| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
੨. ਰਥੋਪਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
2. Rathopamasuttavaṇṇanā
੨੩੯. ਸੁਸਂવੁਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਨੋ ਸਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਜਾਨਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਕਿਲੇਸਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨવਸਰਨ੍ਤਿ ਸੁਖਸੋਮਨਸ੍ਸਬਹੁਲਤਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਯવਤਿ ਤੇਨ ਫਲਂ ਮਿਸ੍ਸਿਤਂ વਿਯ ਹੋਤੀਤਿ ਯੋਨਿ, ਏਕਨ੍ਤਿਕਂ ਕਾਰਣਂ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ। ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਅવਿਕਲਂ। ਅਨવਸੇਸਂ ਆਸવੇ ਖੇਪੇਤੀਤਿ ਆਸવਕ੍ਖਯੋ, ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗੋ। ਯਂ ਯਨ੍ਤਿ ਦਨ੍ਧਂ ਮਜ੍ਝਂ ਜવੋਤਿ ਜવਾਦੀਸੁ ਯਂ ਯਂ ਗਮਨਂ। ਰਕ੍ਖਣਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਕਿਲੇਸਚੋਰੇਹਿ ਰਕ੍ਖਣਤ੍ਥਾਯ । વੇਗਨਿਗ੍ਗਹਣਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਕਿਲੇਸਹੇਤੁਕਸ੍ਸ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯવੇਗਸ੍ਸ ਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨਤ੍ਥਾਯ। ਨਿਬ੍ਬਿਸੇવਨਤ੍ਥਾਯਾਤਿ વਿਸੇવਨਸ੍ਸ વਿਪ੍ਫਨ੍ਦਿਤਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਨਾਯ। ਕਿਲੇਸੂਪਸਮਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਉਪਰੂਪਰਿ ਸਮਨਤ੍ਥਾਯ વੂਪਸਮਨਤ੍ਥਾਯ।
239. Susaṃvutindriyassa bhojane mattaññuno satassa sampajānassa viharato kilesanimittaṃ dukkhaṃ anavasaranti sukhasomanassabahulatā vuttā. Yavati tena phalaṃ missitaṃ viya hotīti yoni, ekantikaṃ kāraṇaṃ. Assāti bhikkhuno. Paripuṇṇanti avikalaṃ. Anavasesaṃ āsave khepetīti āsavakkhayo, aggamaggo. Yaṃ yanti dandhaṃ majjhaṃ javoti javādīsu yaṃ yaṃ gamanaṃ. Rakkhaṇatthāyāti kilesacorehi rakkhaṇatthāya . Veganiggahaṇatthāyāti kilesahetukassa indriyavegassa niggaṇhanatthāya. Nibbisevanatthāyāti visevanassa vipphanditassa nirodhanāya. Kilesūpasamatthāyāti kilesānaṃ uparūpari samanatthāya vūpasamanatthāya.
ਸਮਣਰਤਿ ਨਾਮ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਫਲਸੁਖਾਨਿ। ਦਨ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਸਿਨ੍ਧવਾਨਂ ਸਾਰਥਿਨੋ ਪਯੋਗੇਨ ਸਿਯਾ ਕਾਚਿ વਿਸੇવਨਮਤ੍ਤਾਤਿ ਤਦਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਨਿਬ੍ਬਿਸੇવਨੇ ਕਤ੍વਾ ਪੇਸੇਨ੍ਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਞਾਣਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਅਸਙ੍ਗਮਨਂ ਪવਤ੍ਤਤਿ ਪਗੇવ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭਾવਨਾਯ ਕਤਤ੍ਤਾ, ਕਿਲੇਸਨਿਗ੍ਗਹਸ੍ਸ ਸੁਖੇਨੇવ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਤਾ। ਦਾਯਕਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਾਸਯੋ વਸੋ ਉਲ਼ਾਰੋ ਲਾਮਕੋ। ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਮਾਣਂ વਸੋ ਅਪ੍ਪਕਂ ਬਹੁਕਞ੍ਚ।
Samaṇarati nāma samathavipassanāmaggaphalasukhāni. Dantānampi sindhavānaṃ sārathino payogena siyā kāci visevanamattāti tadabhāvaṃ dassento ‘‘nibbisevane katvā pesento’’ti vuttaṃ. Ñāṇaṃ gacchatīti asaṅgamanaṃ pavattati pageva indriyabhāvanāya katattā, kilesaniggahassa sukheneva siddhattā. Dāyakassa ajjhāsayo vaso uḷāro lāmako. Deyyadhammassa pamāṇaṃ vaso appakaṃ bahukañca.
ਮਹਾਮਣ੍ਡਪਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਲੋਹਪਾਸਾਦਸ੍ਸ ਪੁਰਤੋ ਏવ ਮਹਾਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਕਾਲੇ ਤੇਸਂ ਪਹੋਨਕવਸੇਨ ਮਹਾਮਣ੍ਡਪਸ੍ਸ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨਂ। ਗਹਣਮਾਨਨ੍ਤਿ ਪਰਿવਿਸਗਹਣਭਾਜਨਂ।
Mahāmaṇḍapaṭṭhānaṃ nāma lohapāsādassa purato eva mahābhikkhusaṅghassa sannipātakāle tesaṃ pahonakavasena mahāmaṇḍapassa kattabbaṭṭhānaṃ. Gahaṇamānanti parivisagahaṇabhājanaṃ.
ਪਕਤਿਯਾ ਭਤ੍ਤਕਾਰਕਿਚ੍ਚੇ ਅਧਿਗਤੋ ਉਪਟ੍ਠਾਕੁਪਾਸਕੋ। ਮੁਦੁਸਮਖਰਸਞ੍ਞਿਤੇਹਿ, ਦਹਨਪਚਨਭਜ੍ਜਨਸਞ੍ਞਿਤੇਹਿ વਾ ਤੀਹਿ ਪਾਕੇਹਿ।
Pakatiyā bhattakārakicce adhigato upaṭṭhākupāsako. Mudusamakharasaññitehi, dahanapacanabhajjanasaññitehi vā tīhi pākehi.
ਪਰਿਸੋਧੇਤ੍વਾਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਭਾવਂ ਪਰਿਸੋਧੇਤ੍વਾ। ਭੂਮਿਯਂ ਛਡ੍ਡੇਸਿ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਦਤ੍વਾ ਮਯਾ ਮੁਖੇ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਮੁਖੇਨ ਗਣ੍ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦੋਸਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ। ਮਤ੍ਤਂ ਜਾਨਾਪੇਤੁਂ ਪਮਜ੍ਜਿ। ‘‘ਤ੍વਂ ਕੁਤੋ ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨੇ ਪਮਾਦਂ ਆਪਜ੍ਜਿ। ਅਨੁਭਾਗੋਤਿ ਅવਸਿਟ੍ਠਭਾਗੋ। ਇਦਮਤ੍ਥਿਯਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਪਯੋਜਨਂ। ਇਤਰਨ੍ਤਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਅਨਾਗਤਮ੍ਪਿ ਆਹਾਰੇ ਪਮਾਣਜਾਨਨਂ।
Parisodhetvāti rañño anucchavikabhāvaṃ parisodhetvā. Bhūmiyaṃ chaḍḍesi ‘‘bhikkhūnaṃ adatvā mayā mukhe pakkhitta’’nti. Mukhena gaṇhi tassa niddosabhāvaṃ dassetuṃ. Mattaṃ jānāpetuṃ pamajji. ‘‘Tvaṃ kuto āgato’’ti pucchane pamādaṃ āpajji. Anubhāgoti avasiṭṭhabhāgo. Idamatthiyanti idaṃ payojanaṃ. Itaranti pāḷiyaṃ anāgatampi āhāre pamāṇajānanaṃ.
ਸਯਨਂ ਸੇਯ੍ਯਾ, ਕਾਮਭੋਗੀਨਂ ਸੇਯ੍ਯਾ ਕਾਮਭੋਗਿਸੇਯ੍ਯਾ। ਦਕ੍ਖਿਣਪਸ੍ਸੇਨ ਸਯਾਨੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ ਦਕ੍ਖਿਣਹਤ੍ਥੇਨ ਕਾਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਕਰਣਤੋ। ਤੇਜੁਸ੍ਸਦਤ੍ਤਾਤਿ ਇਦਂ ਅਨੁਤ੍ਰਾਸਸ੍ਸੇવ ਸੀਹਸ੍ਸ ਸਯਨਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਦ੍વੇ ਪੁਰਿਮਪਾਦੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ, ਪਚ੍ਛਿਮਪਾਦੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਠਪੇਤ੍વਾਤਿ ਹਿ ਇਦਂ ਪਾਦਾਨਂ ਅવਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਭਾવਕਰਣਦਸ੍ਸਨਂ।
Sayanaṃ seyyā, kāmabhogīnaṃ seyyā kāmabhogiseyyā. Dakkhiṇapassena sayāno nāma natthi dakkhiṇahatthena kātabbakiccakaraṇato. Tejussadattāti idaṃ anutrāsasseva sīhassa sayananti dassetuṃ vuttaṃ. Dve purimapāde ekasmiṃ, pacchimapāde ekasmiṃ ṭhāne ṭhapetvāti hi idaṃ pādānaṃ avikkhittabhāvakaraṇadassanaṃ.
ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਸੇਯ੍ਯਾਤਿ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਿਕਂ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ વਦਤਿ। ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਹਿ ਤਥਾਗਤਾ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾવ ਸਯਨ੍ਤਿ। ਸਾ ਚ ਨੇਸਂ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ, ਕਿਲੇਸਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਚ ਕਤਤ੍ਤਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ । ਇਧ ਸੀਹਸੇਯ੍ਯਾ ਆਗਤਾ ਪਾਦਂ ਅਚ੍ਚਾਧਾਯ ਪੁਬ੍ਬੇਨਾਪਰਂ ਅਜਹਿਤਸਂਲਕ੍ਖਣਾ ਸੇਯ੍ਯਾਤਿ ਕਤ੍વਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਯਂ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਏવਨ੍ਤਿ ‘‘ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਪਸ੍ਸੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਾਕਾਰੇਨ ਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ।
Catutthajjhānaseyyāti catutthajjhānikaṃ phalasamāpattiṃ vadati. Yebhuyyena hi tathāgatā phalasamāpattiṃ samāpajjitvāva sayanti. Sā ca nesaṃ catutthajjhānato vuṭṭhāya, kilesaparinibbānassa ca katattāti vadanti . Idha sīhaseyyā āgatā pādaṃ accādhāya pubbenāparaṃ ajahitasaṃlakkhaṇā seyyāti katvā. Tenāha ‘‘ayaṃ hī’’tiādi. Evanti ‘‘dakkhiṇena passenā’’tiādinā vuttākārena seyyaṃ kappeti.
ਕਥਂ ਨਿਦ੍ਦਾਯਨ੍ਤੋ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਹੋਤਿ? ਭવਙ੍ਗਚਿਤ੍ਤੇਨ ਹਿ ਨਿਦ੍ਦੂਪਗਮਨਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਅਪ੍ਪਹਾਨੇਨਾਤਿ ਤਦਧਿਮੁਤ੍ਤਤਾਯ ਤਦਪ੍ਪਹਾਨਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਤਥਾ ਤੇਸੁ ਨਿਦ੍ਦੋਕ੍ਕਮਨਸ੍ਸ ਆਦਿਪਰਿਯੋਸਾਨੇਸੁ ਅਜਹਿਤਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ ਹੋਤਿ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਨਿਦ੍ਦਂ ਓਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋਪਿ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਏਤਂ ਪਨਾਤਿ ‘‘ਨਿਦ੍ਦਂ ਓਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋਪਿ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਨਯਂ વਦਤਿ। ਞਾਣਧਾਤੁਕਨ੍ਤਿ ਨ ਰੋਚਯਿਂਸੂਤਿ ਨਿਦ੍ਦੋਕ੍ਕਮਨੇਪਿ ਜਾਗਰਣੇ ਪવਤ੍ਤਞਾਣਸਭਾવਮੇવਾਤਿ ਨ ਰੋਚਯਿਂਸੁ ਪੋਰਾਣਾ। ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਭવਙ੍ਗਚਿਤ੍ਤੇਸੁ વਤ੍ਤਮਾਨੇਸੁ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਾਸਮ੍ਭવੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਪੁਰਿਮਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਨਯੇ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਸ੍ਸ ਅਸਂવਰੋ, ਨ ਭવਙ੍ਗਸ੍ਸ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੋ, ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ, ਜਾਗਰਿਯਾਨੁਯੋਗੋਤਿ ਇਮੇਹਿ ਤਿવਙ੍ਗਿਕਾ, ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਰਿવਜ੍ਜਨਾਦਿ ਸਬ੍ਬਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਕ੍ਖਿਕਮੇવਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Kathaṃniddāyanto sato sampajāno hoti? Bhavaṅgacittena hi niddūpagamananti adhippāyo. Appahānenāti tadadhimuttatāya tadappahānaṃ daṭṭhabbaṃ. Tathā tesu niddokkamanassa ādipariyosānesu ajahitasatisampajaññaṃ hoti. Tenāha – ‘‘niddaṃ okkamantopi sato sampajāno hotī’’ti. Etaṃ panāti ‘‘niddaṃ okkamantopi sato sampajāno hotī’’ti vuttanayaṃ vadati. Ñāṇadhātukanti na rocayiṃsūti niddokkamanepi jāgaraṇe pavattañāṇasabhāvamevāti na rocayiṃsu porāṇā. Nirantaraṃ bhavaṅgacittesu vattamānesu satisampajaññāsambhavoti adhippāyo. Purimasmiñhi naye satisampajaññassa asaṃvaro, na bhavaṅgassa. Indriyasaṃvaro, bhojane mattaññutā, jāgariyānuyogoti imehi tivaṅgikā, nimittānubyañjanaparivajjanādi sabbaṃ vipassanāpakkhikamevāti adhippāyo.
ਤਾਨੇવਾਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕ੍ਖਣੇ ਪવਤ੍ਤਾਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਨਿ। ਯਾવ ਅਰਹਤ੍ਤਾ ਦੇਸਨਾ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਕਥੇਤਬ੍ਬਾ। ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਪਨ ‘‘ਯੋਨਿ ਚਸ੍ਸ ਆਰਦ੍ਧਾ ਹੋਤਿ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾਯਾ’’ਤਿ ਸਙ੍ਖੇਪੇਨ ਕਥਿਤਾ।
Tānevāti vipassanākkhaṇe pavattāni indriyādīni. Yāva arahattā desanā vitthārato kathetabbā. Pāḷiyaṃ pana ‘‘yoni cassa āraddhā hoti āsavānaṃ khayāyā’’ti saṅkhepena kathitā.
ਰਥੋਪਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Rathopamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੨. ਰਥੋਪਮਸੁਤ੍ਤਂ • 2. Rathopamasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੨. ਰਥੋਪਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 2. Rathopamasuttavaṇṇanā
