Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သံယုတ္တနိကာယ (ဋီကာ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
၂. ရထောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ
2. Rathopamasuttavaṇṇanā
၂၃၉. သုသံဝုတိန္ဒ္ရိယသ္သ ဘောဇနေ မတ္တညုနော သတသ္သ သမ္ပဇာနသ္သ ဝိဟရတော ကိလေသနိမိတ္တံ ဒုက္ခံ အနဝသရန္တိ သုခသောမနသ္သဗဟုလတာ ဝုတ္တာ။ ယဝတိ တေန ဖလံ မိသ္သိတံ ဝိယ ဟောတီတိ ယောနိ, ဧကန္တိကံ ကာရဏံ။ အသ္သာတိ ဘိက္ခုနော။ ပရိပုဏ္ဏန္တိ အဝိကလံ။ အနဝသေသံ အာသဝေ ခေပေတီတိ အာသဝက္ခယော, အဂ္ဂမဂ္ဂော။ ယံ ယန္တိ ဒန္ဓံ မဇ္ဈံ ဇဝောတိ ဇဝာဒီသု ယံ ယံ ဂမနံ။ ရက္ခဏတ္ထာယာတိ ကိလေသစောရေဟိ ရက္ခဏတ္ထာယ ။ ဝေဂနိဂ္ဂဟဏတ္ထာယာတိ ကိလေသဟေတုကသ္သ ဣန္ဒ္ရိယဝေဂသ္သ နိဂ္ဂဏ္ဟနတ္ထာယ။ နိဗ္ဗိသေဝနတ္ထာယာတိ ဝိသေဝနသ္သ ဝိပ္ဖန္ဒိတသ္သ နိရောဓနာယ။ ကိလေသူပသမတ္ထာယာတိ ကိလေသာနံ ဥပရူပရိ သမနတ္ထာယ ဝူပသမနတ္ထာယ။
239. Susaṃvutindriyassa bhojane mattaññuno satassa sampajānassa viharato kilesanimittaṃ dukkhaṃ anavasaranti sukhasomanassabahulatā vuttā. Yavati tena phalaṃ missitaṃ viya hotīti yoni, ekantikaṃ kāraṇaṃ. Assāti bhikkhuno. Paripuṇṇanti avikalaṃ. Anavasesaṃ āsave khepetīti āsavakkhayo, aggamaggo. Yaṃ yanti dandhaṃ majjhaṃ javoti javādīsu yaṃ yaṃ gamanaṃ. Rakkhaṇatthāyāti kilesacorehi rakkhaṇatthāya . Veganiggahaṇatthāyāti kilesahetukassa indriyavegassa niggaṇhanatthāya. Nibbisevanatthāyāti visevanassa vipphanditassa nirodhanāya. Kilesūpasamatthāyāti kilesānaṃ uparūpari samanatthāya vūpasamanatthāya.
သမဏရတိ နာမ သမထဝိပသ္သနာမဂ္ဂဖလသုခာနိ။ ဒန္တာနမ္ပိ သိန္ဓဝာနံ သာရထိနော ပယောဂေန သိယာ ကာစိ ဝိသေဝနမတ္တာတိ တဒဘာဝံ ဒသ္သေန္တော ‘‘နိဗ္ဗိသေဝနေ ကတ္ဝာ ပေသေန္တော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဉာဏံ ဂစ္ဆတီတိ အသင္ဂမနံ ပဝတ္တတိ ပဂေဝ ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနာယ ကတတ္တာ, ကိလေသနိဂ္ဂဟသ္သ သုခေနေဝ သိဒ္ဓတ္တာ။ ဒာယကသ္သ အဇ္ဈာသယော ဝသော ဥဠာရော လာမကော။ ဒေယ္ယဓမ္မသ္သ ပမာဏံ ဝသော အပ္ပကံ ဗဟုကဉ္စ။
Samaṇarati nāma samathavipassanāmaggaphalasukhāni. Dantānampi sindhavānaṃ sārathino payogena siyā kāci visevanamattāti tadabhāvaṃ dassento ‘‘nibbisevane katvā pesento’’ti vuttaṃ. Ñāṇaṃ gacchatīti asaṅgamanaṃ pavattati pageva indriyabhāvanāya katattā, kilesaniggahassa sukheneva siddhattā. Dāyakassa ajjhāsayo vaso uḷāro lāmako. Deyyadhammassa pamāṇaṃ vaso appakaṃ bahukañca.
မဟာမဏ္ဍပဋ္ဌာနံ နာမ လောဟပာသာဒသ္သ ပုရတော ဧဝ မဟာဘိက္ခုသင္ဃသ္သ သန္နိပာတကာလေ တေသံ ပဟောနကဝသေန မဟာမဏ္ဍပသ္သ ကတ္တဗ္ဗဋ္ဌာနံ။ ဂဟဏမာနန္တိ ပရိဝိသဂဟဏဘာဇနံ။
Mahāmaṇḍapaṭṭhānaṃ nāma lohapāsādassa purato eva mahābhikkhusaṅghassa sannipātakāle tesaṃ pahonakavasena mahāmaṇḍapassa kattabbaṭṭhānaṃ. Gahaṇamānanti parivisagahaṇabhājanaṃ.
ပကတိယာ ဘတ္တကာရကိစ္စေ အဓိဂတော ဥပဋ္ဌာကုပာသကော။ မုဒုသမခရသညိတေဟိ, ဒဟနပစနဘဇ္ဇနသညိတေဟိ ဝာ တီဟိ ပာကေဟိ။
Pakatiyā bhattakārakicce adhigato upaṭṭhākupāsako. Mudusamakharasaññitehi, dahanapacanabhajjanasaññitehi vā tīhi pākehi.
ပရိသောဓေတ္ဝာတိ ရညော အနုစ္ဆဝိကဘာဝံ ပရိသောဓေတ္ဝာ။ ဘူမိယံ ဆဍ္ဍေသိ ‘‘ဘိက္ခူနံ အဒတ္ဝာ မယာ မုခေ ပက္ခိတ္တ’’န္တိ။ မုခေန ဂဏ္ဟိ တသ္သ နိဒ္ဒောသဘာဝံ ဒသ္သေတုံ။ မတ္တံ ဇာနာပေတုံ ပမဇ္ဇိ။ ‘‘တ္ဝံ ကုတော အာဂတော’’တိ ပုစ္ဆနေ ပမာဒံ အာပဇ္ဇိ။ အနုဘာဂောတိ အဝသိဋ္ဌဘာဂော။ ဣဒမတ္ထိယန္တိ ဣဒံ ပယောဇနံ။ ဣတရန္တိ ပာဠိယံ အနာဂတမ္ပိ အာဟာရေ ပမာဏဇာနနံ။
Parisodhetvāti rañño anucchavikabhāvaṃ parisodhetvā. Bhūmiyaṃ chaḍḍesi ‘‘bhikkhūnaṃ adatvā mayā mukhe pakkhitta’’nti. Mukhena gaṇhi tassa niddosabhāvaṃ dassetuṃ. Mattaṃ jānāpetuṃ pamajji. ‘‘Tvaṃ kuto āgato’’ti pucchane pamādaṃ āpajji. Anubhāgoti avasiṭṭhabhāgo. Idamatthiyanti idaṃ payojanaṃ. Itaranti pāḷiyaṃ anāgatampi āhāre pamāṇajānanaṃ.
သယနံ သေယ္ယာ, ကာမဘောဂီနံ သေယ္ယာ ကာမဘောဂိသေယ္ယာ။ ဒက္ခိဏပသ္သေန သယာနော နာမ နတ္ထိ ဒက္ခိဏဟတ္ထေန ကာတဗ္ဗကိစ္စကရဏတော။ တေဇုသ္သဒတ္တာတိ ဣဒံ အနုတ္ရာသသ္သေဝ သီဟသ္သ သယနန္တိ ဒသ္သေတုံ ဝုတ္တံ။ ဒ္ဝေ ပုရိမပာဒေ ဧကသ္မိံ, ပစ္ဆိမပာဒေ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဌပေတ္ဝာတိ ဟိ ဣဒံ ပာဒာနံ အဝိက္ခိတ္တဘာဝကရဏဒသ္သနံ။
Sayanaṃ seyyā, kāmabhogīnaṃ seyyā kāmabhogiseyyā. Dakkhiṇapassena sayāno nāma natthi dakkhiṇahatthena kātabbakiccakaraṇato. Tejussadattāti idaṃ anutrāsasseva sīhassa sayananti dassetuṃ vuttaṃ. Dve purimapāde ekasmiṃ, pacchimapāde ekasmiṃ ṭhāne ṭhapetvāti hi idaṃ pādānaṃ avikkhittabhāvakaraṇadassanaṃ.
စတုတ္ထဇ္ဈာနသေယ္ယာတိ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကံ ဖလသမာပတ္တိံ ဝဒတိ။ ယေဘုယ္ယေန ဟိ တထာဂတာ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတ္ဝာဝ သယန္တိ။ သာ စ နေသံ စတုတ္ထဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ, ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနသ္သ စ ကတတ္တာတိ ဝဒန္တိ ။ ဣဓ သီဟသေယ္ယာ အာဂတာ ပာဒံ အစ္စာဓာယ ပုဗ္ဗေနာပရံ အဇဟိတသံလက္ခဏာ သေယ္ယာတိ ကတ္ဝာ။ တေနာဟ ‘‘အယံ ဟီ’’တိအာဒိ။ ဧဝန္တိ ‘‘ဒက္ခိဏေန ပသ္သေနာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တာကာရေန သေယ္ယံ ကပ္ပေတိ။
Catutthajjhānaseyyāti catutthajjhānikaṃ phalasamāpattiṃ vadati. Yebhuyyena hi tathāgatā phalasamāpattiṃ samāpajjitvāva sayanti. Sā ca nesaṃ catutthajjhānato vuṭṭhāya, kilesaparinibbānassa ca katattāti vadanti . Idha sīhaseyyā āgatā pādaṃ accādhāya pubbenāparaṃ ajahitasaṃlakkhaṇā seyyāti katvā. Tenāha ‘‘ayaṃ hī’’tiādi. Evanti ‘‘dakkhiṇena passenā’’tiādinā vuttākārena seyyaṃ kappeti.
ကထံ နိဒ္ဒာယန္တော သတော သမ္ပဇာနော ဟောတိ? ဘဝင္ဂစိတ္တေန ဟိ နိဒ္ဒူပဂမနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အပ္ပဟာနေနာတိ တဒဓိမုတ္တတာယ တဒပ္ပဟာနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တထာ တေသု နိဒ္ဒောက္ကမနသ္သ အာဒိပရိယောသာနေသု အဇဟိတသတိသမ္ပဇညံ ဟောတိ။ တေနာဟ – ‘‘နိဒ္ဒံ ဩက္ကမန္တောပိ သတော သမ္ပဇာနော ဟောတီ’’တိ။ ဧတံ ပနာတိ ‘‘နိဒ္ဒံ ဩက္ကမန္တောပိ သတော သမ္ပဇာနော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တနယံ ဝဒတိ။ ဉာဏဓာတုကန္တိ န ရောစယိံသူတိ နိဒ္ဒောက္ကမနေပိ ဇာဂရဏေ ပဝတ္တဉာဏသဘာဝမေဝာတိ န ရောစယိံသု ပောရာဏာ။ နိရန္တရံ ဘဝင္ဂစိတ္တေသု ဝတ္တမာနေသု သတိသမ္ပဇညာသမ္ဘဝောတိ အဓိပ္ပာယော။ ပုရိမသ္မိဉ္ဟိ နယေ သတိသမ္ပဇညသ္သ အသံဝရော, န ဘဝင္ဂသ္သ။ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရော, ဘောဇနေ မတ္တညုတာ, ဇာဂရိယာနုယောဂောတိ ဣမေဟိ တိဝင္ဂိကာ, နိမိတ္တာနုဗ္ယဉ္ဇနပရိဝဇ္ဇနာဒိ သဗ္ဗံ ဝိပသ္သနာပက္ခိကမေဝာတိ အဓိပ္ပာယော။
Kathaṃniddāyanto sato sampajāno hoti? Bhavaṅgacittena hi niddūpagamananti adhippāyo. Appahānenāti tadadhimuttatāya tadappahānaṃ daṭṭhabbaṃ. Tathā tesu niddokkamanassa ādipariyosānesu ajahitasatisampajaññaṃ hoti. Tenāha – ‘‘niddaṃ okkamantopi sato sampajāno hotī’’ti. Etaṃ panāti ‘‘niddaṃ okkamantopi sato sampajāno hotī’’ti vuttanayaṃ vadati. Ñāṇadhātukanti na rocayiṃsūti niddokkamanepi jāgaraṇe pavattañāṇasabhāvamevāti na rocayiṃsu porāṇā. Nirantaraṃ bhavaṅgacittesu vattamānesu satisampajaññāsambhavoti adhippāyo. Purimasmiñhi naye satisampajaññassa asaṃvaro, na bhavaṅgassa. Indriyasaṃvaro, bhojane mattaññutā, jāgariyānuyogoti imehi tivaṅgikā, nimittānubyañjanaparivajjanādi sabbaṃ vipassanāpakkhikamevāti adhippāyo.
တာနေဝာတိ ဝိပသ္သနာက္ခဏေ ပဝတ္တာနိ ဣန္ဒ္ရိယာဒီနိ။ ယာဝ အရဟတ္တာ ဒေသနာ ဝိတ္ထာရတော ကထေတဗ္ဗာ။ ပာဠိယံ ပန ‘‘ယောနိ စသ္သ အာရဒ္ဓာ ဟောတိ အာသဝာနံ ခယာယာ’’တိ သင္ခေပေန ကထိတာ။
Tānevāti vipassanākkhaṇe pavattāni indriyādīni. Yāva arahattā desanā vitthārato kathetabbā. Pāḷiyaṃ pana ‘‘yoni cassa āraddhā hoti āsavānaṃ khayāyā’’ti saṅkhepena kathitā.
ရထောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Rathopamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / သံယုတ္တနိကာယ • Saṃyuttanikāya / ၂. ရထောပမသုတ္တံ • 2. Rathopamasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / သံယုတ္တနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ၂. ရထောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 2. Rathopamasuttavaṇṇanā