| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
೨. ರಥೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
2. Rathopamasuttavaṇṇanā
೨೩೯. ಸುಸಂವುತಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞುನೋ ಸತಸ್ಸ ಸಮ್ಪಜಾನಸ್ಸ ವಿಹರತೋ ಕಿಲೇಸನಿಮಿತ್ತಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನವಸರನ್ತಿ ಸುಖಸೋಮನಸ್ಸಬಹುಲತಾ ವುತ್ತಾ। ಯವತಿ ತೇನ ಫಲಂ ಮಿಸ್ಸಿತಂ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ಯೋನಿ, ಏಕನ್ತಿಕಂ ಕಾರಣಂ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ। ಪರಿಪುಣ್ಣನ್ತಿ ಅವಿಕಲಂ। ಅನವಸೇಸಂ ಆಸವೇ ಖೇಪೇತೀತಿ ಆಸವಕ್ಖಯೋ, ಅಗ್ಗಮಗ್ಗೋ। ಯಂ ಯನ್ತಿ ದನ್ಧಂ ಮಜ್ಝಂ ಜವೋತಿ ಜವಾದೀಸು ಯಂ ಯಂ ಗಮನಂ। ರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯಾತಿ ಕಿಲೇಸಚೋರೇಹಿ ರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ । ವೇಗನಿಗ್ಗಹಣತ್ಥಾಯಾತಿ ಕಿಲೇಸಹೇತುಕಸ್ಸ ಇನ್ದ್ರಿಯವೇಗಸ್ಸ ನಿಗ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಾಯ। ನಿಬ್ಬಿಸೇವನತ್ಥಾಯಾತಿ ವಿಸೇವನಸ್ಸ ವಿಪ್ಫನ್ದಿತಸ್ಸ ನಿರೋಧನಾಯ। ಕಿಲೇಸೂಪಸಮತ್ಥಾಯಾತಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಉಪರೂಪರಿ ಸಮನತ್ಥಾಯ ವೂಪಸಮನತ್ಥಾಯ।
239. Susaṃvutindriyassa bhojane mattaññuno satassa sampajānassa viharato kilesanimittaṃ dukkhaṃ anavasaranti sukhasomanassabahulatā vuttā. Yavati tena phalaṃ missitaṃ viya hotīti yoni, ekantikaṃ kāraṇaṃ. Assāti bhikkhuno. Paripuṇṇanti avikalaṃ. Anavasesaṃ āsave khepetīti āsavakkhayo, aggamaggo. Yaṃ yanti dandhaṃ majjhaṃ javoti javādīsu yaṃ yaṃ gamanaṃ. Rakkhaṇatthāyāti kilesacorehi rakkhaṇatthāya . Veganiggahaṇatthāyāti kilesahetukassa indriyavegassa niggaṇhanatthāya. Nibbisevanatthāyāti visevanassa vipphanditassa nirodhanāya. Kilesūpasamatthāyāti kilesānaṃ uparūpari samanatthāya vūpasamanatthāya.
ಸಮಣರತಿ ನಾಮ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲಸುಖಾನಿ। ದನ್ತಾನಮ್ಪಿ ಸಿನ್ಧವಾನಂ ಸಾರಥಿನೋ ಪಯೋಗೇನ ಸಿಯಾ ಕಾಚಿ ವಿಸೇವನಮತ್ತಾತಿ ತದಭಾವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ನಿಬ್ಬಿಸೇವನೇ ಕತ್ವಾ ಪೇಸೇನ್ತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಞಾಣಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಸಙ್ಗಮನಂ ಪವತ್ತತಿ ಪಗೇವ ಇನ್ದ್ರಿಯಭಾವನಾಯ ಕತತ್ತಾ, ಕಿಲೇಸನಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ಸುಖೇನೇವ ಸಿದ್ಧತ್ತಾ। ದಾಯಕಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯೋ ವಸೋ ಉಳಾರೋ ಲಾಮಕೋ। ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ವಸೋ ಅಪ್ಪಕಂ ಬಹುಕಞ್ಚ।
Samaṇarati nāma samathavipassanāmaggaphalasukhāni. Dantānampi sindhavānaṃ sārathino payogena siyā kāci visevanamattāti tadabhāvaṃ dassento ‘‘nibbisevane katvā pesento’’ti vuttaṃ. Ñāṇaṃ gacchatīti asaṅgamanaṃ pavattati pageva indriyabhāvanāya katattā, kilesaniggahassa sukheneva siddhattā. Dāyakassa ajjhāsayo vaso uḷāro lāmako. Deyyadhammassa pamāṇaṃ vaso appakaṃ bahukañca.
ಮಹಾಮಣ್ಡಪಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಲೋಹಪಾಸಾದಸ್ಸ ಪುರತೋ ಏವ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸನ್ನಿಪಾತಕಾಲೇ ತೇಸಂ ಪಹೋನಕವಸೇನ ಮಹಾಮಣ್ಡಪಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ। ಗಹಣಮಾನನ್ತಿ ಪರಿವಿಸಗಹಣಭಾಜನಂ।
Mahāmaṇḍapaṭṭhānaṃ nāma lohapāsādassa purato eva mahābhikkhusaṅghassa sannipātakāle tesaṃ pahonakavasena mahāmaṇḍapassa kattabbaṭṭhānaṃ. Gahaṇamānanti parivisagahaṇabhājanaṃ.
ಪಕತಿಯಾ ಭತ್ತಕಾರಕಿಚ್ಚೇ ಅಧಿಗತೋ ಉಪಟ್ಠಾಕುಪಾಸಕೋ। ಮುದುಸಮಖರಸಞ್ಞಿತೇಹಿ, ದಹನಪಚನಭಜ್ಜನಸಞ್ಞಿತೇಹಿ ವಾ ತೀಹಿ ಪಾಕೇಹಿ।
Pakatiyā bhattakārakicce adhigato upaṭṭhākupāsako. Mudusamakharasaññitehi, dahanapacanabhajjanasaññitehi vā tīhi pākehi.
ಪರಿಸೋಧೇತ್ವಾತಿ ರಞ್ಞೋ ಅನುಚ್ಛವಿಕಭಾವಂ ಪರಿಸೋಧೇತ್ವಾ। ಭೂಮಿಯಂ ಛಡ್ಡೇಸಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅದತ್ವಾ ಮಯಾ ಮುಖೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹಿ ತಸ್ಸ ನಿದ್ದೋಸಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ। ಮತ್ತಂ ಜಾನಾಪೇತುಂ ಪಮಜ್ಜಿ। ‘‘ತ್ವಂ ಕುತೋ ಆಗತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನೇ ಪಮಾದಂ ಆಪಜ್ಜಿ। ಅನುಭಾಗೋತಿ ಅವಸಿಟ್ಠಭಾಗೋ। ಇದಮತ್ಥಿಯನ್ತಿ ಇದಂ ಪಯೋಜನಂ। ಇತರನ್ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಗತಮ್ಪಿ ಆಹಾರೇ ಪಮಾಣಜಾನನಂ।
Parisodhetvāti rañño anucchavikabhāvaṃ parisodhetvā. Bhūmiyaṃ chaḍḍesi ‘‘bhikkhūnaṃ adatvā mayā mukhe pakkhitta’’nti. Mukhena gaṇhi tassa niddosabhāvaṃ dassetuṃ. Mattaṃ jānāpetuṃ pamajji. ‘‘Tvaṃ kuto āgato’’ti pucchane pamādaṃ āpajji. Anubhāgoti avasiṭṭhabhāgo. Idamatthiyanti idaṃ payojanaṃ. Itaranti pāḷiyaṃ anāgatampi āhāre pamāṇajānanaṃ.
ಸಯನಂ ಸೇಯ್ಯಾ, ಕಾಮಭೋಗೀನಂ ಸೇಯ್ಯಾ ಕಾಮಭೋಗಿಸೇಯ್ಯಾ। ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇನ ಸಯಾನೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥೇನ ಕಾತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಕರಣತೋ। ತೇಜುಸ್ಸದತ್ತಾತಿ ಇದಂ ಅನುತ್ರಾಸಸ್ಸೇವ ಸೀಹಸ್ಸ ಸಯನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ವುತ್ತಂ। ದ್ವೇ ಪುರಿಮಪಾದೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ, ಪಚ್ಛಿಮಪಾದೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಹಿ ಇದಂ ಪಾದಾನಂ ಅವಿಕ್ಖಿತ್ತಭಾವಕರಣದಸ್ಸನಂ।
Sayanaṃ seyyā, kāmabhogīnaṃ seyyā kāmabhogiseyyā. Dakkhiṇapassena sayāno nāma natthi dakkhiṇahatthena kātabbakiccakaraṇato. Tejussadattāti idaṃ anutrāsasseva sīhassa sayananti dassetuṃ vuttaṃ. Dve purimapāde ekasmiṃ, pacchimapāde ekasmiṃ ṭhāne ṭhapetvāti hi idaṃ pādānaṃ avikkhittabhāvakaraṇadassanaṃ.
ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸೇಯ್ಯಾತಿ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ವದತಿ। ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಹಿ ತಥಾಗತಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾವ ಸಯನ್ತಿ। ಸಾ ಚ ನೇಸಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನತೋ ವುಟ್ಠಾಯ, ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಚ ಕತತ್ತಾತಿ ವದನ್ತಿ । ಇಧ ಸೀಹಸೇಯ್ಯಾ ಆಗತಾ ಪಾದಂ ಅಚ್ಚಾಧಾಯ ಪುಬ್ಬೇನಾಪರಂ ಅಜಹಿತಸಂಲಕ್ಖಣಾ ಸೇಯ್ಯಾತಿ ಕತ್ವಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಯಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಏವನ್ತಿ ‘‘ದಕ್ಖಿಣೇನ ಪಸ್ಸೇನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಾಕಾರೇನ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತಿ।
Catutthajjhānaseyyāti catutthajjhānikaṃ phalasamāpattiṃ vadati. Yebhuyyena hi tathāgatā phalasamāpattiṃ samāpajjitvāva sayanti. Sā ca nesaṃ catutthajjhānato vuṭṭhāya, kilesaparinibbānassa ca katattāti vadanti . Idha sīhaseyyā āgatā pādaṃ accādhāya pubbenāparaṃ ajahitasaṃlakkhaṇā seyyāti katvā. Tenāha ‘‘ayaṃ hī’’tiādi. Evanti ‘‘dakkhiṇena passenā’’tiādinā vuttākārena seyyaṃ kappeti.
ಕಥಂ ನಿದ್ದಾಯನ್ತೋ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಹೋತಿ? ಭವಙ್ಗಚಿತ್ತೇನ ಹಿ ನಿದ್ದೂಪಗಮನನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅಪ್ಪಹಾನೇನಾತಿ ತದಧಿಮುತ್ತತಾಯ ತದಪ್ಪಹಾನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ತಥಾ ತೇಸು ನಿದ್ದೋಕ್ಕಮನಸ್ಸ ಆದಿಪರಿಯೋಸಾನೇಸು ಅಜಹಿತಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ – ‘‘ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮನ್ತೋಪಿ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಏತಂ ಪನಾತಿ ‘‘ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮನ್ತೋಪಿ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತನಯಂ ವದತಿ। ಞಾಣಧಾತುಕನ್ತಿ ನ ರೋಚಯಿಂಸೂತಿ ನಿದ್ದೋಕ್ಕಮನೇಪಿ ಜಾಗರಣೇ ಪವತ್ತಞಾಣಸಭಾವಮೇವಾತಿ ನ ರೋಚಯಿಂಸು ಪೋರಾಣಾ। ನಿರನ್ತರಂ ಭವಙ್ಗಚಿತ್ತೇಸು ವತ್ತಮಾನೇಸು ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಾಸಮ್ಭವೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಪುರಿಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ನಯೇ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಸ್ಸ ಅಸಂವರೋ, ನ ಭವಙ್ಗಸ್ಸ। ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋ, ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞುತಾ, ಜಾಗರಿಯಾನುಯೋಗೋತಿ ಇಮೇಹಿ ತಿವಙ್ಗಿಕಾ, ನಿಮಿತ್ತಾನುಬ್ಯಞ್ಜನಪರಿವಜ್ಜನಾದಿ ಸಬ್ಬಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಕ್ಖಿಕಮೇವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Kathaṃniddāyanto sato sampajāno hoti? Bhavaṅgacittena hi niddūpagamananti adhippāyo. Appahānenāti tadadhimuttatāya tadappahānaṃ daṭṭhabbaṃ. Tathā tesu niddokkamanassa ādipariyosānesu ajahitasatisampajaññaṃ hoti. Tenāha – ‘‘niddaṃ okkamantopi sato sampajāno hotī’’ti. Etaṃ panāti ‘‘niddaṃ okkamantopi sato sampajāno hotī’’ti vuttanayaṃ vadati. Ñāṇadhātukanti na rocayiṃsūti niddokkamanepi jāgaraṇe pavattañāṇasabhāvamevāti na rocayiṃsu porāṇā. Nirantaraṃ bhavaṅgacittesu vattamānesu satisampajaññāsambhavoti adhippāyo. Purimasmiñhi naye satisampajaññassa asaṃvaro, na bhavaṅgassa. Indriyasaṃvaro, bhojane mattaññutā, jāgariyānuyogoti imehi tivaṅgikā, nimittānubyañjanaparivajjanādi sabbaṃ vipassanāpakkhikamevāti adhippāyo.
ತಾನೇವಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಕ್ಖಣೇ ಪವತ್ತಾನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾದೀನಿ। ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ದೇಸನಾ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಕಥೇತಬ್ಬಾ। ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ‘‘ಯೋನಿ ಚಸ್ಸ ಆರದ್ಧಾ ಹೋತಿ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾಯಾ’’ತಿ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ಕಥಿತಾ।
Tānevāti vipassanākkhaṇe pavattāni indriyādīni. Yāva arahattā desanā vitthārato kathetabbā. Pāḷiyaṃ pana ‘‘yoni cassa āraddhā hoti āsavānaṃ khayāyā’’ti saṅkhepena kathitā.
ರಥೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Rathopamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೨. ರಥೋಪಮಸುತ್ತಂ • 2. Rathopamasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ೨. ರಥೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 2. Rathopamasuttavaṇṇanā
