| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya |
2. රථොපමසුත්‌තං
2. Rathopamasuttaṃ
239. ‘‘තීහි , භික්‌ඛවෙ, ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො භික්‌ඛු දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සුඛසොමනස්‌සබහුලො විහරති, යොනි චස්‌ස ආරද්‌ධා හොති ආසවානං ඛයාය. කතමෙහි තීහි? ඉන්‌ද්‍රියෙසු ගුත්‌තද්‌වාරො හොති, භොජනෙ මත්‌තඤ්‌ඤූ, ජාගරියං අනුයුත්‌තො.
239. ‘‘Tīhi , bhikkhave, dhammehi samannāgato bhikkhu diṭṭheva dhamme sukhasomanassabahulo viharati, yoni cassa āraddhā hoti āsavānaṃ khayāya. Katamehi tīhi? Indriyesu guttadvāro hoti, bhojane mattaññū, jāgariyaṃ anuyutto.
‘‘කථඤ්‌ච , භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු ඉන්‌ද්‍රියෙසු ගුත්‌තද්‌වාරො හොති? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු චක්‌ඛුනා රූපං දිස්‌වා න නිමිත්‌තග්‌ගාහී හොති, නානුබ්‍යඤ්‌ජනග්‌ගාහී; යත්‌වාධිකරණමෙනං චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියං අසංවුතං විහරන්‌තං අභිජ්‌ඣාදොමනස්‌සා පාපකා අකුසලා ධම්‌මා අන්‌වාස්‌සවෙය්‍යුං. තස්‌ස සංවරාය පටිපජ්‌ජති; රක්‌ඛති චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියං; චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියෙ සංවරං ආපජ්‌ජති. සොතෙන සද්‌දං සුත්‌වා… ඝානෙන ගන්‌ධං ඝායිත්‌වා… ජිව්‌හාය රසං සායිත්‌වා… කායෙන ඵොට්‌ඨබ්‌බං ඵුසිත්‌වා… මනසා ධම්‌මං විඤ්‌ඤාය න නිමිත්‌තග්‌ගාහී හොති නානුබ්‍යඤ්‌ජනග්‌ගාහී; යත්‌වාධිකරණමෙනං මනින්‌ද්‍රියං අසංවුතං විහරන්‌තං අභිජ්‌ඣාදොමනස්‌සා පාපකා අකුසලා ධම්‌මා අන්‌වාස්‌සවෙය්‍යුං, තස්‌ස සංවරාය පටිපජ්‌ජති; රක්‌ඛති මනින්‌ද්‍රියං; මනින්‌ද්‍රියෙ සංවරං ආපජ්‌ජති. සෙය්‍යථාපි, භික්‌ඛවෙ, සුභූමියං චාතුමහාපථෙ ආජඤ්‌ඤරථො යුත්‌තො අස්‌ස ඨිතො ඔධස්‌තපතොදො 1. තමෙනං දක්‌ඛො යොග්‌ගාචරියො අස්‌සදම්‌මසාරථි අභිරුහිත්‌වා වාමෙන හත්‌ථෙන රස්‌මියො ගහෙත්‌වා, දක්‌ඛිණෙන හත්‌ථෙන පතොදං ගහෙත්‌වා, යෙනිච්‌ඡකං යදිච්‌ඡකං සාරෙය්‍යපි පච්‌චාසාරෙය්‍යපි. එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු ඉමෙසං ඡන්‌නං ඉන්‌ද්‍රියානං ආරක්‌ඛාය සික්‌ඛති , සංයමාය සික්‌ඛති, දමාය සික්‌ඛති, උපසමාය සික්‌ඛති. එවං ඛො, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු ඉන්‌ද්‍රියෙසු ගුත්‌තද්‌වාරො හොති.
‘‘Kathañca , bhikkhave, bhikkhu indriyesu guttadvāro hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti, nānubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ. Tassa saṃvarāya paṭipajjati; rakkhati cakkhundriyaṃ; cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati. Sotena saddaṃ sutvā… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī; yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ, tassa saṃvarāya paṭipajjati; rakkhati manindriyaṃ; manindriye saṃvaraṃ āpajjati. Seyyathāpi, bhikkhave, subhūmiyaṃ cātumahāpathe ājaññaratho yutto assa ṭhito odhastapatodo 2. Tamenaṃ dakkho yoggācariyo assadammasārathi abhiruhitvā vāmena hatthena rasmiyo gahetvā, dakkhiṇena hatthena patodaṃ gahetvā, yenicchakaṃ yadicchakaṃ sāreyyapi paccāsāreyyapi. Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu imesaṃ channaṃ indriyānaṃ ārakkhāya sikkhati , saṃyamāya sikkhati, damāya sikkhati, upasamāya sikkhati. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu indriyesu guttadvāro hoti.
‘‘කථඤ්‌ච, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු භොජනෙ මත්‌තඤ්‌ඤූ හොති? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු පටිසඞ්‌ඛා යොනිසො ආහාරං ආහාරෙති – ‘නෙව දවාය, න මදාය, න මණ්‌ඩනාය, න විභූසනාය, යාවදෙව ඉමස්‌ස කායස්‌ස ඨිතියා, යාපනාය, විහිංසූපරතියා, බ්‍රහ්‌මචරියානුග්‌ගහාය, ඉති පුරාණඤ්‌ච වෙදනං පටිහඞ්‌ඛාමි, නවඤ්‌ච වෙදනං න උප්‌පාදෙස්‌සාමි, යාත්‍රා ච මෙ භවිස්‌සති, අනවජ්‌ජතා ච ඵාසුවිහාරො චා’ති. සෙය්‍යථාපි , භික්‌ඛවෙ, පුරිසො වණං ආලිම්‌පෙය්‍ය යාවදෙව රොහනත්‌ථාය 3, සෙය්‍යථා වා පන අක්‌ඛං අබ්‌භඤ්‌ජෙය්‍ය යාවදෙව භාරස්‌ස නිත්‌ථරණත්‌ථාය; එවං ඛො, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු පටිසඞ්‌ඛා යොනිසො ආහාරං ආහාරෙති – ‘නෙව දවාය, න මදාය, න මණ්‌ඩනාය, න විභූසනාය, යාවදෙව ඉමස්‌ස කායස්‌ස ඨිතියා, යාපනාය, විහිංසූපරතියා, බ්‍රහ්‌මචරියානුග්‌ගහාය, ඉති පුරාණඤ්‌ච වෙදනං පටිහඞ්‌ඛාමි, නවඤ්‌ච වෙදනං න උප්‌පාදෙස්‌සාමි, යාත්‍රා ච මෙ භවිස්‌සති, අනවජ්‌ජතා ච ඵාසුවිහාරො චා’ති. එවං ඛො, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු භොජනෙ මත්‌තඤ්‌ඤූ හොති.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu bhojane mattaññū hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāreti – ‘neva davāya, na madāya, na maṇḍanāya, na vibhūsanāya, yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā, yāpanāya, vihiṃsūparatiyā, brahmacariyānuggahāya, iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi, navañca vedanaṃ na uppādessāmi, yātrā ca me bhavissati, anavajjatā ca phāsuvihāro cā’ti. Seyyathāpi , bhikkhave, puriso vaṇaṃ ālimpeyya yāvadeva rohanatthāya 4, seyyathā vā pana akkhaṃ abbhañjeyya yāvadeva bhārassa nittharaṇatthāya; evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāreti – ‘neva davāya, na madāya, na maṇḍanāya, na vibhūsanāya, yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā, yāpanāya, vihiṃsūparatiyā, brahmacariyānuggahāya, iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi, navañca vedanaṃ na uppādessāmi, yātrā ca me bhavissati, anavajjatā ca phāsuvihāro cā’ti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu bhojane mattaññū hoti.
‘‘කථඤ්‌ච, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු ජාගරියං අනුයුත්‌තො හොති? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු දිවසං චඞ්‌කමෙන නිසජ්‌ජාය ආවරණීයෙහි ධම්‌මෙහි චිත්‌තං පරිසොධෙති. රත්‌තියා පඨමං යාමං චඞ්‌කමෙන නිසජ්‌ජාය ආවරණීයෙහි ධම්‌මෙහි චිත්‌තං පරිසොධෙති. රත්‌තියා මජ්‌ඣිමං යාමං දක්‌ඛිණෙන පස්‌සෙන සීහසෙය්‍යං කප්‌පෙති පාදෙ පාදං අච්‌චාධාය සතො සම්‌පජානො උට්‌ඨානසඤ්‌ඤං මනසි කරිත්‌වා. රත්‌තියා පච්‌ඡිමං යාමං පච්‌චුට්‌ඨාය චඞ්‌කමෙන නිසජ්‌ජාය ආවරණීයෙහි ධම්‌මෙහි චිත්‌තං පරිසොධෙති. එවං ඛො, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු ජාගරියං අනුයුත්‌තො හොති. ඉමෙහි ඛො, භික්‌ඛවෙ, තීහි ධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො භික්‌ඛු දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සුඛසොමනස්‌සබහුලො විහරති, යොනි චස්‌ස ආරද්‌ධා හොති ආසවානං ඛයායා’’ති. දුතියං.
‘‘Kathañca, bhikkhave, bhikkhu jāgariyaṃ anuyutto hoti? Idha, bhikkhave, bhikkhu divasaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti. Rattiyā paṭhamaṃ yāmaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti. Rattiyā majjhimaṃ yāmaṃ dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappeti pāde pādaṃ accādhāya sato sampajāno uṭṭhānasaññaṃ manasi karitvā. Rattiyā pacchimaṃ yāmaṃ paccuṭṭhāya caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti. Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu jāgariyaṃ anuyutto hoti. Imehi kho, bhikkhave, tīhi dhammehi samannāgato bhikkhu diṭṭheva dhamme sukhasomanassabahulo viharati, yoni cassa āraddhā hoti āsavānaṃ khayāyā’’ti. Dutiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 2. රථොපමසුත්‌තවණ්‌ණනා • 2. Rathopamasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 2. රථොපමසුත්‌තවණ්‌ණනා • 2. Rathopamasuttavaṇṇanā
