| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
೨. ರಥೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
2. Rathopamasuttavaṇṇanā
೨೩೯. ದುತಿಯೇ ಸುಖಸೋಮನಸ್ಸಬಹುಲೋತಿ ಕಾಯಿಕಸುಖಞ್ಚೇವ ಚೇತಸಿಕಸೋಮನಸ್ಸಞ್ಚ ಬಹುಲಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸುಖಸೋಮನಸ್ಸಬಹುಲೋ। ಯೋನಿ ಚಸ್ಸ ಆರದ್ಧಾ ಹೋತೀತಿ ಕಾರಣಞ್ಚಸ್ಸ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಹೋತಿ। ಆಸವಾನಂ ಖಯಾಯಾತಿ ಇಧ ಆಸವಕ್ಖಯೋತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ, ತದತ್ಥಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಓಧಸ್ತಪತೋದೋತಿ ರಥಮಜ್ಝೇ ತಿರಿಯಂ ಠಪಿತಪತೋದೋ। ಯೇನಿಚ್ಛಕನ್ತಿ ಯೇನ ದಿಸಾಭಾಗೇನ ಇಚ್ಛತಿ। ಯದಿಚ್ಛಕನ್ತಿ ಯಂ ಯಂ ಗಮನಂ ಇಚ್ಛತಿ। ಸಾರೇಯ್ಯಾತಿ ಪೇಸೇಯ್ಯ। ಪಚ್ಚಾಸಾರೇಯ್ಯಾತಿ ಪಟಿವಿನಿವತ್ತೇಯ್ಯ। ಆರಕ್ಖಾಯಾತಿ ರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ। ಸಂಯಮಾಯಾತಿ ವೇಗನಿಗ್ಗಹಣತ್ಥಾಯ। ದಮಾಯಾತಿ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನತ್ಥಾಯ। ಉಪಸಮಾಯಾತಿ ಕಿಲೇಸೂಪಸಮತ್ಥಾಯ।
239. Dutiye sukhasomanassabahuloti kāyikasukhañceva cetasikasomanassañca bahulaṃ assāti sukhasomanassabahulo. Yoni cassa āraddhā hotīti kāraṇañcassa paripuṇṇaṃ hoti. Āsavānaṃ khayāyāti idha āsavakkhayoti arahattamaggo adhippeto, tadatthāyāti attho. Odhastapatodoti rathamajjhe tiriyaṃ ṭhapitapatodo. Yenicchakanti yena disābhāgena icchati. Yadicchakanti yaṃ yaṃ gamanaṃ icchati. Sāreyyāti peseyya. Paccāsāreyyāti paṭivinivatteyya. Ārakkhāyāti rakkhaṇatthāya. Saṃyamāyāti veganiggahaṇatthāya. Damāyāti nibbisevanatthāya. Upasamāyāti kilesūpasamatthāya.
ಏವಮೇವ ಖೋತಿ ಏತ್ಥ ಯಥಾ ಅಕುಸಲಸ್ಸ ಸಾರಥಿನೋ ಅದನ್ತೇ ಸಿನ್ಧವೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವಿಸಮಮಗ್ಗೇನ ರಥಂ ಪೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಚಕ್ಕಾನಿಪಿ ಭಿಜ್ಜನ್ತಿ, ಅಕ್ಖೋಪಿ ಸಿನ್ಧವಾನಞ್ಚ ಖುರಾ, ಅತ್ತನಾಪಿ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ನ ಚ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತೇನ ಗಮನೇನ ಸಾರೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ ; ಏವಂ ಛಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಅಗುತ್ತದ್ವಾರೋ ಭಿಕ್ಖು ನ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಂ ಸಮಣರತಿಂ ಅನುಭವಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಯಥಾ ಪನ ಛೇಕೋ ಸಾರಥಿ ದನ್ತೇ ಸಿನ್ಧವೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ, ಸಮೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ರಥಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ರಸ್ಮಿಯೋ ಗಹೇತ್ವಾ, ಸಿನ್ಧವಾನಂ ಖುರೇಸು ಸತಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ, ಪತೋದಂ ಆದಾಯ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನೇ ಕತ್ವಾ, ಪೇಸೇನ್ತೋ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತೇನ ಗಮನೇನ ಸಾರೇತಿ। ಏವಮೇವ ಛಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರೋ ಭಿಕ್ಖು ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಂ ಸಮಣರತಿಂ ಅನುಭೋತಿ, ಸಚೇ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾಭಿಮುಖಂ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತದಭಿಮುಖಂ ಞಾಣಂ ಗಚ್ಛತಿ। ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Evameva khoti ettha yathā akusalassa sārathino adante sindhave yojetvā visamamaggena rathaṃ pesentassa cakkānipi bhijjanti, akkhopi sindhavānañca khurā, attanāpi anayabyasanaṃ pāpuṇāti, na ca icchiticchitena gamanena sāretuṃ sakkoti ; evaṃ chasu indriyesu aguttadvāro bhikkhu na icchiticchitaṃ samaṇaratiṃ anubhavituṃ sakkoti. Yathā pana cheko sārathi dante sindhave yojetvā, same bhūmibhāge rathaṃ otāretvā rasmiyo gahetvā, sindhavānaṃ khuresu satiṃ ṭhapetvā, patodaṃ ādāya nibbisevane katvā, pesento icchiticchitena gamanena sāreti. Evameva chasu indriyesu guttadvāro bhikkhu imasmiṃ sāsane icchiticchitaṃ samaṇaratiṃ anubhoti, sace aniccānupassanābhimukhaṃ ñāṇaṃ pesetukāmo hoti, tadabhimukhaṃ ñāṇaṃ gacchati. Dukkhānupassanādīsupi eseva nayo.
ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞೂತಿ ಭೋಜನಮ್ಹಿ ಪಮಾಣಞ್ಞೂ। ತತ್ಥ ದ್ವೇ ಪಮಾಣಾನಿ – ಪಟಿಗ್ಗಹಣಪಮಾಣಞ್ಚ ಪರಿಭೋಗಪಮಾಣಞ್ಚ। ತತ್ಥ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಪಮಾಣೇ ದಾಯಕಸ್ಸ ವಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಅತ್ತನೋ ಥಾಮೋ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ। ಏವರೂಪೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ಸಚೇ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ಬಹುಕೋ ಹೋತಿ, ದಾಯಕೋ ಅಪ್ಪಂ ದಾತುಕಾಮೋ, ದಾಯಕಸ್ಸ ವಸೇನ ಅಪ್ಪಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ಅಪ್ಪೋ, ದಾಯಕೋ ಬಹುಂ ದಾತುಕಾಮೋ, ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಸೇನ ಅಪ್ಪಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋಪಿ ಬಹು, ದಾಯಕೋಪಿ ಬಹುಂ ದಾತುಕಾಮೋ, ಅತ್ತನೋ ಥಾಮಂ ಞತ್ವಾ ಪಮಾಣೇನ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಸೋ ತಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಮತ್ತಞ್ಞುತಾಯ ಅನುಪ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಲಾಭಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಥಾವರಂ ಕರೋತಿ ಧಮ್ಮಿಕತಿಸ್ಸಮಹಾರಾಜಕಾಲೇ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕೋ ಸಾಮಣೇರೋ ವಿಯ।
Bhojane mattaññūti bhojanamhi pamāṇaññū. Tattha dve pamāṇāni – paṭiggahaṇapamāṇañca paribhogapamāṇañca. Tattha paṭiggahaṇapamāṇe dāyakassa vaso veditabbo, deyyadhammassa vaso veditabbo, attano thāmo jānitabbo. Evarūpo hi bhikkhu sace deyyadhammo bahuko hoti, dāyako appaṃ dātukāmo, dāyakassa vasena appaṃ gaṇhāti. Deyyadhammo appo, dāyako bahuṃ dātukāmo, deyyadhammassa vasena appaṃ gaṇhāti. Deyyadhammopi bahu, dāyakopi bahuṃ dātukāmo, attano thāmaṃ ñatvā pamāṇena gaṇhāti. So tāya paṭiggahaṇe mattaññutāya anuppannañca lābhaṃ uppādeti, uppannañca thāvaraṃ karoti dhammikatissamahārājakāle sattavassiko sāmaṇero viya.
ರಞ್ಞೋ ಕಿರ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ಗುಳಂ ಆಹರಿಂಸು। ರಾಜಾ ‘‘ಮನಾಪೋ ಪಣ್ಣಾಕಾರೋ, ಅಯ್ಯೇಹಿ ವಿನಾ ನ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಾನಿ ಸಕಟಸತಾನಿ ಮಹಾವಿಹಾರಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ಅಗಮಾಸಿ। ಭೇರಿಯಾ ಪಹಟಾಯ ದ್ವಾದಸ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸನ್ನಿಪತಿಂಸು। ರಾಜಾ ಏಕಮನ್ತೇ ಠಿತೋ ಆರಾಮಿಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ರಞ್ಞೋ ನಾಮ ದಾನೇ ಪತ್ತಪೂರೋವ ಪಮಾಣಂ, ಗಹಿತಭಾಜನಂ ಪೂರೇತ್ವಾವ ದೇಹಿ, ಸಚೇ ಕೋಚಿ ಮತ್ತಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಠಿತೋ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಮಯ್ಹಂ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ।
Rañño kira pañcahi sakaṭasatehi guḷaṃ āhariṃsu. Rājā ‘‘manāpo paṇṇākāro, ayyehi vinā na khādissāmā’’ti aḍḍhateyyāni sakaṭasatāni mahāvihāraṃ pesetvā sayampi bhuttapātarāso agamāsi. Bheriyā pahaṭāya dvādasa bhikkhusahassāni sannipatiṃsu. Rājā ekamante ṭhito ārāmikaṃ pakkosāpetvā āha – ‘‘rañño nāma dāne pattapūrova pamāṇaṃ, gahitabhājanaṃ pūretvāva dehi, sace koci mattapaṭiggahaṇe ṭhito na gaṇhāti, mayhaṃ āroceyyāsī’’ti.
ಅಥೇಕೋ ಮಹಾಥೇರೋ ‘‘ಮಹಾಬೋಧಿಮಹಾಚೇತಿಯಾನಿ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚೇತಿಯಪಬ್ಬತಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ಮಹಾಮಣ್ಡಪಟ್ಠಾನೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಗುಳಂ ಗಣ್ಹನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ಸಾಮಣೇರಂ ಆಹ, ‘‘ನತ್ಥಿ ತೇ ಗುಳೇನ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ಸಾಮಣೇರ ಮಯಂ ಮಗ್ಗಕಿಲನ್ತಾ, ಏಕೇನ ಕಪಿಟ್ಠಫಲಮತ್ತೇನ ಪಿಣ್ಡಕೇನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅತ್ಥೋತಿ। ಸಾಮಣೇರೋ ಥಾಲಕಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ವಸ್ಸಗ್ಗಪಟಿಪಾಟಿಯಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಆರಾಮಿಕೋ ಗಹಣಮಾನಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪಿ, ಸಾಮಣೇರೋ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಚಾಲೇಸಿ। ತಾತ ಸಾಮಣೇರ, ರಾಜಕುಲಾನಂ ದಾನೇ ಭಾಜನಪೂರಮೇವ ಪಮಾಣಂ, ಥಾಲಕಪೂರಂ ಗಣ್ಹಾಹೀತಿ। ಆಮ, ಉಪಾಸಕ, ರಾಜಾನೋ ನಾಮ ಮಹಜ್ಝಾಸಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಏತ್ತಕೇನೇವ ಅತ್ಥೋತಿ।
Atheko mahāthero ‘‘mahābodhimahācetiyāni vandissāmī’’ti cetiyapabbatā āgantvā, vihāraṃ pavisanto mahāmaṇḍapaṭṭhāne bhikkhū guḷaṃ gaṇhante disvā pacchato āgacchantaṃ sāmaṇeraṃ āha, ‘‘natthi te guḷena attho’’ti. ‘‘Āma, bhante, natthī’’ti. Sāmaṇera mayaṃ maggakilantā, ekena kapiṭṭhaphalamattena piṇḍakena amhākaṃ atthoti. Sāmaṇero thālakaṃ nīharitvā therassa vassaggapaṭipāṭiyaṃ aṭṭhāsi. Ārāmiko gahaṇamānaṃ pūretvā ukkhipi, sāmaṇero aṅguliṃ cālesi. Tāta sāmaṇera, rājakulānaṃ dāne bhājanapūrameva pamāṇaṃ, thālakapūraṃ gaṇhāhīti. Āma, upāsaka, rājāno nāma mahajjhāsayā honti, amhākaṃ pana upajjhāyassa ettakeneva atthoti.
ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ಭೋ ಸಾಮಣೇರೋ ಭಣತೀ’’ತಿ? ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತೋ। ಆರಾಮಿಕೋ ಆಹ – ‘‘ಸಾಮಿ, ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಭಾಜನಂ ಖುದ್ದಕಂ, ಬಹುಂ ನ ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿ। ರಾಜಾ ಆಹ, ‘‘ಆನೀತಭಾಜನಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ಮಹಾರಾಜ, ರಾಜಾನೋ ನಾಮ ಮಹಜ್ಝಾಸಯಾ ಹೋನ್ತಿ , ಉಕ್ಖಿತ್ತಭಾಜನಂ ಪೂರೇತ್ವಾವ ದಾತುಕಾಮಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಏತ್ತಕೇನೇವ ಅತ್ಥೋತಿ। ರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕದಾರಕೋ, ಅಜ್ಜಾಪಿಸ್ಸ ಮುಖತೋ ಖೀರಗನ್ಧೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ, ಗಹೇತ್ವಾ ಕುಟೇ ವಾ ಕುಟುಮ್ಬೇ ವಾ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸ್ವೇಪಿ ಪುನದಿವಸೇಪಿ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ನ ವದತಿ, ಸಕ್ಕಾ ಬುದ್ಧಸಾಸನಂ ಪರಿಗ್ಗಹೇತು’’ನ್ತಿ ಪುರಿಸೇ ಆಣಾಪೇಸಿ, ‘‘ಭೋ, ಪಸನ್ನೋಮ್ಹಿ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ, ಇತರಾನಿಪಿ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಾನಿ ಸಕಟಸತಾನಿ ಆನೇತ್ವಾ ಸಘಂಸ್ಸ ದೇಥಾ’’ತಿ।
Rājā tassa kathaṃ sutvā, ‘‘kiṃ bho sāmaṇero bhaṇatī’’ti? Tassa santikaṃ gato. Ārāmiko āha – ‘‘sāmi, sāmaṇerassa bhājanaṃ khuddakaṃ, bahuṃ na gaṇhātī’’ti. Rājā āha, ‘‘ānītabhājanaṃ pūretvā gaṇhatha, bhante’’ti. Mahārāja, rājāno nāma mahajjhāsayā honti , ukkhittabhājanaṃ pūretvāva dātukāmā, amhākaṃ pana upajjhāyassa ettakeneva atthoti. Rājā cintesi – ‘‘ayaṃ sattavassikadārako, ajjāpissa mukhato khīragandho na muccati, gahetvā kuṭe vā kuṭumbe vā pūretvā svepi punadivasepi khādissāmāti na vadati, sakkā buddhasāsanaṃ pariggahetu’’nti purise āṇāpesi, ‘‘bho, pasannomhi sāmaṇerassa, itarānipi aḍḍhateyyāni sakaṭasatāni ānetvā saghaṃssa dethā’’ti.
ಸೋಯೇವ ಪನ ರಾಜಾ ಏಕದಿವಸಂ ತಿತ್ತಿರಮಂಸಂ ಖಾದಿತುಕಾಮೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಅಹಂ ಅಙ್ಗಾರಪಕ್ಕಂ ತಿತ್ತಿರಮಂಸಂ ಖಾದಿತುಕಾಮೋಸ್ಮೀತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ, ಸಮನ್ತಾ ಯೋಜನಟ್ಠಾನೇ ತಿತ್ತಿರಸಮುಗ್ಘಾತಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಪಿಪಾಸಂ ಅಧಿವಾಸೇನ್ತೋ ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಕಣ್ಣೇಸು ಪುಬ್ಬೋ ಸಣ್ಠಾಸಿ, ಸೋ ಅಧಿವಾಸೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ, ಭೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕೋಚಿ ಉಪಟ್ಠಾಕುಪಾಸಕೋ ಸೀಲರಕ್ಖಕೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ । ಆಮ, ದೇವ, ಅತ್ಥಿ, ತಿಸ್ಸೋ ನಾಮ ಸೋ ಅಖಣ್ಡಸೀಲಂ ರಕ್ಖತೀತಿ। ಅಥ ನಂ ವೀಮಂಸಿತುಕಾಮೋ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಸಿ। ಸೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತತೋ ನಂ ಆಹ – ‘‘ತ್ವಂ, ತಾತ, ತಿಸ್ಸೋ ನಾಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ ದೇವಾ’’ತಿ। ತೇನ ಹಿ ಗಚ್ಛಾತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಗತೇ ಏಕಂ ಕುಕ್ಕುಟಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಪುರಿಸಂ ಆಣಾಪೇಸಿ, ‘‘ಗಚ್ಛ ತಿಸ್ಸಂ ವದಾಹಿ, ಇಮಂ ತೀಹಿ ಪಾಕೇಹಿ ಪಚಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ತಥಾ ಅವೋಚ। ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಸಚೇ, ಭೋ, ಅಯಂ ಮತಕೋ ಅಸ್ಸ, ಯಥಾ ಜಾನಾಮಿ, ತಥಾ ಪಚಿತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಹೇಯ್ಯಂ। ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ಪನಾಹಂ ನ ಕರೋಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ।
Soyeva pana rājā ekadivasaṃ tittiramaṃsaṃ khāditukāmo cintesi – ‘‘sace ahaṃ aṅgārapakkaṃ tittiramaṃsaṃ khāditukāmosmīti aññassa kathessāmi, samantā yojanaṭṭhāne tittirasamugghātaṃ karissantī’’ti uppannaṃ pipāsaṃ adhivāsento tīṇi saṃvaccharāni vītināmesi. Athassa kaṇṇesu pubbo saṇṭhāsi, so adhivāsetuṃ asakkonto ‘‘atthi nu kho, bho, amhākaṃ koci upaṭṭhākupāsako sīlarakkhako’’ti pucchi . Āma, deva, atthi, tisso nāma so akhaṇḍasīlaṃ rakkhatīti. Atha naṃ vīmaṃsitukāmo pakkosāpesi. So āgantvā rājānaṃ vanditvā aṭṭhāsi. Tato naṃ āha – ‘‘tvaṃ, tāta, tisso nāmā’’ti? ‘‘Āma devā’’ti. Tena hi gacchāti. Tasmiṃ gate ekaṃ kukkuṭaṃ āharāpetvā ekaṃ purisaṃ āṇāpesi, ‘‘gaccha tissaṃ vadāhi, imaṃ tīhi pākehi pacitvā amhākaṃ upaṭṭhāpehī’’ti. So gantvā tathā avoca. So āha – ‘‘sace, bho, ayaṃ matako assa, yathā jānāmi, tathā pacitvā upaṭṭhaheyyaṃ. Pāṇātipātaṃ panāhaṃ na karomī’’ti. So āgantvā rañño ārocesi.
ರಾಜಾ ಪುನ ‘‘ಏಕವಾರಂ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭೋ, ರಾಜುಪಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಭಾರಿಯಂ, ಮಾ ಏವಂ ಕರಿ, ಪುನಪಿ ಸೀಲಂ ಸಕ್ಕಾ ಸಮಾದಾತುಂ, ಪಚೇತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಅಥ ನಂ ತಿಸ್ಸೋ ಅವೋಚ, ‘‘ಭೋ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಅತ್ತಭಾವೇ ಧುವಂ ಏಕಂ ಮರಣಂ, ನಾಹಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ಪುನಪಿ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ। ರಾಜಾ ತತಿಯಮ್ಪಿ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಪುಚ್ಛಿ। ರಞ್ಞೋಪಿ ತಥೇವ ಪಟಿವಚನಂ ಅದಾಸಿ। ಅಥ ರಾಜಾ ಪುರಿಸೇ ಆಣಾಪೇಸಿ, ‘‘ಅಯಂ ರಞ್ಞೋ ಆಣಂ ಕೋಪೇತಿ, ಗಚ್ಛಥೇತಸ್ಸ ಆಘಾತನಭಣ್ಡಿಕಾಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ, ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಥಾ’’ತಿ। ರಹೋ ಚ ಪನ ನೇಸಂ ಸಞ್ಞಮದಾಸಿ – ‘‘ಇಮಂ ಸನ್ತಜ್ಜಯಮಾನಾ ನೇತ್ವಾ ಸೀಸಮಸ್ಸ ಆಘಾತನಭಣ್ಡಿಕಾಯಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಆರೋಚೇಥಾ’’ತಿ।
Rājā puna ‘‘ekavāraṃ gacchā’’ti pesesi. So gantvā, ‘‘bho, rājupaṭṭhānaṃ nāma bhāriyaṃ, mā evaṃ kari, punapi sīlaṃ sakkā samādātuṃ, paceta’’nti āha. Atha naṃ tisso avoca, ‘‘bho, ekasmiṃ nāma attabhāve dhuvaṃ ekaṃ maraṇaṃ, nāhaṃ pāṇātipātaṃ karissāmī’’ti. So punapi rañño ārocesi. Rājā tatiyampi pesetvā asampaṭicchantaṃ pakkosāpetvā attanā pucchi. Raññopi tatheva paṭivacanaṃ adāsi. Atha rājā purise āṇāpesi, ‘‘ayaṃ rañño āṇaṃ kopeti, gacchathetassa āghātanabhaṇḍikāyaṃ ṭhapetvā, sīsaṃ chindathā’’ti. Raho ca pana nesaṃ saññamadāsi – ‘‘imaṃ santajjayamānā netvā sīsamassa āghātanabhaṇḍikāyaṃ ṭhapetvā āgantvā mayhaṃ ārocethā’’ti.
ತೇ ತಂ ಆಘಾತನಭಣ್ಡಿಕಾಯಂ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ತಮಸ್ಸ ಕುಕ್ಕುಟಂ ಹತ್ಥೇಸು ಠಪಯಿಂಸು। ಸೋ ತಂ ಹದಯೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ, ತಾತ, ಮಮ ಜೀವಿತಂ ತುಯ್ಹಂ ದೇಮಿ, ತವ ಜೀವಿತಂ ಅಹಂ ಗಣ್ಹಾಮಿ, ತ್ವಂ ನಿಬ್ಭಯೋ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ಕುಕ್ಕುಟೋ ಪಕ್ಖೇ ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ವಟರುಕ್ಖೇ ನಿಲೀಯಿ। ತಸ್ಸ ಕುಕ್ಕುಟಸ್ಸ ಅಭಯದಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಕುಕ್ಕುಟಗಿರಿ ನಾಮ ಜಾತಂ।
Te taṃ āghātanabhaṇḍikāyaṃ nipajjāpetvā tamassa kukkuṭaṃ hatthesu ṭhapayiṃsu. So taṃ hadaye ṭhapetvā ‘‘ahaṃ, tāta, mama jīvitaṃ tuyhaṃ demi, tava jīvitaṃ ahaṃ gaṇhāmi, tvaṃ nibbhayo gacchā’’ti vissajjesi. Kukkuṭo pakkhe papphoṭetvā ākāsena gantvā vaṭarukkhe nilīyi. Tassa kukkuṭassa abhayadinnaṭṭhānaṃ kukkuṭagiri nāma jātaṃ.
ರಾಜಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚಪುತ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಭರಣೇಹಿ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ತಾತ, ಮಯಾ ತ್ವಂ ಏತದತ್ಥಮೇವ ವೀಮಂಸಿತೋ, ಮಯ್ಹಂ ತಿತ್ತಿರಮಂಸಂ ಖಾದಿತುಕಾಮಸ್ಸ ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾನಿ, ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ ಮೇ ತಿಕೋಟಿಪರಿಸುದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತು’’ನ್ತಿ। ‘‘ಏತಂ ನಾಮ, ದೇವ, ಮಯ್ಹಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ದ್ವಾರನ್ತರೇ ಠಿತೋ ಏಕಂ ಪುರಿಸಂ ಪಾತೋವ ತಯೋ ತಿತ್ತಿರೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಪವಿಸನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ, ದ್ವೇ ಕಹಾಪಣೇ ದತ್ವಾ ತಿತ್ತಿರೇ ಆದಾಯ ಪರಿಸೋಧೇತ್ವಾ, ಜೀರಕಾದೀಹಿ ವಾಸೇತ್ವಾ, ಅಙ್ಗಾರೇಸು ಸುಪಕ್ಕೇ ಪಚಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಉಪಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ರಾಜಾ ಮಹಾತಲೇ ಸಿರೀಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋವ ಏಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೋಕಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮುಖೇ ಪಕ್ಖಿಪಿ, ತಾವದೇವಸ್ಸ ಸತ್ತರಸಹರಣೀಸಹಸ್ಸಾನಿ ಫರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ।
Rājā taṃ pavattiṃ sutvā amaccaputtaṃ pakkosāpetvā sabbābharaṇehi alaṅkaritvā āha – ‘‘tāta, mayā tvaṃ etadatthameva vīmaṃsito, mayhaṃ tittiramaṃsaṃ khāditukāmassa tīṇi saṃvaccharāni atikkantāni, sakkhissasi me tikoṭiparisuddhaṃ katvā upaṭṭhāpetu’’nti. ‘‘Etaṃ nāma, deva, mayhaṃ kamma’’nti nikkhamitvā dvārantare ṭhito ekaṃ purisaṃ pātova tayo tittire gahetvā pavisantaṃ disvā, dve kahāpaṇe datvā tittire ādāya parisodhetvā, jīrakādīhi vāsetvā, aṅgāresu supakke pacitvā rañño upaṭṭhāpesi. Rājā mahātale sirīpallaṅke nisinnova ekaṃ gahetvā thokaṃ chinditvā mukhe pakkhipi, tāvadevassa sattarasaharaṇīsahassāni pharitvā aṭṭhāsi.
ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಸರಿತ್ವಾ, ‘‘ಮಾದಿಸೋ ನಾಮ ಪಥವಿಸ್ಸರೋ ರಾಜಾ ತಿತ್ತಿರಮಂಸಂ ಖಾದಿತುಕಾಮೋ ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ನ ಲಭಿ, ಅಪಚ್ಚಮಾನೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಕುತೋ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ಮುಖೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಕ್ಖಣ್ಡಂ ಭೂಮಿಯಂ ಛಡ್ಡೇಸಿ। ಅಮಚ್ಚಪುತ್ತೋ ಜಣ್ಣುಕೇಹಿ ಪತಿತ್ವಾ ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಅಪೇಹಿ, ತಾತ, ಜಾನಾಮಹಂ ತವ ನಿದ್ದೋಸಭಾವಂ, ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಕಾರಣೇನ ಮಯಾ ಏತಂ ಛಡ್ಡಿತ’’ನ್ತಿ ಕಥೇತ್ವಾ, ‘‘ಸೇಸಕಂ ತಥೇವ ಸಙ್ಗೋಪೇತ್ವಾ ಠಪೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ।
Tasmiṃ samaye bhikkhusaṅghaṃ saritvā, ‘‘mādiso nāma pathavissaro rājā tittiramaṃsaṃ khāditukāmo tīṇi saṃvaccharāni na labhi, apaccamāno bhikkhusaṅgho kuto labhissatī’’ti? Mukhe pakkhittakkhaṇḍaṃ bhūmiyaṃ chaḍḍesi. Amaccaputto jaṇṇukehi patitvā mukhena gaṇhi. Rājā ‘‘apehi, tāta, jānāmahaṃ tava niddosabhāvaṃ, iminā nāma kāraṇena mayā etaṃ chaḍḍita’’nti kathetvā, ‘‘sesakaṃ tatheva saṅgopetvā ṭhapehī’’ti āha.
ಪುನದಿವಸೇ ರಾಜಕುಲೂಪಕೋ ಥೇರೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ। ಅಮಚ್ಚಪುತ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರಾಜಗೇಹಂ ಪವೇಸೇಸಿ। ಅಞ್ಞತರೋ ವುಡ್ಢಪಬ್ಬಜಿತೋಪಿ ಥೇರಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾಸಮಣೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಅನುಬನ್ಧನ್ತೋ ಪಾವಿಸಿ। ಥೇರೋ ‘‘ರಞ್ಞಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪಿತಭಿಕ್ಖು ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಮಜ್ಜಿ। ಅಮಚ್ಚಪುತ್ತೋಪಿ ‘‘ಥೇರಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಮಾದಂ ಆಪಜ್ಜಿ। ತೇಸಂ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಯಾಗುಂ ಅದಂಸು। ಯಾಗುಯಾ ಪೀತಾಯ ರಾಜಾ ತಿತ್ತಿರೇ ಉಪನೇಸಿ। ಥೇರೋ ಏಕಂ ಗಣ್ಹಿ, ಇತರೋಪಿ ಏಕಂ ಗಣ್ಹಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಅನುಭಾಗೋ ಅತ್ಥಿ, ಅನಾಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಖಾದಿತುಂ ನ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಮಹಾಥೇರಂ ಆಪುಚ್ಛಿ। ಥೇರೋ ಹತ್ಥಂ ಪಿದಹಿ, ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರೋ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ರಾಜಾ ಅನತ್ತಮನೋ ಹುತ್ವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಥೇರಂ ಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ಅನುಗಚ್ಛನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕುಲಗೇಹಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇಹಿ ಉಗ್ಗಹಿತವತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ಥೇರೋ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅಞ್ಞಾಸಿ ‘‘ನ ಏಸ ರಞ್ಞಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪಿತೋ’’ತಿ।
Punadivase rājakulūpako thero piṇḍāya pāvisi. Amaccaputto taṃ disvā pattaṃ gahetvā rājagehaṃ pavesesi. Aññataro vuḍḍhapabbajitopi therassa pacchāsamaṇo viya hutvā anubandhanto pāvisi. Thero ‘‘raññā pakkosāpitabhikkhu bhavissatī’’ti pamajji. Amaccaputtopi ‘‘therassa upaṭṭhāko bhavissatī’’ti pamādaṃ āpajji. Tesaṃ nisīdāpetvā yāguṃ adaṃsu. Yāguyā pītāya rājā tittire upanesi. Thero ekaṃ gaṇhi, itaropi ekaṃ gaṇhi. Rājā ‘‘anubhāgo atthi, anāpucchitvā khādituṃ na yutta’’nti mahātheraṃ āpucchi. Thero hatthaṃ pidahi, mahallakatthero sampaṭicchi. Rājā anattamano hutvā katabhattakiccaṃ theraṃ pattaṃ ādāya anugacchanto āha – ‘‘bhante, kulagehaṃ āgacchantehi uggahitavattaṃ bhikkhuṃ gahetvā āgantuṃ vaṭṭatī’’ti. Thero tasmiṃ khaṇe aññāsi ‘‘na esa raññā pakkosāpito’’ti.
ಪುನದಿವಸೇ ಉಪಟ್ಠಾಕಸಾಮಣೇರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾವಿಸಿ। ರಾಜಾ ತದಾಪಿ ಯಾಗುಯಾ ಪೀತಾಯ ತಿತ್ತಿರೇ ಉಪನಾಮೇಸಿ। ಥೇರೋ ಏಕಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ, ಸಾಮಣೇರೋ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಚಾಲೇತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಛಿನ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸಮೇವ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ। ರಾಜಾ ತಂ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಮಹಾಥೇರಸ್ಸ ಉಪನಾಮೇಸಿ। ಮಹಾಥೇರೋ ಹತ್ಥಂ ಪಿದಹಿ, ಸಾಮಣೇರೋಪಿ ಪಿದಹಿ। ರಾಜಾ ಅವಿದೂರೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಖಾದನ್ತೋ ‘‘ಉಗ್ಗಹಿತವತ್ತೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ದಿಯಡ್ಢತಿತ್ತಿರೇ ಖಾದಿತುಂ ಲಭಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ಆಹ। ತಸ್ಸ ಮಂಸೇ ಖಾದಿತಮತ್ತೇವ ಕಣ್ಣೇಹಿ ಪುಬ್ಬೋ ನಿಕ್ಖಮಿ। ತತೋ ಮುಖಂ ವಿಕ್ಖಾಲೇತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ಪಸನ್ನೋಸ್ಮಿ, ತಾತ, ಅಟ್ಠ ತೇ ಧುವಭತ್ತಾನಿ ದೇಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಅಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ದಮ್ಮೀತಿ। ಅಪರಾನಿ ಅಟ್ಠ ದೇಮೀತಿ। ತಾನಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ದಮ್ಮೀತಿ। ಅಪರಾನಿಪಿ ಅಟ್ಠ ದೇಮೀತಿ। ತಾನಿ ಸಮಾನುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ದಮ್ಮೀತಿ। ಅಪರಾನಿಪಿ ಅಟ್ಠ ದೇಮೀತಿ। ತಾನಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀತಿ। ಅಪರಾನಿಪಿ ಅಟ್ಠ ದೇಮೀತಿ। ಸಾಮಣೇರೋ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ। ಏವಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮತ್ತಂ ಜಾನನ್ತೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಞ್ಚೇವ ಲಾಭಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಥಾವರಂ ಕರೋತಿ। ಇದಂ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಪಮಾಣಂ ನಾಮ। ತತ್ಥ ಪರಿಭೋಗಪಮಾಣಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಪಯೋಜನಂ, ‘‘ಇದಮತ್ಥಿಯಂ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಾಮೀ’’ತಿ ಪನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಪರಿಭೋಗಸ್ಸೇವ ಪಯೋಜನತ್ತಾ ಪರಿಭೋಗಪಮಾಣಂಯೇವ ನಾಮ, ತಂ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ತೇನೇವ ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋತಿಆದಿಮಾಹ, ಇತರಮ್ಪಿ ಪನ ವಟ್ಟತಿಯೇವ।
Punadivase upaṭṭhākasāmaṇeraṃ gahetvā pāvisi. Rājā tadāpi yāguyā pītāya tittire upanāmesi. Thero ekaṃ aggahesi, sāmaṇero aṅguliṃ cāletvā majjhe chindāpetvā ekakoṭṭhāsameva aggahesi. Rājā taṃ koṭṭhāsaṃ mahātherassa upanāmesi. Mahāthero hatthaṃ pidahi, sāmaṇeropi pidahi. Rājā avidūre nisīditvā khaṇḍākhaṇḍaṃ chinditvā khādanto ‘‘uggahitavatte nissāya diyaḍḍhatittire khādituṃ labhimhā’’ti āha. Tassa maṃse khāditamatteva kaṇṇehi pubbo nikkhami. Tato mukhaṃ vikkhāletvā sāmaṇeraṃ upasaṅkamitvā, ‘‘pasannosmi, tāta, aṭṭha te dhuvabhattāni demī’’ti āha. Ahaṃ, mahārāja, upajjhāyassa dammīti. Aparāni aṭṭha demīti. Tāni amhākaṃ ācariyassa dammīti. Aparānipi aṭṭha demīti. Tāni samānupajjhāyānaṃ dammīti. Aparānipi aṭṭha demīti. Tāni bhikkhusaṅghassa dammīti. Aparānipi aṭṭha demīti. Sāmaṇero adhivāsesi. Evaṃ paṭiggahaṇamattaṃ jānanto anuppannañceva lābhaṃ uppādeti, uppannañca thāvaraṃ karoti. Idaṃ paṭiggahaṇapamāṇaṃ nāma. Tattha paribhogapamāṇaṃ paccavekkhaṇapayojanaṃ, ‘‘idamatthiyaṃ bhojanaṃ bhuñjāmī’’ti pana paccavekkhitaparibhogasseva payojanattā paribhogapamāṇaṃyeva nāma, taṃ idha adhippetaṃ. Teneva paṭisaṅkhā yonisotiādimāha, itarampi pana vaṭṭatiyeva.
ಸೀಹಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಮಭೋಗಿಸೇಯ್ಯಾ, ಪೇತಸೇಯ್ಯಾ, ಸೀಹಸೇಯ್ಯಾ, ತಥಾಗತಸೇಯ್ಯಾತಿ ಚತಸ್ಸೋ ಸೇಯ್ಯಾ। ತತ್ಥ ‘‘ಯೇಭುಯ್ಯೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಾಮಭೋಗೀ ವಾಮೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಸೇನ್ತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೨೪೬) ಅಯಂ ಕಾಮಭೋಗಿಸೇಯ್ಯಾ। ತೇಸಞ್ಹಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇನ ಸಯಾನೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।
Sīhaseyyanti ettha kāmabhogiseyyā, petaseyyā, sīhaseyyā, tathāgataseyyāti catasso seyyā. Tattha ‘‘yebhuyyena, bhikkhave, kāmabhogī vāmena passena sentī’’ti (a. ni. 4.246) ayaṃ kāmabhogiseyyā. Tesañhi yebhuyyena dakkhiṇapassena sayāno nāma natthi.
‘‘ಯೇಭುಯ್ಯೇನ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪೇತಾ ಉತ್ತಾನಾ ಸೇನ್ತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೨೪೬) ಅಯಂ ಪೇತಸೇಯ್ಯಾ। ಪೇತಾ ಹಿ ಅಪ್ಪಮಂಸಲೋಹಿತತ್ತಾ ಅಟ್ಠಿಸಙ್ಘಾಟಜಟಿತಾ ಏಕೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಸಯಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಉತ್ತಾನಾವ ಸಯನ್ತಿ।
‘‘Yebhuyyena , bhikkhave, petā uttānā sentī’’ti (a. ni. 4.246) ayaṃ petaseyyā. Petā hi appamaṃsalohitattā aṭṭhisaṅghāṭajaṭitā ekena passena sayituṃ na sakkonti, uttānāva sayanti.
‘‘ಯೇಭುಯ್ಯೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೀಹೋ ಮಿಗರಾಜಾ ನಙ್ಗುಟ್ಠಂ ಅನ್ತರಸತ್ಥಿಮ್ಹಿ ಅನುಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಸಯತೀ’’ತಿ ಅಯಂ ಸೀಹಸೇಯ್ಯಾ। ತೇಜುಸ್ಸದತ್ತಾ ಹಿ ಸೀಹೋ ಮಿಗರಾಜಾ ದ್ವೇ ಪುರಿಮಪಾದೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ, ಪಚ್ಛಿಮಪಾದೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ನಙ್ಗುಟ್ಠಂ ಅನ್ತರಸತ್ಥಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪುರಿಮಪಾದಪಚ್ಛಿಮಪಾದನಙ್ಗುಟ್ಠಾನಂ ಠಿತೋಕಾಸಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪುರಿಮಪಾದಾನಂ ಮತ್ಥಕೇ ಸೀಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಯತಿ , ದಿವಸಮ್ಪಿ ಸಯಿತ್ವಾ ಪಬುಜ್ಝಮಾನೋ ನ ಉತ್ರಸನ್ತೋ ಪಬುಜ್ಝತಿ, ಸೀಸಂ ಪನ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪುರಿಮಪಾದಾದೀನಂ ಠಿತೋಕಾಸಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಿ। ಸಚೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಠಾನಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ಹೋತಿ, ‘‘ನಯಿದಂ ತುಯ್ಹಂ ಜಾತಿಯಾ ಸೂರಭಾವಸ್ಸ ಚ ಅನುರೂಪ’’ನ್ತಿ ಅನತ್ತಮನೋ ಹುತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಸಯತಿ, ನ ಗೋಚರಾಯ ಪಕ್ಕಮತಿ। ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ಠಿತೇ ಪನ ‘‘ತುಯ್ಹಂ ಜಾತಿಯಾ ಚ ಸೂರಭಾವಸ್ಸ ಚ ಅನುರೂಪಮಿದ’’ನ್ತಿ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠೋ ಉಟ್ಠಾಯ ಸೀಹವಿಜಮ್ಭಿತಂ ವಿಜಮ್ಭಿತ್ವಾ ಕೇಸರಭಾರಂ ವಿಧುನಿತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿತ್ವಾ ಗೋಚರಾಯ ಪಕ್ಕಮತಿ।
‘‘Yebhuyyena, bhikkhave, sīho migarājā naṅguṭṭhaṃ antarasatthimhi anupakkhipitvā dakkhiṇena passena sayatī’’ti ayaṃ sīhaseyyā. Tejussadattā hi sīho migarājā dve purimapāde ekasmiṃ, pacchimapāde ekasmiṃ ṭhāne ṭhapetvā naṅguṭṭhaṃ antarasatthimhi pakkhipitvā purimapādapacchimapādanaṅguṭṭhānaṃ ṭhitokāsaṃ sallakkhetvā dvinnaṃ purimapādānaṃ matthake sīsaṃ ṭhapetvā sayati , divasampi sayitvā pabujjhamāno na utrasanto pabujjhati, sīsaṃ pana ukkhipitvā purimapādādīnaṃ ṭhitokāsaṃ sallakkheti. Sace kiñci ṭhānaṃ vijahitvā ṭhitaṃ hoti, ‘‘nayidaṃ tuyhaṃ jātiyā sūrabhāvassa ca anurūpa’’nti anattamano hutvā tattheva sayati, na gocarāya pakkamati. Avijahitvā ṭhite pana ‘‘tuyhaṃ jātiyā ca sūrabhāvassa ca anurūpamida’’nti haṭṭhatuṭṭho uṭṭhāya sīhavijambhitaṃ vijambhitvā kesarabhāraṃ vidhunitvā tikkhattuṃ sīhanādaṃ naditvā gocarāya pakkamati.
ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸೇಯ್ಯಾ ಪನ ತಥಾಗತಸೇಯ್ಯಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಾಸು ಇಧ ಸೀಹಸೇಯ್ಯಾ ಆಗತಾ। ಅಯಞ್ಹಿ ತೇಜುಸ್ಸದಇರಿಯಾಪಥತ್ತಾ ಉತ್ತಮಸೇಯ್ಯಾ ನಾಮ।
Catutthajjhānaseyyā pana tathāgataseyyāti vuccati. Tāsu idha sīhaseyyā āgatā. Ayañhi tejussadairiyāpathattā uttamaseyyā nāma.
ಪಾದೇ ಪಾದನ್ತಿ ದಕ್ಖಿಣಪಾದೇ ವಾಮಪಾದಂ। ಅಚ್ಚಾಧಾಯಾತಿ ಅತಿಆಧಾಯ, ಈಸಕಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಠಪೇತ್ವಾ। ಗೋಪ್ಫಕೇನ ಹಿ ಗೋಪ್ಫಕೇ, ಜಾಣುನಾ ವಾ ಜಾಣುಮ್ಹಿ ಸಙ್ಘಟ್ಟಿಯಮಾನೇ ಅಭಿಣ್ಹಂ ವೇದನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ನ ಹೋತಿ, ಸೇಯ್ಯಾ ಅಫಾಸುಕಾ ಹೋತಿ। ಯಥಾ ಪನ ನ ಸಙ್ಘಂಟ್ಟೇತಿ, ಏವಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಠಪಿತೇ ವೇದನಾ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಹೋತಿ, ಸೇಯ್ಯಾ ಫಾಸುಕಾ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತಿ।
Pāde pādanti dakkhiṇapāde vāmapādaṃ. Accādhāyāti atiādhāya, īsakaṃ atikkamma ṭhapetvā. Gopphakena hi gopphake, jāṇunā vā jāṇumhi saṅghaṭṭiyamāne abhiṇhaṃ vedanā uppajjati, cittaṃ ekaggaṃ na hoti, seyyā aphāsukā hoti. Yathā pana na saṅghaṃṭṭeti, evaṃ atikkamma ṭhapite vedanā nuppajjati, cittaṃ ekaggaṃ hoti, seyyā phāsukā hoti. Tasmā evaṃ seyyaṃ kappeti.
ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋತಿ ಸತಿಯಾ ಚೇವ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಕಥಂ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಹೋತೀತಿ? ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಸ್ಸ ಅಪ್ಪಹಾನೇನ। ಅಯಞ್ಹಿ ದಿವಸಞ್ಚೇವ ಸಕಲಯಾಮಞ್ಚ ಆವರಣೀಯೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಸೋಧೇತ್ವಾ ಪಠಮಯಾಮಾವಸಾನೇ ಚಙ್ಕಮಾ ಓರುಯ್ಹ ಪಾದೇ ಧೋವನ್ತೋಪಿ ಮೂಲಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅವಿಜಹನ್ತೋವ ಧೋವತಿ, ತಂ ಅವಿಜಹನ್ತೋವ ದ್ವಾರಂ ವಿವರತಿ, ಮಞ್ಚೇ ನಿಸೀದತಿ, ಅವಿಜಹನ್ತೋವ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮತಿ। ಪಬುಜ್ಝನ್ತೋ ಪನ ಮೂಲಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಪಬುಜ್ಝತಿ। ಏವಂ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮನ್ತೋಪಿ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಪನ ಞಾಣಧಾತುಕನ್ತಿ ನ ರೋಚಯಿಂಸು।
Sato sampajānoti satiyā ceva sampajaññena ca samannāgato. Kathaṃ niddāyanto sato sampajāno hotīti? Satisampajaññassa appahānena. Ayañhi divasañceva sakalayāmañca āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodhetvā paṭhamayāmāvasāne caṅkamā oruyha pāde dhovantopi mūlakammaṭṭhānaṃ avijahantova dhovati, taṃ avijahantova dvāraṃ vivarati, mañce nisīdati, avijahantova niddaṃ okkamati. Pabujjhanto pana mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvāva pabujjhati. Evaṃ niddaṃ okkamantopi sato sampajāno hoti. Evaṃ pana ñāṇadhātukanti na rocayiṃsu.
ವುತ್ತನಯೇನ ಪನೇಸ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಸೋಧೇತ್ವಾ ಪಠಮಯಾಮಾವಸಾನೇ ‘‘ಉಪಾದಿನ್ನಕಂ ಸರೀರಂ ನಿದ್ದಾಯ ಸಮಸ್ಸಾಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಙ್ಕಮಾ ಓರುಯ್ಹ ಮೂಲಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅವಿಜಹನ್ತೋವ ಪಾದೇ ಧೋವತಿ, ದ್ವಾರಂ ವಿವರತಿ, ಮಞ್ಚೇ ಪನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಮೂಲಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪಹಾಯ, ‘‘ಖನ್ಧಾವ ಖನ್ಧೇಸು, ಧಾತುಯೋವ ಧಾತೂಸು ಪಟಿಹಞ್ಞನ್ತೀ’’ತಿ ಸೇನಾಸನಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ ಕಮೇನ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮತಿ, ಪಬುಜ್ಝನ್ತೋ ಪನ ಮೂಲಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಪಬುಜ್ಝತಿ। ಏವಂ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮನ್ತೋಪಿ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Vuttanayena panesa cittaṃ parisodhetvā paṭhamayāmāvasāne ‘‘upādinnakaṃ sarīraṃ niddāya samassāsessāmī’’ti caṅkamā oruyha mūlakammaṭṭhānaṃ avijahantova pāde dhovati, dvāraṃ vivarati, mañce pana nisīditvā mūlakammaṭṭhānaṃ pahāya, ‘‘khandhāva khandhesu, dhātuyova dhātūsu paṭihaññantī’’ti senāsanaṃ paccavekkhanto kamena niddaṃ okkamati, pabujjhanto pana mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvāva pabujjhati. Evaṃ niddaṃ okkamantopi sato sampajāno nāma hotīti veditabbo.
ಇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ತಿವಙ್ಗಿಕಾ ಪುಬ್ಬಭಾಗವಿಪಸ್ಸನಾವ ಕಥಿತಾ। ಏತ್ತಕೇನೇವ ಪನ ವೋಸಾನಂ ಅನಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತಾನೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯಬಲಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಿ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖು ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ। ಏವಂ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ದೇಸನಾ ಕಥೇತಬ್ಬಾ।
Iti imasmiṃ sutte tivaṅgikā pubbabhāgavipassanāva kathitā. Ettakeneva pana vosānaṃ anāpajjitvā tāneva indriyabalabojjhaṅgāni samodhānetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā bhikkhu arahattaṃ pāpuṇātīti. Evaṃ yāva arahattā desanā kathetabbā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೨. ರಥೋಪಮಸುತ್ತಂ • 2. Rathopamasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ೨. ರಥೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 2. Rathopamasuttavaṇṇanā
