿਪਰਿਯਾਯੇਨ ਕਥਾવਤ੍ਥੂਨਿ ਪੁਚ੍ਛਾਮੀਤਿ ਕਿਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਦਸਕਥਾવਤ੍ਥੁਲਾਭਿਨਂ ਥੇਰਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯੋ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਪੁਚ੍ਛਿਤਟ੍ਠਾਨੇਯੇવ ਪੁਚ੍ਛਨੇਨ ਕਿਂ ਤਿਤ੍ਥਕੁਸਲੋ વਾ ਪਨ ਹੁਤ੍વਾ વਿਸਯਸ੍ਮਿਂ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਉਦਾਹੁ ਪਾਨੀਯਤ੍ਥਿਕਮਤਿਤ੍ਥੇਹਿ ਛਿਨ੍ਨਤਟੇਹਿ ਪਾਤੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਅਤਿਤ੍ਥਕੁਸਲੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨੇ ਅવਿਸਯਸ੍ਮਿਂ ਪੁਚ੍ਛੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਪਕ੍ਖੇਪਿ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਯਦਤ੍ਥਮਸ੍ਸ વਿਚਾਰਣਾ ਆਰਦ੍ਧਾ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੇਨ ‘‘ਤਿਤ੍ਥਕੁਸਲੋ ਹੁਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿਂ વਤ੍વਾ વਿਸੁਦ੍ਧਿਕਥਾવਤ੍ਥੂਨਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਅਨਞ੍ਞਤ੍ਤੇਪਿ ਅਯਂ વਿਸੇਸੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਂ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਦਮਿਨਾਤਿ ਯਂ ‘‘ਸਂਖਿਤ੍ਤਂ, વਿਤ੍ਥਿਣ੍ਣ’’ਨ੍ਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਇਮਿਨਾ ਇਦਾਨਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇਨ ਨਯੇਨ વਿਧਿਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
‘‘Visuddhiyo’’ti vā ‘‘kathāvatthūnī’’ti vā atthato ekaṃ, byañjanameva nānanti tesaṃ atthato anaññabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘itī’’ti āraddhaṃ. Āyasmā puṇṇo dasa kathāvatthūni vissajjesīti satta visuddhiyo nāma vissajjantopi dasa kathāvatthūni vissajjesi tesaṃ atthato anaññattā. Eteneva dhammasenāpati sāriputtatthero satta visuddhiyo pucchanto dasa kathāvatthūni pucchīti ayampi attho vuttovāti veditabbo. Nti pañhaṃ. Kiṃ jānitvā pucchīti visuddhipariyāyena kathāvatthūni pucchāmīti kiṃ jānitvā pucchi. Dasakathāvatthulābhinaṃ theraṃ visuddhiyo pucchanto pucchitaṭṭhāneyeva pucchanena kiṃ titthakusalo vā pana hutvā visayasmiṃ pucchi, udāhu pānīyatthikamatitthehi chinnataṭehi pātento viya atitthakusalo hutvā apucchitabbaṭṭhāne avisayasmiṃ pucchīti yojanā. Iminā nayena vissajjanapakkhepi atthayojanā veditabbā. Yadatthamassa vicāraṇā āraddhā, taṃ dassentena ‘‘titthakusalo hutvā’’tiādiṃ vatvā visuddhikathāvatthūnaṃ atthato anaññattepi ayaṃ viseso veditabboti dassetuṃ ‘‘yaṃ hī’’tiādi vuttaṃ. Tadamināti yaṃ ‘‘saṃkhittaṃ, vitthiṇṇa’’nti ca vuttaṃ, taṃ iminā idāni vuccamānena nayena vidhinā veditabbaṃ.
ਏਕਾ ਸੀਲવਿਸੁਦ੍ਧੀਤਿ વਿਸੁਦ੍ਧੀਸੁ વਿਸੁਂ ਏਕਾ ਸੀਲવਿਸੁਦ੍ਧਿ। ਦਸਸੁ ਕਥਾવਤ੍ਥੂਸੁ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਕਥਾવਤ੍ਥੂਨਿ ਹੁਤ੍વਾ ਆਗਤਾ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਦੀਹਿ વਿਨਾ ਸੀਲવਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਅਸਮ੍ਭવਤੋ। ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਕਥਾਤਿਆਦੀਸੁ ਕਥਾਸੀਸੇਨ ਦਸਕਥਾવਤ੍ਥੁ ਗਹਿਤਂ। ਕਥੇਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ વਾ વਤ੍ਥੁ ਕਥਾવਤ੍ਥੂਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਞ੍ਚ ਉਪਕਾਰਤੋ, ਸਭਾવਤੋ વਾ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਕਥਾવਤ੍ਥੂਨਂ ਸੀਲવਿਸੁਦ੍ਧਿਸਙ੍ਗਹੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤਿਣ੍ਣਂ ਕਥਾવਤ੍ਥੂਨਂ ਚਿਤ੍ਤવਿਸੁਦ੍ਧਿਸਙ੍ਗਹੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਪਞ੍ਚ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯੋਤਿ ਨਾਮਰੂਪਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਸੁਦ੍ਧਿ, ਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਨਾਮਰੂਪਦਸ੍ਸਨਂ ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣવਿਸੁਦ੍ਧਿ, વਿਪਸ੍ਸਨੁਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਪਹਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਞਾਣਂ ਮਗ੍ਗਾਮਗ੍ਗਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੁਦ੍ਧਿ, ਉਦਯਬ੍ਬਯਞਾਣਾਦਿ ਨવવਿਧਞਾਣਂ ਪਟਿਪਦਾਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੁਦ੍ਧਿ, ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਞਾਣਂ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੁਦ੍ਧੀਤਿ ਇਮਾ ਪਞ੍ਚ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯੋ।
Ekā sīlavisuddhīti visuddhīsu visuṃ ekā sīlavisuddhi. Dasasu kathāvatthūsu cattāri kathāvatthūni hutvā āgatā appicchatādīhi vinā sīlavisuddhiyā asambhavato. Appicchakathātiādīsu kathāsīsena dasakathāvatthu gahitaṃ. Kathetabbattā vā vatthu kathāvatthūti vuttaṃ. Evañca upakārato, sabhāvato vā catunnaṃ kathāvatthūnaṃ sīlavisuddhisaṅgaho daṭṭhabbo. Tiṇṇaṃ kathāvatthūnaṃ cittavisuddhisaṅgahepi eseva nayo. Pañca visuddhiyoti nāmarūpaparicchedo diṭṭhivisuddhi, sappaccayanāmarūpadassanaṃ kaṅkhāvitaraṇavisuddhi, vipassanupakkilese pahāya uppannaṃ vipassanāñāṇaṃ maggāmaggañāṇadassanavisuddhi, udayabbayañāṇādi navavidhañāṇaṃ paṭipadāñāṇadassanavisuddhi, ariyamaggañāṇaṃ ñāṇadassanavisuddhīti imā pañca visuddhiyo.
ਸਤ੍ਤਰਥવਿਨੀਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Sattarathavinītavaṇṇanā niṭṭhitā.
੨੬੦. ਸਮ੍ਮੋਦਿਤੁਨ੍ਤਿ ਅਨਨ੍ਤਰਂ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇਨ ਸਮ੍ਮੋਦਿਤੁਂ। ਅਟ੍ਠਾਨਪਰਿਕਪ੍ਪੇਨਾਤਿ ਅਕਾਰਣਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਨੋ ਪਰਿਕਪ੍ਪਨੇਨ ਤਦਾ ਅਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਂ ਅਤ੍ਥਂ ਪਰਿਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ વਚਨੇਨ। ਅਭਿਣ੍ਹਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸਾਤਿ ਨਿਚ੍ਚਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ, ਨਿਯਤਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
260.Sammoditunti anantaraṃ vuccamānena sammodituṃ. Aṭṭhānaparikappenāti akāraṇassa vatthuno parikappanena tadā asambhavantaṃ atthaṃ parikappetvā vacanena. Abhiṇhadassanassāti niccadassanassa, niyatadassanassāti attho.
ਉਕ੍ਖਿਪੀਤਿ ਗੁਣਤੋ ਕਥਿਤਭਾવੇਨ ਉਕ੍ਕਂਸੇਤਿ। ਥੇਰਸ੍ਸਾਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਪੁਣ੍ਣਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਰਣੇ ਏਕਪਦੇਨੇવ ਸਾવਕવਿਸਯੇ ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਗੁਣਾવਿਕਰਣਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਇਦਾਨਿ ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਪਾਕਟਤਰਂ ਕਾਤੁਂ ‘‘ਅਮਚ੍ਚਞ੍ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਪਚਾਯਮਾਨੋਤਿ ਪੂਜਯਨ੍ਤੋ।
Ukkhipīti guṇato kathitabhāvena ukkaṃseti. Therassāti āyasmato puṇṇattherassa. Imasmiṃ ṭhāne imasmiṃ kāraṇe ekapadeneva sāvakavisaye anaññasādhāraṇaguṇāvikaraṇanimittaṃ. Idāni tamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘amaccañhī’’tiādi vuttaṃ. Apacāyamānoti pūjayanto.
‘‘ਅਨੁਮਸ੍ਸ ਅਨੁਮਸ੍ਸ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ વਿਚਾਰਣવਸੇਨਾਹ ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ਭਾਰਿਯਂ ਉਦਾਹੁ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਹੇਤੁਕਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਯੁਤ੍ਤਾਯੁਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ। ਸਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ। ਪੁਚ੍ਛਨਮ੍ਪੀਤਿ ਏવਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਮਤ੍ਥਂ ਸਯਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਨਮ੍ਪਿ ਭਾਰਿਯਂ ਦੁਕ੍ਕਰਂ। વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਮ੍ਪੀਤਿ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਕਰਂ। ਏવਞ੍ਹਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ વਿਞ੍ਞੂਨਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਆਰਾਧੇਤੀਤਿ। ਯਥਾਨੁਸਨ੍ਧਿਨਾવ ਦੇਸਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾਆਦਿਤੋ ਸਪਰਿਕ੍ਖਾਰਂ ਸੀਲਂ, ਮਜ੍ਝੇ ਸਮਾਧਿਂ, ਅਨ੍ਤੇ વਸੀਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਪਞ੍ਞਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਦੇਸਨਾਯ ਨਿਟ੍ਠਾਪਿਤਤ੍ਤਾਤਿ।
‘‘Anumassa anumassa pucchitā’’ti vuttattā vicāraṇavasenāha ‘‘kiṃ pana pañhassa pucchanaṃ bhāriyaṃ udāhu vissajjana’’nti. Sahetukaṃ katvāti yuttāyuttaṃ katvā. Sakāraṇanti tasseva vevacanaṃ. Pucchanampīti evaṃ sahadhammena pucchitabbamatthaṃ sayaṃ sampādetvā pucchanampi bhāriyaṃ dukkaraṃ. Vissajjanampīti sahadhammena vissajjanampi dukkaraṃ. Evañhi vissajjento viññūnaṃ cittaṃ ārādhetīti. Yathānusandhināva desanā niṭṭhitāādito saparikkhāraṃ sīlaṃ, majjhe samādhiṃ, ante vasībhāvappattaṃ paññaṃ dassetvā desanāya niṭṭhāpitattāti.
ਰਥવਿਨੀਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Rathavinītasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੪. ਰਥવਿਨੀਤਸੁਤ੍ਤਂ • 4. Rathavinītasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੪. ਰਥવਿਨੀਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 4. Rathavinītasuttavaṇṇanā
